Лхагва - 07 сарын 30,
2025
Увс аймаг энэ жил 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байна. Ойн баярын баримтат нэвтрүүлгийн үеэр УИХ-ын гишүүн, Эрчим Хүчний Сайд Б.Чойжилсүрэн: "Би 2008 оноос хойш Увсаас УИХ-д тасралтгүй 5 сонгогдсон ховор аз тавилантай хүн" хэмээн өгүүлж байх юм. Үнэхээр ч тэрбээр Монголын улс төрийн амьдралд ховорхон тохиох “ мандаттан”-уудын нэг билээ.
Гэхдээ асуудал өөр өнцгөөс тавигдаж байна. Б.Чойжилсүрэн 20 жил УИХ-д суусан бол Увс аймаг 20 жилд хэрхэн өөрчлөгдөв? Хөгжсөн үү? Энэ бол зөвхөн нэг хүний амжилтын биш, нэг аймгийн ирээдүйн тухай асуулт юм.
2008 онд УИХ-ын сонгуулийн өмнө Б.Чойжилсүрэн анх 20 000 төгрөг тарааж байгаад камертай хүнтэй таарч, бантаж буй тэнэгдүү ч гэмээр төрхөөрөө анх улс төрд танигдаж байсан.
Харин өнөөдөр тэрбээр “системийн тоглогч” болж хувирчээ.
Увс аймаг газарзүйн байрлал, байгалийн баялгаараа хөдөө аж ахуй, аялал жуулчлал, эрчим хүчний салбарт хөгжих том потенциалтай бүс нутаг.
Гэсэн ч:
Ажилгүйдэл, ядуурал өндөр хэвээр
Зам, дэд бүтцийн хөгжил нийслэлээс хол хаягдсан
Малчдын боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ сул
Төрийн албанд улс төрийн томилгоо давамгайлсан хэвээр
УИХ-д тав дараалан сонгогдсон төлөөлөгчтэй, тэр нь Засгийн газрын гол салбарын сайдаар ажиллаж буй атал нутгийн иргэдийн аанай л янзаараа.
“Би азтай хүн” гэж Чойжилсүрэн сайд бахархах зуур Увсын иргэдийн дунд “Тэр л аз нь бидэнд хүртдэггүй юм уу?” гэсэн халаглал өрнөдөг. Энэ бол хувь гишүүндээ итгэж, 20 жилийн турш тасралтгүй мандат өгсөн ард түмний асуулт.
Эцэст нь хэлэхэд Б.Чойжилсүрэн улс төрд тэсч үлдсэн, түүгээр ч барахгүй Монголын улс төр, бизнест хүчээ зузаатгаж чадсан хүн. Гэхдээ 20 жилийн турш эрх мэдэлд байсан гишүүний ард 20 жил өөрчлөгдөөгүй аймаг үлдсэн бол яах вэ?
Увс аймаг хөгжсөн үү, эсвэл зөвхөн Б.Чойжилсүрэн хөлжсөн үү? гэдэгт хариу нэхэх цаг нь аль хэдийнэ болсон байна.
Э.Солонго
Сэтгэгдэл19
Увсынханг улс төрд бүү гарга. Улсын төсөв хоосорч байна. Увсын төсөв өусад аймгаас 10 дахин их болж байна. Улс төрд Цэдэнбал 44 жил байхдаа төрсөн нутагаа хүртэл оросод өгөөд өөрөө сүүлд нь оросынхоо хоол нь болсон. Ийм болохоор толгой муутай хүмүүс увсаас төрдөг нотолгоо болж байна.
Увсынханг улс төрд бүү гарга. Улсын төсөв хоосорч байна. Увсын төсөв бусад аймгаас 10 дахин их болж байна. Улс төрд Цэдэнбал 44 жил байхдаа төрсөн нутагаа хүртэл оросод өгөөд өөрөө сүүлд нь оросынхоо хоол нь болсон. Ийм болохоор толгой муутай хүмүүс увсаас төрдөг нотолгоо болж байна. Наадам хийх төсөв нь Улаанбаатарын наадмаас огт дутахгүй болохыг монгол даяараа харлаа. Чойжилсүрэн хэмээх Галданбошигтын хааны боолын удам Монголын толгойд гараад даварч байна. Ганданбошигт хаан дайн хийж яваад узбекаас хэсэг араб боол увсад чирч ирсэн гэдэг. Чойжилсүрэн магад тэр араб боолын удам бололтой.
UB hotod irj betonon shirenge bosgodog ene ork odoo nutag butsah boloogui yum bhdaa
улсыг идэгч
Араб, перс хоёр шал өөр шүү. Хүлэгү хаан персийг эзэлж явлаа. Харин эртний грекийн араб мамлюкууд эцэстээ Монголын хаан Мөнхийг нас барахад наашаа Хүлэгү хаан нутаг буцаж явах хооронд хойгуур нь Хэтбух жанжингаар ахлуулсан 3000 монгол цэргийг бут цохисон түүх бий. Арба боол гэдэг маань Узбекстаны нутагт байжээ. Узбект байсан араб боолуудыг 17-р зуунд Галданбошигт хаан байлдан дагуулж явсан гэдэг. Тэгэхээр магад Чойжилсүрэнгийн удамд араб боолын цус байгаа. Араб хүн Монголыг мөлжихөөс биш хөгжүүлэхгүй. Хурдан энэ араб боолын бизнесийг Монголд дарж ав.
Чойжилсзрэнгийн царайг харцгаа хар араб царай мөн биз. Эртний грек биш, эртний егепит юм байна. Хүлэгү хаан бол Хубилай цэцэн хааны дүү мундаг удирдагч байлаа. Хэтбуха жанжин араб гаралтай мамлюкын цэрэгт цохигдсон. Харин Зүүнгарын Галданбошигт хаан узбекстаны нутагт 17-р зуунд байлдан дагуулал хийж явахдаа яах аргагүй хэсэг араб гаралтай боолуудыг олзлон авчирч Увсын нутагт суулгасан гэдэг түүх бий. Одоогийн Монголчууд дотор араб угсалтай нөхөр улсын газрыг үнэгүй аваад байшин барьж дамалж суудаг Чойжилсүрэн хэмээх буг байна. Энэ араб бугт Монголоос шулж авах шулмын санаа их бий биз. Увсынхан энэ боол арабуудаа сайн мэдэж авцгаа. Элдэв янзын нөхдүүд увсаас сонгоод улс төрд, улсын их хуралд оруулж үл болно.
Чойжилсүрэнгийн араб удамын ах дүү нар нь Монголд их томорч, Монголчууд биднийгээ дарлаж байна. Ардчилал гээд юмыг ашиглаж боолууд толгой дээр гарлаа шүү. Сонгуулиа өгөхдөө хүмүүсийн цаад цусыг нь сайн харж бай. Араб наймаачин дийлдэхгүй шуналтай шүү.
Улаанбаатарын газрыг ашиглаж энэ араб наймаачин цустай Чойжилсүрэн баяжиж дууслаа шдээ. Одоо энэ нөхрийг шалгаж, хөрөнгийн хурааж, гишүүнээс огцоруулж, улс төрөөс зайлуул. Харах царайны араб цусны нөхөр байгаа юм. Узбекууд бодоход сири хавиас нэг ийм араб боолуудыг олзолж авчирсан биз. Дараагаар нь Галданбошигт узбекаас тэднийг боол болгож ач ирсэн түүхтэй шүү. Муу боолуудыг ингэж даврааж үл болно. Хэтбуха жанжин минь ядаж тайва байг.
Ганц Чойжилсүрэн биш ээ, ер нь монголын хамгийн олон тэрбумтан толгой баячуудтай аймаг Увс, гэтэл аймагт нь замын хүн очоод ганц хоёр хоноход олигтой зочид буудал ч байдаггүй аймаг юм билээ. Харин эмийн сан бол тоолж барагдахгүй олон байдаг, Увсынхан их өвддөг юм болов уу?
Мамлюк араб боолын удамтай хогийг дарж авах амархан, наадах чинь гарцаа байхгүй хууль бусаар хөлжиж байгаа тул барьж цаазлах цаг болсон.
Орос Буриадууд жирийн хүмүүсийг арьс өнгө, яс үндэс,шашин шүтлэгээр нь ялгаварлаж турхирдаг. Ийм Орос расист сэтгэлгээ орчин үед ирээдүйгүй. Хүмүүсүүдийг хараад л хужаа хасаг хүн бишийг нь тодорхойлчихдог оросжсон хүмүүс Монголыг аврах биш алж ирсэн.Юу бичиж байгаагаа байгаагаа бичигч "Буриад солонго" шигээ та нар ойлгохгүй. Бороо дуусаад солонго замхарч нар гарна.
Сая 3 р станцын турбин мурбин нь дэлбэрээд нам зогссон одоо хүртэл засаагүй байна ! Энэ өвөл хотын зарим хэсэг нь хөлдөж үхнэ !! Ингэхэд энэ Чойжилсүрэн чинь эрлэгийн хаан Дамдинчойжээ юм биш үү !
30 жил Монгол нэг ч ЦС бариагүйн бурууг ганц хүнд тохох нь утгагүй. Хэн Байгаль нуур ширгэнэ гэж Эгийн гол Шүрэнгийн төслүүдийг бойкотолоо? Хэн "хужаа танк" ярьж Багануурын 200 мегаваттын ЦС-ын төслийг булшиллаа? ТТ-н ЦС-ын төслийг Чойжилсүрэн хүн биш болхоороо мартагнуулсан болж байгаа юм уу? Тэгдэггүй юм.
Орос Буриадуудын социализмд "залхуу аймхай Монголчуудыг" хужаа хасаг хүн биш гэж бодлогоор турхирдаг байсан нь одоо ч хэвээрээ байгаа. Нэг хүн нэг тойргоос ИХ-д олон сонсогдохоор хязгаар нутгийг нь ядуу гэж яллах нь анхнаасаа утгагүй. Тосгодын Буриадуудын Булган Сэлэнгэ Төв Хэнтийд зах зээл, зам харилцаа,гол ус, дэд бүтэц бүгд бий.Ганц Увс ч биш алсын аймгуудад юу ч байхгүй.
эрүүл үү ийм элий балай юм тавьж байдаг сэгнүүд
Хотыг бетонон ширэнгэ болгосон нь Чойжилсүрэн ганцаараа биш.Ми овогтын Бат Эрдэнээс эхлээд барилгачдын бүтээлүүдийг Хурдын барилгуудтай харьцуулах нүдтэй хэн ч байрлал, барилгын чанарыг нь шал өөрийг ойлгоно.
Араб боолын бизнес дампуурч мэдэх нь өмөөрч гэнэ.
Чойжоо нохой өөрөө л баяжиж. Бизнес нь өргөжин тэлж байна. Шуналтай гахай даа.
Араб гентэй юм чинь шунал нь барагдахгүй.