sonin.mn
Сэтгэгдэл (21)

Украин дахь Оросын цэргийн тусгай ажиллагаа (СВО) бүтэн хоёр жил гурван сар үргэлжилж байгаатай холбогдуулан мэдээллийн тэнцвэртэй байдал хангах үүднээс Украины Ерөнхийлөгчийн дэвшүүлсэн 10 зүйлт “Формула мира” гэдэг санаачилгын тухай Wikipedia лавлах сайтаас орчуулж сонирхуулъя. Энд sonin.mn сайтын байр суурь тусгагдаагүй болно.


Ukraine’s Peace Formula бол Владимир Зеленскийн дэвшүүлсэн 10 зүйлт (украинаараа “Українська формула миру”, оросоороо “Формула мира”) санаачилга билээ. Анх Зеленский НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулганд хандан 2022 оны 9 дүгээр сарын 21-нд энэхүү санаачилгаа дэвшүүлжээ. Гэхдээ 10 биш, Украины эсрэг Оросын үйлдэж буй түрэмгийллийг таслан зогсоох “5 нөхцөл” гэж товчлон илэрхийлжээ. Тэр 5 нь 1) Украины эсрэг үйлдэж буй гэмт хэргийнх нь төлөө Орост хариуцлага хүлээлгэн шийтгэх; 2) НҮБ-ын Дүрэмд зөвшөөрсөн бүхий л арга хэрэгсэлээр ард иргэдийнхээ амь насыг хамгаалах; 3) Украины аюулгүй байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг сэргээн тогтоох; 4) Бусад улс орнуудаас Украинд аюулгүй байдлын гарант-баталгаа өгөх; 5) Эх орноо хамгаалах Украины эрс шийдэмгий байдлыг дэмжих хэмээн томъёолжээ.


Дараагийн алхам нь Зеленскийн хувьд 2022 оны 11 дүгээр сарын 15-нд Индонезийн Балид G20-ийн лидерүүдийн саммитад уригдан очихдаа дээрхи 5 нөхцлөө 10 зүйл ангитай энх тайвны формула гэж танилцуулан түүнийгээ дэмжүүлжээ. Баруун ертөнцөөс гадна “Глобал өмнөд” (Латин Америк, Африк, Азийн дийлэнх улс орон) энэхүү санаачилгыг дэмжээд, тун удахгүй сарын дараа дэлхийн удирдагчдын дээд түвшний уулзалтаар хэлэлцэх гэж байна. Украинд энх тайван тогтоох эдгээр үндсэн зарчмууд ганцхан жилийн дотор ийнхүү 5 үе шаттайгаар дэмжигдсэн түүх бичигдэж байна.

 

  1. 2023 оны 6 дугаар сард Данийн Копенхагенд эхлээд 15 улс шууд дэмжив.
  2. 2023 оны 8 дугаар сард Саудын Арабын Жиддад 43 улс оролцон дэмжсэн хурал зохион байгуулав.
  3. 2023 оны 10 дугаар сарын 28-нд Мальтад “Формула мира” уулзалт 66-уулаа болж хүрээгээ тэлэв.
  4. 2023 оны 12 дугаар сарын 1-нд Киевт ажлын хэсгийн уулзалт хийхэд тэндхийн Дипломат корпусын төлөөлөл бараг бүгд оролцож, дэмжигчдийн тоо 83 улс, олон улсын гурван байгууллага болжээ. Нийт 86 гэсэн үг.
  5. Ийнхүү нийт 86 дэмжигчидтэй болсон тул Энх тайвны глобал саммит гэдгийг санаачлав. Санаачилга ба хүлээн авч зочлох улсаар Швейцарь тодорч, 2024 оны 6 дугаар сарын 15-16-нд дэлхийн улс орнуудын лидерүүдийн түвшинд хэлэлцэж хэрэгжүүлэх түүхэн шийдвэр гаргах гэж байна.

 

Мэдээж түрэмгийлэгч ОХУ энэ саммитад очих нүүр байхгүй, иймд очихгүй оролцохгүй гэдгээ сүржин зарлаж, гутаах гүтгэх, хорлон сүйтгэх, саатуулах бүхий л арга замыг хайна. Саммитад оролцсон бүх гадаад улсыг “фашист”, “нацист”-аар нь цоллоно, бүгдэн рүү нь стратегийн бус цөмийн зэвсэг харвана пуужиндана сөнөөнө гэж сүржигнэж ч магадгүй. 

 

Тэрхүү 10 зүйлт санаачилга нь:

 

  1. Радиацын ба цөмийн аюулгүй байдал;
  2. Хүнсний аюулгүй байдал;
  3. Эрчим хүчний аюулгүй байдал;
  4. Олзлогдсон ба хүчээр авч явсан бүх иргэдийг суллах;
  5. НҮБ-ын дүрмийг биелүүлэх, Украины нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг болон энх тайвныг сэргээн тогтоох;
  6. Оросын цэргийг гаргах, байлдааны ажиллагааг зогсоох;
  7. Шударга ёсыг эргүүлж тогтоох;
  8. Экоцидыг (ургамал, амьтныг аймгийг устгах) эсэргүүцэн хориглох;
  9. Дайныг шатлан өргөжүүлэхгүй байх;
  10. Мөргөлдөөнийг албан ёсоор эцэслэж баталгаажуулах гэжээ.


Фронтын байдал. Кремлийн амбицын төлөө амиа зольж давшихыг “Массивная Мясорубка” гэдэг. Энэ бол оросын дайны үндсэн арга, тэр аргаараа Харьков руу давшивч няцаагдсаар. Харамсмаар их орос цэрэг алагдаж байна. Оросын “чөлөөлөлт” гэдэг нь асар их цэрэг хаяна, хоногт хэдхэн метр урагшилна, сонголтгүй цаг наргүй галлана, сум галт хэрэгсэл пуужингийн нөөц нь барагдахгүй, үр дүн нь эвдэн сүйтгэнэ, хохирооно, ална, уcтгана–хотуудыг балгас нурам болгоно. Оросын цэргийн хохирол хорогдол чухал биш. Ялсан байх нь чухал. Гэтэл гадаадын цэргийн шинжээчид “XXI зуунд энэ бол ялалт биш!” гэж дүгнэнэ. RAND Corporation-ээс ийм дүгнэлт хийжээ.


“Офицер, ахлагч, түрүүч нарын бүхэл бүтэн үеэ ОХУ алдлаа. Алагдаад дууссан нь өнгөрчээ. Амьд үлдсэн нь ч шархдаад тахир дутуу болжээ, тэд хэн болж хувирах вэ? Алагдсан ба дахин байлдах чадваргүй болсон тэднийг хэн хэзээ хэрхэн нөхөх? Бүхэл бүтэн түүхийг самарлаа. Армид 10-15 жилд бэлтгэгдсэн нэг бүхэл бүтэн үеэ алдлаа” гэжээ.


Төгсгөлд нь АНУ-ын ТНБД Э.Блинкен Украинд саяхан айлчлахдаа хэлсэн үгсийг хөрвүүлэн буулгая:–Хорин жилийн турш Украины хувь заяаг хянах тулаанд Орос ялагдаж байна. Украин нь сар бүр хоёр талын аюулгүй байдлын гэрээнд гарын үсэг зурж, батлан хамгаалах аж үйлдвэрийн баазаа бүрдүүлж, улам олон орчин үеийн зэвсэг үйлдвэрлэж, эдийн засгаа бэхжүүлж, ардчиллаа бэхжүүлж байна. Дайн үргэлжилж байгаа ч Орос орон өнгөрсөн үе рүүгээ буцаж ухран, харин Украин урагшилж байна гэжээ.




Англи, оpoc хэлнээс хөрвүүлсэн Дүгэржавын Номиндарь