Бүсчлэн хөгжих тухай олон удаа яригдсан, олон удаа шийдвэр гарч байсан гэж мэтгэх хүн зөндөө гараад ирлээ. Тэр ч үнэн байх. Гэхдээ нэгдсэн шийдэлд хүрдэггүй, тэгэх зориг зүрх дутсан гэж би үздэг нэгэн. Жишээ болгож нийслэл хотын маань энэ их “ГАЙ ЗОВЛОН”-г гэтэлгэх үндсэн арга зам бол бүсчлэлээр дамжуулж нийслэл дэх хэт төвлөрлийг эрс багасгах, миний хувийн хүслээр бол 70-80% багасгах явдал гэдэг дээрээ би үргэлж зогссоор байх болно. Өнгөрсөн 34 жилийн үр дүн юу байв гэхлээр өнөөгийн их гайг монголчууд бид хамтран бүтээсэн явдал юм. Юун гай билээ? Монгол орны өнцөг булан бүрээс ядарсан, зүдэрсэн, амиа авч явах чадваргүй, малаа барсан, ядуу дорой, магадгүй золбин тэнэмэл бүх иргэнээ нийслэлдээ авчруулж шавуулаад нийгмийн халамж хүртээгээд зүв зүгээр суулгачихсан явдал хэмээн би үздэг. Тэр үзлээсээ ухрахгүй.

Статистикийн албан мэдээ: 2.7 сая монгол хүн нийгмийн халамж хүртдэгийг 3.6 сая хүн амдаа хуваагаад үз дээ! Хэрэв аль эрт бүсчилчэхсэн бол ядаж бүсийн төвүүдэд ядуурал, залхуурал, халамж нь тархаад нийслэл маань ийм их гайг дангаараа үүрэхгүй байлаа. Эргэж харамсаж байна.  

“Бүсчилсэн хөгжил”–Монголын эдийн засгийн бүсчилсэн хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлүүдийг анх удаа тодорхойлох шиг боллоо. Шинэ төвлөрлийн бүс, эдийн засгийн олон тулгуур, орон нутагт эдийн засаг тэлэх суурь, Улаанбаатар хот руу чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөн зогсох, агаарын бохирдол, түгжрэлийн зөв шийдэл гээд нэн чухал асуудал хэлэлцсэн ба 6 бүс болгожээ.

Үүнд: Хангайн бүсийн тэргүүлэх чиглэл нь Төрөлжсөн аялал жуулчлал (археологи, амралт, рашаан сувилал, шашин);

• Баруун бүсийн тэргүүлэх чиглэл: Баруун бүсийн эдийн засгийн коридорыг түшиглэсэн худалдаа, үйлчилгээ;
• Хойд бүсийн тэргүүлэх чиглэл: Шинжлэх ухааан техонологи, аж үйлдвэр, эрчимжсэн мал аж ахуй, газар тариалан;
• Төвийн бүсийн тэргүүлэх чиглэл: Эрчимжсэн хөдөө аж ахуй, хүнсний үйлдвэрлэл, хил орчмын аялал жуулчлал;
• Зүүн бүсийн тэргүүлэх чиглэл: Боомт, тээвэр логистик, эрчимжсэн мал ахуй, хил орчмын аялал жуулчлал;
• Говийн бүсийн тэргүүлэх чиглэл: Уул уурхай, хүнд үйлдвэр, барилгын материалын үйлдвэрлэл гэжээ. Үүнтэй холбогдуулан Эвслийн (МАН-АН) анхдугаар Засгийн газрын үеийн боловсруулж ил болгосон, хэвлэсэн улс төрийн газрын зургийг толилуулъя. Засаг захиргааны гэж нэрлэх боловч би хүч оруулан улс төрийн гэж байна. 

Хамгийн оновчтой зөв хуваарь гэж тэр үедээ үзсэн байх. Одоо ч үнэ цэнэ, ач холбогдлоо алдаагүй. Тэр үед Ерөнхийлөгч нь Н.Багабанди, УИХ-ын дарга нь Н.Энхбаяр, Ерөнхий сайд нь Ц.Элбэгдорж байжээ. Хоёр нам нийлээд эрх барихаараа хамгийн зоригтой шийдэлд хүрчдэг юм биш үү? Гол нь хэрэгжүүгүйдээ л байна. Гэхдээ одоо оройтоогүй ээ. 

Эрхэм дүү Х.Алтайн бичсэнийг эргэж сонирхоорой, эрхэм уншигчид, улс төрчид минь. Гадаадын зөв туршлагуудыг ярайтал гаргаад иржээ. Дотоодын зөв шийдлийг ч санал болгожээ. Энэ жил, бүр сонгуулиас өмнө бүсчлэлээ эхлүүлээд жилжингээ явуулаад эхний үр дүнг нь 2024 оны төгсгөлд гаргаад, 2025 оноос жигдрүүлчихээсэй, улс төрчид минь! 

Би хувьдаа дээрхи 6 бүсчлэлээс юуг олж гэж харав гэхлээр “нүүдлийн соёл иргэншил” гэж уран сайханддагийн эсрэгээр эрчимжсэн хөдөө аж ахуй, эрчимжсэн мал ахуй-г Төр-Засгийн дээд түвшинд зарлан тунхаглажээ гэж олзуурхан байна. “Эрчимжсэн” гэчихлээр яалт ч үгүй фермерийн аж ахуй руу явахаас өөр гарц байхгүй. Байгаль дээр тааваараа бэлчээд бэлчээр хомсдуулаад үржээд олон мянга болчихдог мал сүргээ цөөрүүлж, чанаржуулж, таваарын эргэлтэд оруулж, бүхэл бүтэн үйлдвэрлэл болгохыг л эрчимжсэн мал ахуй гээд байгаа хэрэг л дээ. Энэ юуг илтгэх вэ гэхлээр юуны өмнө хөдөө аж ахуйгаа шал өмнөө дүр төрхтэй, тун ашигтай үйлдвэрлэл болгож, хөдөө рүүгээ нийслэлийн (цаашлаад аймгийн төвүүд, сумын төвүүд) энэ их ажилгүй, ядуу иргэдээ татмаар байна. Хөдөө шиг сайн сайхан газар алга, энэ хотод юу хийдэг юм гэж хотоо нулимтал хөдөөг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Хөдөө нь соронзон болж тэднийг татаасай! 

“Нулимах” гэдэг зохисгүй үг хэрэглэсэндээ хүлцэл өчөөд яагаад тэгж бичих дээрээ тулав гэдэгтаа бяцхан тайлбар хэлье. Ингэж хатуухан хэлж яс маханд нь (мэдээж тархинд нь!) тултал ойлгуулж мэдрүүлэхгүй бол нийслэлийн зах хязгаар, гэр хорооллуудаар үй түмэн (мянга мянгаараа, бүр бумаараа) ажилгүй, ядуу, залхуу иргэд өдөр хоногийг аргацаан өнгөрүүлж, нийгмийн халамжийг ховх сорж, паразит амьдралаар төгсгөлөө (хорвоогоос явах) хүлээж байгаа нь худлаа биш гэж үү? Тэд л Монголын нийгмийг хэврэгшүүлж байна, бүр үндэсний аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлж байна. Иймд үтэр түргэн бүсчлэн хөгжиж бүсийн төвүүдэд иргэдээ тархаан төвлөрүүлье!

Д.Баярхүү