sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)
Бидний нэрлэж заншсан зуун айл орчмыг “Хятад хороолол” гэж нэрийдээд удаж байна. Учир нь Сүхбаатар дүүргийн XII, XIII хороонд оршин суудаг иргэдийн талаас илүү хувь нь хятадууд аж. 
 
Их тойруугаас 32-ын тойрог хүртэлх нутаг дэвс­гэрт байшингийн дээврийн төмөр зардаг дэлгүүрүүд үр­гэлжилнэ. Харамсалтай нь эл газрыг эгээтэй л “Эрээний гудамж” гэж эндүүрэхээр болжээ. 
 
Учир нь эдгээр дэлгүү­рүүдэд  байшингийн    дээврийн төмөр зардаг наймаачдын ихэнх нь хятадууд байна. Үл ялиг аялгатай ярихыг нь эс тооцвол тэдгээр хя­тад иргэдийг “монгол” гэж андуурмаар болтлоо монголжсон байх юм. 
 
Тэд иргэдэд барааныхаа үнийг өндөр хэлэхээс эхлээд 0.9 мм-ийн зузаантай төм­рийг 0.12 мм-ийн үнээр зарж залилдаг байна. Түүнчлэн залилуулснаа мэдсэн иргэд маргаан үүсэхэд бүлэглэн зодож, танхайрсан хэрэг хүртэл гарчээ.
 
Ерөнхийдөө эндхийн дэл­гүүрүүд 0.12, 0.9, 0.8-ын гэсэн гурван янзын зу­заантай дээврийн төмрийн үнийг янз бүрийн үнээр зардаг аж. Зарим дэлгүүрт нь 0.12-ын төмөр гэсэн атлаа нимгэн байхад нөгөө дэлгүүрт нь арай зузаан байх жишээтэй. 
 
Харин 0.12-ын зузаантай төмөр 4500-5500, 0.9-ийн зузаантай нь 4000-4500, 0.8-ынх нь 3800-4000 төгрөгийн үнэтэй байна. 
 
Хятадууд өндөр үнэ хэлж, иргэдийг залилдаг 
 
Ингээд ту­хайн газарт дээврийн хавт­гай төмөр зарж буй нэгэн иргэнтэй  уулзсан юм. Тэрбээр бидэнд нэрээ хэлэхээс эрс татгалзав.   
 
-0.12-ын төмөр хэдэн төгрөгийн үнэтэй вэ?
 
-5000 төгрөг. Хэдэн метрийг авах юм. 
 
 
-Яагаад 0.12-ийн төмрүүд нимгэн, зузаан өөр өөр байгаа юм бэ?
 
-Зарим хятадууд 0.9 мм-ийн төмрийг 0.12 мм-ийн үнээр зардаг. Ихэнхдээ иргэд 0.9 болон 0.12-ын төмрийг ялгадаггүй. Нарийн сайн л үзэхгүй бол анзаарагдахгүй шүү дээ. 
 
Гэхдээ 0.12-ын төмөр хоёр янз байдаг. Гантай, гангүй гэж. Гантай төмөр нь арай зузаан мөртлөө амархан хугарч, будаг нь хуулардаг. Харин гангүй төмөр нь нимгэн ч будаг нь хуулардагүй бат бөх байдаг.
 
 
-Тэгэхээр наймаагаа хий­хийн тулд иргэдийг хуурч, мэхэлдэг гэсэн үг үү?
 
-Яг ч тэгэж ойлгож болохгүй л дээ. Гэхдээ бид чинь адилхан л тав арван төгрөгийн төлөө яваа хүмүүс. Гэхдээ хужаа нар үнээ өндөр хэлж иргэдийг мэхэлдэг нь үнэн.
 
 
-Дээв­рийн төмөр зардаг дэл­гүүрүүдийн наймаач­дын ихэнх нь хятадууд юм аа даа?
 
-Тийм ээ. Бараг бүх дэлгүүрийн наймаачид хятад, хятад эзэнтэй байгаа. 
 
 
-Танай дэлгүүр ч гэсэн хятад эзэнтэй хэрэг үү?
 
-Тийм. Манай эзэн оройдоо ирж тооцоогоо хийдэг. Бид чинь өдөрт хэр их хэмжээний дээврийн төмөр зарна түүгээрээ л цалинждаг. 
 
 
-Бид гэхээр тань шиг ажилчид олон байх нь ээ?
 
-Тийм ээ, олон байгаа. 
 
 
-Тэгээд бүгд бөөний үнээр гэсэн атлаа янз бүрийн үнэ хэлээд байх юм. Та нарт тогтсон үнэ ханш байдаггүй юм уу?
 
-Яг тэдэн төгрөг гэж тогтсон ханш байхгүй ээ. Алдагдалгүй л бол дуртай үнээ хэлнэ шүү дээ. 
 
 
Бидний яриа ийн өндөр­лөлөө. Үнэхээр манай улс хятадуудаар дүүрчихжээ... гэх бодол өөрийн эрхгүй л толгойд буув. Учир нь Сүх­баатар дүүргийн XII, XIII хорооны хүн амын талаас илүү хувь нь хятадууд амь­дарч байна. Тэд бүхэл бүтэн хороо, гудамжийг эзэгнэж, дураараа дургиж, дунд чөм­гөөрөө жиргэж байна гэхэд болно. 
 
Зуун айлыг “Хятад хороолол” гэж нэрийдэхэд ойрхон байна 
 
Албаны эх сурвалж ч үүнийг үгүйсгэсэнгүй. Тэд “Сүүлийн үед Сүхбаатар дүүргийн  XIII хорооны хятадуудын тоо харьцангуй буурсан. Тэдний ихэнх нь хотын төв рүү орон сууц худалдаж аваад нүүчихсэн.
 
Харин одоо амьдарч байгаа хятадуудын хувьд 1950-1960 оны үед ирж суурьшсан, улмаар үр хүүхэд, ач зээ гээд өнөр олуулаа болчихсон байгаа. Тэд хэдийн монголжчихсон төдийгүй бичиг баримт нь хүртэл Монгол Улсын иргэн болчихсон шүү дээ” гэсэн хариултыг хээв нэг өгч байгаа нь харамсмаар. 
 
Түүнчлэн тус дүүргийн XII хорооны хувьд байдал арай өөр гэнэ. Тодруулбал тэнд суурин амьдардаг хятадуудаас гадна явуулын хятадууд хашаа байшин, нийтийн байр, монгол гэр хүртэл  хөлслөн амьдардаг аж.  Тэд   өдөр  гадуур  холхиод байдаггүй, ихэвчлэн барилга дээр ажилладаг болохоор орой бүрэнхий болсон хойно гэр гэртээ ирцгээдэг байна. 
 
Ойролцоогоор зуун айлд  зургаан мянга гаруй хүн амьдардаг бөгөөд энэ нь хятад иргэдтэй нийлүүлж тоолсон дундаж тоо аж. Одоогийн байдлаар Зуун айлд 800 орчим хятад иргэн оршин суудаг гэх халагламаар мэдээ хүртэл байгаа юм.  
 
Харин ойр хавийнх нь иргэд тэдгээр хятад иргэд 2-3 айлын хашаатай дүйцэхүйц газар авч өнгөн дээрээ ядуу тарчиг мэт дүр эсгэвч дотроо тансаг харш шиг тохижуулсан байшинд амьдардаг талаар хэлж байв. Энэ мэт даварсан хятадууд иргэншээд дараа нь Монголын ирээдүйг ярил­цаад сууж байхыг үгүйс­гэхгүй. 
 
Өвлийн цагт голын хөндий нам дор газар учир хамгийн удаан хугацаагаар хамгийн их утаа тогтдог, агаарын бохирдол дээд цэгтээ хүрч, жилийн дөрвөн улирлын турш тоосжилт ихтэй “Зуун айл”-д хүний хөл хөдөлгөөн, үйлдвэр, үйлчилгээний нягтрал хэт их байгааг анхаарах цаг аль хэдийн болжээ. 
 
Барилгын дэлгүүрүүд гэх нэрээр хятадууд ноёрхолоо тогтоогоод  нэг л өдөр бид Зуун айлыг “Хятад хо­роо­лол” гэж нэрийдэх вий дээ.  
 
 
Эх сурвалж: