сонин mn
Сэтгэгдэл (19)
Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан хүний эдэлбэл зохих хамгийн суурь эрхийн нэг нь амьд явах, үүний тулд эмнэлгийн байгууллагаар үйлчлүүлэх явдал байдаг. Улс орон зах зээлийн эдийн засагт шилжсэн эхний он жилүүдээс хувийн хэвшлийнхэн маш эрчимтэй орсон салбаруудын нэг нь эрүүл мэнд, эмнэлгийн байгууллага байлаа. Түүний дотор сүүлийн үед төрийн өмчит зарим эмнэлэг хувийн хэвшил рүү шилжиж, Төлөөлөн удирдах зөвлөл (ТУЗ) байгуулж эхэлсэн. Тухайлбал, Улсын нэг ба гуравдугаар төв эмнэлэг, Арьсны өвчин судлалын үндэсний төв бие даасан байдал буюу хувийн хэвшлийн хэлбэрт ороод байна. Тун удахгүй Гэмтэл согог судлал болон Халдвар судлалын үндэсний төв, Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэг хувийн хэвшил рүү шилжихээр бэлтгэл ажлыг хангаж байгаа ч цаг хугацааны хувьд арай эртэдсэн асуудал гэдгийг Монголын эрүүл мэндийн салбарын ҮЭ-ийн холбооны тэргүүн Х.Ариунаа хэлж байлаа.
Ер нь тухайн салбарт одоо мөрдөж буй Эрүүл мэндийн тухай, Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай, Эм, эмийн хэрэгслийн тухай болон Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хэмээх багц хуулийн хүрээнд Монгол Улсын иргэдийн амьд явах, эрүүл мэндээ хамгаалуулах асуудал зохицуулагдаж байна. Эдгээрээс 2016 онд баталсан Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний тухай хуулиар төсвөөс санхүүждэг эмнэлэг, эмнэлгийн байгууллагыг хувьчилж болохоор заасан төдийгүй Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн хуулиар санхүүгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх хэлбэр, үнэ тариф нь зохицуулагдсан байдаг. Үүний үр дүнд иргэдийн эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээ хангагдсаны үндсэн дээр төсвөөс зарцуулах мөнгө, төсөв багасаж, энэ хэрээр эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсдын цалин хөлс нэмэгдэх боломжтой болох юм. Тиймээс хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагатай өрсөлдөхийн тулд тухайн эмнэлэг, үйлчилгээний байгууллагын чадамжийг дээшлүүлж, боловсон хүчний нөөц, бололцоог хангасны дараа хувьчлах тухай асуудлыг ярих нь илүү өгөөжтэй гэдгийг “Эрүүл мэндийн даатгалын хяналт” ТББ-ын тэргүүн, хуульч Р.Эрдэнэбат онцолж байгаа юм.
 
Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газраас энэ оны эхээр 03 дугаар тогтоолыг баталсан бөгөөд үүнд Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх тухай журмыг тодорхойлсон байна. Уг журам ёсоор орон нутгийн эмнэлэг хувьчлагдах явцад мөнгө, санхүүгийн чадамжтай цөөн тооны иргэнд үйлчлэх, бусад өвчтөний хувьд төвийн гурав, хоёрдугаар зэрэглэлийн эмнэлэгт ачаалал үүсэх магадлалтай болсныг мэргэжилтнүүд анхааруулж байгаа юм. Тиймээс санхүүжилт, менежментийн тогтолцоонд шинэчлэл хийх зайлшгүй шаардлага тулгарч байна. Одоогоор гуравдугаар шатлалын эмнэлгүүд хөдөө орон нутаг, нийслэлийн өвчтөнүүдийг өөртөө татан төвлөрүүлж, анхан болон хоёр дахь шатны эмнэлгийг “ажилгүй” болгож байгаа нь сайн менежмент биш гэж эрүүл мэндийн салбарынхан шүүмжлэлтэй хандаж буй нь маш зөв үнэлэлт дүгнэлт гэж бодож байна. Түүний оронд Эрүүл мэндийн даатгалын санд хуримтлагдсан хөрөнгөөр орон нутаг дахь эрүүл мэндийн байгууллагын ажилтнуудыг чадавхжуулах, өрхийн Эрүүл мэндийн төв, эмнэлгүүдийг тоног төхөөрөмжөөр хангах зэргээр хувийн хэвшилтэй өрсөлдөх нь иргэдийн эрүүл мэндийг хамгаалах, төсөв хөрөнгийг зүй зохистой зарцуулах боломж гэдгийг онцолж байгаа юм.
Улсын төсөвт эмнэлгүүдийн түрүүч нь хувийн өмчийн хэлбэрт шилжиж, бие даасан, хараат бус байдлыг эрэлхийлж байгаа нь сайшаалтай ч тухайн байгууллагын ажилтан, ажилчид Монголын эрүүл мэндийн салбарын ҮЭ-ийн холбоонд цөөнгүй асуудлаар гомдол санал ирүүлдэг тухай тус холбооны тэргүүн Х.Ариунаа мэдээлж байсан. Тухайлбал, Төлөөлөн удирдах зөвлөл (ТУЗ)-д нь ямар хүмүүс багтдаг талаарх мэдээлэл хомс, ажлын байрны нөхцөл, цалин хөлс сайжирч нэмэгдсэн зүйл бага байгаа талаар сэтгэгдлээ илэрхийлдэг байна. Эрүүл мэндийн үндэсний зөвлөлөөс энэ оны эхэнд гаргасан шинэ журамд өндөр үнэтэй мэс засал, бусад эмчилгээний төлбөрийг Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас ихэнх хэсгийг гаргахаар тогтоосон нь сайн хэрэг боловч тухайн санд хуримтлагдсан хөрөнгийн тал хувь нь иргэдийн тусын тулд зарцуулагдаж байх ёстой гэсэн байр суурийг илэрхийлж байлаа. Ялангуяа “COVID-19” вирусийн цар тахлын үед энэ нь зайлшгүй анхаарах асуудал болоод байна.
Анагаах ухааны доктор, профессор С.Наранчимэг, эрүүл мэндийн байгууллага, эмнэлгийн ТУЗ гэдэг бидний хувьд шинэ зүйл боловч ажил үйлчилгээ, эрх үүрэг нь тодорхой бус байгаа хэмээн шүүмжлэлтэй хандаж байна.
 
 
 
 
Тухайлбал, “Гранд мед”, “Сонгдо” зэрэг гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани, эмнэлгүүд эрүүл мэндийн салбарт орж ирснээр ажиллагсдын ажиллах орчин нөхцөл, цалин хөлс, хангамж урамшуулал зэрэг нь хөгжлийн нэг алхмыг хийж чадсан. Яг үүнтэй адил төрийн өмчит эмнэлгүүд ТУЗ-ийг байгуулснаар тухайн байгууллагын бие даасан байдал хангагдаж, үйлчилгээний ажилтан, ажилчдын эрх ашгийг хамгаалж, тэдний хөдөлмөрлөх эрхийг баталгаажуулах сайн талтай юм.
 
 
 
Улмаар ариутгал хамгаалал, асран сувилах, жолооч үйлчлэгч зэрэг үйлчилгээний ажилчдыг гэрээгээр ажиллуулах боломж бүрдэх аж. Гэхдээ хувийн хэвшлийн байгууллага гэдэг утгаараа ажиллагсдыг сонгон шалгаруулах, эмч, сайн мэргэжилтнийг ажиллуулж, бусдыг нь ялгаварлах байдал үүсэж болзошгүй муу үр дагавар ч гарч мэдэх юм. Энэ нь байгууллагын дотоод дүрэм, журмаар зохицуулагдах учраас ажилтны хөдөлмөрлөх эрх зөрчигдөх магадлалтай гэж ҮЭ-ийнхэн болгоомжилж байна. Амьдралын практик дээрээс харахад хувийн эмнэлгийн эмч ажлын цагтаа 10-15 хүнийг үзэж, эмчилгээ үйлчилгээ үзүүлдэг бол улсын хоёр, гуравдугаар зэрэглэлийн амбулаторийн эмч өдөртөө 50-60, магадгүй түүнээс ч олон өвчтөнийг үзэж оношилдгоос гадна хөрөнгө оруулалт, цалин хөлсний ялгаа нь тэдэнд сөргөөр нөлөөлж байгааг хэлэх хэрэгтэй. Энэ нь санхүүжилттэй холбоотой бөгөөд Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн хөрөнгийн хуваарилалтыг тэгш болгох зайлшгүй шаардлага байна. Үүний үр дүнд орон нутгийн эмнэлгүүдийн ажилтныг сургаж, мэргэжил мэдлэгийг дээшлүүлэх, тоног төхөөрөмжийг сайжруулах боломж бүрдэх юм. Ингэснээр улсын буюу хоёр, гуравдугаар зэрэглэлийн эмнэлгийн ачаалал багасаж, иргэдийн хөдөлгөөн татарч, энэ хэрээр өрхийн эдийн засагт ч нааштай үр дүнд хүрэх болно. Ялангуяа “COVID-19” вирусийн цар тахлын үед эмнэлгийг халдварын бүс байх магадлал өндөр гэж үзэж буй учраас эрүүл мэндийн байгууллагаар үйлчлүүлэхээс аль болох татгалзахыг уриалж байгаа нь нэгийг хэлж, хоёрыг ухааруулах нөхцөл болж байна. 2015 онд байгуулагдсан “Эрүүл мэндийн даатгалын хяналт” хэмээх ТББ энэ талаар сүүлийн жилүүдэд судалгаа хийж байгаа бөгөөд ЭМДС-гийн хөрөнгийн хуваарилалтыг тэгш, хүртээмжтэй болгохын төлөө ажиллаж, хуулийн төсөл ч санаачилсан байна. Хэр үр өгөөжтэй байхыг цаг хугацаа л харуулах байх.
 
 
Д.Мөнхжаргал
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин