Бибээр Лондонд амьдардаг зураач хүн. Зураачийн эрхэм мэргэжил, урлагийн их мэдрэмж ухааныг Польшид суралцаж олж авсан. Польш бол угаасаа, заяанаасаа Оросын их гүрний түрэмгий бодлогыг эсэргүүцэгч бөгөөд намайг “Социалист Польш”-д суралцаж байхад польшууд ой тойнд ортол минь надад ойлгуулж өгсөн.

Одоо Украин дахь Оросын түрэмгий дайны өнгөн дээр тэд түүх их ярьж байна. Тэр дундаа Зөвлөлт Орос ба шинээр тусгаар тогтносон Польшийн хооронд 105 жилийн өмнө дэгдсэн дайныг Путинд сэрэмжлүүлэг болгож сайтуудад үзүүлээд байх шиг байна.

Би судлаач түүхч биш, зурдаг, бичдэг уран бүтээлч. Намайг Орос-Украины дайны талаар нийтлэлүүд бичлээ гээд элдвээр харааж зүхдэг хүмүүс байгаа бол миний энэ шинэ бичвэрийг зургийн хамт үзээрэй. Хараал урсгаж кайф авч, сэтгэл нь тайвширдаг бол дахин ажааму гэж ерөөе! Хараалаа жаргал хий!  Мянга гаруй жилийн түүхтэй Польш улс болбаас Төв Европын яг голт зүрхэн тушаа Баруун ба Зүүн Европ, Скандинавын хойг ба Төв болон Өмнөд Европыг холбосон маш чухал геополитик-стратегийн байрлалтай орон билээ. Энэхүү тэгш тал нутаг нь газар тариалан, мал аж ахуй эрхлэхэд туйлын таатай бүс нутаг.

Нүүрсний баялаг ордууд, өмнө зүгт нь Карпатын сүрлэг уулс, хойд зүгтээ далайн гарц–Балтийн тэнгистэй энэхүү нэн тохиромжтой байршил нь үеийн үед хөршүүдийнх нь, түүний дотор араатан мэт авиртай оросуудын “арааны шүлс”-ийг гоожуулж иржээ.

Энэ хөрш хоёр орон түүхийн урт хугацаанд нэг сайдаж нэг муудсаар ирсэн тухай бичвэл ёстой “дуусашгүй яриа” гээч болох тул одоогийн геополитикийн нөхцөл байдалтай уялдуулан зөвхөн Польш-Оросын ХХ зууны харилцааны түүхэнд тэмдэглэгдэх тэр нэг дайныг эдгээр уран зураг, зурагт хуудсанд хэрхэн дүрсэлснийг бичье гэж бодлоо. Нийтлэл  бичих сэдэл надад өгсөн зураг энэ байна.

Польшийн нийслэл Варшав хотод “Польшийн Армийн Музей” (Muzeum Wojska Polskiego. Warszawа) 1920 онд байгуулагджээ. Энэхүү том музейн цогцолбор нь одоо “Катины Музей”, “Польшийн Техникийн музей”, “Польшийн хуягт танкийн музей” гээд гурван салбартай, дөрвүүлээ нийлээд 250 мянга орчим баялаг үзмэртэй. Энд дүрслэх урлагийн олон мянган бүтээлүүд бас бий. Саяхан интернэтээр аялж явсан чинь энэ музейн тухай мэдээлэл гараад ирлээ. Цааш нь ухаж явтал энэхүү тосон будгийн зураг байж байна. Польшийн нэрт баталист зураач Стефан Чарнецкийн (Stefan Czarniecki) бүтээл “Эх орноо хамгаалсан нь” гэдэг энэ том хэмжээний, тосон будгийн бүтээлд 1919-1921 оны Польш-Оросын түүхэн тулалдааны нэгэн хэсгийг дүрсэлсэн байна.

Зургийг анхааралтай уншвал (уран зургийг харах биш унших гэж ярьж бичдэг соёлт ертөнцийн академик ойлголт  хэллэг байдаг) эзлэн түрэмгийлэгч Оросын коммунист-большевикуудын армийг даран сөнөөж буй польшийн  цэргүүдийн эрч хүчтэй давшилтыг харуулжээ.

Үхэл сөрсөн польш эрс Висла мөрний эрэг дээр эх орны нийслэлээ хамгаалан Улаан Оросыг даран сөнөөж байна. Зураг тэгж л уншигдана. 1919 он, зураач Кейтан Степанивичийн (Kajetan Stefanowicz) бүтээл. “Сайн дурын армид элсэж, эх орноо хамгаал!” гэдэг уриа бүхий энэ зурагт хуудсанд гурван толгойтой улаан лууг дарахаар польш цэрэг буугаа занган барьжээ. Гурван толгойтой луу нь эртний Грекийн болон Слав үндэстнүүдийн үлгэр домогт аймшигт эзэрхэн сүйтгэгчийн дүрээр гардаг муу ёрын амьтан л даа. Улаан өнгө нь 1917 оны цуст улаан хувьсгалаар байгуулагдсан Зөвлөлт Орос улс буюу коммунист-большевикууд гэсэн ёгтлол юм. Тэр үедээ цуст улаан луу нь Зөвлөлт Орос байжээ.

Зүгээр л энэ хоёр зургийн цаад агуулга санааг орчин үе рүү татан авчраад Украины фронт дээр аваад ир, зүгээр л тэгж сэтгэ дээ. Өнөөдөр энэ алалдаан Покровск, Купянск, Лиман...-д ид өрнөж байна. Улаан арми зогсохоо мэддэггүй шиг Оросын арми зогсохоо мэддэггүй ээ, яг одоо!

Бяцхан түүх. Зөвлөлт Орос буюу манайхны мэдэх РСФСР гэдэг улс Польшид тусгаар тогтнолыг нь өгсөн мөртлөө цэргийн хүчээр устгах гэж 1919-1921 онд довтлон орж байлджээ. Яг одоо Украиныг ялагдуулна гэдэг шигээ.

Улаан Оросын эсрэг Польшоос гадна Украины Ардын БНУ, Баруун Украины Ардын БНУ, Белоруссын Ардын БНУ эрслэн босч байлджээ. Ленин багш энэ дайнаа Антантын эсрэг аян дайн гэж нэрлэн Версалийн энх тайвныг нурааж Европ тивийг Ла-Маншийн хоолой хүртэл час улаан далбаагаар хучна хэмээн уриалан дуудаж Улаан армиа илгээжээ. Улаан арми морин цэргийн атакаар байлдах террор хийхийг хослуулан олон сая хүний амь, цус үхлээр Минск, Киевийг эзлэн авсан боловч Варшавын дэргэд үхлийн цохилт амсан бут ниргүүлж хөөгдөн гарчээ. Тэгж бут цохиулсныхаа өс хонзонг 1939-1940 онд Гитлертэй хуйвалдан Сталин авсан боловч тэр хонзон өнөөг хүртэл Путины тархинд нэвчээтэй байна. Эхлээд Украиныг бут цохиод буулгаад авбал дараагийнх нь Польш гээд л үзэж таарч байна. Үр дүн тодорхой болсон. Оросын арми Украинд ялагдах нь цаг хугацааны асуудал. 1920 оны шившигт түүх давтагдана. Цаашаанаа... Уншигч Та өөрөө сэтгэ!

Тодын Отгонбаяр (Лондон зураач)