Бага залуугийн анд, нэгэн үе дипломат албанд мөр зэрэгцэн зүтгэж явсан, “Шилдэг нийтлэлчдийн клуб”-ын гишүүн Л.Хангайн шинэ номд оршил болгон бичсэн өмнөх үгээ нийтлэл болгон толилуулъя. Ийм номын өмнөх үгэнд хэдэн өгүүлбэр бичих нь миний хувьд эрхэм үүрэг гэж үзэж байна гээд дараахийг тэрлэжээ.

Бид хоёрын нөхөрлөлийн түүх урт. Аль 1960-аад оны 1-р 40 мянгатын хүүхдүүд. 1970-аад оны ахлах ангийн хөвгүүд, хоёул нэгэн зэрэг нэгэн үед МУИС-д элсэж орсон оюутан цагийн найзууд. “Хангай гэж нэг ийм л хүн дээ” гэдэг дээрээ би өөрчлөлтгүйгээр бодож мэдэрч итгэж явсаар өнөө хүрсэн. Хүүхэд байхын, оюутан байхын л иймэрхүү үзэл бодлыг илэрхийлдэг, эх орны хөгжилд санаа зовнидог, гарц шийдэл хайдаг, бас итгэсэн хүндээ илэн далангүй, “За” гэсэн бол ёогүй нөхөр байсан нь яг хэвээрээ. Хүн хөгшрөхөөрөө багын найзуудаа эрж хайж, эргэж хүүхэд насны нөхөрлөлөө сэргээдэг гэдэг яалт ч үгүй үнэн юм. Тэр жам ёсыг дагаад бид нөхөрлөсөөр явна.

Номын тухайд миний ариутган шүүсэн нь нэгээхэн ч үгүй. Угаасаа үзэл бодлоо ойлгомжтой, энгийнээр илэрхийлсэн түүний үзэл санааг засч янзлана, сайжруулна гэж байхгүй юм билээ. Орос арван жил төгссөн гэхэд эх монгол хэлээрээ ингэж сэтгэж бичиж, үзэл бодлоо илэрхийлнэ гэдэг бас том чадвар шүү.

Хэл ярианы хөгжил султай, дэмий сул үг олонтой, бичих гэж тамладаг, бичсэн нь уншигдахаасаа илүү тархи нерв барчихдаг сэхээтэн олон байдаг тул би хэргээр тэгж үнэлж магтаж байна. Хангай маань төр, засгийн хариуцлагатай албанд олон жил зүтгэсэн, эх орноо төлөөлөн ОХУ-д Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар ажиллаж байсан учраас түүхэн сонирхолтой үйл явдлуудын оролцогч, гэрч болж байсны хувьд өөрийн ажигласан мэдсэн зүйл, түүнээс ургуулсан санал бодол, дүгнэлт шийдлээ хуваалцан бичдэг нэгэн. Мөн манай орны түүх, хөгжлийн арга зам, олон улсын хүрээлэл, ялангуяа хоёр хөршийн талаар болон танин мэдэхүйн чиглэлээр олон арван нийтлэл бичиж baabar.mn болон бусад сайт, зарим сонин, сэтгүүлд нийтлүүлэн олны хүртээл болгож байсныг уншигчид мэддэг болов уу. Энэ удаад хэвлэгдэж буй түүний энэ ном өмнө нь гаргаж байсан номуудаас арай онцлогтой. Юу гэвэл өмнөх номууд нь тодорхой сэдвээр, тухайлбал “Монгол-Оросын харилцаа, хамтын ажиллагаа”, “Эдийн засгийн коридор ба Монгол Улс” гэсэн гарчигтай, хөрш орнуудтай холбоотой, голдуу эдийн засгийн хамтын ажиллагааны асуудлыг хөндсөн байдаг бол энэ удаад дээрхи асуудлаас хальж, төр-засгийн ажил үйүлс, түүх, танин мэдэхүй, замын тэмдэглэл, дурсамжийн чанартай, монгол уншигчдын сонирхол татахуйц нийтлэл, ярилцлагуудаа түүвэрлэн эмхтгэн гаргаж байгаа билээ.

Зохиогч Хангай бол тодорхой жишээ, тоо баримт эшлэн, болж өнгөрсөн үйл явдлуудад тулгуурлан тун энгийн үг хэллэгээр бичдэг учир түүний бичсэнийг уншихад төвөггүй бөгөөд сонирхолтой гэдгийг дахинтаа онцлоё.

Монгол Улсын ардчилсан Үндсэн хууль боловсруулж батлуулах, байнгын ажиллагаатай парламент байгуулах, түүний үйл ажиллагааг жигдрүүлэх, Засгийн газрын “гал тогоо” болох Хэрэг эрхлэх газрын өдөр тутмын ажил гээд түүний эрхлэн хариуцаж асан албаны тусгал энэ номд түүх бичвэрийн хэлбэрээр орлоо. “Их өр”-ийг тэглүүлэхээс эхлүүлээд Монгол-Оросын харилцааны эгзэгтэй, магадгүй эмзэг нарийн асуудлуудыг цаашид бичээсэй гэсэн хүслээ би түүнд байнга илэрхийлдэг, ятгаж уриалдаг. Учир нь улс орны маань хувь заяатай холбогдох олон чухал үйл явдлын гэрч оролцогч нь Хангай маань юм. Хожим Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд ажиллаж байсны хувьд ч шинэхэн түүхэнд хамаарах олон үйл явдлын оролцогч, гэрч, бас санаачлагч байсан болов уу гэж би боддог юм.

Хангай маань нийтэд танигдсан сошиал сайтуудад өөрөө бичээд зогсохгүй Баабар, Б.Цэнддоо нарын олон номыг редакторлаж, “Британника” толь бичгийг бүтээхэд оролцож байсны дээр орос хэл сайтайн хувьд оросын нэрт зохиолч А.Беляевийн “Мөнхийн талх” хэмээх уран зөгнөлт тууж, өнөөгийн Оросын төр-цэргийн зүтгэлтэн армийн генерал С.Шойгугийн “Өнгөрснөө дурсахад” зэрэг дурсамжийн номуудыг орчуулч, монгол уншигчиддаа хүргэжээ. Baabar.mn сайтын сервер дэх мэдээллээс харвал Хангайн нийтлэлүүдийг давхардсан тоогоор хоёр сая хүн уншсан танилцсан байдаг. Гэхдээ бүгд нэгд нэгэнгүй уншиж амжаагүй, ихэнхи нь гүйлгэж үзсэн гэж үзээд багасгаж бодоход дор хаяж лав 40 мянган хүн уншсан байж таарна гэж боддог юм. Энэ бол чамлахаар тоо биш. Түүний нийтлэл, ярилцлагууд өдөр тутмын сонин, зарим сэтгүүлд тавигддаг, бас хэд хэдэн удаа ном болон хэвлэгдсэн учраас Л.Хангайг олонд танигдсан нийтлэлч гэж баттай хэлж болох юм.

Уншигч Та Л.Хангайн энэ номыг амтархан уншина гэдэгт итгэлтэй байна. 

Судлаач-профессор, Элчин сайд Дашдоржийн Баярхүү