Саяхан Швейцарь улсын мэргэжлийн тогооч Д.Буян нэгэн ярилцлагадаа “Манай эрчүүд нохой идэлттэй шүү ер нь” хэмээн хэлсэн нь олон нийтийн дунд багагүй хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна. Түүний энэхүү хэллэг нь эхэндээ гайхал төрүүлж болох ч гүнзгий утга, нийгмийн зан төлвийн талаар хэлэх гэсэн санааг агуулж буй байж мэднэ. Гэвч юуны өмнө Монгол эрчүүдийн хооллох соёл, зуршлыг шүүмжлэх гэсэн үү, эсвэл сануулах гэсэн үү гэдэг асуулт урган гарч байна.

“Нохой идэлт” гэж яг юу гэсэн үг вэ?

"Нохой идэлт" гэдэг нь шууд утгаараа амьтны хоол иддэг гэсэн утга бус. Харин чухамдаа соёлгүй, яаруу сандруу, идэж байгаа зүйлдээ ач холбогдол өгөхгүйгээр, амт чанар, эрүүл мэндийг бодолцохгүйгээр хамаагүй иддэг байдлыг дүрслэхэд хэрэглэдэг нэгэн зүйрлэл юм.

Энэ бол илүүтэйгээр хүнсний хэрэглээний хандлага, хооллох соёлыг тодорхойлсон шүүмжлэлтэй хэллэг бөгөөд үг хэллэгийн өнгө, хэрэглэх нөхцөлөөс хамаарч ёжилсон, хошигносон утгатай байж болох ч зарим тохиолдолд үл хүндэтгэж буй мэт сэтгэгдэл төрүүлж болзошгүй.

Монгол эрчүүдийн хоолны соёл үнэхээр тийм муу юу?

Монголын уламжлалт хоолны соёл нь байгаль цаг уур, мал аж ахуйн амьдралтай салшгүй холбоотой. Мах, сүү, гурилан бүтээгдэхүүн давамгайлсан хоолны хэрэглээ нь хүнд хөдөлмөр, хүйтэн уур амьсгалыг тэсвэрлэх эрч хүчийг өгдөг байв. Тэгвэл орчин үед, тэр дундаа хотжилт хурдацтай нэмэгдэж, мэдээлэл, боловсролын хүртээмж нэмэгдсэн энэ үед хоолны боловсрол, хэрэглээний соёл ч мөн тэлж буй. Гэсэн хэдий ч зарим эрчүүдийн хувьд, хоолыг "цатгалан байх хэрэгсэл" гэж ойлгож, хурдан идэж, амт, шим тэжээлийг анзаарахгүй байх хандлага оршсоор байна.

Хүнс бол зөвхөн хоол биш – соёл юм

Орчин үеийн тогооч нар, түүний дотор гадаадад боловсрол эзэмшсэн мэргэжлийн тогоочид хоолыг амт+тэжээл+соёл гэж үздэг. Идэх ёс, ширээний соёл, амт мэдрэх нарийн мэдрэмж, хэрэглээний зохицол зэргийг мөн адил үнэлдэг. Энэ утгаараа Д.Буян тогоочийн хэлсэн үг нь хэтэрхий ширүүн санагдаж болох ч нийтлэг хандлагад дохио өгөх гэсэн санаа байж мэднэ.

Д.Буян тогоочийн хэлсэн “нохой идэлттэй” гэх үг нь анхаарал татахуйц, шүүмжлэлтэй боловч Монгол эрчүүдийн нийтлэг дүр төрхийг бүхэлд нь шүүмжлэхээс илүүтэй хүнсний хэрэглээ, хооллох соёлдоо анхаарах цаг болсныг сануулсан үг гэж харвал зохистой. Хүнс бол зөвхөн цатгах хэрэгсэл бус – эрүүл мэнд, гоо зүй, соёлын нэгэн илрэл билээ.

Тиймээс Монгол эрчүүдийн хооллох соёл хувьсан өөрчлөгдөж, илүү ухаалаг, зохистой, мэдрэмжтэй хэрэглээ рүү шилжих боломж, хэрэгцээ байгаа гэдгийг уг яриа дахин сануулж байна. Хошигнол дунд ч үнэний үр байдаг шүү дээ.

Э.Солонго