Монгол хүний үнэт нандин зүйл, соёл иргэншил, удмын сангийн талаарх асуудал сүүлийн цед хүмүүсийн анхаарлыг багагүй татах болж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд ч энэ сэдвийг хөндөн бичих болжээ. Энэ талаар "Хүн судлалын үндэсний төв"-ийн захирал, шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, доктор, профессор Ж.Батсуурьтай ярилцлаа.
-Та Москвагийн их сургуулийг хүн судлаач, хүний генетикч мэргэжлээр төгссөн, мэргэжлээрээ эх орондоо ажиллаж байгаа цөөхөн эрдэмтдийн нэг. Монголчуудын хувьд энэ мэргэжил төдийлөн танил бус, тиймээс та манай уншигчдад мэргэжлийнхээ талаар товч ойлголт өгнө үү?
-Генетик бол амьд организмуудын хэлбэр болон удамшлыг судалдаг шинжлэх ухаан бөгөөд хүний генетик нь үүний нэгэн салбар юм. Энэ шинжлэх ухаан хүний биологи, өсөлт хөгжил, сэтгэл санаа, оюун ухаан, удамшил, соёл биеийг судалдаг, маш өргөн хүрээг хамаардаг ухаан. Хүн гурван биетэй. Нүдэнд ил харагдах махан бие, өвөг дээдсээс заяасан соёл бие, энэ хоёрын хөрсөн дээр ухамсар бие бий болно.Ухамсар, оюун ухаан маань зангилагдаад сэтгэл биеийг бий болгодог.
"Аливаа хүнийг эрхэндээ оруулъя гэвэл битгий зодож нүд. Сэтгэлийг нь л эрхэндээ оруул" гэдэг Монголчуудын айхтар үг байдаг даа.
-Монголд одоо энэ мэргэжлээр хэдэн хүн ажиллаж байна вэ?
-Хүний генетикчээр дагнан мэргэшүүлж, төгсөлт хийдэг анги манайд байхгүй. Харин гадаадын их, дээд сургуулиудыг генетик, хүн судлалын мэргэжлээр төгсөж, эх орондоо ирээд, хүний генетикээр дагнан ажиллаж, эрдэм шинжилгээний ажил хийж байгаа судлаачид манайд маш цөөхөн бий. Гурав, дөрвөөс хэтрэхгүй болов уу. Миний шавь нараас АНУ, Австрали, Израильд тав, Монголд гурван хүн ажиллаж байна.
-Монгол хүний удмын сан бусад угсаатныхаас юугаараа давуу байдаг юм бэ?
-Генийн санг удмын сан гэж нэрлэдэг. Үндэстэн бүрд генийн сан бий. Тухайн үндэсний олон мянган жилийн турш идээшин зохицож, амьдарч ирсэн уугуул нутгийн уур амьсгал, байгаль газарзүйн онцлогтоо өвөрмөцөөр дасав зохицож генийн сан нь бүрэлдэн тогтдог юм. Энэ утгаараа угсаатнуудын генийн сан хоорондоо ялгагддаг.
Монгол хүний амьдрах арга ухаан, бие бялдрын хөгжил, аливаа өвчнийг тэсвэрлэх чадвар бусад угсаатнуудаас давуу. Учир нь, Монгол орон маань -40-өөс +40 градусын хооронд дөрвөн улирлын уур амьсгалын араншинтай газарзүйн байрлалд оршдог бөгөөд Монголчууд түүндээ дасан зохицсон генийн сантай. Энэ бол маш их чадавхтай генийн сан. Амьдралынхаа хэв маягийг зохиомжлох нарийн арга ухаантай тедийгүй жилийн дөрвөн улирлынхаа онцлогт дасан зохицсон хувцас хунар өмсөж, хоол хүнс хэрэглэдэг. Мөн аливаа зүйлийг олон хувилбараар хийж чаддаг. Гадаадынхны бүтээж хэрэглэж байгаа техник хэрэгслийг өөрийнхөө хүсэл зориг, санаа бодлоор амархан монголчлоод зүсийг нь хувиргаад хэрэглэчихэж чаддаг.
-Монгол хүннй хувьд юу иь илүү их удамшдаг вэ?
-Монгол хүн монголтойгоо гэрлэхэд махан биеийн генүүд нь удамшина. Харин соёл биеийн генүүд нь гээгддэг.Монголчууд гаднаа гяланцаг, дотроо паланцаг гэдэгшүүдээ. Гаднаагяланцаг нь давамгайлахаараа араатан шинж, дотроо гяланцаг нь ихдэхээрээ гэгээрлийн зам мөр рүү явдаг. Гэгээрлийн зам руу хөтлөхийн тулд монголчууд «Эрхэм баян эрдэм ном, дунд баян, үр хүүхэд, адгийн баян адуу мал» гэдэг байсан. Монголчууд хувийн өмчтэй байсан. Хот дүүрэн малтай хэрнээ өмссөн хувцсаа алт мөнгөөр бүрээгүй шүү дээ. Хөрөнгөө хараад л сэтгэл нь ханачихдаг. Хүний сэтгэл бүх юмыгжолооддог. Монголчууд үр хүүхдүүдээ хэрэглээний сэтгэлгээнээс илүу гэгээрэл рүү хөтөлдөг, амьдралын хар бор ухаанаа үр удамдаа өвлүүлж үлдээдэг ард түмэн. Монгол хүн байгаль эх дэлхий, мөнх тэнгэртэйгээ холбогддог антенлаг чанараа хадгалсаар ирсэн. Энэхүү энерги мэдээллийнхээ орон зайн хуулиар амьдардаг, түүнийгээ хардаг, тэтгэдэг ард түмэн.
-Монгол хүний эрхэм нандин чанар гэж хүмүүс их ярих болжээ. Гэвч энэхүү нандин чанараа өнөө хэр нь бүрэн таньж амжаагүй л явна?
-Нэгдмэл орчлон дотор байгаа хүний орчлон өөрийгөө тусгаарлаж, түүнийгээ үнэн гээд ойлгочихсон юм. Монголчууд бол мөнх тэнгэрээ шүтдэг, хууль цаазыг нь биелүүлдэг, зарлигаар нь амьдардаг хүмүүс. Богд Чингис хаан маань 13 дугаар зууны үед цэврүү шиг цэвэр монгол хүнийг бий болгосон. Монголчууд тэр үед худлаа хэлж, хулгай хийх, биесээ харааж зүхэхийг мэддэггүй байжээ. Өөрсдийгөө эрхэм дээд хүн гэж тооцдог учраас гаднынхныг дандаа өөрөөсөө доош суудалд суулгадаг байв. Гэтэл одоо монголчууд ямар болчихсон байна вэ. Суурин иргэншлийн муу муухай, хог новш нүүдлийн иргэншилд нэвтрэн орж ирээд, биднийг сүйтгэж байна. Энэ бүхнээс бид өөрсдийгөө дэвэрлэж, нүүдлийн соёл иргэншлийнхээ гайхамшигт өв уламжлалаа сэргээх цаг болсон. Тэгж байж бид оршин тогтоно. Байгаль орчин, нүүдлийн иргэншил, монгол хүн гурвын гагнаас бол Монгол хүний гайхамшиг, эрхэм нандин чанар юм.
-Дэлхийн II дайнд Гитлер ялчихвал угсаатан бүрээр юу хийлгэх төлөвлөгөө гаргасан гэдэг. Тэнд Монголчуудаар хийлгэх ажлын талаар тусгайлан төлөвлөсөн байсан гэдэг. Энэ мэтчилэн Монголчуудыг их сайн гентэй улс гэж ярилцдаг?
-Гитлер «Монголчуудаар хамаагүй хар бор ажил хийлгэж болохгүй. Гал тогооны ажил, эсвэл хог шороо цэвэрлэх ч юм уу, боолын зиндааны ажил хийлгэж болохгүй ард түмэн байгаа юм. Тэгвэл Чингис хааны өмнө би нүгэл үйлдсэн болно. Гэхдээ тэднээр хэтэрхий өндөр албан тушаалын том ажил бас хийлгэж болохгүй. Тэгвэл толгой дээр гараад суучихна» гэж бичсэн гэдэг юм.
Муу, сайн ген гэсэн ойлголт байдаггүй. Энэ талаар тайлбарлахын тулд рубикэн шоон дээр жишээ авъя. Шооны зургаав талыг өнгөер нь ижилсүүлчихвэл хүний генийн сан болно. Дэлхийн хүн амыг нэгдмэл генийн сантай гэж үздэг. Энэхүү нэгдмэл генийн сан нь өөр өөриин сонгож авсан газар нутаг дээр идээших үед тогтолцоо үүснэ. Ер нь тухайн байгаль, уур амьсгалын орчинд эхлээд генийн сан нь идээшин зохицох ёстой байдаг. Шооны өнгийг хувиргах бүр шинэ хоршлууд үүснэ. Хүн амын генийн сан генүүдийн хоршлоор дасан зохицож, улмаар тодорхой чадварууд бий болдог. Ийм чадвар өндөртэй учир л Монголчуудыг ген сайтай буюу генийн идээшин зохицох чадамж сайтай гэж яриад байгаа юм шүү дээ.
-Монголчуудын генийн сав муудаж байна гэлцэх болж?
-Хүн бүхэн эцэг, эхээс өвлөж авсан генийн системтэй байдаг. Тэр утгаараа ижилхэн хоёр хүн ертөнц дээр байдаггүй. Монгол Улс 2.5 сая хүн амтай гэж үзэхэд 2.5 сая генийн сан байна гэсэн үг. Энэ бүгдийг нийлүүлснийг хүний' гёнийн нэгдсэн сан гэж үздэг. Аливаа үндэстэн угсаатны генийн сан оршин амьдарч буй орчин нөхцөл, байгаль, цаг уурт нь дасан зохицохын тулд олон мянган жилийг туулдаг.
Хүн бүхэн 32 040 гентэй. Хар нүдний генийн сан, цэнхэр нүдний гэдгээрээ л ялгардаг. Удмын сан багасна гэдгийг ямар утгаар ярьж байгаагаас их шалтгаална. Төрөлт багасаж байна. 2025 оноос эхлээд Монголын хүн ам хоёр дахин хөгширнө гэсэн тооцоо гарчээ. Магадгүй, энийг ч хэлсэн байж болно.
-Монгол хүн гадны хүнтэй гэрлэсэн тохиолдолд удмын санд ямар өөрчлөлт гарах вэ?
-Монгол хүн гадаад хүнтэй суугаад, тэр улсад нь очиж амьдарвал далай дотор черниль дусаасан юм шиг л уусаад алга болно. Гаднаас хань ижил олоод ирвэл Монголд байхгүй ген орж ирнэ. Монгол хүний генийн сан рубикийн шоо шиг зангидчихсан сан шүү дээ. Түүн дээр өргөс орж байгаа юм шиг эвдрэл үүснэ, махан бие талаас нь төрөл бүрийн удамшлын өвчин үүсгэдэг генүүд орж ирнэ. Соёл бие талаас нь үндэсний уламжлал, соёл иргэншил улам сааралтана. Эцэг, эх хоёрын соёл иргэншлийн зөрчил үүснэ.
-Хоёр үндэстний ген холилдвол сайн тал гэж байх уу?
-Эхний ээлжинд гадна талаасаа бага зэрэг сайн талууд анзаарагдана.Бүдгэрсээр бүдгэрсээр л сүүлдээ алга болно доо. Гаднаас орж ирж байгаа нь ихсэх тусмаа л дотоод чанар нь муудна.
-Удмын сангийн аюулгүй байдал гэж их ярьдаг. Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалд энэ тухай өнгөц тусгасан байдаг ч бусад хуулинд энэ талаар нарийн заалт алга?
-Угийн бичгээ мэдэхгүй, хоорондоо гэрлэх үзэгдэл түгээмэл болжээ. Үүнээс болоод Монгол хүний удмын санд цус ойртолтын аюул нүүрлэчихээд байна.Энэ бол олон жилийн турш явагдаж байгаа процесс. Гэвч энэ бол нүдэнд харагдахгүй, гарт баригдахгүй, чихэнд сонсогдохгүй. Хүн амын дунд цус ойртолт ихсэхээр үүнийг оюуны хомсдол сүүдэр мэт дагадаг юм.Нөгөө нэг аюул нь гэр бүл хямарч, салж сарниад, хүүхдүүд нь гудамжинд гарч, эмэгтэйчүүд нь амьдрахын эрхээр харийн хүнтэй гэрлэж байна.Мөн гаднаас ямар нэгэн байдлаар Монголд орж ирээд, Монгол иргэншилтэй болж, Монгол үр удамтай болох далд үзэгдэл явагдаж байна. Энэ мэт аюулууд нүүрлээд байна.
-Аюулгүй байдлыг нь тэгвэл хэрхэн хамгаалах вэ?
-Монгол удмын сангаа цэвэр ариун авч явахын тулд хань ижлээ сонгохдоо хүн бүр ухамсартай хандах учиртай. Цус ойртвол гэрлэхээс татгалзах арга ухаанд залуу үеэ суралцуулахын тулд өрх бүрийг угийн бичигтэй болгох нь чухал. Угийн бичигтэй болгохын тулд үнэгүй номоор хангаж, сургалт явуулъя. Эмэгтэй хүнийг жирэмсэн болмогц нь эрүүл хүүхэд төрөх нь үү, үгүй юу гэдэг талаар урагт шинжилгээ хийдэг болох хэрэгтэй. Оюуны хомсдолын түвшинг судалж тогтоох шаардлагатай.
Оюуны хомсдолыг багасгахын тулд дэд бүтцийг хөгжүүлэх шаардлагатай. Олон аймгийн залуус хоорондоо учирч уулзах, гэр бүл болох боломжийг нээж өгөх хэрэгтэй. Ингэхийн тулд янз бүрийн наадам, сургалт зохион байгуулах шаардлагатай.
-Залуус хөгжил дэвшлээ дагаад нийслэл руү хошуурцгааж байна. Хязгаар нутаг руу явах хүсэлтэй хүн төдийлөн олон гарахгүй л болов уу?
-Монгол нутгийн говийн бүсийн аймгууд хэтэрхий хотжиж байна. Энэ бол үндэсний аюулгүй байдал талаасаа ноцтой зүйл. Хүн амын 50 гаруй хувь нь Улаанбаатарт төвлөрч байна. Энэ өргөн уудам нутаг дэвсгэрийг хүншүүлэх бодлого чухал байна. Мал аж ахуй, нүүдлийн иргэншлийг дэмжих бодлого барих хэрэгтэй. Мал нь ч, хүн нь ч хамгаалагдана. Хилтэй ойр залгаа аймгуудад хүний цөлжилт болчихоод байна шүү дээ. Тэнд эх оронч сэтгэлгээтэй, малаа дагасан хэдэн хүн л амьдарч байна. Тэдний ачаар хязгаар нутаг эзгүйрэхгүй байна.
Улаанбаатарт 100 мянган орон сууц барих мөнгөөрөө хүн амаа хөдөө орон нутагт шилжин суурыыихад дэд бүтэц, боловсрол, эрүүл мэнд, ажил хөдөлмөр, орон байраар нь хангадаг улсын тусгай бодлого хэрэгтэй байна.
«Гэр бүл төвтэй хүний хөгжил» гэж 20 жил ярилаа. Одоо хийх цаг болсон. Монголын төр Их хаадын үеэс төрийн бодлогоороо энэ бүхнийг зохицуулж ирсэн юм. Монголынхоо шилэгдмэл, эх оронч сэтгэлтэй, бие бялдар, сэтгэл зүйн өндөр хөгжилтэй, ажилсаг зүтгэлтэй гэр бүлүүдийг төрийн тусгай хангамжтайгаар хязгаар нутгууд руугаа нүүлгэн суурыпуулж, хязгаар нутгийнхаа аюулгүй байдал, хөгжил дэвшлийг хамгаалж ирсэн арвин туршлага бидэнд бий.
-Удмын сан эвдрэхэд дэлхий нийтийн даяаршил бас нөлөөлж байгаа даа?
-Үнэн.Даяаршлын бодлого өнгөн дээрээ их сайхан харагддаг. Үнэн хэрэг дээрээ том үндэстнүүд жижиг үндэстнийг даяаршилд оруулах замаар устгаж, уусгах алсын аюулыг чирч яваа юм. Мэдээллийн даяаршил бол өөр асуудал. Харин соёлын, сэтгэлгээний, генийн сангийн даяаршил бол жижиг үндэстэнг соёлтой аргаар устгах их гүрнүүдийн бодлогын арга зам. Даяаршлаас тойрох, зугтах аргагүй. Гэхдээ ухаалгаар өөртөө авахаа авч, хаяхаа хаях хэрэгтэй.
Монгол угсаатны хөгжлийг төр хөтөлдөг юм. Төр нь өөрөө ирээдүйн бодлоготой байх хэрэгтэй.
-Авахаа аваад, хаяхаа хаях хэрэгтэй гэж та хэллээ. Гэвч манайханд муу, сайныг нь ялгалгүй даган дуурайдаг айхтар зан байдаг шүү дээ?
-1921 он гартал Монголчууд хэнийг ч дуурайдаггүй байсан юм. 1921-1990 он хүртэл дэлхийн улс төрийн далд бодлогоор Монгол угсаатныг соёлоос нь салгахбодлогоявагдсан. 1925 онд нууц тогтоол гаргаж, угийн бичгээ хөтлөхийг нь болиулсон. Энэ хэнд хэрэгтэй байсан юм бэ? Энэ бүхэн чинь сүүлдээ монгол хүнииг соёлоос нь хөндийрүүлэх, монгол хүн өөрөө өөрийнхөө соёлыг ад үздэг, үүнээсээ ичдэг сэтгэлгээтэй болгохын тулд бүтэн 70 жилийн турш хэрэгжүүлсэн бодлого шүү дээ.Өөрийнхөө соёлыг мартчихсан, гээчихсэн хүн чинь өөртөө таалагдсан аль дуртай гаднын хүмүүсийг даган дуурайж, өөртөө шингээж авна аа даа.
Одоо бид төрийн бодлогоороо энэ бүхнээ сэргээх хэрэгтэй. Сүүлийн үед язгуур урлагийн уралдаан тэмцээн их зохиогдож байна. Энэ бол мартагдсан үндэсний урлагаа сэргээх төрийн бодлого явагдаж байгаагийн нэг илрэл. Энэ мэтээр төр нь ард түмэндээ, өвгөд нь хүүхдүүддээ өвлүүлж өгөх учиртай. Ингэж л монгол соёл бүтэн болно.
Энэ бол төр иргэнийхээ нийгэмд итгэл үзүүлж, аливаа чухал зүйлсийг иргэдээрээ хийлгэх дэлхий нийтийн хандлагын нэг илрэл. Энэ нь асар их үнэ цэнэтэй.Төр бүх юмыг мэддэг, хүмүүсийг шагнаж урамшуулж, яллаж шийтгэдэг, баярлуулж, гомдоодог нэг процесс явагдаад байна аа даа. Иргэний нийгэм гэдэг чинь явсаар байгаад иргэд өөрсдөө гардаж хийдэг, төрийг хараад суух биш, хамтын хүчээр үйл ажиллагаа явуулдаг ухаантай болохыг хэлдэг юм.
-Саяхны нэгэн судалгаагаар нэг сумын иргэдийн нийт гэрлэлтийн 73,9 хувь нь ураг садны гэрлэлт байна гэсэн дүн гарчээ. Гэрлэх хүнээ өөрөө сонгодог ардчилсан нийгэмд гэрлэлтийг төрөөс зохицуулах боломжгүй шүү дээ?
-Боломжтой.Засаг захиргаагүй явж болохгүй. Төрөөс угийн бичгээ хөтөлдөг, есөн үеэс урагш бүх хүнээ бүгд мэддэг байх үүргийг иргэддээ даалган. өгөх хэрэгтэй. Бидний өвөг дээдэс ийм л байсан. Энэ л төрийн бодлогын ачаар бид уусч устаагүй байна. Угийн бичгээ хөтлөхөд нь төр номыг нь үнэгүй хэвлүүлж өгье. Аргыг нь зааж өгье. Энийгээ үр удамдаа өвлүүлж өгөөд байгаарай. Есөн үеэ мэдэхгүй бол баг, аймаг дотроо битгий гэрлээрэй. Монгол угсаатнаа хойч ирээдүйдээ эрүүл саруул хүлээлгэж өгье гэсэн бодлого барих хэрэгтэй.
Төр ард түмнээ дураар нь тавьж болохгүй. Монгол угсаатан бүрэн бүтэн, устаж үгүй болохгүй хөгжье гэвэл төр ард түмэндээ үүрэгдэх зүйлээ үүрэгдэх хэрэгтэй. Тэгэхийн тулд төр байдаг юм. Юм бүхнийг төрөөс зааж сургахгүй байхыг хичээж байгаа нь үнэн. Гэвч зааж сургах юм бас их байна.
Ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөө гэдэг чинь хууль д үрмээ хэрэгжүүлэхийг л хэлдэг юм. «Миний хүү, сүү хутгасан халбагаар булгийн уснаас хутгаж болохгүй шүү» гэж эцэг, эх маань хэлэхэд бид үүнийг ягштал баримталдаг байсан. Амьдралын дүрмээ биелүүлж байхыг л ардчилал гэж нэрлээд байгаа юм шүү дээ. Аливаа тоглоомын дүрэм гэж байдагтай адил амьдрал ч бас өөрийн гэсэн дүрэмтэй. Тэр дүрэм нь хууль. Хуулиараа амьдарч чадвал ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөөгөө эдэлж байна гэсэн үг.
-Монголчууд угийн бичгээ хөтлөхийн тулд нэлээд хэдэн жилийн өмнө ургийн овгоо тодорхойлцгоосон. Гэтэл хүн амын 86,6 хувь нь боржигон овогтой болчихжээ. Ургийн овог генийн сантай ямар нэгэн байдлаар холбогддог уу?
-Хүн төрөлхтний олон мянган жилийн өмнөх түүхэнд овог хэрэгтэй үе байсан. Нэг эх, эцгээс гаралтай хүмүүсийн нэгдэл нэгэн овог болон амьдарч, хоорондоо гэрлэлгүй, дус ойртолтоос сэргийлж байсан. Хүн амын өсөлт ихсээд ирэхээр ургийн овог нь цус ойртолтоос хамгаалдаг хэрэгсэл байхаа больж, тэр цаг үеэ өнгөрөөсөн.
Харин манай овгийнхон, миний өвөг дээдэс Монголын түүхэнд ийм баатарлаг гавьяа байгуулж явжээ, би ноёд угсаатны үр удам юм байна гэдгээ мэдэж авна гэдэг утгаараа ургийн овог нь хувь хүндээ асар их үнэ цэнэтэй.
Ц.Баттуяа
Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"
Сэтгэгдэл0
Ene Tsus oirtolt bol jijighen sum bag tosgond l baigaa bolohoos bish niit Mongol undesten bugd tsus oirtchihood baigaa zuil baihgui.Hervee tiim amarhan tsus oirtolt boldog yum bol ene busad jijig undesten yastnuud tuhailbal oiroos Buryad Tuva Halimaguud bugd tsus oirtood sunuchih n yaasan yum, Yer n tegeed suuliin ued hot huduuguus shiljilt hudulguuun nemegdeed ene asuudal harin ch gaigui baigaa baih shuu. Mongolchuud tsus oirtson gej Hyataduud l uhuuldag bodlogo doo
tegvvl mongol chuud bid anh heden hvntei tusgaar uls bolj baisniig medhvv ?
Erliizjeed uhaantai boldog gej yostoi hudlaa shuu. Bi 1 Evrei erdemtenii bichseniig unshij baigaa. Evrei nar baragtai bol uur undestentei ger bul boldoggui gej unshaad gaihsan shuu. Ter olon zuun jil gadaad undestnii dund uusalgui amidarhc irsen ard tumen. Hoorondoo suusnaaraa bol ted ulam teneg baimaar. Harin ch Evrei nar shinjleh uhaanii hamag neeltiig hiij baina sh dee. Germany, USA, Orosiin erdemted geed l baidag. Yas yuman deer ted chini Evrei nar l baidag.
mergejliin hun gehed sonin haltuurdaj yarij bna daa. Zugeer l sonirhogch dund surguuliin gadaadiin huuhduud asia nariin geniin medeelliig olood net-d tavichihsan bdag sh dee. sonirholtoi l yum bilee. Harin humuusee holij solih uraldaan temtseen ajliin tomilolt geh zuiliig sain hiij bh yostoi gej yag unen ug. Socialismiin uyed ilgeelt nereer yaj holison bilee, ter bol ih mundag bodlogo bsan gej boddog. Manai aav zuun aimgiinh , eej baruun aimgiinh,
urgiin bichgiin huvid europe-chuud shig irgenii burtgeliinhen davhar hotlood yavj bhad boloo sh dee, gerlehed n urgiin nomiig n ogood. Odoo tegeed ted nar chini 500 600 jiliin omno neg hotiin ter havitsaa amidarch bsan neg darhanii hurtel medeelliig uhaad gargaad irj chadaj bna. tiim l bh heregtei, Humuus n oorsdoo martsan bhad ulsiin burtgel n chi ternii tod deh uye n yum bna odoo olnii tanil humuusees ter terentei tegj holbootoi yum bna geed irgenii burtgel n gargaad ogchihoj bna
Uneheer tiim shuu. Gadaad huntei suuj geneee saijruulna8 uhaantai bolno gedeg ih buruu oilgolt yum l daa. Harin ch gadaadiinhantai erliizjvel gene-iin uvchin iheer orj irj, udamiin sand ayul uchruulah magadlal ihesdeg. Er ni biologiin yamar ch biyetiig zugeer 1 erliizjuuleed sain uulder gargana gedeg ni biologiin shinjleh uhaanii huvid baij boldoggui asuudal yum l daa. Jishee ni Mongolchuudiig socializmiin ued malaa erliizjuulj baina geed baahan oroldson ch oligtoi yum boloogui yum shuu dee. Er ni erliizuulne gedeg bol ihenhdee buteltei boldoggui. Mash ih sudalgaa turshilt hiij baigaa ch oligtoi ur dund hurehgui l baian.
Энэ өвгөн буруу зөнөж байгаа юм байна даа. Монголчуудаа англи хэл сураад яг мэргэжлийн хүмүүсийн хийсэн судалгааг нь олж хараачээ, тэс өөр юм ярьдаг юм шүү дээ. Гитлер тэгж хэлсэн ч гэх шиг хөх инээд хүрчих юм байна л дөө
Gehdee erliizjihgui geed sum dotoroo jalga saahalt hoorondoo gerleed baival bas l gene-iin uvchin ihsedeg. Uunii jishee ni europchuud. Europchuud hol oiriin hamaatan geltgui hoorondoo hamaagui suudag. Uunees bolj humuusiin dund gene-iin uvchin ih baidag. Bur mash ih shuu.
аргагүй үнэн эндээ 90 32-40 онд тэмцүүг улаан тарийгаар эмчилсэн үнэн 90 оноос адрчлал нэртэй анархистүүд ДОХ өвчнийг залуучууд импортлаж одоо106 хүн дохтой Одоо залуучууд нь ах дүү төрөл садан үр хүүхэд яо\лгалгүй согтуугаар хүчирхийлдэг нөгөөхөөс нь хөх толбогүй хачин янзын амьтны дүр төрх хүртэл гарна зарим нь нөгөө гаргасныгаа өнчрүүлэн гудамжинд гаргана үүнийгээ эрх чөлөө гэж тооцно
Ургийн бичиг хөтлөх талаар маш тодорхой үнэн зөв цэгцтэй мэдээллийг ямар номноос хаанаас авч болох вэ?
Luusnaas unaga ch turduggui,dudran ch turduggui gej medehuu
Mongolchuud uursdiin Altai ugsaatan dotroo jishee ni Kazah,Manj Tungus Evenk gh met undestenguudtei tsus holildvol yadgiin bol,meddeg hun baival heleed uguuch,
neg turliin genuud bolohoor mash sain. Altai Tuva ehneruud avtsgaa
Altai ugsaanii undesten gej baihgui. Altai helnii onol hudal boloh ni batlagdsab shuu dee. Germanii erdemtdeiin sudalgaa bii. Maj Tungus nariig Mongolchuudtai oiroltsoo undesten gej uzdeg baisan ni odooo nyatsaagdaj biagaa. Manj nar chini Zuun Umnud Azias irsen humuus yum bilee
sonin yumdaa geniinh n sangiin medeelleer bol mgl-chuudtai hamgiin oiroltsoo n manjuud bsan, bi bodohdoo buriaduudiig ijil bh gesen manjuudiinhaas iluu hol zoruutei haragdsan , bas tungusuud bas oor haragdaj bsan, zugeer l net uhahaar husnegtuud n garaad irj bsan, dund surguuliin huuhduud aihtar hicheel n yum shig bsan medeelel tsugluulaad tavisan bsan. medeej ter medeelluud n bol shinjleh uhaanchdiin gargasan sudalgaaniih n ur dun.
shaagaad baigaarai Manjuudiinh Mongolchuudiinhaas tes uur turliin gentei garsan.Mongolchuudtai adil n Buryad Kazakhuud garsan baidag yum
Яанадаа, монголд байгаа цорын ганц хүн судлалын эрдэмтэн хүн гэхэд ийм юм ярьж суухаар үнэн хөөрхийлөлтөй байна. Гадны хүнтэй л суухаар заавал генийн удмын өвчинтөй болдог гэж өнөө үеийн эрдэмтэн хүн хэлж ямар судалгаа шинжлэх ухааны үндэсгүй юм яриад байх юм. Гитлэрийн хэлсэн зүйл дээр үндэслэн генийн талаар ярьж байгаа хүн зүгээр улаан арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах үзэлтэй хүн байна даа. Цус ойртоход мэдээж аюул бий, цус ойртоогүй ч байсан оюуны хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд гарах тохиолдол бий, энэ ярилцлагаас харахад ямарч шинжлэх ухааны үндэслэлтэй шинэ соргог мэдээлэл харагдахгүй байна. Чингис хаан ч гэсэн солонгос эхнэр авч л байсан биздээ, бид ёс заншил, бусдаас ялгарах соёл урлагаа хамгаалах ёстой, эх орондоо хайртай, монголоо гэсэн сэтгэлтэй байхыг харин олон хүмүүс ялгаврлан гадуурхах арьс өнгөний үзлээр илэрхийлээд, бүүр сүүлдээ хүний эрхийн хамгийн нандин зүйл хайр дурлал эхнэр нөхрөө сонгож авах хувийн асуудалруу ороод байх юм, тэгэхдээ үүнд цус ойртох асуудлыг зөв гэж үзээгүйг ялгаж салгаж ойлгоороодоо
gadaad nuhurtei huuhnuud ter chigeeree gadaaddaa l nasan turshdaa amidraasai.
Chingis khaan SOlongos ehner avaagui. Solongoschuudii hudlaa domog shuu dee. Yalanguya hujaa solongostoi erliizjvel mongolchuud muhuh bailgui dee
Geneiin shinjleh uhaan todorhoi toonii uvchin geneer damjdag gegiig batalsan shuu dee. Gene-iin talaar oilgoyo gevel biologiin evolution-ii talaar oilgoh heregtei. Uur undestentei suuval gene muudana gedegiin tsaana biologiin evolution-ii asuudal baigaa yum aa
Mongol khunii gen ontslohtoi. khari gentei amarkhan dasan zokhitsokhddoo amarkhan. ene genee gadash aldakh ayultai gesen ug! ylanguya china gend amarkhan negdej uusakh ayultai!!! gekhdee MGL emegteichuudiin genee tsevershuulekh chadvar busad ornii emegteichuudees khavigui iluu. erliizjijsen geniig 3 dakhi uydee geniin fondoosoo gargaj buren tsevershij chaddag gedeg yum.nutag selgej Mongol Mongoltoigoo suuj geniin fondoo khadgalj yvkhana ug ni tustai yum.
сайн уншиж ойлго,
сайн уншиж ойлго,
Mongolchuud erliizjvel yadgii jihsee ni uvur mongolchuud shuu dee. SOlongos hujaatei gerelvel uvur mongolchuudiin araas l oroh baih daa
zov l bodoj setgej yarsan bainashdee.
Erliiz huuhduud masch ih uhaantai bdag ym bna lee. Ene Mongold 5 min yariad l hamaatan boldogiig ta nar medeh biz dee.
zailaa zail,mongoliig erliizuudeer duurgej ustgah sanaatai hujaa yu chi
Estoi buruu zuil yarij bna, erliiz huuhed obchtei ch geh schig, ene asuudal olon ulsiin sonind garval hetsuu margaand orohnee. Erliizeegui humuus bol xobor bolson tsagt. Huniig undes ugsaa, schaschin schutlegeer ni ylgabarlan gaduurhaj bolohgui gej hunii erhiig zorchson yaria bna daa.
Haaschaa ym Sozilismiin ued surch bsan garuu
neeree l hunii erhend haldsan asuudal bna.
kazakhuud ch aihtar yumaa ovog etseg ni deer uees ehelne hun bolgond urgiin ovogoo tangarag shig tsejluuldeg gesen. gadni huntei suuj bolohgui geed zunduu sain taluud manai kazakhuudad bdag yum bna shuu manaihaan. 1925 ond nuuts togtool garch urgiin bicheg hutluhuu bolison gene. kazakhuud yagaad hutulj bsan be?
Erliizjeed uhaantai boldog gej yostoi hudlaa shuu. Bi 1 Evrei erdemtenii bichseniig unshij baigaa. Evrei nar baragtai bol uur undestentei ger bul boldoggui gej unshaad gaihsan shuu. Ter olon zuun jil gadaad undestnii dund uusalgui amidarhc irsen ard tumen. Hoorondoo suusnaaraa bol ted ulam teneg baimaar. Harin ch Evrei nar shinjleh uhaanii hamag neeltiig hiij baina sh dee. Germany, USA, Orosiin erdemted geed l baidag. Yas yuman deer ted chini Evrei nar l baidag.
Evrei nar Busad undestentei holildoj uusdaggui n tednii oyun setgelgee n asar undur tuvshind hursen.Uursdiiguu uneheer hun turulhtnii ohi deed turultnuud gedegt bat itgedeg Yamarvaa neg jijig materiallag sonirhloos dotood setgelgee n angijirchihsand baigaa yum.Evrei nar bol yaalt ch ugui delhiig atgaj baina gej helj bolno. Manaihan yaahavdee chaavaas gadaad l gevel yu ch baisan hamaagui shuteed baas alddag,materiallag sonirhol denduu undurtei humuus yum daa.Ertnii Mongolchuud bol ug n iim baigaagui gedeg yum bilee.Odoo bol urgiin ovgoo ch medehee baitsgaachihsan baina shd
Áàòñóóðü äîêòîðûí ¿ãèéã áèåý ¿íýëýã÷ ýìñ õ¿¿õí¿¿ä ÿàãààä ÷ õ¿ëýýæ àâ÷ ÷àäàõã¿é.Òýä çºâõºí ººðèéí ýíý íàñíû òàíñàã àìüäðàëàà áîäîõîîñ óëñ ¿íäýñòíýý áîääîãã¿é.Ãýòýë ìàíàéõíû õóæàà ãýæ äîðîìæèëäîã ªâºðìîíãîëûí Õîð÷èí àéìãèéí Ìîíãîë ýìýãòýé õ¿¿ãýý õÿòàä ýõíýð àâñíû òºëºº ,Ìàíàé óã ÿçãóóðûã äîðîìæèëæ õÿòàäòàé ãýðëýñýí ÷èíèé ¿¿äýýð áè îðîõã¿é ãýýä íýã ÷ óäàà õ¿¿ãèéíõýýðýý îðîëã¿é áàéñààð íàñ áàðñàí ò¿¿õ áèé.Àóãàà èõ ¿çýë áàðèìòëàë,çàð÷èì ø¿¿.Òýð ýìýãòýéòýé õàðüöóóëâàë ìàíàé õ¿¿õí¿¿ä áîë äýíä¿¿ æèæèãõýí ç¿ãýýð ë ÿíõíóóä ãýæ õàðàãäààä áàéãàà þì.
Manai huuhnuud geed l bichih uym heseg humuus geech, huvi huniis bodol mongol tsusaa mingoloor ni avch yvbal gej l boddog sh dee teglee geed humuusiig salgaj chadah bish minii ergen toirond shar shar huuhed teversen huuhnuud olon l bna Harah tsarainii mongol bish l huuhduud yaltai ch bilee dee
Ýíý äàÿàðøèë ãýæ íýã þìûã ñóðòàëääàã õ¿ì¿¿ñ áîë ìàíàé ¿íäýñòýíä èõ ãàìøèãòàé þìûã äàãàæ ìàíàðààä áàéíà. Öººí òîîòîé ¿íäýñòýí áîë ¿íäýñòíýý àâ÷ ¿ëäýõèéí òóëä èõ òîîöîîòîé õîëûã õàðñàí õàòóó áîäëîãî áàðèõ ¸ñòîé.Êóâåéò ãýõýä ãàäààä õ¿íòýé ãýð á¿ë áîëâîë øóóä ººðèéí èðãýíýýñ õàñäàã õóóëüòàé áàéõ æèøýýòýé.Õî¸ð òýðáóì òîîòîé ¿íäýñòýí áîë àëü áîëîõ ë ýðëèéçæ¿¿ëýõ áîäëîãî áàðèõ íü òîäîðõîé.Òýð íü òýäýíä àøèãòàé.Òýäíèé áóðóó áèø.Ãýòýë áèä õýä¿¿ëýý áèëýý.Äîîðîî ë àëãà áîëíî áèç äýý.Òýãñýí ìºðò뺺 ìîíãîë òóóðãàòíàà áàñ ýëäâýýð ãîî÷èëíî îî.Áóðèàä,õàëèìàã,ºâºðìîíãîë áîë ìîíãîë áèø ãýæ ñîëèîðäîã îþóíû õîìñäîëòîé õ¿ì¿¿ñ öººíã¿é áàéãàà ø¿¿.Ñîöèàëèñò íèéãìèéí ¿åä ÑÀÀ,¿éëäâýð áàéãóóëíà ãýýä ç¿¿í àéìãèéí õ¿ì¿¿ñèéã áàðóóí àéìàãò,áàðóóí àéìãèéí õ¿ì¿¿ñèéã ç¿¿í àéìàãò àâàà÷äàã áàéñàí ÷èíü áàñ áîäëîãî áàéñàí þì.Áèäíýýñ õàìààã¿é öººõºí Õºõ íóóðûí ìîíãîë÷óóä ãýõýä óðãèéí áè÷ãýý õºò뺺ä íóòãààñàà áóñ çààâàë ººð íóòãààñ ìîíãîë ýõíýð àâààä ìîíãîëîî àëäàõã¿é ,ñî¸ëîî ãýýõã¿é ñàéí ñàéõàí ÿâààä áàéæ áîëîîä áàéõàä áèä åð íü ÿà÷èõñàí õ¿ì¿¿ñ âý. Èíãýòëýý ýðã¿¿òýýä òýíýãýð÷èõñýí þì óó õààøàà þì.
Èõ îìîãòîé,óóðàà óðäàà áàðüäàã çàëóó÷óóä áàéäàã äàà. Òèéì õ¿ì¿¿ñ ÷èíü äàëä öóñ îéðòîëòûí øèíæèéã õàðóóëæ áàéãàà ãýæ ýðäýìòýä ¿çäýã þì áàéíà.Áàðóóíûõàí íýã èõ ñî¸ëòîé öàðàéëààä áàéäàã ÷èíü öóñ îéðòîîã¿é õ¿í áîëîõ ãýæ òýãäýã áîëîëòîé þì áèëýý. Òýãýõýýð,Áè ãýæ òîìîðñîí îìîãòîé ãàðóóä áîë ñàéí ¿ð óäàì ¿ëäýýæ ÷àäàõã¿é íü áàéíà.Ìàíàé ìîíãîë÷óóä äîòîð îìîã øàðòàé õ¿í áàðàã îëîíõè íü ãýæ ¿çýæ áîëíî. Òýãýõýýð àéìààð áàéãàà áèç.
HITLER eostoi une heljee, bi chini boolin ajil hiigeed IIM UUR UCAARTAI yvaad baigaa um bna shuu dee, margaash DARGA bolno
ANU-d 60-70-d onii ued oor oor undestentei suuh uzegdel mash ihessen. Tuunii ur dun ni ter hereeree heden jiliin daraa salalt bas ihessen. Suuliin ued undesten undestenteigee suuh uzegdel aajmaar ihsej bgaa sudalgaa unashsan. Ene bol bodit barimt. Minii medeh heden mongol torhtonguud ANU-d suuh mongol hunee haigaad arga baragdahaar ni mongol tsustai hyatad, halimag, buriad huntei suusan amidraliig harj bna. Mongol etseg ehchuud MONGOL genee hadgalahiin tuld ur huuhdee Mongol huntei gerluulehed ni zalah heregtei gej bodoj bna. Gehdee ene bol haritsangui oilgolt, hunii erh geed gadaad huniig songoj bgaa humuusiig buruutgaj bgaa zuil bish shuu.
Энэ бол хойшлуулшгүй чухал сэдэв Соц-ын үед цэргийн албанд баруун аймгийн цэргийг зүүн аймагт зүүнийг баруунд алба хаалгадаг байсан нь цас холдуулах тал дээр нэмэр болсон гэж бодож байна.Цэргийн албыг ингэж хаалгаснаар нэмэр болох талтай Одоо орон нутагтаа 1 жил хаасан болоод тэндээсээ авгай авч байна шүү дээ,Өөр газраас авгай авч суурьшвал урамшуулдаг байсан ч яадаг юм,ямаанд мөнгө өгч байхаар гэр орон ажлын байр гэх мэт байж болно шүү дээ
энэ хүн эрдэмтэн хүн гэж хэлхээргүй юм бичсэн байхын, шившиг. ӨӨр 2 яс үндэстэй 2 хүн гэрлэхээр гаднаа сайхан дотроо муухай гэх маягийн юм бичсэн байхын. зүгээр нэг үндэстний үзэлтэн л байна. Энэ хүн одоо тэгээд лаг эрдэмтний тоонд ордог юм уу? тийм бол ч шившиг шившиг.
Ene hunii bichsend yamar ch buruu zuruu yum alga baihiin Mongol hunii geni udmiin sangiin tuhai zuv zuutei bolgoomjlol bichsen baih yum uul n
энэ хүний бичсэн зүйл их чухал хэрэгтэй сэдэв байна. хүүхэд байхад хөгшид юманд монгол биш сэтгэлгээгээр хандахад монголоо алдсан золиг гээд загнадаг байсан. бид монголоо их алдаж байна шүү дээ. бие махбодийн хувьд ч одоо яахав монгол нь монголтойгоо суугаад байхад болох л байлгүй хамгийн гол нь монголын төлөө гэсэн сэтгэлээ алдаад байна. Монголынхоо төлөө санаа зовоод хэлж ярисан хүнээ үндэсний үзэлтэн гэж цоллоод шоолоод сууж байдаг. идэж ууж байгаа , сууж босож байгаа,өмсөж зүүж байгаа, хэлж ярьж байгаа, санаж сэдэж байгаа ер нь бүх л байдлаараа монголоороо л байх нь чухал.ийм байж л бид эцэг өвгөд шигээ шороон түмэн хятадуудад уусалгүй монголоо монголоор нь авч ирсэн шиг цаашид аваад явна.
1980 оны эхээр манай орос түүхийн багш:- Хүн гадаад хүнтэй суувал генийн хувьд ухаантай хүүхэд гаргана гэж хэлж байсан ш дээ. Гэвч би зөв гэж бодож байсан ч монгол хүнтэйгээ л суусан, хожсон л доо. Над шиг муухай ааштай эмэгтэйтэй ямар гадны хүн тоож суух юм. Харин сайхан дөлгөөн монгол эртэй суусан их баяртай байдаг. Намайг одоо гадны хүмүүс:-Чи орос эрэгтэй хүнтэй суухгүй яасан юм бэ?" гэж 2 хүн асууж байна. За тэгэхээл нэг больё. Гадаад би идээжихгүй юм байна лээ.
Ugaasaa mщuhai aashtai bi ch gesen chamshig bodoj baisa
erliizjiheer muu geed bgaamuu..tsus oirtohoor muu geh geedd bgaamuu ...yu heleh geed yu yriad bgaa hun ym bgaan
ene uvgun odoo nuguu MOLAM aibekx ge baahan shuugyuldag gar shuudee , ( undesni hugjlin said baisan ) MAHN namin hamgiin hotsrodson , buduuleg teneg arhag kommunust etgeed en buh yumiig Marxist-Fashist ul tevchih uzleer hardag , yadaj baihad nuguu Central Khalha - daatgalin companid ajiladg murtloo high tech industryd ajildag gej tenegtegd baatruudin neg l baihyu dee , er n oilgoloo iemrhuu yum bichijtsag zavaa aldaj yavdag humuus bol jinhene eremdeg bolovroltoi huduuni jijig seheetnuud baidag l da huurhii , ene ch yalgaagui ter uralin ih surguulaas huugduug munhbar gegch yalgaagui , hun alj shoron suusan undesni uzelt geh retsedevist arhichid ch yalgaagui niigmiin hog shaar.
Энэ өвгөн буруу зөнөж байгаа юм байна даа. Монголчуудаа англи хэл сураад яг мэргэжлийн хүмүүсийн хийсэн судалгааг нь олж хараачээ, тэс өөр юм ярьдаг юм шүү дээ. Гитлер тэгж хэлсэн ч гэх шиг хөх инээд хүрчих юм байна л дөө
Mongol undestnee avarch hamgaalya gej dugarsan hunee doromjilj gutaagaad baidag n yu ve?! Iimerhuu Mongol undestnee gesen setgelgui huiten hundii humuus l hamgiin ayultai daa.Mongoloo hudaldaj chadah setgel zurh ednees l garna.Gai bolj Mongold yamar neg muu yum bolloo gehed hamgiin turuund hayaad gadagshaa durveed amia bodoh humuus
amerik chiny ter chigeeree erliizuudiin oron bizdee>< tenegtej ugdug erdemten bainadaa. zailuul...Hitler tegej ingej helsen genelee ch geh shig, yamar ch batalgaagui, barimtgui yumiig bas burchih yum
USA nar, erliizuud ni tiim uhaantai humuus bish ee. USA-g tsevert tsust undesten Evrei nar avch yavdag yum aa. Evrei narguigeer USA hen ch bish.
ene erdiin AKSIOMIIG OILGOHGUI hudlaal soliroh l durgui hurch bn , ternees bish MONGOL oo gesen setgel MONGOL hun bolgond ter buu hel MONGOLIN and nuhud gadaad humuust ch baihaa shdee . Jalga dovin uzel yamr ih gaitai , talstsulan hagaruuldaj baidgiig bid 16 zuunii Baga haadin geh uees ch emden Hoer "MUNKH" avarguudin zurchildoonoos medne. Odoo bolno , hanatlaa naad balai yumiig chin sonsloo , DELHII HUGJIJ baina , MONGOLCHUUD bisd hul niilen alhan baitugai URDAN gishgej yavah estoi yum bish uu ? Atomin zuun , medellein zun NANO tehnology -in ERIN irchihed baihad iem zavaan buduuleg teneg yum yarid tuuniigee bas MONGOL gehcjee .. harin yag iem tnegleel ch bolj nuguu maanag saa uvching MONGOLID gej doromj sanaagar nerleed baigashdee . Odoogin UNGARIN tyyh , odoogin TURKIN tyyh , IRan , Azerbaidajn , KIRGIZ , kazah , Tatar .. gee dolon olon ene buh undestenuud holildon bie bienee hariulsatn shuteslen irsen . Ingej hudlaa fashizmaa SCIENCE-tai hutgaj bolohgui ee hotsordson Marxist-Fashist aa.. STOP thsi bulshit !
naad sedeviig chini olon ulsiin sain erdemted sudlaad, erliiz chuudiin Oyan Uhaan, zus tsarai ni yahiin argagui sain bna geed gargaad irsen Satitstik baina. Jaahan Englisch surch tolgoigoo tseneglee.
manaid hujaagiin erliizuud hangalttai duuren baigaashd Tegeed saihan bolood baigaa n haa baina Ted bol harin ch huniirhuu huiten setgeltei undestnee hairlaj nandignah setgelgui humuus baidag yum
Энд бичсэнийг уншихад "Ядуурч байгаа нь ухаан муудсаных буюу цус ойртсоных" гэж л тайлбарлажээ. Гэхдээ цус ойртох гэдгийг нь яаж хэмждэг, тоон утга нь хэд байх ёстой талаар дурьдаагүй байх юм... Тэгэхээр энэ нийтлэлийн зорилго нь Ядуурлын буруутан нь Дарга нар биш гэж нотлоход л чиглэгдсэн бололтой юм уу даа .... ккк....
Bi 3 SAIHAN HUUTEI KAZAH ZALUU >BI HUUHDUUDiinHEE EHNER BOLOH OHIDIIG DOLOON YE UDMAA MEDEHGUI BOL HOOJ YVUULNA ,TEGEH CH ERHTEI. .ENE NIITLELIIG BICHIGCH IREEDUI ARD TUMENDEE HAIRTAI ZALUU BNA>BI TOV AIMGIIN 1SUMAND TOROOD ODIIG HURTEL BARAG HALH BOLTLOO AMDARCH BNA.ENE TSUS OIRTOLTIIN AYUULIIN TALAAR BI SUMIINHAA HALHUUDAD OILGUULAHIIG MASH IH MERIIDEG .MANAI SUMIINHAN OORIIN BOLOOD OROOLIIN ADUUNII UDAM SUDRIIG SAIN MEDDEG MORTLOO OORIINH N OVOG DEEDSIIG N ASUUHAAR OVOO AAVAASAA TSAASH OGT MEDEHGUI.4-5 r OVOG ETSGIINHEE N AH DUU NARIINH N JIR JIRENTSERUUD N HOORONDOO SUUGAAD BAIGAAN AIMSHIGTAI.,, .MANAI SUMAND OIRIIN HEDEN JIL DARAALLAN HOORONDOO MASH ADILHAN EVGUI TSARAITAI HUUHDUUD TOROH BOLOV SUM DAYARAA 1 NAMHAN ONIGOR ZALUUG TEDNII NUUTS ETSGEER N TODRUULAAD L JIG JUG BOLOOD BAISAN( GETEL TER N DAUNII(tus sumand6hyyhed bna) SINDROOM GEECH TSUS OIRTSONII OVCHIN BOLJ TAARAV>-AAN TIIM MANAI SUMIINHANII IRGENII UNEMLEHII 80 HUVIN BORJIGON BOLTSON HOJIMIIN UR SAD N BAS L TOORSOOR TORLOO OLNO geech boloh baih ENE EMGENEL BISH GEJ YY …SEREECHEE HALH AHAN DUUS MIN BAIDAL ENE HEVEER YRGELJILBEL MORIN DELDEER DARTSAGLAN DAVHIH HIIMORLOG YRS CHIN TSOOROH BUSUU.>>BI 7 UE EE MEDNE ENE BOL GAIHAMSHIGTAI OB BAYLAG KAZAH YNDESNII DARHLAA YUM..MONGOL EH ORON MIN MANDAN BADRAG YNDESNII DARHLAAgaaG SERGEETSGEE E….krileer bichij tavisan hund ih bayrlah bolno
Maluud
medrel muutai humuus biye biyednee erdemten, setguulch bolj togloj baiga yum bish uu? oi gutmaar yum
mongolchuud bid udmiin sangaa zaaval tsever bailgah yostoi bidniig doroituulah ui olon bodlogo bi uuntei tuushtai temtseh heregtei