УИХ-ын гишүүн, Оюутолгойн дэд Ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Даваасүрэнтэй ярилцлаа.
-Оюутолгойн гэрээнд Монголын талын эрх ашгийг хангуулах асуудлаар хоёр тал хэлэлцээ эхлүүлсэн. Үндсэн зорилгодоо хүрч чадсан уу?
-Оюутолгойн ордод Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах үүрэг бүхий Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатараар ахлуулсан Засгийн газрын Ажлын хэсгээс “Рио Тинто” компанийн Зэсийн группын захирал Б.Болд тэргүүтэй Оюу толгойн хөрөнгө оруулагч талтай эхний уулзалтаа л хийгээд байна.
Энэ уулзалтаар хоёр тал өөр өөрсдийн байр сууриа илэрхийлсэн. Тиймээс үндсэн зорилгодоо хүрэх асуудлын талаар ярихад хэтэрхий эрт байна.
-Хэлэлцээний өмнө Засгийн газар ч, УИХ-ын гишүүд “Дубайн гэрээ”-г цуцлах нь зүйтэй гэсэн байр суурийг илэрхийлж байсан. Хэлэлцээгээр энэ асуудал яригдсан уу?
-Хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээр хийхтэй холбогдуулан Оюутолгойн ордод Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах үүрэг бүхий УИХ-ын Түр хорооноос 20 заалт бүхий чиглэлийг Засгийн газарт хүргүүлсний нэг гол заалт нь “Дубайн гэрээ”-г бүхэлд нь цуцлах бөгөөд энэ тохиолдолд, “Рио тинто”-гийн дансандаа авсан 4.3 тэрбум ам.долларын зээл, 1.8 тэрбум ам.долларын зардлын хэтрэлтийг цуцлах гэх мэт асуудлуудыг тусгасан. Хэрэв энэ 4.3 тэрбум ам.долларын зээлийн асуудлыг цуцлахгүй бол 2051 он гэхэд манай улс ноогдол ашгаараа зээлээ төлж чадахгүй эцэстээ 22.4 тэрбум ам.долларын өртэй үлдэх юм. Энэ талаар Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дэд дарга Б.Солонгоогийн хийсэн мэдээллийг та бүхэн санаж байгаа байх. Тиймээс энэ удаагийн хэлэлцээрийн нэг гол хөндөх асуудал бол “Дубайн гэрээ” болон түүний хүрээнд авсан 4.3 тэрбум ам.долларын зээл, хор холбогдол бүхий заалтууд юм.
-“Дубайн гэрээ”-гээр авсан 4.3 тэрбум ам.долларын зээлийг чинь Оюутолгойн далд уурхайдаа аваад ашиглачихсан юм биш үү?
-Тийм тархи угаалт эхэлчихсэн байна билээ. “Рио Тинто” тэр зээлийн мөнгийг анхны оруулсан хөрөнгө оруулалтаа нөхөж өөрийн дансандаа аваад бизнестээ зарцуулсан, тухайлбал төмрийн хүдрийн бизнесээ өргөжүүлэх, нуралт үүссэн уурхайдаа ч юм уу ашигласан.
Ер нь “Оюу толгой” компанид тэр зээлийг авах шаардлагагүй байсан. Одоо “Туркойз”-ын жижиг хувьцаа эзэмшигчид энэ асуудлаар шүүхдээд үндсэндээ ялаад явж байгаа байх. Тодруулбал, “Оюу толгой” компани өөрийн үйл ажиллагааны орлогоороо далд уурхайн хөрөнгө оруулалтаа хийгээд явах бүрэн боломжтой байсан.
- “Рио Тинто”-гийн Зэсийн группын захирал Б.Болд “Оюутолгойн гэрээ хоёр талд харилцан ашигтай байхад энэ хэлэлцээ чиглэнэ” гэсэн байсан. ЗГХЭГ-ын дарга Б.Солонго ч ингэж хэлсэн байсан. Оролцогч талууд яг энэ байр сууриас оролцсон уу?
-Тэгвэл сайн. Энэ талаас нь хоёр тал хандаж чадбал үр дүн гарна. Хэлэлцээр дөнгөж эхэлж байна, харъя. Ер нь бол хандлагаа өөрчилж, нөхцөл байдлыг зөв үнэлэх цаг нь болсон. Энэ удаагийн УИХ-д тэдний гар хөл болж байсан төлөөлөлүүд эрс багассан.
-Тэгвэл яагаад дахиад олон улсын зах зээл дээрээс мөнгө босгох, зээл хийх, “Дубай-2” гэгч гэрээ үргэлжлэх болчихов оо, “Рио Тинто” 2.3 тэрбум ам. долларын зээл Оюутолгойд авах гэж байна гэсэн мэдээлэл гарсан, энэ үнэн үү?
-Үнэн. “Рио Тинто” болон “Туркойз Хилл Ресорс” компаниудын хооронд энэ сарын 9-нд далд уурхайн бүтээн байгуулалтанд зориулж 2.3 тэрбум ам.долларын нэмэлт зээл авах тухай хэлцэл явагдсан мэдээллийг тухайн компаниудын албан ёсны сайтуудаас авсан. Уг хэлцэлд Засгийн газраас дэмжлэг авах тухай асуудал туссан байсан. Энэ дэмжлэгтээ зориулан зардал гаргах тухай ч заалт харагдсан. Өөрөөр хэлбэл, манайхныг лоббидох, хатуу хэлбэл авилгадах гээд байгаа зардал юм уу. Тийм учраас манай Түр хороо энэ сарын 20-ны өдрийн хуралдааны тэмдэглэлээрээ аливаа нэмэлт санхүүжилт, зээлийн асуудлыг зөвшөөрөхгүй байх чиглэлийг Засгийн газарт өгч байна. Энэ зээл нь 10 тэрбум ам.доллар болж төлөгдөх тооцоотой юм билээ. Ийм зээл дахиад авбал нөгөө эцэстээ үлдэх 22.4 тэрбум ам.долларын өр чинь улам нэмэгдэнэ биз дээ. Тиймээс дахин нэмэлт зээлийн тухай асуудал байж болохгүй. Ер нь хөрөнгө оруулагч “Рио Тинто” компани чинь гэрээгээр хүлээсэн үүргийнхээ дагуу хөрөнгөө оруулаад ашигтай ажиллуулаад үйл ажиллагааны орлогоороо дараагийн хөрөнгө оруулалтаа хийгээд явах ёстой шүү дээ. Товчоор бол манайх баялгаа гаргаад тэдний тал хөрөнгөө оруулаад явах л гэрээ хийгдсэн. Өнөөдөр дэлхийн зах зээл дээр алт, зэс, өнгөт металлын үнэ урьд өмнө байгаагүйгээр өсөж байгаа чинь компани зээл авахгүйгээр хөрөнгө оруулалтаа хийгээд явах боломжийг улам нэмэгдүүлж байгаа шүү дээ. Ингэж үнэ өсөж, борлуулалтын орлого нь нэмэгдэн монголчууд Оюутолгойн баялгаасаа хүртэх боломж гараад ирэхээр дахин зээл өгч өрөнд барьж өгдгийн цаана харийн хүний мөсгүй чанар үнэртэж байгаа юм.
-Хөрөнгө оруулалтын гэрээ, Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээгээр Монгол Улсын эрх ашгийг хохироосон заалтуудыг өөрчлөх, гэрээг сайжруулна гэсэн хүлээлт байгаа. Хэзээ эцэслэн шийдэгдэх бол?
-УИХ-ын Түр хорооноос хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээр хийхтэй холбогдуулан Засгийн газарт чиглэл өгөхдөө “Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд Монгол Улсын эрх ашгийг хохироож байгаа заалтуудыг өөрчилж сайжруулах, цуцлах, тухайлбал нөөцийн төлбөр дэлхийн жишигт хүргэж өсөн нэмэгдэх зарчмаар тооцох, зээлээр бус хөрөнгө оруулалт хийх замаар санхүүлэх үүргээ биелүүлсэн эсэхийг нягтлах, менежементийн төлбөрийг зардлаас тооцох бус ашигтай ажиллуулж үр дүнгээс тооцдог зарчимд шилжих, зээлийн өндөр төлбөрөөр ашгаа авч буйг зогсоох, орлогоо Монголын банкны дансаар дамжуулах, зардлын хэтрэлтийг нягталж ТЭЗҮ-г заавал мөрдөх гэхчлэн асуудлуудыг хөндсөн байгаа. Мэдээж, энэ бол амаргүй хэлэлцээр болох байх. Манай зарим улстөрчдийг хууль бусаар лоббидож дэндүү ашигтай гэрээ байгуулсан учраас хөрөнгө оруулагч тал тийм ч амархан буулт хийхгүй нь ойлгомжтой. Нөгөө талаар, манай Засгийн газартай хийсэн гэрээ. Олон улсын шүүхэд тэр Засгийн газар нь С.Баярынх, эсвэл өөр хэнийх байсан нь хамаагүй, Монгол Улсын Засгийн газар л гэж үзнэ. Тиймээс энэ гэрээг өөрчлөх нэг гол хүчин зүйл бол манай улстөрчдийг авилгадсан асуудлыг тогтоож, түүнийг үндэслэж үр ашиггүй гэрээ хийгдсэнийг нотлох явдал юм. Тийм асуудлууд эхнээсээ тогтоогдоод байгаа. Тухайлбал, хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж, гарын үсэг зурсан Сангийн сайд асан С.Баярцогт гэрээ байгуулахаас өмнө энэ компани хувьцааг худалдаж аваад ашигтай гэрээ байгуулж гарын үсгээрээ баталгаажуулчихаад дараа нь хувьцаагаа зарж ашиг олсон нь хууль хяналтын байгууллагаар тогтоогдсон. Мөн түүний холбогдох нэр бүхий компаниуд Оюу толгойд бараа ажил үйлчилгээ нийлүүлэх замаар асар их хэмжээний орлого олсон байдаг. Мөн “Рио Тинто” компанийн Зэсийн группын захирал Б.Болд 2010-2018 оны хооронд манай Б.Бямбасайхан болон нэр бүхий зургаан улстөрчид ихээхэн хэмжээний мөнгө шилжүүлсэн асуудал яригдаж байна. Энэ мэт асуудлуудыг нягталж шалгах шаардлагатай юм.
-Хэлэлцээгээр манай улс “Рио Тинто”-д алдсан 10 гаруй тэрбумаа олж авч чадах уу гэж зарим судлаач, эдийн засагчид асуудал дэвшүүлж байсан. Энэ асуудал юу болов? Далд уурхайн санхүүжилт анх 4.4 тэрбум гэж байснаа өрөмдлөг хийх, уулын ажил хүндэрсэн гэж 15 тэрбум болгосон гэх асуудал....?
-Өөрөө, анхны ТЭЗҮ-гээр 5.1 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай гэчихээд яагаад 2020 оны байдлаар 17.8 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт болоод өсчихөв гэдгийг л асуугаад байна уу. Одоо 2020 оны байдлаар Оюутолгойд хувь нийлүүлэгчийн 9.4 тэрбум ам долларын зээл, гуравдагч этгээд (Дубайн)-ийн 4.3 тэрбум ам.долларын зээл, “Рио Тинто”-гийн 2.7 тэрбум ам.долларын хувьцааны санхүүжилт, манай 34 хувийн 1.4 тэрбум ам.долларын хувьцааны санхүүжилт хийгдсэн байна. Манай зарим эдийн засагчдын хийсэн тооцоогоор манай “Оюу толгой” компани дэлхийн зах зээлийн үнээр борлуулалтаа хийгээд явахад Далд уурхайн бүтээн байгуулалтаа үйл ажиллагааны орлогоороо санхүүжүүлээд явах бүрэн боломжтой байсан байна. Тухайлбал, “Оюу толгой” компани үйл ажиллагаагаа эхлээд л 2013-2015 онд нэг тэрбум 80 сая ам.долларын ашигтай буюу чөлөөт мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдэлтэй ажилласан байдаг бөгөөд түүгээрээ хувь нийлүүлэгчийн зээлээ төлсөн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, жилдээ дор хаяж 400-500 сая ам.долларын чөлөөт мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдэлтэй ажиллах байжээ. Энэ тохиолдолд Далд уурхайн бүтээн байгуулалтыг өөрийн үйл ажиллагааны орлогоороо бүрэн санхүүжүүлэх боломжтой байсан гэж дүгнэж болно. Үүнийг хүлээн зөвшөөрөгдсөн санхүүгийн хөндлөнгийн хараат бус хяналт шалгалт хийж, нотлох шаардлагатай. Энэ асуудлыг цаг алдалгүй хийхээр ярилцаж байна. Ер нь энэ хөрөнгө оруулагч чинь гэрээгээр хүлээсэн үүргийнхээ дагуу хөрөнгөө оруулаад ашигтай ажиллуулаад үйл ажиллагааны орлогоороо дараагийн хөрөнгө оруулалтаа хийгээд явна гэсэн болохоос зээл авч манай улсыг өрөнд оруулна гээгүй шүү дээ. Өнөөдөр манай нийт гадаад өрийн 36 хувь, хувийн салбарын гадаад зээлийн 53 хувийг “Оюу толгой” компаний зээл эзэлж, манай улсын өрийн дарамтыг нэмэгдүүлж, зээлжих зэрэглэлийг бууруулж байна.
-Хэлэлцээ үе шаттай явах юм уу, дараагийн уулзалт хэзээ вэ?
-Энэ сарын 19-ний нэг дэх өдөр дараагийн уулзалт товлогдсон байсан ч хөрөнгө оруулагч тал ковидын нөхцөл байдлаас шалтгаалж тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулах хүсэлт тавьсан байна лээ. Энэ удаагийн уулзалтаар гарч болох нааштай алхам уу, хэрэв тохиролцоонд хүрч чадвал, нэн тэргүүнд “Дубайн гэрээ”-г бүхэлд нь буюу түүний 4.3 тэрбум ам.долларын зээл, холбогдох хохиролтой заалтуудын хамт цуцлаад Хөрөнгө оруулалтын гэрээг харилцан үр ашигтай болгох чиглэлээр сайжруулах хэлцлийг эхлүүлэх боломжтой гэж үзэж байна.
Ч.Үл-Олдох
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл0
Даваасурэн бас л намчирхсан байна оюу Толгойгоос солонгосуудад давуу байдал бий болгож хил дамжин олон зуун саяын ул ходлох хоронго авахад нь тусалсан Су Батболдыг яриагуй мортлоо Баярцогтыг дурьджээ Баярцогтоос омно франц кампани ханган нийлуулэгч байсан нь тэгээд Монголд илуу ашигтай юм уу Тэгэл ханган нийлуулэгчдийн бурэн. Жагсаалтыг ил болго Олсон орлоготой нь Ихэнх нь МАн ыхан гэдэг нь тодорхой
Тэнэг шаасан оюутолгойд хандах хандлагаа өөрчил гэж байхаар ухамсараа өөрчил гээч хандлага гэж юу гэсэн үг юм бэ мэдэхгүй. Нэг их хандлага гэж хаашаа хандуулах гээд байгаагаа мэдэхгүй лаларууд ухамсараа өөрчилье гээд бүгдийн хамаад хэлж болохгүй байна уу.
Популистууд хэзээ ч шудрага байж чаддаггүй.Тэд хүний хийснийг хандуулж шүүмжилж попорч л чадна.Харин амьдрал дээр гараад тэд юу ч хийж гийгүүлж чаддаггүй.Тэг зогсолт л хийж чадна.Яг амьдрал дээр ажил хийж чаддаггүй хүн сул талаа харуулахгүй гэдгээ шүүмжлэлээр ханддаг хүмүүс байдаг Даваасүрэн бол тэдний нэг.Тэгээд ч РИО ТИНТОтой ганцаарчилж уулзаж байсан хүн шүү.Төрсөн газар Чингинжавынх байж болно.Тэр Даваасүрэн тэмцэгчдийн нутгийг нэрээрээ бузарлах байна
192.82.82.23 д Улин Хуцдаг халтар вэ чи, Чи Даваасурэнгээс оор шударга хун Монголоос нэрлээч, сонсое доо ...,,,,,,
estoi hutsdag haltar ve har tsagaaniig yalgaj medehgui ambiihaa zorgoor hutsaj bnaa.
Ээдээ та нар Минь хичээгээрэй, Даваасурэн чи бол Эх орон Тусгаар тогтнолынхоо толоо Манжийн эсрэг тэмцээд халуун амь булэг цусаа зориулсан Чингунжавын албатын хун шуу дээ, Маш хариуцагатай ажилд томилогдсон Байна, цаад Хулгайч нар чинь сурсан зангаараа авилга огох гэж оролдоно, тэр хондлон зогсоно шуу, болохгуй бол цуцалсан ч яадгийм, Монголчууд малынхаа буяанаар тэсч амьдраад цааш нь зов ашигтай хувилбар сонгоно
ЗОРИГТ ЭХ ОРОНЧИДЫН УДАМ ХИЧЭЭГЭЭРЭЙ АМЖИЛТ ХҮСЬЕ
Гацаадаг Даваасурэн Ганбаа хиншуу нар байвал бутэхгуй юм бн даа Чингунжаваасаа урваад байдаг ноен биздээ
Даваасүрэн мэтийн улс төрчид урьд нь УИХын гишүүн гэдгээрээ рио тинто уулзаад байсан шүү дээ.За байз хэдэн он........билээ дээ.Нэг иймэрхүү популист нөхөд ашигтай гэрээ хийнэ гэвэл худлаа байхаа.Баяр ч ерөнхий сайдаа өгөөд хүүхдүүд нь АНУд үл хөдлөх хөрөнгийн арилжаа хийсэн байдаг.Үүнийг хэлэхгүй л байна даа.Гэх мэтчилэн намчирхсан, Попорсон яриа байна .
buur neg malluulj bhdaa taarsan hugjilgui tarhi yumdaa chi
Оюу толгойгоос авилга аваагүй 8 хүн байна гээд дээр үед яриад байсан. Одоо тэрийгээ ярих болоогүй юү!
Amjimt.
Манайх баялагаа ашиглуулсаны төлбөр роялти, бусад татваруудаараа орлогоо аваад явах, үйл ажиллагаанд нь оролцохгүй явах өөрчөлөлт зохицуулалт л хийх нь зөвшдээ.
Амжилт, энэ гэрээ ашигтай болвол таныг дараагийн Ерөнхий сайд болгомоор байна аа, энэ ам бардам гуя шалдаг Оксфорт ярьсан залуучууд бүтэхгүй ээ.
оюу толгойг зогсоох гэрээ хийгээд монголчууд одоо удирдах зөвлөлөө сонгоод оюу толгойг рио тинтой шиг адилхан жил ажлуульяа дараа нь рио тинто залгаж аваад ажлуулж болно хэ хэ газар газрын огт хэрэггүй сүмийн номлогч хүртэл ажиллаж байх юм боловсон хүчин бэлтгэж байна гэж компани байдаг бараа шахдаг компаний нэг мянга бий төслийг хийсэн анхны хүмүүс баярцогт эрчим хүчний сайд хоёрын төсөл сүйрүүллээ
Анх удаа ийм тоо баримттай ярилцлага үзлээ. Урьд нь ерөөсөө бүрэн дүр зураг харагдахгүй байсан. Гэсэн ч энэ дээр зарцуулалтын асуудал бас яригдаагүй л байна. Бидэндэ бүрэн тоо баримт хэрэгтэй.
Gazriin dor baigaa bayalagaa yagaad uneleegui yum be?
Бишүү, өөриынхөө л улс төр хиихээ бодож улсаа хорлоод баыж болохгүй
Tand itgej naidaj bnaa, tuuhen ajil shuu, ta buhen chadnaa.
Хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээ хийх. ХЭЛЭЛЦЭЭГ ХИЙДЭГ, ХЭЛЭЛЦЭЭРИЙГ БАЙГУУЛДАГ. Нэг нь үйл явц, нөгөө нь баримт бичиг.
олон түмний санал асуулга аваарай гоомой юм бүү хийгээрэй
Сайн ярилцлага болжээ. Рио-ийн лобби, далд гар маш хүчтэй шүү. Үндэсний эрх ашгийг дээдлэн ажиллахыг хүсье. Амжилт
Рио Тинтогийн эрх ашгийг 2009 оноос хойш УИХ-аар дамжуулан авилга өгч хамгаалж ирсэн болж таарч байна. Одоо ч бас 2,3 сая доллар хахуульд бэлдэж Рио Тинтогийн талаас 2 монгол захирлыг монголчуудыг авилгадахаар хэлэлцээр хийлгэхээр ирүүлж байгаа юм байна. Хэ амаа илүү хурдан олголцон гэж тооцсон бололтой. 2008 оны УИХ-ын гэрээг эсэргүүцсэн 8 гишүүн, дэмжсэн бүх гишүүд, дараагийн их хуралд сонгогдож дэмжсэн гишүүдийг нийтэд зарлах хэрэгтэй. Сонгогчид мэдэж аваг. Даваасүрэн гишүүний ярианаас Оюу толгойн гэрээ авилгаар шийдэгдсэн гэж ойлгогдож байна. Үүнийг шалгах хууль хяналтын байгууллага алга гэж үү??? Тэр үед Баяр тэргүүтнийг цээжээрээ хамгаал байсан Тагнуулын дарга Р.Болд, цагдаа, прокурорын дарга нарыг бүгдийг нь шалгах хэрэгтэй юм байна. Гадаадад гэрээг хууль бус гэдгийг гадаадын орнуудын хууль хяналтын баййгууллагууд тогтоогоод байна шүү. Гэрээ МУ-д хийгдсэн, хяналт тавих бүрэн бололцоо байсан. Р. Болд гэхэд түүнээс хойш одоо хүртэл гадаадад элчин сайдаар ажиллаж байна
Ц.Даваасүрэн гишүүн сайн бнаа дэмжиж байгаа
Mongolcguudiin tuluu, bidnii ur huuhduudiin tuluu zurgej bgaa Tand bayarlalaa. Zaaval amjilt gargaarai. Hen ch yu ch gej bsn Ta chig shugamnaasaa garch bgaagui diilenh ni mednee. Zorilgotoi trolluud dairna gutgene. Bitgii shantraarai. Mash ih mungunii esreg shudarga unen zogsoj bgaa tul Unen yalnaa