sonin.mn
Сэтгэгдэл (81)

Зөвлөлт Украинд цэргийн дээд сургуульд суралцан төгсгөж зэвсэгт хүчиндээ зүтгэж явсан олон арван офицерын нэгийн хувьд дайн байлдаан, давшилт хориглолтын талаар энгийн иргэдийг бодвол гадарлана. Тэр мэдлэг туршлагаараа өнөөгийн Орос-Украины энэ дайныг харж, оперативын цагийн байдлыг үнэлдэг.


Би Оросын эсрэг үзэлтэн огт биш. Харин “Түрэмгийлэл” ба “Эх орноо хамгаалах дайн” гэдгийг аль болох зөв олж харж, монгол уншигчдад тайлбарлахыг хичээсэн нь хараал зүхэл ба дэмжлэг хүлээж байгаа. Фронтын мэдээнүүд анхнаасаа Орост ээлгүй байсан.


Оросын зэвсэгт хүчин стратеги–оперативын нөөцөө шавхан байлдаж байна. Гурван өдрийн “чөлөөлөх ЦТА” нь бүтэн гурван жилээ үдээд 4 дэх жил рүүгээ орчихсон. Стратегийн ганц ч том ялалтгүй, маш их хохиролтой. Энэ сэдэвтэй холбогдуулан фронт дээр өрнөсөн байлдааныг цэргийн урлаг талаас нь тайлбарлах гэж оролдъё. Украин яагаад ялагдахгүй өнөөг хүртэл дэлхийн II том армийг тогтоон бариад байгаагийн цаад шалтгаан нь байлдааны давуу талаа олоод харчихсан, мэдэрчихсэн, түүнийгээ зөв ашиглаад байгаад юм болов уу гэж би боддог. Оросын арми тооны болон техникийн давуу талаа одоо хүртэл зөв ашиглаж чадахгүй, Сталин-Жуковын үеийн “хүний махан шуурга”-аар байлдаад байна. “Алуулж үхэж байсан ч ялах л ёстой”, “Хохирол гол биш”, “Энэ дайнд Украинаас булааж авсан 4 мужийг 100% болгож гүйцээх ёстой” гэсэн Сталины “цэргийн урлаг” яваад байна.


Харин Украины давуу тал гэдэг нь тактикийн, сэтгэл зүйн, олон улсын дэмжлэг, Украины ард түмний эв нэгдэл гээд олон давуу талаа зөв хослуулсанд байгаа юм:

 

1.Тактикийн уян хатан байдал ба жижиг отрядын давуу талыг дайны эхний өдрөөс харуулсан. Хөдөлгөөнт хамгаалалтыг хэрэглэсэн. Жишээ украины цэргүүд том хэмжээний механикжсан довтолгоон хийхгүйгээр жижиг, хөдөлгөөнт багуудыг (отряд) ашиглан оросын танкийн ба механикжсан цувааг устгах тактик барьсан. Одоо ч тэгж бйна. “Жавелин”, “NLAW”, мөн “Баярактар” зэрэг танк эсэргүүцэгч хөнгөн зэвсэг, нисэгчгүй дрон, онгоцоор оросын цэргийг хиаруулсан. Орос орж ирлээ гэхлээр гараа өргөөд буугаад өгнө, талх давс цэцгийн хэлхээ баглаагаар угтана гэснийг дайны эхний 7 хоногт үлгэр болгосон.


2.Тосгоны тулалдаанд Украин яг бэлхэн байсан. Киев, Харьковын ойролцоо оросын урт цувааг хээр тал, тосгон, ойд отолтод оруулж, арын хангалтынх нь шугамыг таслаж байгаад хэдэн талаас нь хашсан. 2022 оны гуравдугаар сард гэхэд л Буча, Ирпений орчимд оросын механикжсэн анги нэгтгэлүүд, хуягт техникүүдийг олноор нь ярайтал устгаж, Оросын армийг ухрахад хүргэсэн. Үүнд Украин зэвсэгт хүчнээс дивиз, хороо, ядаж батальон ч оролцоогүй, дан жижиг хөдөлгөөнт бүлгээр хийлгэсэн.


3.Асимметрик байлдааныг маш сайн төлөвлөж зохион байгуулсан. Оросын том армийн эсрэг армиа шууд халз тулалдаанд оруулахын оронд орон нутгийн өөрийгөө хамгаалах хүчнээр партизаны жижиг байлдаан явуулж, гэнэтийн дайралт үе үе хийж, дайсны төлөвлөгөөг тасалдуулж ухраасан. Оросын армид ингэнэ чинээ төсөөлөл байгаагүй.


4.Газар нутгийн баримжаа, нутаг дэвсгэрээ мэдэж мэдэрч байлдсан тактик. ОХУ нь маршаар ороод ялалтаа тэмдэглэх зүүд зэрэглээнд явсан бол украины цэрэг эх орныхоо төрөлх нутагт тулалдаж байгаагаа гол болгож, байгалийн элдэв саад (гол мөрөн, ой мод, намгархаг газар, хаврын шавар шалбааг), мөн хот суурингийн онцлогоо сайтар ашигласан. Орос энэ бүхнийг ийм том бэрхшээл байх юм чинээ төсөөлөөгүй, зүгээр л ялна, украинчууд орост хайр зарлана гэсэн хүлээлттэй ороод хядуулсан. Хамаг хүнд техникээ шаварт суулгаад санд мэнд зугтсан. Тэдэнд газар нутгийн талаар ижил түвшний мэдлэг огт байгаагүй. Хориглолтын байрлалаа газар орон дээр маш сайн зохион байгуулсан нь украины эхний амжилтаас харагддаг. Днепр мөрний баруун эрэгт бэхлэлт байгуулсан, Мариуполь зэрэг хотод удаан хугацааны турш хориглон байлдах гүний хамгаалалт хийсэн зэрэг нь оросын давшилтыг удаашруулсан, сааруулсан.


5.Олон улсын зэвсэг, технологийн дэмжлэг Украиныг ялагдлаас аварсан гэдэгтэй санал нэг байна. Орчин үеийн зэвсгийн өрсөлдөөнд Орос өөрийгөө таньж авсан байх, ихээхэн хоцрогджээ гэдгээ. “Жавелин”, “HIMARS”, “Bayraktar”, элдэв дрон, “Storm Shadow” гээд оросууд “эвэртэй туулай” энэ дайнаас л олж үзэж гэнэт ухаарчээ. Украины байлдааны чадвар сайн байгаа нь зэвсэг техникийн давуу талынх юм. Цэрэг цөөн, гэхдээ 10 дахин их хүчийг бүтэн гурван жил хохироон байлдлаа. HIMARS-ыг 2022 оны зун зэвсэглэлдээ аваад гэв гэнэт л оросын цэргийн агуулах, командын төвүүдийг устгаснаар фронтын тэнцвэр өөрчлөгдсөн.


6.Тагнуулын дэмжлэг нэн үүрэгтэй байна. АНУ, НАТО-гийн тагнуулын мэдээ (хиймэл дагуулын зураг, радио тандалт гэх мэт) Оросын цэргийн байрлалыг ярайтал ил болгочихтой зэрэг Украин нь оперативын цагийн байдлыг зөв төлөвлөөд цохилтоо нэн шуурхай оновчтой хийсэн, хийж ч байна.


7.Цэргээ сурган бэлтгэх тал дээр Оросын зэвсэгт хүчин барууны стандартаас (Их Британи, Франц, Герман, Нидерланд, Польш гэх мэт) ихэд хоцорчээ. Украины зэвсэгт хүчнийг Зөвлөлтийн цэргийн номлолоос салгаж, НАТО-гийн стандарт руу шилжүүлсэн нь тэдний мэргэжлийн ур чадварыг эрс дээшлүүлсэн бол оросын цэргийн сургалт, цэргийн академи, дээд сургуулиуд Зөвлөлтийн үеийн коммунист үзэл суртлаасаа салаагүй, “Та нар хэний хүчинд өдий зэрэгтэй яваа вэ?” гэсэн асуултад хариу хайж, хуучин Зөвлөлтийн БНУ-ууддаа ханддаг, байлдааны ажиллагаа нь ийм номлолоос үүдэлтэй, тиймээс өсөрхөл гоморхол, үзэн ядалтаа цэргийн номлолтойгоо хольчихсон. Тэгвэл Украин нь дайснаа зөв олж харсан, нөхөр холбоотноо цагийн байдалтай уялдуулан зөв сонгосон, эх орноо хамгаалах, нутаг дэвсгэрээ эргүүлэн авахын төлөө Зөвлөлтийн үеийн коммунист үзэл суртлыг таягдан хаяад байлдаж байна.


8.Сэтгэл зүйн тэсвэр ба урам зориг гэдгийг Украин нугаршгүйгээр харуулж чадаж байна. Эх орноо хамгаалах ийм их сэдэл байна гэж Кремльд тооцоолоогүй, одоо ч энэ талаар бодит ойлголтгүй байна. Украины цэргүүд гэр бүл, үр хүүхэд, газар нутгаа хамгаалж байна гэсэн хүчтэй мэдрэмж сэдэлтэй. Тэгвэл Оросын цэргүүдийн ихэнхи нь албадан татагдсан ялтнууд, мөнгөөр хөлслөгдсөн, тодорхой зорилгогүй, тиймдээ ч сэтгэл зүйн харьцуулалт хийх боломжгүй. Путин мэргэжсэн цэргээ (Зөвлөлтийн армиас өвлөж авсан их өв!) эхний хоёр жилд нь алуулаад ноён нурууг нь хугалчихсан. Хэрэв Путин гэдэг ганц бие хүн огцрох юм уу, үхэхэд яг тэр мөчид фронт задарч оросын цэргүүд тал тал тийшээ тарж алга болоход бэлхэн байна.


9.Олон нийтийн ба нийгмийн дэмжлэг гэдгийг Украинд ягштал харуулсан. Оросын арми орж ирлээ гээд уяраад талх давс цэцгийн хэлхээ бариад угтах ганц ч украин хүн байгаагүй, байхгүй гэдгийг Кремльд төсөөлж чадахгүй цэргээ шахаж байлдуулж байгаад л гол эмгэнэл оршиж байна. Оросын тархи угаалт Орост хүчтэй байгаа (Монголд ч байна), Киевт хар тамхичид, нацистууд засаглаж байна гэдэгт Орост итгэх боловч оросын хүн амын ихэнхи нь айдсын дор энэ дайныг харж байна. Тэгвэл Украинд хүн ард нь цэргийн ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, партизаны хөдөлгөөн өрнүүлснээс гадна оросын цэргийн байрлал үйл ажиллагааг байнга мэдээлж, цэргээ мэдээллээр хангасан. Херсонд оросын цэрэг явж ороход баярлаж угтсан ганц ч тохиолдол байгаагүйд Орос дүгнэлт хийгээгүй. Одоо эзлэгдсэн газар бүрт Оросын хяналтыг аль болох сулруулсан байхыг хичээж байна.


10.Командлалын уян хатан байдлыг Украины арми үзүүлж чадлаа. Ялангуяа даргалах бүрэлдэхүүний доод түвшний шийдвэр гаргалт нэн сайн байна. Украины армийн бага тушаалын офицер, салааны ба тасгийн захирагч нар бие даан шийдвэр гаргах эрхтэй байсны хүчинд тактикийн хурд, хариу үйлдлээ дор дор нь харуулж, тэр нь давуу тал нь болсон. Гэтэл Оросын армийн хатуу тушаалын систем орчин үеийн дайны үед удаан хойрго, бүр өөртөө хохиролтой нь харагдлаа. Байлдаан удирдах туршлага Украинд нэгэнтээ төлөвшин тогтсон, учир нь 2014 оноос хойш Оростой тулалдаж ирсэн украины генерал, офицерууд (Валерий Залужный гэх мэт) бодит байдалд тулгуурласан тактик боловсруулсан, тиймдээ ч бага хүчээр оросын том армийг зогсоосон, ухраасан.


11.Контр-атак. Харьковын давшилт (2022 оны 9 дүгээр сар) юу харуулав? Украины цэрэг оросын сул хамгаалалт, сул жигүүрийг овжин ашиглаж хурдан давшсан, Изюм, Купянск зэрэг хотуудаа нүд ирмэх зуур чөлөөлсөн. НАТО-гийн зэвсэг, тагнуулын мэдээ, украины төлөвлөлтийн хослол ийм амжилтад хүргэсэн. Херсоныг чөлөөлөх (2022 оны 11 дүгээр сар) байлдаан гэхэд л Оросын хяналтаас Херсон мужийг буцаан авахдаа украины цэргийн нарийвчилсан төлөвлөлт, HIMARS-ын холын тусгалтай цохилтын үр дүнг хослуулсан.


12.Оросын ялгуусан зэвсэгт хүчин анх удаа тэнгисийн цэргээ сөнөөлгөж ухраагаад тэнгисийн цэргийн флотгүйгээр, флотын дэмжлэггүйгээр тэнгисийн эрэгт, далайд гарцтай Украинд байлдаж байна. Тэнгисийн цэргийн флотоо 2014 онд Орост дээрэмдүүлж флотоо тараалгасан хэрнээ Украин нь дайсныхаа флотыг эргээсээ хол нүүлгэж, ойртсоныг нь устгаж сөнөөж чадлаа. Хар тэнгист санаачилга Украины талд байна.


13.Гэвч Украинд дутуу зүйл байнаа. Тооны харьцаа Оросын талд давуу байна. Нийт 600 мянган цэргээ шивээлээд окопонд хашчихсан, цэрэг, хүнд техник, нөөцийн хэмжээ нь Украиныхаас давсан хэвээр байна. Мэдээж олон улсын тусламж тасалдвал Украины давуу тал суларч магад. Түүнийгээ ч тооцоолоод цэрэг-аж үйлдвэрийн салбараа Украин эрс хурдтай хөгжүүлж, эхнээс нь үр дүнг нь үзэж байна.

 

Энэ бүхнийг би юу гэж дүгнэж байнав гэвэл Украины зэвсэгт хүчин хамгаалалт, давшилтаа амжилттай нэг түвшинд барьж байгаа ч Орос одоог хүртэл Донбассын үлэмж хэсэг, Крымыг хяналтдаа барьж, Запорож, Херсон мужуудыг булаан авна гэдэг дээрээ хатуу зогсож байна.


Украины цэргийн байлдааны давуу тал нь уян хатан тактик, газар нутгийн мэдлэг, барууны дэвшилтэт зэвсэг, технологи, Европын эв нэгдэл, НАТО-гийн ба өөрийнх нь тагнуулын ажиллагаа, мөн өндөр сэтгэл зүй, командлалын бие даасан байдал зэргээс тогтдог, тийм дээ ч Оросын асар том армийг саатуулж, харин ч ялагдашгүй, дэлхийд толгой цохидог гэх армийг нь дэлхий дахины хүн ардын сэтгэлгээнээс (үнэндээ айдас шүү дээ!) арчин хаяхад ойртсон хэмээн үзэж байна. Дээр юу өгүүлэв гэвэл орост хайртайчуудад зориулан цэргийн урлагийн онолоор тэдний  туйлшралд нь гэгээ тусгахыг хичээлээ. Гуч хоногийн дараа дайн үргэлжилдэгээрээ үргэлжлэх байх, хохирлын 60-70%-ийг Орос амсдагаараа амсана даа. Украин бууж өгнө гэж үлгэр болсон шүү! 




Адьяaгийн Батсайхан (бэлтгэл хошууч)