sonin.mn
Сэтгэгдэл (62)

Украин дахь Оросын цэргийн “СВО” тусгай ажиллагаа 3 жил 10 дахь сар дээрээ (тасралтгүй 1385 өдөр шөнө) ирж  байгаатай холбогдуулан Путины эхлүүлсэн дайн ба тэр дайны толгойлогч Путины талаар, Оросын задрал нуралтын тухай барууны улс төрчид, мөн оросууд өөрсдөө хэрхэн дүгнэж үнэлсэн тухай хөрвүүлж буулгая. Энд sonin.mn сайтын редакцын байр суурь огтоос тусгагдаагүй болно.

 

Одоогийн дайныг аль дээр үед олж харсан Ричард Никсоны мэргэн үг сайтуудад явж байна. “Орос хэзээ ч дайнаас татгалзахгүй, ганц чаддаг ажил нь дайн хийх. Коммунизм ялагдлаа ч Орост ардчилал ялахгүй л бол олон зууны угшилтай Оросын империалист санаархал дарагдахгүй.


Орост эрх чөлөө ялбал бусад улсад, түүний дотор Хятадад ч ардчилал халдварлах нөлөө үзүүлнэ” гэсэн Никсоны үгс юу өгүүлэв гэвэл Украин дахь Оросын дайныг Хятад яагаад дэмжээд санхүүжүүлээд байнав гэдэгт шууд хариулт өгчих шиг. Путины дэглэм нурчихна гэдгээс Хятад хамгийн ихээр айж түгшиж байна. Хэрэв Путины дэглэм нурвал дараагийн Орос нь шууд Барууны Орос болж хувирна. Хятад ёстой нүцгэрнэ!

 

Дайн. Фронт. “Хамтын Супер баатарлаг явдал” (Super-collective heroism) гэж Украинд очоод хядуулж, олноороо үхэж үрэгдэж байгаа оросын цэргийн үйлдлийг нэрлэсэн бичлэг сайтад явж байна.


Орост “Сверх коллективный героизм” хэмээн егөөдөн нэрлэдэг болжээ. Бөөн бөөнөөрөө баатарлагаар нэг дор, нэг окопонд үхэхийг. Орос хэлээр оросын нэг блогер оруулжээ. Бодвол ингэж олуулаа үхэн байж харийн нутгаас сөөм газар булаан авах хэрэг байна уу даа гэсэн санааг илэрхийлсэн бололтой. Орос барагдахгүй их цэрэгтэй тул украинчууд ингэж ихээр нь алж устгахаасаа халширна залхана, тэр үед нь давшаад эзлээд авна, Оросын ялалтын чимээ гэж энэ бөлгөө хэмээн тэр сайтад ёжлон ярьж байх юм.


сонин mn

Хурандаа генерал Владимир Чиркин (Оросын армийн хуурай замын цэргийн командлагч асан) гэгч гашуун үнэнийг Путинд хандуулан кремлийн мэдлийн РБК теле-каналаар ярьж буй бичлэг бөөн сенсаац дэгдээв. Яагаад ингэж илэн далангүй шууд яриулав, генералд болон РБК-д ямар ял буухав гээд сайтуудаар шуугиж байна.


Гарчиг нь “Украинчуудын 70% нь бидний төлөө, 30% хувь нь бидний эсрэг байна гэж бид бодсон, гэтэл эсрэгээрээ!” гэсэн гарчигтай. Ийм ярилцлагыг эфирт цацахгүй тас нууцла гэсэн хатуу заавартай атал нууцлаад нэмэргүй гэдэг нь харагдлаа.


Одоо л оросууд үнэнтэй эвлэрч, үнэнээ өчицгөөх нээ гээд оросын блогерууд ам уралдан дамжуулав. Нөгөө нэг алдарт СВО бүрэн баларлаа гэдгийг оросын генерал өөрөө зарлахдаа “Ямар ч бэлтгэлгүйгээр Украины эсрэг дайн өдөөсөн, тагнуулын бүх мэдээ худлаа алдаатай байсан, хэт мэдэмхийрч ороод ийнхүү балрав” гээд Оросын эрх баригчид атаклахынхаа өмнөхөн Гүржтэй явуулсан “Таван өдрийн дайн” давтагдаад өнгөрнө гэсэн итгэлтэй, украинчууд Путины армийг тэсэн ядан хүлээж байгаа хэмээн өөрсдийгөө хөөргөж төсөөлсөн. Ингээд энэ фантааз нь алдаж тооцоолсон сүйрлийн тооцоо болж хувирлаа. Орос орон дайнд бэлэн биш байгаагаа дахин харууллаа. Тэгэх тусмаа дайснаа хэт дутуу үнэлж, харин өөрийн цэргээ хэт дээгүүр үнэлжээ. Та бүхэн санаж байна уу? Хоёрдугаар сарын 24-нд шүү дээ. Дайн гурван өдрийн дараа дуусна гэж байсныг. Одоо бид тэр дайнаа хийсээр байна. “Тбилиссийн синдром” мундаг ажиллажээ.


Харамсалтай нь бүтсэнгүй. Манайхны тагнуулын мэдээлэлд би хангалтгүй гэсэн дүн тавимаар байна. Улс орны удирдлагыг шал худлаа мэдээллээр хангажээ. Украины 70% нь Оросын төлөө, 30% нь эсрэг гэсэн нь урвуугаар эргээд 30% нь бидний төлөө, харин 70%  нь бидний эсрэг зогсож байна!  Тэгж яривал бид эхний 7 хоногтоо л ноцтой, өршөөлгүй сургамж авсан шүү дээ.


Киевийн дэргэд оросын цэрэг бутцохигдсон, паникт орсон цэргүүд маань Умард бүх Украинаас зугтсан чинь сургамж биш байлаа гэж үү? Манай хохирол гарздал гэж үнэхээр хэмжээлшгүй их, эрх баригчид одоо болтол ямар хэмжээнд хохиров гэдгээ нэрлэхээс айж байна. Сергей Шойгу энэ аймшгийг хэлэхээс бултсан. Ингэхэд бид хичнээн цэргээ алуулсан, шархдуулсныг манай армид мэдэж байгаа. Харин түүхэнд ил болохгүй, бүрэн гүйцэт мэдээлэгдэхгүй гэж хурандаа генерал ярьжээ. “Түүхийн төгсгөл” номын  автор, америк профессор Фрэнсис Фукуяма Украин дахь Оросын армийн бүрэн ялагдлыг бүр 2022 оны гуравдугаар сард олж хараад урьдчилан зөгнөж байжээ.


Орос бүрэн ялагдал руугаа явж байна, коллапс гэнэтийн, гэхдээ сүйрлийн байдалд өрнөх болно. Путин өөрийн армийн ялагдлыг тэсвэрлэхгүй. Сум галт хэрэгсэл базааж давшихын оронд орос цэргүүд параадын формтой орсон байгаа юм.


Путин Оросын түүхэнд тохиогоогүй стратегийн маш том алдаа гаргажээ. Орос Украинд ялагдсанаараа Тайвань, Гүржийг, бүх дэлхийг аврах болно. Украинчуудын ач буянаар ардчилал шинээр мэндэлж, 1989 оны үзэл санаа дэлхий дахинд эргэн ирэх гэж байна. Оросын цэргийг бутцохисноор  глобал ардчилал ялна. Дараа нь Путин ба Орос орны хувь заяа маш ноцтой байдалд орно. Украин зөвхөн өөрийгөө хамгаалж тулалдаж байгаа юм биш, эрх чөлөөт бүх Европын ирээдүйг хамгаалан тулалдаж байна–Фукуяма.  


сонин mn

Иэн Бреммер гэдэг британийн эрдэмтэн Трампыг шүүмжлэхдээ Оросын дайны талаар ярьжээ. “Трамп  Вашингтонд эргэж ирсэн тэр мөчид Европ өөрчлөгдсөн. Харин Кремль  шаанс гараад ирлээ гэж баярласан боловч стратегийн хамгийн хөндүүр цохилтоо амссан. Би Орост анхааруулж хэлж байсан даа. Америк ямар ч барьцгүй, урьдчилан төсөөлөх аргагүй болох нээ. Европ тушаал хүлээж суухаа болиод, бие даан ажиллаж эхэлнэ гэж.


Яг л ийм юм болчихоод байна. Трампыг гарч ирмэгц НАТО-гийн хаос, Европын Холбооны дотор хагарал гараад Украиныг дэмжих нь нурна гэж Путин тооцоолсон. Гэтэл Европ сулрахын оронд түүхэнд байгаагүйгээр хатуурхаж байна.


Цэргийн төсөв нь рекорд зааж байна. Агаарын довтолгооноос хамгаалах шинэ шинэ зэвсэг, украины фронт руу тэрбум тэрбумыг зарцууллаа, дорнод хилээ бэхжүүллээ, бие даасан стратегийн автономит байдал нь Европын хувьд даралт шахалт үзүүлэх шинэ хүчин зүйл боллоо. Кремль хуучин ертөнцдөө эргэж орно гэж бэлтгэж тооцоолсон, гэтэл ертөнц өөрчлөгдсөн. Одоо Европ нь хохирогч биш, харин хүч болж хувирсан. Энэ их хүч  Вашингтоноос илүү хүчтэйгээр Оросыг шахаж дарамтлах болно. Харин тэр  “Трампын эффект” гээд байгаа чинь Оросын хувьд аймшигтай хямрал болж хувирна. Эрин үе өөрчлөгдөж байгаа түүх эхэллээ. Гэвч Орос тийм өөрчлөлтөд бэлэн биш байна” гээд Путин бол алсыг олж хардаггүй стратегич юм байна. Тэр түүх муу мэдэж байна, өөрийнхөө дор ОХУ-ын Үндсэн хууль бүү хэл, бүхнийг, түүхийг босгохоор шийдсэн. Гэхдээ Зеленскийгээс суралцах ёстой байж дээ.


Зеленскийн бүх зүйл өмнө нь байна. Путины хувьд бүх зүйл ард хоцорсон, одоо террорист акт, худал хуурмаг, гэнэт халдах, аллага таллага, энх тайванч улс орон руу өдүүлэх дайн л түүнд үлдлээ– Иэн Бреммер.

 

Нүүрлээд ирж буй түүхийн цаг үеийг няцаах аргагүй тухай америкийн генерал Бен Хожес британийн “The Telegraph” сонинд дахин онолджээ. Тэрээр бүр 2008 онд анхааруулж байсныг Москвад ч, Брюссельд ч хэрэгсээгүй. “Юу гэвэл Путиныг Гүржид зогсоохгүй бол тэр цаашаа улам гаарна. Хэрэв түүнд дайн хийх боломж олговол тэр дэлхий дахинд хаос авчирна” хэмээн Хожесын анхааруулсан нь одоо яг алхам алхамаар голдоо ортол мэдрэгдэж байгаа аж. Оросын ялагдал байлдааны талбарт бус, харин эдийн засгаасаа эхлэнэ. Танкнаас биш, тоо цифрээс эхэлнэ. Гэхдээ санкцаас биш, ядрал сулралаас эхэлнэ. Одоо Украинтай хийж буй энэ дайн  Кремлийн хувьд хуучин империйн сүүлчийн үйлдэл юм. Айдас эрх мэдлийг бэхжүүлэх бус, айдас дэглэмийг дотроос нь иднэ. Ялагдашгүйн тухай домог миф бүрэн сүйрч байгаа нь харагдаж байна. Арми ч утгаа алдлаа, элит нь үнэнчээ гээлээ, эдийн засаг лугшилтаа алдлаа. Путин хэдийгээр хянаж байгаа ч итгэл уналаа. Итгэл гээгдсэн цагт эзэнт гүрэн цохилтоос бултаж чадахгүй. Иймд ОХУ-ын нэн ноцтойгоор өргөн хүрээнд задрахад бэлтгэж эхлэхийг Баруунд хандан уриалан дуудаж байна. Зөвхөн Путины дэглэм унах юм биш, СССР гэв гэнэт тарж бутарсан шиг ОХУ бүхэлдээ нурж унах ноцтой маш том сценарт бэлэн байх хэрэгтэй гэжээ.


сонин mn

Генерал Бен Хожес цааш нь өгүүлэхдээ:–Энэ дайнд Украин ялах нь улам бүр тодорхой болж байна, харин Кремлийг итгэлийн хямралын түүх хүлээж байна. Путины дэглэмийн сул дорой улам бүр илчлэгдэхийн хэрээр хамгийн ноцтой нь түүний дэглэм төгсгөл болох төдийгүй ОХУ бүхэлдээ төгсгөл болохын эхлэлийн гэрч нь бид болох нь байна. ОХУ бол янз бүрийн 120 гаруй ард түмэн оршин суудаг, энэ улсын коллапс нь эхний шатандаа дэгдээд цаашаа эрч хүчтэйгээр хянагдашгүй хурдаар өрнөх болно.


Гурван хүчин зүйл үүнд нөлөөлнө. Эхнийх нь Оросын армид итгэл алдагдана. Уламжлалын дагуу бол Оросын арми нь Кремлийн хууль ёсны оршин байх үндэс нь. Украины эсрэг дайны хүндийг уугуул оросууд ба бусад ард түмнүүд харилцан адилгүй үүрч байгаагаар итгэлийн хямрал нөхцөлдөнө.


Хэрэв ойрын үед чеченьчүүд тусгаар тогтнолынхоо төлөө дахин тэмцэлд босвол Путинд хариу барьчих нөөц хүч бий эсэх нь тодорхойгүй. Украины эсрэг хаясан шиг тийм хүч Путинд бий юү? Хэрэв тийм том дайнд чеченьчүүд ялвал ОХУ-ын бүх нутаг дэвсгэрт Москва хяналтаа тогтоож чадах уу? Хоёр дахь хүчин зүйл. Украин руу дайрах шийдвэр Путин гаргасны дүнд Оросын эдийн засаг алдагдал хүлээх болсон явдал. ОХУ нь Европ дахь  эрчим хүчний бүх зах зээлээ эргэлтгүйгээр алдсан. ОХУ-аас бараа таваар, зэвсэг худалдан авахыг хүсэгчид эрс багассан. Эдийн засгийн ийм хямралыг тэсч чадах уу, түүнд чинь бас цаад хязгаар гэж байгаа. Гурав дахь хүчин зүйл. Оросын хүн амын онцлог гэж байна. Энэ их нутаг дэвсгэрт үй олон угсаатны бүлгүүд аж төрөн байна. Эзэнт гүрний төвийн метропол эрх сулармагц нийгэм тэр чигтээ суларна. Үүнээс үүдэн дотоодын хямрал даамжирна. Холбооны улсын бусад субъектууд, тэндхийн хүн ам Москвагийнхаа эсрэг эргэнэ гэжээ. Бен Хожесын үзэж байгаагаар одоо Баруун өөртөө “ОХУ задарвал яах вэ?” гэсэн хэцүүхэн асуулт тавих хэрэгтэй. Ийм их цөмийн зэвсэгтэй, орон нутагт огтоос эрх мэдэл байхгүй ОХУ-д дотоодын хямрал гарцаагүй. Ийм магадлалд бид бэлтгэлтэй байхгүй бол яг СССР тарсан үеийнх шиг геополитикийн асар том тогтворгүй байдал үүснэ.


Гучин жилийн өмнө бид Оросын коллапсад бэлэн байгаагүйн гайгаар дотоодын тогтворгүй байдал нь Путиныг засгийн эрхэнд гаргаад ирсэн. Одоо тэгж өөрсдийгөө эрсдүүлмээргүй байна гэжээ.


Оросын сөрөг хүчний нэг чечень нөхөр ярьж байна. Цөхөрсөн Путин одоо зөвхөн “Айдас–Суртал нэвтрүүлэг”-ээр л нийгмээ барьж торгоож байна. Тэгэхдээ нэг тэсэрвэл юу болдог билээ? Зөвхөн Чечениэр аваад үз. 1994 онд Чеченийн дайн дэгдсэн, 300 мянган чечень хүн амиа өргөсөн, сүүлчийн боевик-партизаныг Чеченийн нутагт 2021 онд устгалаа гэж оросууд мэдээлсэн. Магадгүй одоо ч нууцаар бүгсээр байгаа юм бил үү? 1994 онд оросуудын эсрэг эрслэн боссон Чеченийн Ичкерийн үндэсний арми одоо Украины нутагт эмхлэн байгуулагдаад олон үндэстний хүчний дотор байлдааны үүрэг гүйцэтгэж байна. Хилийн чанадад дүрвэсэн бүх чечень хүн Украины талд байна. Украин нь Чеченийг Орост түр эзлэгдсэн нутаг дэвсгэр гээд хүлээн зөвшөөрчихсөн. ОХУ-ын задралын эх яваад байгаа юм биш үү? Путин Украины эсрэг СВО-ндоо эхний ээлжинд чеченийн ангиудыг байлдуулж байгаад гэнэт арагш татсан. Нутагт нь тэсрэлт болох шахсан юм биш байгаа гэжээ. Путин тогтвортой байдлын баталгаа байхаа больж байна, харин ч Орос орны гай зовлонгийн гол эзэн, буруутан болж хувирлаа. Рейтинг нь нийгмийн тогтолцоог цаашид барьж байхаа болилоо. Путин дайнаа ч, эдийн засгаа ч, гадаад бодлогоо ч хянаж чадахаа өнгөрлөө. Дэглэмийн сүйрэл ойртлоо!

 

 

Англи, орос хэлнээс хөрвүүлсэн Дүгэржавын Номиндарь


сонин mn