sonin.mn
Сэтгэгдэл (61)

Харьковын цэргийн команд-инженерийн дээд сургуульд суралцан төгсгөж зэвсэгт хүчиндээ зүтгэж явсны хувьд дайн байлдаан, давшилт хориглолтын талаар ерөнхийдөө өөрийн түвшний мэдлэгтэй, энгийн иргэдийг бодвол дайн гэдгийг гадарлана. Тэр мэдлэг туршлагаараа өнөөгийн энэ дайныг харж, оперативын цагийн байдлыг үнэлж байна. Энэ удаа ОХУ-ын зэвсэгт хүчний зэвсэг техниктэй холбоотой сэдэв сонирхуулъя. Хуучин Зөвлөлтийн, одоо Украины нэртэй авиаэксперт Константин Криволап гэдэг хүний бичсэн ярьсныг би ихэд анхаардаг. Саяхан тэр хүн “Radio NV” гэдэг сайтад ярилцлага өгч Оросын пуужингийн довтолгооны тухай сэдэв хөнджээ. Түүнээс хөрвүүлье.


Кинжал пуужингуудаар Украины эрчим хүчний системийг нэгмөсөн сөнөөхөөр хөдөлсөн боловч бүтээгүй. Гэхдээ хохирол учруулсан. Бүтэл муутай пуужингийн довтолгоо одоо ч үргэлжилж байна. Ялъя, устгая, сөнөөе, өшөө хорслоо авъя гэсэн хийрхэл; техник-технологийн хүчин чадал хоёр их ялгаатайг оросууд ойлгохгүйгээр хоёр жил дайтаж байна. “Х-22” гэдэг пуужин оросууд их харваж байна.


Байшин барилга нураачихаж дөнгөнө. “Аэробаллистик Х-47М2” гэх пуужин харвана гэж заналхийлдэг боловч тэр нь бэлэн биш. Олон пуужин харвадаг ч фронт дээр ямар ч ашиг авчрахгүй. Өшөө хорсол дагуулсан энэ их пуужингуудын цаана Орос орон нефтийн аль олигтой үйлдвэр баазуудаа сөнөөлгөж, шатаалгаж, шатахууны экспортоо хуниулав, одоо цахилгаан дулааны станцууд украины дрон, нисэгчгүй онгоцны дайралтын бай болов, өмнөд хоёр мужид нь Оросын сайн дурын хүчин Путины эсрэг байлдаж байна, Путины хувийн хүслээр нисдэг хөөрдөг бүгдийг Украины тэнгэр бүрхтэл илгээгээд тасралтгүй бөмбөгдүүлэх явдал боловч одоо арай ахиу тоотой үлдсэн МиГ-31 онгоц 10-ыг хөөргөж, тэдгээр нь сайндаа 7 кинжал харвасан дүнтэй аэрдромдоо эсэн мэнд эргэж ирсэн байдалтай. Путины хүслийг авиац нь хангаж чадахгүй. 


Эсэн мэнд гэдэг нь орос нисэгчдийн сэтгэл зүйн хямралыг нэрлэж байна. “Хаанаас F-16 гараад ирэх бол?” гэсэн айдаст орос нисэгчид бүхэлдээ автсан. А-50 хэдийг сөнөөлгөсөн учраас агаарын тагнуул хийж мэдээллээр хангадаг арга зам мухардсан. Агаарт яваа онгоцнуудтай радио холбоогоор ярьдаг бүх яриаг украинчууд замаас нь сонсоно, ойлгоно, хариу үйлдлээ төлөвлөнө. Үндсэндээ Орос нь хамаг кинжалаа үрэн таран хийж байна.


Хэдийгээр “гиперзвуковая ракета” гэж гайхуулдаг ч ямар ч хэт авианы давуу юм байхгүй, сайн онилбол байгаа ононо, яарч сандран харвабал тэнэж төөрнө. “Х-101”, “Х-555” гэх кинжалуудыг “Ту-95МС” маркийн 12 онгоцонд суурилуулан нисгэж нэг шөнө Украин руу агаарын довтолгоон хийлгэлээ. Бөмбөгдөгч “Ту-95” онгоц 13-ыг маргааш нь хөөргөж байна. Хэрэв Киевийг хангалттай бөмбөгдье гэвэл дор хаяж Ту-95 онгоц 25-ыг нэгэн зэрэг байлдаанд оруулах ёстой. Гэтэл тэр нь байдаггүй. 2023 оны 12 дугаар сард нэгэн зэрэг 20 тийм онгоц халдлага хийж байсан бол тэр нь цөөрсөөд 16, дараа нь 12-13 үлджээ хэмээн Константин Криволап ярьжээ.


Оросууд агаарт ийм байдалтай дайтаж байгаа боловч фронтод зарим нэг чиглэлд хүний олон, их бууны олон, сумны олноор санаачилга гартаа авсан хэвээр байна. Оросын зэвсэгт хүчин хүн хүчний тоогоор украинчуудаас олон дахин давж байгаа боловч харин артиллерын тоо чанараар илрүүрхэх байдал өнгөрч байх бололтой. Сөнөөлгөсөн их буу, тийрэлтэт их 12 мянга хавьд байна.


Оросын их буу украины их буунаас 5 дахин их сум илгээж байгаа боловч Оросын галын хүч өөрсдийнх нь яриагаар тулалдааны талбарт илт давуу байдал тогтоодог гэсэн нь эргэлзээтэй болж ирж байна. Их бууны сумны үйлдвэрлэлийн чанар суларсан. Өндөр чанартай гангаар, тусгай төхөөрөмжөөр сум үйлдвэрлэн гаргах нь бэрхшээлтэй болсон.


Дайн эхэлж байх үед Орост хоёр үйлдвэрт ийм хэмжээний сум үйлдвэрлэдэг, бусдаар зарим нэг гадаад улс Орос руу сум экспортолдог байсан бол одоо гол ханган нийлүүлэгч нь Хойд Солонгос болж үлджээ. Харин чанарын хувьд оросуудын хүслийг хангаж үл чадна. Байлдаанд үүрэг гүйцэтгэхгүй, байгаа онохгүй, их бууны хоолойгоор орохгүй, эсвэл суурин дээрээ дэлбэрэх зэргээр бүтэлгүйтсэн бичлэг олонтаа таржээ. Бас Орос нь ихэнхи зэр зэвсгээ ил гадаа хадгалж байдаг нь хиймэл дагуулын бичлэгээс харагдсан, тэр хэрээрээ зэвсэглэлийн чанарт нөлөөлж байна. Цэргийн шинжээчдийн тооцоолсноор, Орос нь 2025 онд их буугаа дуусгана, тийрэлтэт их буутай үлдэнэ, тэр нь илүү их сум галт хэрэгсэл шаардана, түүнийг хангаж хүчрэхгүй. Украин нь сүүлийн үед зөвхөн оросын их буунуудыг онилж устгах тактик сонгосон, Украины холбоотнууд их бууны харилцан буудалцаанд нэн хэрэгтэй радар нийлүүлдэг болсон, мөн 20 км-т нисч агаараас цохилт өгдөг бага оврын беспилотник-камиказе өргөн ашиглалаа, иймд оросын их буу, сум, баг цэрэг бүгд ил болж, үхэл хорогдол, хохирол нь ч эрс өссөн дүнтэй байна. Зэвсэглэл, түүний техник-технологийн өрсөлдөөнд Орос нь сүүл мушгих руугаа орж явна.


Төгсгөлд нь харамслаа илэрхийлсэн ганцхан зүйл хэлье. Аливаа улс орны тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хөсөрдүүлэн БНУкрУ-ын нутаг дэвсгэр рүү халдан түрэмгийлээд ялж чадахгүй хоёр жилийг туулаад одоо агаараар террор хийж буй Оросын түрэмгийллийг уухайлан магтсан ганц нэг ахмад дайчин, ахмад хилчин байгаад үнэхээр харамсаж байнаа.


Хөөрхий цэргийн анги, штаб, хилийн отряд, заставт олон жил алба хаасан гэхээс өөр ярих түүх багатай, хийж бүтээсэн юмгүй болохоор ууртай талдаа, бөөн бухимдал явдаг бололтой. Цэргийн хугацаат олон одон тэмдэг, Путин хоёр л сэтгэлийн гэгээ болж үлдсэн. Тийм учраас “Путин ялнаа” гэж мөрөөдөж явдаг мэргэжил нэгт нөхдөө үнэхээр өрөвдөж байнаа. Өөрийгөө боддоггүй юм аа гэхэд үр хүүхэд, ач, гуч, зээ нараа хэдэн үеэр нь барууны хоригт оруулан Монголд нь туших ямар утга, ач холбогдол байна вэ? Дайн нэг л өдөр дуусна. Гэхдээ шударга бус түрэмгийлэл үйлдсэн Орос л ялагдаж дуусна. Тэр үед дайныг өөгшүүлсэн, дайн сурталчилсан гэмт хэрэгт дуудагдаад амаа барьж тархиа шааж суух нь юуны нь гоё байх билээ дээ, ахмадууд минь!  

                

орчуулсан Адьяaгийн Батсайхан (бэлтгэл хошууч)