Даваа - 08 сарын 25,
2025
.jpg)
Монголын 20-р зууны улс төрийн түүхэнд Юмжаагийн Цэдэнбалын нэр томоохон байр суурь эзэлдэг. Түүний 40 гаруй жил үргэлжилсэн засаглалын үед Монгол Улс Зөвлөлт Холбоот Улстай нягт харилцаа тогтоож, социалист системийн хүрээнд улс төр, эдийн засаг, соёлын бүх хүрээг гүн гүнзгий өөрчилсөн. Гэвч энэ удаад бид түүний түүхэн үзэл суртлын бодлого, ялангуяа Монголын Эзэнт гүрний үндэслэгч Чингис хааны талаар ямар хандлагатай байсан бэ гэдэг асуудлыг хөндөн авч үзье.
Ю.Цэдэнбалын засаглалын үед (1952–1984) Монголын түүхийн тодорхой хэсгийг орхигдуулж, зарим тохиолдолд гуйвуулсан бодлого баримтлагдаж байсан нь үнэн.
Тухайлбал:
1950-аад оноос эхлэн Чингис хааныг сурталчлах, судлах, дурсах нь “феодалын үлдэгдэл”, “үндэсний үзлийг дэврээсэн” хэрэг гэж үзэгдэж байв.
Түүний үед боловсруулагдсан түүхийн сурах бичгүүдэд Чингис хаан бараг дурсагдаагүй, эсвэл сөрөг байдлаар бичигддэг байв. Хэдийгээр түүнийг “авьяаслаг цэргийн жанжин” гэж хүлээн зөвшөөрч байсан ч, “түрэмгийлэгч”, “феодалын эзэнт гүрэн байгуулагч” хэмээн дүгнэх нь давамгайлж байв. Монголын түүх, соёлын өвийн тод жишээ болсон Чингис хааны тухай судалгааг хориглож, судлаачид, эрдэмтдийг шахан хавчих явдал байжээ.
Ю.Цэдэнбалын хувьд Чингис хааныг “үзэн яддаг” байсан гэхээсээ илүү ЗХУ-ын үзэл сурталд нийцүүлсэн түүхийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлж байсан гэж ойлгох нь зүйтэй.
Коммунист үзэл суртал нь хувь хүн, хаад ноёдын үүргийг үгүйсгэж, олон түмний түүхэн үүргийг онцолдог. Энэ хүрээнд Чингис хааныг баатарлаг дүрээр биш, ангийн дарангуйлагч, хөрөнгөтний өмнөх үеийн бэлгэ тэмдэг гэж үзэх хандлага түгээмэл байв.
Монголын дотоод бодлогыг ЗХУ нягт хянаж, үндэсний онцлог бүхий түүх, соёлын сэргэн мандалт нь “үндэсний шовинизм” болох аюултай хэмээн үздэг байсан. Ийм нөхцөлд Цэдэнбал Чингис хааны нэр хүндийг дэврээх нь улс төрийн эрсдэлтэй алхам байв.
Цэдэнбалын үед Чингис хааны талаар албан ёсны мэдээлэл хомс байсан ч ард түмний дунд түүнийг хүндлэх, бахархах сэтгэл тасралтгүй оршсоор байсан. Ардын аман зохиол, тууль, үлгэр, нууц бичиг зэрэг эх сурвалжууд дотор Чингис хааны дүр үргэлж амьд байв.
Түүхчид, эрдэмтдийн зарим нь нууцаар эсвэл гадаадад (Япон, Герман, Хятад зэрэгт) Чингис хааны тухай судалгаа хийсээр байсан. Үүний тод жишээ нь 1990 оноос хойш түүний нэр төрийг албан ёсоор сэргээж, урлаг, соёл, түүхийн бүтээлүүдээр дамжуулан дахин сурталчилж эхэлсэн явдал юм.
Ю.Цэдэнбал Чингис хааныг хувь хүний хувьд “үзэн яддаг” байсан гэх баримт шууд байдлаар байхгүй.
Харин түүний удирдаж байсан төрийн үзэл суртал, ЗХУ-аас ирж байсан гадаад шахалт, социалист түүхийн загвар нь Чингис хааныг үнэлэх боломжийг үгүй хийж, олон арван жил түүхийн сүүдэрт оруулсан юм.
Түүхэн үнэн гэдэг нь зөвхөн тухайн хүний үзэл бодлоос шалтгаалахгүй, тухайн цаг үеийн улс төр, геополитикийн нөхцөл байдлаас ч гүн хамаардаг гэдгийг энэ тохиолдол тод харуулдаг.
С.Сарнай
Сэтгэгдэл69
Тэр үед их эзэн хааны тухай мэдээлэл хаалттай байсныг зөвхөн Цэдэнбалаас болсон гэж ойлгож байгаа бол Та өөрийгөө агуу ТЭНЭГ ХҮН гэж тооцож болно.
Цеденпил ч дээ
Брежневтэй уруул дээрээ озодцож үнсэлдэж ирчихээд дуурайгаад өөртөө одон медаль зүүгээд байдаг байсан
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
Салтаа сарнай гэж тархи нь тэмбүүрсэн гар байна аа лалар сайттайгаа зайлаарай
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
Буурай Мнголын голыг норгож байсан ЗХУ шахаж дарамталдг бснаас болж Чингисээ чимээгүй орхихоос өөр арга бгаагүй. Эгэл ард өөр хоорондоо Чингисээ магтаж бурахад хэн ч саад болж бгаагүй ш дэ. Соцзмын үед өнөөгийнх шиг Чингисийн хөргийг (архины шил дээр дүрсэлж) хогын сав руу хаяж доош нь оруулж бгаагүй.
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
МАШ САЙН ДҮГНЭСЭН НИЙТЛЭЛ БАЙНА.
Улс төрийн ямар ч мэдрэмжгүй, бтчсэн байна, судалж бичиж бай. Түүх биьгий гуйвуул. Улс төрийн эр зориг цэдэнбал байгамгүй, Ким яалаа орос эхнэрийг хөөж явуулав даа!
Оросуудын шахалтанд аргагүйдсэн тал бий тэгэхэд Оросд агуу болохын донтой байхад Чингисийн удамынханд дарлуулж байсан гэвэл ямар олигтой байхав дээ
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
энд Баабарын халх голын дайн ямар ч хамаа байхгүй эргүү минь
Цэдэнбал өөрийнхээ үеэс өмнөх \ түүгээр ч үлбарам Х1Х - ХХ зууны зааг үе Сүх жанжиныхаа \ түүхийг судласан , түүхэн зүй тогтнолын өөрийн гэсэн үзэл онол төлөвшсөн хүн байсан эсэхийг юугаар нотлоод - хэн мэдээд байгаа юм . Сүрданзантахаа больцгоо .
Чи бас!
Новшийн амьтан байсан Чингисээс айдаг, Оросоос айдаг, ямар сайндаа төрсөн газраа үг дуугүй өгч байхав дээ
Монголыг Оросын харьяанд оруулах гэж 3 удаа хүсэлт гаргаад 2 т нь Оросууд татгалзаж, нэгт нь алуурчин Чойбалсан загнуулаад дууссан. Аргагүйдээд төрсөн газраа үг дуугүй өгч Орост өгсөн дөө
Түүхийн өчүүхэн ч ойлголтгүй тэнэг толгой байна даа.
Чингэсийн ач хүү Бат Алтан ордны улсыг байгуулаад Оросын вангуудаас татвар авч дарлаж байсан юм чинь орос эхнэртэй Бал Чингисийг сайн хэлэхгүй нь ойлгомжтой ! Чингэс хааны түүхийг сайн мэддэг ч гүй байсан Цэдэнбал ! зөвхөн нэрийг нь л сонсож үзсэн байх ! Хорёзмийн олон мянган хүнийг алж хядаж байсан ! бүр нэг хотын бүх хүнийг алаад толгойгоор нь парамид босгож байсан түүхийг Бал мэдэхгүй ээ ! Харин зөвлөлтийн цэргийн жанжнуудаа л сайн мэдэх байх шүү !
Олон мянган хүнийг алж хядаж байсан хүнийг хаан гэж шүтэх нь ёс зүйд нийцэхгүй.
Нэрээ өөрчилсөн Цэдэнпилийг Монголын удирдагч гэж өргөмжлөх нь утгагүй юм. Тэр анхнаасаа зохион байгуулалттайгаар бэлдсэн Оросын тавиул, утсан хүүхэлдэй байсан гэдгийг түүх гэрчилнэ. Тэр өөрийн бодол санаагаар Монголыг хэзээ ч удирдаагүй зөвхөн Оросын даалгаварыг Монголд хэрэгжүүлэгч утсан хүүхэлдэй байлаа.
Цэдэнбал Оросын даалгавраар МУ-ыг ХАА-АҮ-ийн орон болгож ДНБ-ийг 30-35 % хүргэсэн бол сүүлийн 35 жилд Хятадын даалгавраар улс орныг сүйрүүлэгчид ДНБ дөнгөж 5% болж Хятадын түүхий эдийн бааз улс болгосон нь гайхамшиг гэх үү !!!
Энэ сарнай гээч ямар хүн байдаг юм бэ Галааридтай чмар хамаатай юм Дандаа хүн мужлж биёлэг болохоор нь гайхаад байна Ямар ч байсан маш муу сатгүүлч Хэрэв сэтгүүлч мөн бол Нийгэмд бие биенээ үзэн ядах үзлийг дэлгэрүүлэгч юм даа Уншигчдад хэрэгтэй юм бичиж бай
Оросын золиос бсан бх аа
Цэдэнпил много ПИЛ ! И все пропил ! ЦэдэнПил архи а Цэдэнбал танцевал на Балу. Товчхондоо ЗХУ тууний тавьсан ЗХУ (Орос) аваад явсан !
Цэдэнпил много ПИЛ ! И все пропил ! ЦэдэнПил архи а Цэдэнбал танцевал на Балу. Товчхондоо ЗХУ тууний тавьсан ЗХУ (Орос) аваад явсан !
chedenbal Orosiin nelee ch orson baoih,chingesiig egyyleh dyrgyi bailaa?.........C.Carnai nobsiin hyydii chi muu geleg yugaan medeh be?....medeh yumaa,ene lalariin saitaaraa medeh gesen hereg yy?...Mongolchyydiig hagalan bytargah gesen geleg yy???????????????????
Ю.Цэдэнбал Чингис хааныг хувь хүний хувьд “үзэн яддаг” байсан гэх баримт шууд байдлаар байхгүй. Гэнэ үү ?байхаар барахгүй Түүхч Сүхбаатар нарыг үндэсний үзэлтэй гэж Хэлмэгдүүлсэн шүү дээ! Чингис хааныг магтан дуулсан сурах бичиг хийлээ гэж ! Төмөр-Очир академич МАХН ын н/б дарга бсн хүнийг Чингисийн 800 жилийн ой хийлээ гэж Мөн л хэлмэгдүүлсэн ! Цэдэнбал бол Оросын тавиул-тагнуул- Монголчуудаа гүйлгачин шахуу блгсн. Орос дэлгүүрийн өмнө гуйлгачин царайтай Монголчууд зогсоод сүү талх,хиам,энгийн зүйл авах гээд эх орондоо байж доромжлужлан зогсдог бсн.
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
Ю.Цэдэнбал Чингис хааны тухай албан ёсоор эсвэл ил тод байр сууриа тун удаан хугацаанд илэрхийлээгүй боловч түүхийн судалгаагаар, түүний удирдсан үед (1952–1984) Чингис хааны дүр, өв соёл Монгол Улсад шахагдсан, үгүйсгэгдсэн, бурушаагдсан, яллагдсан байсан! Ю.Цэдэнбалын үед Чингис хааныг хэрхэн үздэг байсан талаар: Зөвлөлтийн үзэл суртлын 100-200-300%хувь утсан хүүхэлдэй Цэдэнбал нь ЗХУ-тай маш ойр харилцаатай байсан бөгөөд түүний бодлого, үзэл суртал ихэнхдээ Зөвлөлтийн чиг шугамтай нийцдэг байв. ЗХУ-ын түүхийн үзэл баримтлалд феодалын хаад, эзлэн түрэмгийлэгчдийг шүүмжилдэг, "ардын дайсан" гэж үздэг байв. Чингис хааныг ч мөн ийм өнцгөөс хардаг байсан. Чингис хааны нэр төрийг дарах бодлого: Цэдэнбалын үед Чингис хааны нэрийг дурсахыг хориглож, түүхийн хичээл, хэвлэл мэдээлэл, ном зохиолд түүнийг бага хэмжээнд эсвэл сөрөг талаас нь дурддаг байв. Хөшөө дурсгал, судалгааг ч зогсоож, түүхэн баримтыг дарахыг оролдож байсан. Зарим үед Чингис хааныг "эзлэн түрэмгийлэгч", "феодалын ангийн !
Цэдэнбал отдал страну под полное влияние СССР. Монголия была колония-сателлитом СССР — Экономика, армия, даже культура — всё зависело от Москвы. — Он даже предлагал официально включить Монголию в состав СССР — что для монголов звучит как самоотречение. Он закрывал глаза на унижение собственного народа. Монголы не могли заходить в русские магазины. В своей стране они были людьми второго сорта — а он ничего не сделал, чтобы это изменить. Он подавлял инакомыслие. Национальные деятели, историки, мыслители, которые говорили о независимости и культуре — подвергались репрессиям. Это выглядело как страх перед свободной мыслью — не как сила, а как слабость. Он держался у власти слишком долго. Он стал старым, изолированным, его боялись, но не уважали. Это уже не мудрость — а жажда власти и неспособность уйти вовремя. ⚖️ Что можно сказать честно: Он был не глупый в академическом смысле, но политически узколобый. Он не понимал реальных чувств и нужд народа. Он пожертвовал независимостью …
Туух туухээрээ!!! Чингис хааныг узэн яддаг улс, хумуус ч цеенгуй байдаг! Манайхан дандаа нэг талыг барьж хошуурна,
Цэдэнпил гэдэг нохойны идүүрийг толгойдоо залаад 44 жил хийморио доройтуулсан доо !!!
Цэдэнбалыг өмөөрөх ямар учир шалтгаан байхгүй ээ. Түүний цуст гарт өртөгсдийн нэгийнх нь удам би байна. Цэндэнбал чадвартайдаа олон жил төрд суусан биш, оросын утсан хүүхэлдэй, орос эхнэртээ бүрэн мэдүүлсэн өгөр толгой. Цэдэнбалын бодлого гэж юу ч байшамгүй, манай шилдэг сэхээтнүүдийн оюуныг сорон, бүтээл, судалгааг нь хулуун дээрэмдсэн бэртэгчин этгээд. Хүүхдүүд нь ч яг тийм юм билээ. Цэдэнбал ажлаа хийж, цалингаа авч, ямбалж, архидаж байгаад өөрийн мэдрэлгүй болж хүний нутагт хүүрээ тавих шахсан. Улс төрийн ямар ч боловсролгүй, мэдрэмжгүы салга болсон, энэ тухай, бас тойрон хүрээлэгчид нь ч бичсэн, хэлсээн. Үёийн нөхөр Н.Лхамсүрэн том сонины нүүр нүүр материалыг цэдэнпилыг амьд байхад нь хэвлүүлсэн. Гэр бүлийн сэтгүүлч шинкаревын номууд бий унш, гэгээр, залуус. Эх орныг минь улаан орост бэлэглэхээр тэчъяадан байсан баримтууд нь бий, түүнийг зулгуйдагч өмөөрөгч, пялдага бялдууч нат удахгүй цагийн тоосонд, өмчит нийгмийн үнэнд дарагдагдана аа,
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
Гаднын улсын эрхэнд орж тухайн үед ямар нэгэн хэмжээгээр илтэд эсэргүүцэхгүй мэт байсан.
Өдий наслахдаа Чингис хааныг магтан сайшаадаг нэгч Увс хүнтэй таарч явсангүй !!.
За харин тэгэж туйлшрахгүй шуу!
За харин тэгэж туйлшрахгүй шуу!
Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр) гэж пизда өөрийгөө Монгол улсаас урвагч гэдгийгээ мэдэнгүүтээ сэтгэгдэл хэсгийн нуучихдаг байна шүү. Баабар пизда бол Монголын түүхийг гуйвуулж, Японы талд ашигтай байхаар халхын голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг. Баабараа чи үхэж далд ор. Монголд гадаад харилцааныхан цэргийн хүчийг үгүйсгэдэг болжээ. Гадаад улсад нөлөөлж болдог хамгийн хүчирхэг зүйл бол цэрэг арми, эдийн засаг юм. Баабар бол Монголын зоригт баатруудын үхэлээр хамгаалсан халх голын дайныг үгүйсгэсэн байдаг.
Чингис хааныг Цэдэнбал гэгч яаж үзэж байсан нь нээх чухал биш, яанаад гэвэл Цэдэнбал гэгч нээх чухал хүн байгаагүй, зүгээр л Москвагийн шийдвэрийг монголд нутагшуулдаг Оросын суурин төлөөлөгч байсан юм. Агуу их хаанаа очиж очиж Цэдэнбалаар дүгнүүлэхгүй ш дээ хохь дөрвөд.
Цэдэнбал дарга Чингэсийг үзэн яддаг байсан бол " Нууц товчоо " -г хориглох байсан. Дунд сургуулийн хичээлийн программд оруулж хүүхдүүдэд Чингэсийн түүхийг ярьж таниулж байсан гэхээр Цэдэнбалыг худлаа гүтгэж элийрэгчид Монгол хүмүүс биш байх.
Цэдэнбал дарга.золиос болсон. Хэлмэгдэлийн нэг.хэлбэр.
Бал дарга маань эзэн хаанаар хэзээч үзэн ядаагүйээ дотроон маш нууц шүтэж явсаар насыг барсан ганцхан эх орноон л бодсоных
Хөөрхий
Эрх чөлөөгүй
Энэ сайтыг блоклмоор юм бна.Ийм юм бичээд,хаяг н мэдээж хүний анхаарал татах....яана даа...нөхөд мтнь ээ жаахан хөгжиж боловсроочээ..
Оросууд Чингис хааныг үздэггүй байсан болохоор Оросын эрхшээлд байсан болохоор тэгдэг байсан байхоо.
Оросууд Чингис хааныг үздэггүй байсан болохоор Оросын эрхшээлд байсан болохоор тэгдэг байсан байхоо.
Zuvlultud dagaar oroh gj hed heden udaa zahia bichsn gulugduu
Цэдэнбал гэж оросын тавиул , төрсөн нутаг Давст уулаа хүртэл оросуудад өгчихсөн . Орос хүн гэсэн үг. Оростоо үхэж монгол нутагт минь ясаа тавьсантай.
Цэдэнбал гэж оросын тавиул , төрсөн нутаг Давст уулаа хүртэл оросуудад өгчихсөн . Орос хүн гэсэн үг. Оростоо үхэж монгол нутагт минь ясаа тавьсантай.
Ер бол хогийн пизда байсан яг женко шиг
Цэдэнбал гэдэг нь өөрөө нийгмийн нэг сонин үзэгдэл, даган дуурайх, аялдан дагалдах тал дээр шинэ үеийнхний нэгэн өвөрмөц дүр болж өгсөн. Тухайн цаг үеийн нөхцөл байдлыг хүлээн зөвшөөрч байсан ч үндэсний үзлээ гээгээгүй маш олон удирдагчид байсан нь бас л сонин. Гэтэл түүн дотроос тухайн нийгмийн байдалд нийцүүлэн сэтгэлгээний эрс өөрчлөлтийг хийсэн бараг цор ганц удирдагч нь Цэдэнбал байлаа. Энэ нь түүний хувь ертөнц, бие даасан үзэл бодол хэрхэн төлөвшсөн зэрэгтэй холбоотой байж магадгүй. Ямартай ч тэрээр хуучны үзэл суртлаар уллаад хол явахгүйг соргог анзаарч, Зөвлөлт, комунист үзэлд маш эртнээс ээнэгшин дасаж, бие болоод хувь хүний бүх үнэт зүйлээ тухайн үеийн нийгмийн шинэ чиглэл хандлага руу бүрэн хандуулсан юм. Энэ бүх үйл явц түүний хувь хүний анхдагч төлөвшил, яс үндсийн гарал, тухайн үеийн дэлхий дахины нөхцөл байдалтай нягт холбоотой болов уу гэж боддог. Ямартай ч тэрээр Монголын хуучинсаг хандлага, нармай үзэл шинэ эринд хол явахгүй гэдгийг яс махандаа тултал ойлгож байв.
Зөвлөлт засгийн тусламжин дор улс орныг хөгжүүлэх, комунизмд хүрэх гэсэн дэврүүндүү үзэл бол түүний энэ бүх сэтгэлгээний төлөвшил, чиглэл хандлага, нийгмийн байр сууриас урган гарсан гэж би хувьдаа боддог. Монгол улсын тусгаар тогтнолоос татгалзан, Зөвлөлт социалист ариун гэр бүлд нэгдэх гэсэн туйлын оролдлогуудыг нь ч бас энэ л өнцгөөс тайлбарлан хэлж, ойлгон үзэж болох юм. Хэрэв түүний оронд өөр нэг удирдагч, жишээ нь Халх хүн байсан бол түүний энэхүү байр сууринаас тэс өөр зарчим баримтлах байсныг ядах юмгүй нотлож болно. Ингэснээрээ түүний оронд байх боломжтой тэдгээр хүмүүс улс орны маань ирээдүйд тийм ч ээлтэй хандлагыг үүсгэж, хөгжил дэвшилд хөтлөж чадахгүй байсан болов уу гэж би харж байна. Түүх өөрөө цаг үеийн байдал, бие хүмүүс, хувь заяаны хайч болсон онцгой тохиолуудыг бүтээдэг. Цэдэнбалын ололт амжилтын нэгээхэн том сэжүүр нь түүний Халх бус яс үндэс юм. Нэг сонин факт нь Ойрдууд түүхийн туршид өөрсдийгөө Монгол хүн гэж томъёолж байгаагүй явдал юм. Тэд өөрсдийгөө
Тэд өөрсдийгөө Монгол бус харь гаралтай гэдгийг хүлээн зөвшөөрч эрт үеэс тусгаарлах бие даан хүчирхэгжихийг ямагт оролдож Монголын төртэй хэдэн зууны турш тэмцэлдсэн байдаг. Тэгэхээр өөрийгөө Монгол бус гэдгийг сэрж мэдэрсэн хүн л Халхчуудын доторх тэмцэлд оролцохгүй, ухамсрын хувьд түүнээс ангид байж, шинэ цагийн салхи хаашаа эргэж буйг соргогоор ажиглах цор ганц нөхцөл бүрдэх боломжтой байсан гэсэн үг. Чухам ийм түүхэн хувь тохиол л Цэдэнбалд оногдсон хэрэг. Тэгэж ярьвал энэ бол түүний үзэл санаа, зарчмын талаарх хамгийн ноцтой бөгөөд ул суурьтай томоохон үндэслэл болох юм. Нэгэнт хөндлөнгийн латерал хандлагад суурилагч шинэ хүчин, шинэ нөхцөл байдал бүрдэнгүүт Монголын түүхийг, Монголын гэсэн юм болгоныг тэс өөрөөр тайлбарлах, үзэх шинэ урсгал аандаа төрөх нь дамжиггүй. Энэ чиглэлийг манлайлагчдын тэргүүн эгнээнд Цэдэнбал зогсож байсан хэрэг. Чухам ийм нөхцөлд л тэрээр "Чингис хаан гэж дурсах хэрэггүй. Чингис гэж бахархаад байх юм юу ч байхгүй" хэмээн илтгэх боломж үүснэ.
За чи пяхлуу бугдээрээ ухэр монгол! Юуны чинь ойрдууд харь напал ? Юуны чинь халхы тэмцэл? Чи муу нохой монголчуудын хооронд яс битгий хаяарай ! Цэдэнбал бол Монгол хун ! Дорвод угсааны. Оросын тавиул ! Арчаагуй талдаа! ЗХУ дагасан Социалист лагер йн ореуудаас Цэдэнбал л Ганцаараа ЗХУ ын баатар болооогуй! Хонеккер,Тодор Живков,Янош Кадар бугд ЗХУ ын Баатар ! Тэдний Ард тумнууд Сайхан хангалуун амьдрал бсн ! Монголчууд Хар онгийн хувцастай хир даахь Болсон Орос дэлгэрийн уул сахиад суу талх,хуухдийн гутал,пальто авах гээд Монголдоо хоогдоод зогсож бсн ! Цэдэнбал уунийг мэдэж бсн ! Яг урд Хэмхэрхий навсарсан хаалгатай Хунсний 20 дэлгууо байхад Харж бсн морило Оросын ЭСЯ руу ороод л явж бсн. Ард тумнээ ероосоо боддогуй Оросын даалгавраар Л явж бсн .
За чи пяхлуу бугдээрээ ухэр монгол! Юуны чинь ойрдууд харь напал ? Юуны чинь халхы тэмцэл? Чи муу нохой монголчуудын хооронд яс битгий хаяарай ! Цэдэнбал бол Монгол хун ! Дорвод угсааны. Оросын тавиул ! Арчаагуй талдаа! ЗХУ дагасан Социалист лагер йн ореуудаас Цэдэнбал л Ганцаараа ЗХУ ын баатар болооогуй! Хонеккер,Тодор Живков,Янош Кадар бугд ЗХУ ын Баатар ! Тэдний Ард тумнууд Сайхан хангалуун амьдрал бсн ! Монголчууд Хар онгийн хувцастай хир даахь Болсон Орос дэлгэрийн уул сахиад суу талх,хуухдийн гутал,пальто авах гээд Монголдоо хоогдоод зогсож бсн ! Цэдэнбал уунийг мэдэж бсн ! Яг урд Хэмхэрхий навсарсан хаалгатай Хунсний 20 дэлгууо байхад Харж бсн морило Оросын ЭСЯ руу ороод л явж бсн. Ард тумнээ ероосоо боддогуй Оросын даалгавраар Л явж бсн .
тэр үед хааны талаар хувийн үзэл бодлоо илэрхийлвэл хэн бугайч байсан толгойгүй болох хувь тавилантай.Тэр тусмаа төрийн толгойлогч хүн Монгол улсын хувь заяаг атгаж байгаа хүний хувьд нэн болгоомжтой хандах нь чухал байсан биздээ. Үзэл суртлын нүүгэлтсэн хар хүчин дэлхийн бараг тал улсуудад ноёрхож байсан шүү дээ...
Tuhain uyiin niigem tiim baisan odoo tegeed chingesee arhinii shilen deer hiichheed hogruu hayj baigaani uzen ydalt umuu hundlel ymuu
Энийг бичсэн хүн, мэдэхгүйдээ ийм юм нийтлэв үү, эсвэл Ю.Цэдэнбалын Зөвлөлтийг бурханчлан шүтэж, Монголын түүх соёл, ёс уламжлалыг үл тоомсорлож ирсэн "мунхаглал"-ыг саармагжуулах зорилгоор бичив үү.1949 онд МАХН-ын Улстөрийн товчоонд хандан бичсэн Зааарчилсан албан захидал гэдэг баримт бичиг архивт байна. Тэнд, "Манайд үндсэрхэг үзэл шигдэн оршиж байна.Чингэсийг магтаж байна. Чингэс аллага хядлагаараа гайхуулж байснаас биш өөр юу ч бүтээгээгүй,Чингэс бол өнөө үеийн Гитлер байсан юм" гэж бичсэн байна.
Энийг бичсэн хүн, мэдэхгүйдээ ийм юм нийтлэв үү, эсвэл Ю.Цэдэнбалын Зөвлөлтийг бурханчлан шүтэж, Монголын түүх соёл, ёс уламжлалыг үл тоомсорлож ирсэн "мунхаглал"-ыг саармагжуулах зорилгоор бичив үү.1949 онд МАХН-ын Улстөрийн товчоонд хандан бичсэн зааварчилсан албан захидал архивт байна. Тэнд, "Манайд үндсэрхэг үзэл шигдэн оршиж байна.Чингэсийг магтаж байна. Чингэс аллага хядлагаараа гайхуулж байснаас биш өөр юу ч бүтээгээгүй,Чингэс бол өнөө үеийн Гитлер байсан юм" гэж бичсэн байна.
Түүх түүхээрээ үнэнээрээ байх ёстой.Газар нутгаа гадныханд өгсөн Цэдэнпилийг урвагч гэж хэлмээр байна.Монголын өөдрөг үзэл бодолтой эрдэмтэн сэхээтнүүдийг хавчин гадуурхаж үр удмаар нь дарлан доромжилж Цэдэнпилийг дарангуйлагч гэж хэлмээр байна.
Улаан оросын нохой монголын бүх юмыг үгүйсгэж үзэн яддаг бсн
Цэдэнбал 1982 онд ...Чингэс хаан гэгч цуст алуурчинг хэрхэвч сайнаар дурсаж болохгүй гэж байсан нь бас ЗХУн нөлөө вү. ...тэр хүн оросын тэжээвэр угаадсаар хооллодог гөлөг байсан тиймээс ч ЗХУлс гэсэн айлын хашааны буланд хэвтэж байгаад үхсэн...
Цэдэнбал 1982 онд ...Чингэс хаан гэгч цуст алуурчинг хэрхэвч сайнаар дурсаж болохгүй гэж байсан нь бас ЗХУн нөлөө вү. ...тэр хүн оросын тэжээвэр угаадсаар хооллодог гөлөг байсан тиймээс ч ЗХУлс гэсэн айлын хашааны буланд хэвтэж байгаад үхсэн...
Их хоёр гүний дунд оршиж байсан монгол улс эх орон газар нутгаа авч үлдэхийн тулд тэмцэж өнөөдрийн 1, 569 сая км 2 Газар нутгаа баталгаажуулан авсан нь энэ хүний түүхэн давтагдахгүй амжилт юм.. тухайн үед орос улс ,хятад улсыг монголчууд байгуулаж өнөөдрийн дэлхий нэг хоёрт орох улсыг монголчууд байгуулсан Ю.Ц эдэн бал Чингэсын тулганд асаасан Гал унтрах ёсгүй .гэсэн үгний гүн утган нь монголчууд агуу үндэстэн гэдгийг харуулсан юм.
Цэдэнбал бол Оросын хүнд хэцүү дарамтын үед Монголыг бүтнээр нь авч үлдсэн үр хүүхдүүд бидэндээ баялагаа тэр чигээр нь өвлүүлж чадсан жинхэн удирдагч, Чингис хааныг хүндэлдэг байсан нь бичигдэн үлдсэн бдг.
за хуцаа юун хэрэггүй юм бичдэгийн