Монгол Улс шинэ нийгэмд шилжин орсон 1992 онд нийгмийн харилцаанд бий болсон олон шинэ шаардлагуудыг зохицуулах асуудалтай тулгарч шинэ Үндсэн хуулиа баталж байлаа. Нийгмийн шинэ харилцааг зохицуулах зорилгоор баталсан Үндсэн хууль цаг үеийн шаардлагаа бүрэн хангаж, шинээр үүсэн бий болж байгаа нөхцөл байдлыг хуульд дахин тусгах асуудал хөндөгдөж байна.
Улс төрийн намуудын зөвшилцлийн үндсэн дээр өөрчлөхөөр ярьж буй Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай асуудлыг УИХ хэлэлцэн энэ сарын 16-ны өдөр 34 тоот тогтоол гаргаад байна. Энэ тогтоолд “Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах эсэх тухай асуудалд ард иргэдийн оролцоо, ил тод байдлыг хангах, олон нийтийн саналыг судлах Ажлын хэсгийг байгуулж санал авах хүрээг тогтоожээ.
Мөн УИХ-аас баталсан дээрх 34-р тогтоолын хавсралтад “Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах эсэх тухай асуудлаар ард иргэдийн оролцоо, ил тод байдлыг хангах зорилгоор олон нийтийн саналыг судлах сэдвийн хүрээ”-г батлаад байна. Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахдаа дөрвөн зүйлийн хүрээнд 11 асуудлыг авч хэлэлцэх юм байна.
Тухайлбал,
1.Хүний эрхийн талаарх Үндсэн хуулийн хамгаалалтыг бэхжүүлэх,
2.Ард түмнийг төлөөлөх парламентын чадавх хариуцлагыг нэмэгдүүлэх,
3.Хот хөдөөгийн хөгжлийг дэмжих, нутгийн удирдлагын тогтолцоог сайжруулах
4.Монгол Улсын Төрийн сүлдийг шинэчлэх гэсэн дөрвөн зүйл багтсан бөгөөд үүнийг тойрсон 11 асуудлыг хэлэлцэхээр УИХ-ын тогтоод байна.
Үндсэн хуульд өөрчлөлт орох заалт, агуулгууд:
-Хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэх асуудлаас гадна төр нь хүний эрхэм чанарыг хүндэтгэн, хамгаалах үүргийг иргэнийхээ өмнө хүлээнэ.
-Хүний амьд явах эрхийг хангаж, цаазын ялыг халах тухай,
-Иргэний эвлэлдэн нэгдэх эрхэд үндсэн хуулиар тавьсан хязгаарлалтыг арилгах,
-Иргэн Үндсэн эрхээ хуульд заасан хязгаарын хүрээнд Үндсэн хуулийн цэцэд өргөдөл гаргаж, хамгаалуулах боломжтой болох,
-Үндсэн хуулийн цэц нь аливаа улс төрийн нөлөөллөөс хараат бус байх, Үндсэн хуулийн шүүхийн хувьд ажиллах зарчмыг гүнзгийрүүлэн бэхжүүлэх,
-Улс төрийн намын төлөвшил, хариуцлагыг дээшлүүлэх, сонгогчдын санал гээгддэг байдлыг арилгах, сонгуулийн холимог тогтолцоог нэвтрүүлэх, зөвшилцлийн ардчиллыг бэхжүүлэх,
-Ард түмнийг төлөөлөх парламентын чадавхыг сайжруулах, хууль батлах болон хуулийн биелэлтэд тавих хяналтын чанарыг дээшлүүлэх зорилгоор сонгогчдыг төлөөлөх мандатын тоог нэмэгдүүлэх, Монгол Улсын тусгаар тогтнол Үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болсон парламентын засаглалыг төгөлдөржүүлэх ,
-Хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдлийн хяналт, тэнцэл, уялдаа холбоог зохистой болгох,
-Нийслэлийн эрх зүйн байдлыг оновчтой болгох, төвлөрлийг сааруулж, хот хөдөөгийн ялгааг багасгах, хөгжлийн нэг төвт улсаас олон төвтэй улс болгох зорилгоор бусад хотын хөгжлийг дэмжих,
-Орон нутгийн удирдлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох,
-Төрийн сүлдийг төрт ёс, түүхэн уламжлалд суурилж шинэчлэх асуудлууд багтжээ.
Сэтгэгдэл0
ҮХНӨ -ийг ард түмэн эсэргүүцэж байна. Хүрэлсүх албан тушаалаа хадгалахын тулд УИХ гишүүдэд авилгал болгож хэдэн суудал нэмээд өөрөө УИХ-аас дахин сонгогдох нүхээ малтаж дээ. Дарангуйлагч болох гэж үзэж байна даа.
Бичиж байгаа зүйлийнхээ утгыг ойлгодог болов уу? Дарангуйлагч болъё гэсэн бол ерөнхийлөгчийн засаглалтай болгох гэж оролдох байх, харин ч өөрийн эрх мэдлээсээ татгалзсан байх шүү!
3 жилийн өмнөх шинэчлэлийн гол зорилго бол Байгалийн баялаг ард түмний өмч гэсэн заалтыг Үндсэн хуулиас өөрчлөх явдал байсан. Үүнийгээ хийчхээд авилгачид хэрхэн баярлалдан үнсэлцэж байсан бичлэгийг хараарай. Одоогийн өөрчлөлтийг гол нь Нямдорж, Лүндээжанцан мэтийн архаг авилгачид зүтгүүлж байна. Монголын ард түмэн тэднийг можаритар тогтолцоогоор сонгоогүй. Ядаж байхад Нямдорж яам толгойлж байх үед дэд сайд нь байсан Энхбаяр сонгогдож орж ирээд УИХ-д ам нээх бүртээ Нямдоржийг гутааж байна. Авилгачид гишүүдийн тоог 306, заримдаа 156 болгоно гэж ярьж байна. Тэд зүгээр Монголын ард түмний сэтгэл зүйг бэлдэж байна. Авилгачид үнэн хэрэг дээрээ намын жагсаалтаар сонгогдох 32 гишүүн нэмэх төлөвлөгөөтэй байна. Тэд можаритар 76 суудлыг хэзээ ч өөрчлөхгүй. Энэ 76 суудал Монголын ард түмнийг ядууруулахад гол үүрэгтэй, өөрсдөд нь хэрэгтэй гэдгийг мэдэж байгаа.
МАН-ы авилгачид Хүрэлсүхийг дахин 6 жилээр сонгох боломж олгох заалт оруулж байна. Ерөнхийлөгчийг парлемантаас олонхи болсон нам сонгох заалт. Ийм учраас ард түмний агуу хайртай удирдагч Хүрэлсүх энэ Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг эсэргүүцэж ганц ч үг дуугарахгүй байна. Ямар ч мэтгэлцээнгүй шууд дахин ерөнхийлөгчөөр сонгогдохыг Хүрэлсүх хүсэж байна. Хүрэлсүх мэтгэлцээн дээр дахин Кофи Аннандана гэдгээ сайн мэдэж байгаа.
АРД ТҮИЭН ЭСЭРГҮҮЦЭНЭ ЭЭ ... Баяр наадмыг тааралдуулан ТӨРИЙН ЭРГЭЛТ хийхийг зөвшөөрөхгүй - энэ бол олон нийтийн тайвширлийг далимдуулсан эрх баригчидын гаршсан уламжлалт бөгөөд бохир технологи ...
1.Монгол Улс бол тусгаар тогтносон, бүрэн эрхт, Бүгд найрамдах улс мөн. 2.Монгол улсын нутаг дээр ард түмэн нь шударгаар хөдөлмөрлөж авсан цалингаараа, оролгоороо сэтгэл дүүрэн хангалуун амьдарах бүх бололцоог хангаж чадахуйц энэрэнгүй хүнлэг ардчилсан нийгэмийг үе шаттайгаар байгуулана. 3. 1.2. т заасан ардчилсан нийгмиийг байгуулахад урьдчилсан нөхцөл болсон ардчилсан ѐс, шударга ѐс, эрх чөлөө, тэгш байдал, үндэсний эв нэгдлийг хангах, хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн. Тайлбар: 1.2. ыг хэрэгжүүлэх төрын ажилын чиглэл а) ажлын байр бий болгоно б) цалинг амьжиргааны үний өсөлттэй ижлээр нэмнэ в) хиймэл үний өсөлтийг зогсооно (цалин нэмэгдэнгүйт худалдаачид үнээ нэмдэг. Ингэснээр цалин тэтгэвэрийн нэмэлт амьжиргаанд нь нэмэр болохгүй зөвхөн инфляцийг хөөрөгддөг. Энд засгийн газрын ШӨХТ газар хэрэгцээт барааны үнийг хяналтандаа авч зайлшгүй үед үний өсөлтийн хэмжээг тогтоож үнэ нэмэхийг зөвшөөрч ажиллана).
Зургаадугаар зүйл. 5.Төрөөс гадаадын иргэн, хуулийн этгээд, харьяалалгүй хүнд газрыг төлбөр, хугацаатайгаар ашиглуулж болохгүй. Тайлбар: Хуучин ашиглуулж болно гэсэн заалт Монгол улсын нутаг дээр монголчууд өөрсдөө орж ч болохгүй хориотой бүсүүд үүсгэж газар нутгын бүрэн бүтэн байдалыг алдагдуулж байна. 6.Газрын хэвлий дэхь баялгыг лиценз хэлбэрээр хувь хүн болон гадаадын компаниуудад ашиглуулахыг хориглож зөвхөн төрийн компаниууд болон төрийн компаниууд тавиас дээш хувь эзэмших хувь хүн болон гадаадын компаниуудтай хамтарсан уул уурхайн компаниуудаар олборлуулж төр эзэмшинэ. Тайлбар: Ийм замаар Монгол улс шаардлагынхаа дагуу ажлын байр бий болгож баялагынхаа үр ашгийг ард түмэндээ хүртүүлэнэ. 2000 он хүртэлийг бодох юм бол монголын төр хэрвээ хүсвэл чадвах үлэж сайжирч хөлөө олохтойгоо болсон байна.
Арван зургадугаар зүйл. 10/ нийгмийн болон өөрсдийн ашиг сонирхол, үзэл бодлын үүднээс олон нийтийн байгууллага байгуулах, сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэх эрхтэй. Тайлбар: Нам гэдэг байгуулага хасагдсан. Монгол улсын хүн ам цөөн учир эрх мэдэлд хүрч баяжих сонирхолтой нэгдсэн хүмүүс нам гээчийг байгуулж хоосон амлалт өгөх зэрэг бүхий л зүй бусын аргаар төрийн эрхэнд гаран, өөрсөддөө тохируулсан хууль батлуулж оршин тогтондог аюул монгол улсад бодитоогоор нүүрлэдэг
Хорин нэгдүгээр зүйл. 1.Улсын Их Хурал нэг танхимтай, энэ танхимийг ард түмнээсээ сонгогдсон зуун найман төлөөлөгч бүрдүүлэнэ. Тайлвар: Энд УИХ ын гишүүн гэсэн ойлголтыг ард түмний төлөөлөгч гэсэн үгээр орлуулав. (Цаашид УИХ дахь төлөөлөгч) 4.Улсын Их Хурлын сонгуулийг сонгуулийн тойргоос нэр дэвшигдсэн иргэдээс төлөөлөгчийг сонгох журмаар явуулана. Тайлбар: Тухайн тойрогтоо танигдсан монгол улсын иргэнийг нийт ард түмний төлөөлөгч болгон УИХ д сонгоно. 5.Улсын Их Хурал дахь төлөөлөгчийг Монгол улсын хууль зөрчсөн, ёс зүйн дутагдал гаргасан, манлайлагч үүргээ умартаж ажилдаа хойрго хандсан тохиолдолд эргүүлэн татна.
Арван дөрөвдүгээр зүйл. 1.Монгол Улсад хууль ёсоор оршин суугаа монгол улсын иргэн хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш, мөн хуулиар хамгаалагдана. Тайлбар: Хуулиар хамгаалагдана гэдгийг нэмж оруулав. Хорин есдүгээр зүйл. 2.Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлыг хуулиар хамгаална гэсэн энэ заалтыг хасав Тайлбар: Энэ заалт 14.1 т заасан иргэн бүр тэгш эрхтэй гэсэн заалтыг зөрчиж байгаа тул хасав.
1.Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурал дахь төлөөлөгч, Засгийн газар, найман зуун хүний дэжлэг авч гарын үсэг цуглуулсан монгол улсын иргэн хууль санаачлах эрх эдлэх бөгөөд энэхүү эрхийн хүрээ, хязгаарыг хуулиар тогтооно. Тайлбар: Ингэж 3.1 заагдсан эрхээ монгол улсын иргэн эдлэх боломжийг олгож байна
Гучдугаар зүйл. 1.Монгол улсын Ерөнхийлөгч бол төрийн тэргүүн, Монголын ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгч мөн. Тайлвар: Баян хоосны ялгааг дэврүүлэх зэрэг нийгэмд хурцдал үүсгэж байгаа тохиолдолд засгын газрыг мөн монгол улсад дарангуйлалын аюул үүсэх тохиолдолд бүлэг болон намуудыг тараах, татан буулгах хүртэлх арга хэмжээ авч ард түмний эв нэгдлийг хамгаалана.
Huuli baihad huulia bielyylehgyi hooson loozungaar ard tymniig huurahaa bolichihoo.huulia murddug shudarga baihiig l ard tymen hysej baina.dorjhand metiin alia salbadainuud turiig busnuilahaar mongol tur maani yu boloh bee.shudarga huulia dagaj avilgiin esreg shiidemgii ajillah hyn baihgyi yumuu.
Өөрчлөх боломжтой ард иргэдийн Санлыг авах
Сүлд нь зөв.Гишүүдийн тог нэмэх жагсаалт бол дэндэнэ.
3 жилийн өмнөх шинэчлэлийн гол зорилго бол Байгалийн баялаг ард түмний өмч гэсэн заалтыг Үндсэн хуулиас өөрчлөх явдал байсан. Үүнийгээ хийчхээд авилгачид хэрхэн баярлалдан үнсэлцэж байсан бичлэгийг хараарай. Одоогийн өөрчлөлтийг гол нь Нямдорж, Лүндээжанцан мэтийн архаг авилгачид зүтгүүлж байна. Монголын ард түмэн тэднийг можаритар тогтолцоогоор сонгоогүй. Ядаж байхад Нямдорж яам толгойлж байх үед дэд сайд нь байсан Энхбаяр сонгогдож орж ирээд УИХ-д ам нээх бүртээ Нямдоржийг гутааж байна. Авилгачид гишүүдийн тоог 306, заримдаа 156 болгоно гэж ярьж байна. Тэд зүгээр Монголын ард түмний сэтгэл зүйг бэлдэж байна. Авилгачид үнэн хэрэг дээрээ намын жагсаалтаар сонгогдох 32 гишүүн нэмэх төлөвлөгөөтэй байна. Тэд можаритар 76 суудлыг хэзээ ч өөрчлөхгүй. Энэ 76 суудал Монголын ард түмнийг ядууруулахад гол үүрэгтэй, өөрсдөд нь хэрэгтэй гэдгийг мэдэж байгаа.
хэний дураар вэ