sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)

Хэдхэн хоногийн өмнө ОХУ-ын Уралын нуруунд орших Челябинск хотод солир унаж, дэлхий нийтийг цочроов. Энэ солир 1911 онд Египетийн цөл, 1992 онд Угандад  унасан солироос хойшх анхны дэлхий дээр буусан “урилгагүй зочин” байлаа.Тэртээ 1911 онд Египетэд унасан солир нохойн аминд хүрсэн бол арай хожуу үеийн буюу Угандагийн солир нэгэн жаалхүүг бэртээсэн байдаг.

 

Харин өнгөрсөн долоо хоногт хойд хөршид “газардсан” солир хүн төрөлхтний түүхэнд аюул, заналаараа дээгүүрт бичигдэнэ. Ойролцоогоор, 1500 гаруй хүн байшин, барилгын хагарсан шил, хэт хүчтэй соронзон орны дуу авианд өртжээ. Түүгээр ч барахгүй 34 хүн эмнэлэгт хэвтэж, нэг хүний нурууны яс бэртсэн байна. Эрдэмтэд уг солирыг дэлхийгээс 30 мянган км-ийн зайтай зөрж, өнгөрнө хэмээн мэдэмхийрч байсан нь сансар судлаачид тэр бүр үнэн ярьдаггүйг гэрчилж байна.

 

ОХУ-ын Сансар судлалын академийн эрдэмтэд эрхэсээс бууж ирсэн уг галт бөмбөгийг судалжээ. Уралын нуруунд унасан солир ойролцоогоор 10 тонн жинтэй байсан төдийгүй 54 мянган км, цагийн хурдтай эх дэлхий рүү харважээ. Шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлавал, солирын бүтэц хагас нүүрс, ураны баяжмал мэт бүтэцтэй сансрын чулуу байсан.

 

Тиймдээ ч дэлхийн агаар мандалд орж ирмэгцээ, хэт халсан бөгөөд газарт унах хурд нэмэгдэж эхэлмэгц шатаж эхэлсэн байна. Ойролцоогоор, 33 мянган морины хү­чээр газар руу тэмүүлж байсан со­лир үнэмлэхүй жингээ мянган км бүрт таван зуун хилээр “хаяж” байсан аж. Эрдэмтдийн үзэж байгаагаар со­лир агаар мандалд шатаж байхдаа үүс­гэж болох аюулаа багасгаж, газарт унахдаа хэт хүчтэй соронзон долгионоос өөр зүйл авч ирээгүй юм.

 

Ажиглаж байсан иргэдэд унаж буй солирын зам 30-50 км-т харагдаж, утаа суунаглуулан үлджээ. Их Британийн эрдэмтдийн ба­талснаар Челябинскийн  солир  20 тонн жинтэй байсан бол ОХУ-ын Сибирийн тойргийг газрын хөрснөөс арчих байв. Цаашлаад, асар их долгион агаарт цацаж, Хирошима, Нагасакид хаясан цөмийн бөмбөгийн хор уршигаас арав дахин илүү аюул тарих байжээ. Хэрэв солир замдаа шатаагүй агаар мандалд орж ирэхдээ атмосферийн нөлөөнд автаагүй бол өдгөө дэлхийн зулай хэсэг шатаж байх байв.



Гэвч солирын бороо эрдэмтдийн баталснаас харьцангуй аюул багатай өнгөрсөн нь манай дэлхийн агаар мандал гадны биетийг хурдтай унахад нь шатааж орхидогийг гэрчлэв. Гэхдээ солир атмосферийг газрын хөрсөнд буулгаж ирэхдээ асар их соронзон орон үүсгэсэн юм. Үүнээс болж Челябинскийн барилга, байшингийн шил, толь хагарч, бага зэргийн долгионы дэлбэрэлт болжээ.



 Эрдэмтэд уг солирыг “2012ДА14” гэх кодоор бүртгэн авчээ. Европын Сансар судлалын хүрээлэн ОХУ-д унасан галт бөмбөгийг дэлхий дээр унах ёсгүй байсан гэв. Тэдний тооцоолсноор уг солир 2007 онд “НАСА”-д бүртгэгдэж, эх дэлхийгээс холуур зөрнө гэсэн таамаг дэвшүүлж байжээ.



Дэлхий дээр дахин солир унана

Манай эх дэлхийд Чело­бёнс­кийнхтэй адил солир унана хэмээн эрдэмтэд мэдэгдлээ. Гэхдээ энэ нь магадлалын хуульд түшиглэсэн таамаглал юм. Хэрэв эдгээр со­лирын хэлтэрхийнүүд 130 метрийн хэлбэлзэлтэй сансарт эргэлддэг гэж үзвэл хоёр мянган солир тутмын нэг нь эх дэлхий дээр унах аюултай. Цаг хугацааны хувьд 2048-2057 оны хооронд галт бөмбөг манай дэлхийд дахин “зочлох нь”.

 

Тухайн үед сансараас бууж ирэх солирын аюулыг одоо тооцоолох боломжгүй. Өнгөрсөн баасан гаригт унасан шиг хүхэрлэг чулуу манай агаар мандлыг нэвт сүлбэж чадахгүй гэдгийг эрдэмтэд харсан байх. Гэхдээ дэлхийн аюулгүй байдал, эх гаригаа сансрын биетээс хамгаалахын тулд ирээдүйд бууж ирэх солирын борооны бүтэц, хурд, эргэлдэх зарчимыг одооноос судалж эхлэх хэрэгтэй хэмээн “Үндэсний газар зүйн хүрээлэн” мэдээлжэ.

 

Б.Мишээл

Эх сурвалж: "Нийгмийн толь"