Мягмар - 02 сарын 11,
2025
Тус өгүүлэл The Diplomat сэтгүүлд 2025 оны хоёрдугаар сарын 11-нд “What to Watch as Mongolia’s Prime Minister Oyun-Erdene Visits China” нэртэйгээр англи хэл дээр нийтлэгдсэн.
Хэдийгээр Хятадын удирдагчидтай хийх хэлэлцүүлэг нь эртнээс хүсэн хүлээсэн хил дамнасан төмөр зам, нүүрсний худалдаа зэрэг асуудлыг голчлох ч, дотоод улс төр нь ард орхигдохгүй. Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Харбин хотноо 2025 оны Азийн өвлийн наадам 2-р сарын 7-14-ний өдрүүдэд зохион байгуулагдаж байна. Олон улсын спортын арга хэмжээг зохион байгуулах уламжлалын дагуу, Хятад Улс нь хөрш орнуудын нэр хүндтэй улс төрчид, удирдагчдыг уг наадмын нээлтийн эсвэл хаалтын ёслолд оролцохыг урьжээ.
Уг арга хэмжээний нээлтийн ёслолд оролцохоор Хятад улсад хүрэлцэн ирсэн гадаадын удирдагчдын дунд Брунейн Султан Хажи Хассанал Болкиах Муиззаддин Ваддаулах, Киргизстаны Ерөнхийлөгч Садыр Жапаров, Пакистаны Ерөнхийлөгч Асиф Али Зардари, Тайландын Ерөнхий сайд Паетонтарн Шинаватра, Өмнөд Солонгосын Үндэсний Ассамблейн дарга Ву Вон-шик нар багтсан байна. Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ хаалтын ёслолд оролцоно.
Монгол Улсын засгийн газрын хэвлэлийн хурлын мэдээлснээр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ 2-р сарын 13-наас 15-ны өдрүүдэд БНХАУ-д хийх айлчлалынхаа үеэр БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин, Ерөнхий сайд Ли Чян болон Хятадын бусад удирдагчидтай уулзана. Энэ нь түүний 2022 оны 2-р сар, 2023 оны 6-р сар, 2024 оны 11-р сард хийсэн айлчлалын дараах дөрөв дэх удаагийн айлчлал болох бөгөөд Харбин хотод анх удаагаа зочлох гэж байна. Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Ц.Туваан, Зам тээврийн сайд Б.Дэлгэрсайхан нар сэтгүүлчдэд өгсөн мэдээллээр Ерөнхий сайдын Хятадын удирдагчидтай хийх уулзалтын гол сэдэв нь хил дамнасан төмөр зам, нүүрсний худалдаа, аялал жуулчлал, агаарын бохирдол г.м байх болно гэж мэдэгдэв. Хятадын Гадаад хэргийн яамны хэвлэлийн төлөөлөгчид болох Гуо Жиакун, Лин Жиан нар Л.Оюун-Эрдэнийн айлчлалын өмнө хэлэлцэх асуудлын талаар тодорхой мэдээлэл өгөхөөс татгалзсан ч хоёр улс олон салбарт хамтын ажиллагаагаа гүнзгийрүүлэх амлалттай байгаагаа мэдэгдсэн байна. Ийнхүү 2-р сарын 5-ны өдөр Монгол Улсын засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд, Зам тээврийн сайд нарт “Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр зам, нүүрсний худалдаа, Тавантолгойн нүүрсний уурхайн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх хамтын ажиллагааны тухай Монгол Улсын Засгийн газар болон Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-т гарын үсэг зурахыг зөвшөөрсөн байна. Энэхүү хэлэлцээр нь 16 жилийн турш гацсан төмөр замын холболтын төслийн хувьд чухал үе шат болно.
Гашуунсухайт-Ганцмодны Монгол-Хятадын хил дамнасан төмөр зам 2009 онд анхлан яригдаж эхэлсэн боловч уул уурхай эрдэс баялгийн хөгжил, төмөр замын царигийн маргаан, Монгол Улсын засгийн газрын тогтворгүй байдал зэрэг олон асуудлаас болж байнга саад учирч ирсэн.
2024 оны 4-р сарын 2-нд Хятад, Монгол хоёр төмөр замын хил дамнасан гүүрийг хамтран барихаар хэлэлцээр байгуулснаар төсөл дахин эхэлсэн. Үүний зэрэгцээ Монгол Улс хил дамнасан төмөр замыг УИХ-ын 2024 оны 21 дүгээр тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-т туссан 14 мега төсөлд нэрлэж, тус төмөр замыг хэрэгжүүлэхэд шинэ түлхэц өгөх үндэс суурийг тавьсан. 2024 оны 11-р сарын 5-нд Ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнийн Хятад улсад хийсэн өмнөх айлчлалын үеэр хоёр тал хамтарсан барилгын ажлын тухай дагалдах хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан. Монгол Улсын Ерөнхий сайд хил дамнасан төмөр замыг барих ажлыг хариуцах “Чайна Энержи”, China Energy Investment Corporation-ы удирдах зөвлөлийн гишүүн бөгөөд Ерөнхий гүйцэтгэх захирал Лю Гуоюэтэй уулзав. Хоёр тал Гашуунсухайт-Ганцмодны хил дамнасан төмөр замын төслийн талаар санал нэгдэв.
12-р сарын 25-нд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Засгийн газар хооронд Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалтыг хэрэгжүүлэх хэлэлцээрийг байгуулахад баримтлах чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг цааш ахиулах зорилгоор Монгол Улсын Их Хуралд өргөн барив. Урьдчилсан зураг төслийн дагуу Гашуунсухайт-Ганцмодны хил дамнасан төмөр зам нь нийт 8081 метр урттай, үүнээс 5441 метр нь гүүрэн байгууламжтай байна. Тус төмөр зам нь UIC 60 ган рийлсээр баригдах ба нэг өргөн цариг (1520 мм), нэг стандарт цариг (1435 мм) гол замтай байх аж. Олон нийтэд мэдээлснээр төмөр замын төслийг нийт 976 тэрбум төгрөгөөр (283 сая ам.доллар) төрийн өмчит “Эрдэнэс Таван Толгой” ХК санхүүжүүлэхээр болжээ. “Чайна Энержи” (China Energy) болон түүний охин компаниуд 2025 оны 4-р сард хил дамнасан төмөр замын барилгын ажлыг эхлүүлэхээр төлөвлөж буй аж.
Монгол Улсын засгийн газрын гишүүд Гашуунсухайт-Ганцмодны хил дамнасан төмөр замын төслийн хэрэгжилт нь бусад хил дамнасан төмөр замуудыг дутууг нөхөх боломжтойг мэдэгдэж байна. Уг төсөл бүрэн хэрэгжиж ашиглалтад орсноор жилд 30 сая тонн ачаа тээвэрлэх хүчин чадалтай болох ба Монгол Улсын нүүрсний экспортын 55-60 хувийг тээвэрлэх боломжтой болно.
Засгийн газар уг хил дамнасан төмөр зам ашиглалтад орж, бусад арга хэмжээнүүдийн үр дүнд Монгол Улсын нүүрсний экспорт жилд 120 сая тонн гаруй болж, нэг хүнд ногдох ДНБ 10,000 ам.долларт хүрч өсөх боломжтой гэж үзэж байгаа. Харьцуулбал, Монгол Улс 2024 онд 83.7 сая тонн нүүрс буюу хамгийн ихээр экспортолсон бөгөөд, 2023 онд нэг хүнд ногдох ДНБ нь 5838 ам.доллар байсан. 2024 онд Монгол Улсын Хятад руу экспортолсон нүүрс бараг 83 сая тоннд хүрч огцом өссөн нь 2023 оны 70 сая, 2022 оны ердөө 31 сая тоннтой харьцуулахад мэдэгдэхүйц өссөн үзүүлэлт юм. Түүнчлэн Монгол Улс өнгөрсөн жилүүдэд Тавантолгойн уурхайгаас Хятад хүртэл 240 км төмөр зам барьсан. Гэсэн хэдий ч уг төмөр зам хилийн орчим тасалдаж, цаашхи хил дамнасан зам тээврийг ачааны машинаар үргэлжлүүлэх шаардлагатай болдог.
Монгол Улсын Засгийн Газар Гашуунсухайт-Ганцмодны хил дамнасан төмөр замын төсөл хэрэгжсэнээр Хятад улстай хийх нүүрсний борлуулалт улам өснө гэдэгт итгэлтэй байна. Монгол, Хятад хоёр улсын хамтын ажиллагааны өөр нэг чухал чиглэл бол аялал жуулчлал, иргэдийн солилцоо юм. Цар тахлын дараах эдийн засгийн хямралыг үл харгалзан, Хятад нь Орос, Өмнөд Солонгос орнуудтай зэрэгцэн Монгол Улсад ирэх гадаад жуулчдын томоохон эх үүсвэр хэвээр байна. 2024 онд Монгол Улсад аялсан ойролцоогоор 727 мянган жуулчны бараг 177 мянга нь Хятад улсаас ирсэн байна. БНХАУ-ын албан ёсны мэдээгээр цар тахлаас өмнөх 2018 онд Хятад улсад аяласан гадаад жуулчдын тоогоороо Монгол Улс эхний аравт буюу бүр нарийвчлавал эхний 7-д бичигдэж байв.
Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсаас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Шэнь Минжуань хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Монгол Улс, Хятад болон бусад орноос гадаадын жуулчдыг татах зорилгоор “Years to visit Mongolia”, “GoMongolia” зэрэг санаачилгыг хэрэгжүүлж эхэлсэн.
Мөн БНХАУ өөрийн иргэдээ Монгол Улс руу аялахыг идэвхтэй дэмжиж байгаа” хэмээн онцолжээ. Тэрбээр 2024 онд авсан арга хэмжээнүүдээс дурдахад, Хятад, Монгол хоёр улс “олон улсын зорчигчийн галт тэрэгний хөдөлгөөнийг сэргээж, 8-аас доош суудалтай тээврийн хэрэгсэл зорчих автозамын хилийн боомтуудыг нээж, нэг өдрийн хил дамнасан аяллыг сэргээж, нислэгийн чиглэл, захиалгат нислэгийг нэмэгдүүлж, төлбөр тооцоог хөнгөвчлөх нөхцөлийг бүрдүүлсэн” гэж онцолсон байна. Гэсэн хэдий ч Элчин сайд Шэн Минжуань үүний сацуу Монгол Улсад зорчлох Хятад жуулчдын тоо одоо хүртэл “харьцангуй бага” байгааг цохон тэмдэглэв. Тэрбээр үүний шалтгааныг Монгол Улс Хятад улсын иргэдэд визгүй зорчих болон виз авах хялбаршуулсан журам хэрэгжүүлдэггүйтэй холбоотой гэж үзэж буйгаа илэрхийлсэн. Мөн тэрбээр Монгол Улсын иргэд БНХАУ-д 30 хоног хүртэлх хугацаанд визгүй зорчих эрхтэй байдгийг дурджээ. Төгсгөлд нь тэрбээр “Бид Монгол Улс Хятад жуулчдад зориулан визний журмыг хөнгөвчлөх бодлого баримтална гэдэгт найдаж байна” хэмээн хэлсэн байна.
Монгол Улс жуулчлах нөхцлийг хөнгөвчлөх энэ чиглэлд тодорхой алхмуудыг авсан. 2023 оноос хойш Хятадын энгийн гадаад паспорттай иргэд Монгол Улсад цахим виз мэдүүлэх онлайн системийг ашиглах боломжтой болсон.
Монгол Улсад Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн удахгүй Хятад улсад хийх айлчлал нь Монгол-Хятадын хил дамнасан төмөр замын хэлэлцээр болон нүүрсний борлуулалтын томоохон гэрээг олон нийтийн анхааралд хүргэсэн. Хятад улс руу нүүрс экспортлохдоо нүүрс хулгайлсан, хээл хахууль авсан гэх мэдээллээс болж 2022 оны 12 дугаар сард Монгол Улсад өргөн хүрээний хариуцлага нэхсэн эсэргүүцлийн жагсаал зохион байгуулагдаж байсан билээ. Монгол Улсын Засгийн газар уг асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд 2023 онд Авлигатай тэмцэх шинэ стратегийг хэрэгжүүлж эхэлсэн хэдий ч нүүрсний экспорт нь өнөөг хүртэл маргаан дагуулсан халуун сэдэв хэвээр байна. Ерөнхий сайдЛ.Оюун-Эрдэний энэхүү Хятадад хийх айлчлал нь Монгол Улсын хувьд дотоод улс төрийн эгзэгтэй үетэй давхцаж байна. Учир нь өвлийн улиралд Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотод агаарын температур эрс хүйтэрдэг.
Гэр хороололд амьдардаг хүн амын дийлэнх нь орон гэрээ дулаацуулахын тулд нүүрс болон бусад төрлийн түлш хэрэглэдэг. Энэ байдал нь агаарын бохирдол, хорт утаа үүсгэдэг бөгөөд энэ нь хүүхэд болон эмзэг бүлгийн иргэдийн эндэгдэл нэмэгдэх угаартахад нөлөөлж буй гол хүчин зүйл болж байна.
Агаарын бохирдлоос үүдэлтэй эндэгдэл, үүнтэй холбоотой нийгэм, хүний эрхийн асуудлуудыг үндэслэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ч.Лодойсамбуу болон Монгол Улсын парламентын бусад гишүүд Ерөнхий сайдыг огцруулах, албан тушаалаас нь чөлөөлөх тухай асуудлаар хуулийн процедур эхлүүлж гарын үсэг цуглуулж эхэлсэн. Нийгэм, хүний эрхийн асуудлууд, тухайлбал агаарын бохирдол, замын түгжрэл, авлига, төрийн байгууллагын бүтээмж чадвар сул байгаа зэрэг нь Монгол Улсад олон нийтийн дургүйцлийг төрүүлж, үүний улмаас Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэний нэр хүнд унахад хүргэсэн. Дотоод дахь эдгээр улс төрийн нөхцөл байдал, динамик нь түүний Хятад дахь дипломат ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөхийг харах л үлдлээ.
Судлаач Ч.Сумьяа
Сэтгэгдэл17
Арван зургаан жил гацсан хил холболтыг эхлүүлсэн ерөнхий сайд огцорох юм бол энэ улс орон болохоо байсныг харуулна.Агаарын бохирдол чинь Оюун-эрдэнийн үед үүсчихсэн юм биш шүү дээ.Лодойсамбуу улс төрч битгий хэл зөв төлөвшсөн иргэн ч болж чадаагүй хүн биз дээ. Монгол төрийн далбаагаа урж тасдаад эфирт гарч байсан хүнийг цоо эрүүл гэхэд хэцүү болов уу. Сэтгэцийн эмнэгт аваачаад нарийн шинжилбэл хэрэг хариуцах чадваргүй гэж гарч ч мэднэ.
Үнэн шүү
Арван зургаан жил гацсан хил холболтыг эхлүүлсэн ерөнхий сайд огцорох юм бол энэ улс орон болохоо байсныг л харуулна.Агаарын бохирдол чинь Л.Оюун-эрдэнийн үед үүсчихсэн юм биш шүү дээ.Лодойсамбуу улс төрч битгий хэл зөв төлөвшсөн иргэн ч болж чадаагүй хүн биз дээ. Монгол төрийн далбаагаа урж тасдаад эфирт гарч байсан хүнийг цоо эрүүл гэхэд хэцүү болов уу. Сэтгэцийн эмнэлэгт аваачаад нарийн шинжилбэл хэрэг хариуцах чадваргүй гэж гарч ч мэднэ.
Монголын хувь заяа их. Саад бүрийг сааралгүй даваарай Ерөнхий сайдаа... дэмжиж бгаа шүү
Манай улс ардчилсан орон эцсийн шийдвэр УИХ гаргадаг би ажил хийж байгаа Төр түмнийхөө төлөө ард олны сайн сайхны төлөө зүтгэх ёстой Ерөнхий сайд гээд даруухан уулзаж хэлэлцээр хий
Данхын эцэг нэгт төрсөн ах Херо Баатар төр түмний төсөв мөнгөнд умбаж цамаархаж ялархаж явна 1.Анх нутгийн ах Хүй Сю Жанг буюу Хүрэлсүхийн сонгуулийн пиарыг хийж явж төрийн санруу хуруу дүрсэн нөхөр 2.Хүүхдийн төлөө фонд гэж байгуулан Баатараар удирдуулсан энэ фондод Хүрэлсүх ерөнхий сайд байхдаа засгийн газрын нөөц сангаас 10 тэрбум ₮ шилжүүлсэн мөн маш олон байгууллага аж ахуйн нэгж хандив өгч энэ фонд 30-аад тэрбум₮-тэй болсон энэ мөнгөнөөс нэгч төгрөг нэгч хүүхдэд зарцуулагдаагүй МАН-ын сонгуулийн санхүүжилтэд зарцуулагдсан. 3. Монголын үндэсний их баяр наадмын концёрт шоуг зохион байгуулах эрхийг 2018-2022 онуудад авч байсан жилдээ 10 тэрбумыг халаасласан 4.Гэрэгэ таурын 15 давхараас засгийн газар улс төрийн намуудын дарга нарыг удирдаж чиглэл өгдөг МАНЖАН мафийн нууц ноёнтон засгийн газрын бодлогын эсрэг дуугарсан болгоныг улс төрийн дүүжлүүрт өлгөж элдэв янзын кино найруулан сошиал орчныг удирддаг
Хятад өрийн хавхаар дамжуулан хэрхэн Лаос улсын Ботен хотыг өөртөө шилжүүлэн авсан талаар танилцуулья. 1. Чи надаас зээл ав. Би ажлыг нь хийе. 2000 оноос эхлээд хятадын засгийн газар лаос улсыг өөрийн эрхшээлд оруулах ажлыг аажим аажмаар эхлүүлсэн юм. Лаосын Ботен хот нь анх жижигхэн боомттой ойр тосгон шахуу хот байлаа. Хятадууд Лаосын эрх баригчидтай уулзаж Ботен хотыг хятад иргэдийг татах жуулчлал мөрийтэй тоглоомын төв болгоё хэмээн бүтээн байгуулалт хийх их хэмжээний зээл санал болголоо. Лаосчууд маань хятадуудын саналын дуртайяа хүлээн авсан. Мэдээж, хятадын засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээл учраас хятад компаниуд барилга менежментийн ажлын гүйцэтгэхээр боллоо. Удалгүй нам гүм тосгон маань хятад дарга нар тэднийг түшиглэсэн туслан гүйцэтгэгч лаос компаниудаар дүүрч урьд өмнө үзэгдэж байгаагүй шил толь болсон зочид буудал засмал замуудаар урсаж эхэллээ. Ажлын гүйцэтгэсэн компаниуд нь хятад учраас лаосын эдийн засгийн дэмжиж хөгжүүлэх мөнгө чинь хятад руу буцаад гарчихдаг юм байна.
За яахав сайхан хоосон байшин барилга дэд бүтэцтэй үлдлээ удахгүй хятад жуулчид нь орж ирээд тэрбум тэрбумаар нь хөрөнгө мөнгө үрээд зээлсэн өрөө дараад эдийн засгийн түшиц суурин болно биз. 2. Чи надаас зээл ав. Би ажлыг нь хийе. Би ихэнх хувийг нь эзэмшинэ. Ботен хот баахан хятад жуулчдыг хүлээсээр олон жил өнгөрлөө. Анх зээлсэн мөнгө нь ч дуусч, хятадаас ийм хориг, тийм ч хориг гэсээр байгаад нэг ч хятад жуулчин ирсэнгүй шүү. Тэгээд лаос маань баахан өндөр хүүтэй өр гял цал болсон хоосон хоттой үлджээ. Яаядаа байз гээд байж байтал хятадууд дахин зээл өгье хоёр улсын холбосон хурдны галт тэрэг хамтарч барья гэлээ. Нэгэнт өрөнд орсон лаосчууд за л гэлээ. 2013 онд эхэлсэн төмөр зам 2021 онд ашиглалтанд орсон. Төсөл дуусахад лаосын ард иргэд хятадын импорт экспортын банкинд 4 тэрбум долларын өртэй ч 6 тэрбум доллараар бүтсэн төмөр замын 70%-ийг хятад 30%-ийг нь лаос эзэмшихээр боллоо. 3. Бүгд минийх. Шинэхэн төмөр зам хаанаас эхэлдэг вэ гэхээр нөгөө Ботен хот шүү дээ.
Галч зайлаасай
Хятадын коммунист нам зээлсэн мөнгөнийхөө хүүг ч төлөх чадваргүй болсон лаостой уулзаж дахин нэг санал тавьлаа. Ботен хотыг 99 жил хугацаатай хөлслөмөөр байна гэжээ. Ингэснээр улс төр эдийн засгийн шахалтанд орсон лаос юу ч гэх эрхгүй чухал боомтын хотоо алджээ. Лаос улс дотор шинэхэн хоттой болсон хятадууд цаг алдалгүй хятад хөрөнгө оруулагчдыг оруулж жуулчлалыг нээж нөгөө казиног ажлуулаад эхэллээ. Ботен хот бусад улсаасаа нэг цагийн зөрүүтэй буюу бээжингийн цагаар ажилладаг боллоо. Тэнд худалдаа наймаа энгийн таксинд суух хүртэл хятад юань эсвэл хятад хувь чатаар тооцоо хийдэг үүнийгээ дагаад мянга мянган хятад иргэд ирж бизнесүүд нээж эцсийн бүлэгтээ Ботен хятадаар ярьдаг боллоо. Хятад хөрөнгө оруулагчид Ботенд ирээд нутагтаа байгаа юм шиг бүх хаяг хятад бичээстэй. Бүх хүн хятадаар ярих юмаа гэж гайхширна. Хятадууд 99 жил менежментийн хийгээд буцаагаад өгнө гэж байх уу? Өгсөн ч хувьхай цагаан яс өгөх л болов уу даа.
Монголчууд бидний өр нэмэгдсээр хятадаас улам хамааралтай болж байна. За тэгээд тусгай эдийн засгийн бүс хятадтай хамтарсан төсөл гэх ярианууд аль хэдийн хийгдээд эхэлсэн. Үүний хажуугаар хятадын зам дэд бүтэц барилгын сайн сайхан чанарыг магтан дуулсан хүмүүсийн тоо ч олширч байна. Үүнтэй тэмцэх хамгийн шилдэг арга нь болоод буй зүйлийн талаар мэдлэг мэдээлэлтэй байж бусадтайгаа сайн хуваалцах юм.
Хятад өрийн хавхаар дамжуулан хэрхэн Лаос улсын Ботен хотыг өөртөө шилжүүлэн авсан талаар танилцуулья. 1. Чи надаас зээл ав. Би ажлыг нь хийе. 2000 оноос эхлээд хятадын засгийн газар лаос улсыг өөрийн эрхшээлд оруулах ажлыг аажим аажмаар эхлүүлсэн юм. Лаосын Ботен хот нь анх жижигхэн боомттой ойр тосгон шахуу хот байлаа. Хятадууд Лаосын эрх баригчидтай уулзаж Ботен хотыг хятад иргэдийг татах жуулчлал мөрийтэй тоглоомын төв болгоё хэмээн бүтээн байгуулалт хийх их хэмжээний зээл санал болголоо. Лаосчууд маань хятадуудын саналын дуртайяа хүлээн авсан. Мэдээж, хятадын засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээл учраас хятад компаниуд барилга менежментийн ажлын гүйцэтгэхээр боллоо. Удалгүй нам гүм тосгон маань хятад дарга нар тэднийг түшиглэсэн туслан гүйцэтгэгч лаос компаниудаар дүүрч урьд өмнө үзэгдэж байгаагүй шил толь болсон зочид буудал засмал замуудаар урсаж эхэллээ. Ажлын гүйцэтгэсэн компаниуд нь хятад учраас лаосын эдийн засгийн дэмжиж хөгжүүлэх мөнгө чинь хятад руу буцаад гарчихдаг юм байна.
За яахав сайхан хоосон байшин барилга дэд бүтэцтэй үлдлээ удахгүй хятад жуулчид нь орж ирээд тэрбум тэрбумаар нь хөрөнгө мөнгө үрээд зээлсэн өрөө дараад эдийн засгийн түшиц суурин болно биз. 2. Чи надаас зээл ав. Би ажлыг нь хийе. Би ихэнх хувийг нь эзэмшинэ. Ботен хот баахан хятад жуулчдыг хүлээсээр олон жил өнгөрлөө. Анх зээлсэн мөнгө нь ч дуусч, хятадаас ийм хориг, тийм ч хориг гэсээр байгаад нэг ч хятад жуулчин ирсэнгүй шүү. Тэгээд лаос маань баахан өндөр хүүтэй өр гял цал болсон хоосон хоттой үлджээ. Яаядаа байз гээд байж байтал хятадууд дахин зээл өгье хоёр улсын холбосон хурдны галт тэрэг хамтарч барья гэлээ. Нэгэнт өрөнд орсон лаосчууд за л гэлээ. 2013 онд эхэлсэн төмөр зам 2021 онд ашиглалтанд орсон. Төсөл дуусахад лаосын ард иргэд хятадын импорт экспортын банкинд 4 тэрбум долларын өртэй ч 6 тэрбум доллараар бүтсэн төмөр замын 70%-ийг хятад 30%-ийг нь лаос эзэмшихээр боллоо. 3. Бүгд минийх. Шинэхэн төмөр зам хаанаас эхэлдэг вэ гэхээр нөгөө Ботен хот шүү дээ.
Хятадын коммунист нам зээлсэн мөнгөнийхөө хүүг ч төлөх чадваргүй болсон лаостой уулзаж дахин нэг санал тавьлаа. Ботен хотыг 99 жил хугацаатай хөлслөмөөр байна гэжээ. Ингэснээр улс төр эдийн засгийн шахалтанд орсон лаос юу ч гэх эрхгүй чухал боомтын хотоо алджээ. Лаос улс дотор шинэхэн хоттой болсон хятадууд цаг алдалгүй хятад хөрөнгө оруулагчдыг оруулж жуулчлалыг нээж нөгөө казиног ажлуулаад эхэллээ. Ботен хот бусад улсаасаа нэг цагийн зөрүүтэй буюу бээжингийн цагаар ажилладаг боллоо. Тэнд худалдаа наймаа энгийн таксинд суух хүртэл хятад юань эсвэл хятад хувь чатаар тооцоо хийдэг үүнийгээ дагаад мянга мянган хятад иргэд ирж бизнесүүд нээж эцсийн бүлэгтээ Ботен хятадаар ярьдаг боллоо. Хятад хөрөнгө оруулагчид Ботенд ирээд нутагтаа байгаа юм шиг бүх хаяг хятад бичээстэй. Бүх хүн хятадаар ярих юмаа гэж гайхширна. Хятадууд 99 жил менежментийн хийгээд буцаагаад өгнө гэж байх уу? Өгсөн ч хувьхай цагаан яс өгөх л болов уу даа.
Монголчууд бидний өр нэмэгдсээр хятадаас улам хамааралтай болж байна. За тэгээд тусгай эдийн засгийн бүс хятадтай хамтарсан төсөл гэх ярианууд аль хэдийн хийгдээд эхэлсэн. Үүний хажуугаар хятадын зам дэд бүтэц барилгын сайн сайхан чанарыг магтан дуулсан хүмүүсийн тоо ч олширч байна. Үүнтэй тэмцэх хамгийн шилдэг арга нь болоод буй зүйлийн талаар мэдлэг мэдээлэлтэй байж бусадтайгаа сайн хуваалцах юм.
Odoo l ene erenhii saidiin yed Mongol maani erhbis eedee harj hegjih hozrogdson ydaasirsan harilzaagaan hyrdtai yabyylahad Hytadiin taltai sain hersiin jyrmaar saijryylan hamtran nyyrsniihee ediin zasagiin bolomjiig ch yarilzaj baigaa ni manai ard tymenii tybsin sain todoor holbogdoj harilzan hyrdtai yabah ediin zasagiin bololchoo garch ireh ye yum suu!!!hichneen myy helleech ezest ni byteesen hiisen zasag ter zailsgyi yldnene.....Oyunerdene saidiig ogchroh ni byy hel dahin dahin yliraan songoh hereg ch garch irehbii?.....Manaid ajillah eh oronch hyn heregtei baina?.....hyychin abilgagchid holdoj zailzailzail!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Odoo l ene erenhii saidiin yed Mongol maani erhbis eedee harj hegjih hozrogdson ydaasirsan harilzaagaan hyrdtai yabyylahad Hytadiin taltai sain hersiin jyrmaar saijryylan hamtran nyyrsniihee ediin zasagiin bolomjiig ch yarilzaj baigaa ni manai ard tymenii tybsin sain todoor holbogdoj harilzan hyrdtai yabah ediin zasagiin bololchoo garch ireh ye yum suu!!!hichneen myy helleech ezest ni byteesen hiisen zasag ter zailsgyi yldnene.....Oyunerdene saidiig ogchroh ni byy hel dahin dahin yliraan songoh hereg ch garch irehbii?.....Manaid ajillah eh oronch hyn heregtei baina?.....hyychin abilgagchid holdoj zailzailzail!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!