sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)
Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооны /2016.08.25/ хуралдаан 15 цаг 35 минутад 57.9 хувийн ирцтэй эхэлж, Онцгой албан татвараас чөлөөлөх тухай, Зарим бараанд ногдуулах экспортын гаалийн татварын хэмжээ тогтоох тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.
 
Энэ удаагийн хуралдаанаар 4 асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөсөн ч Улсын Их Хурал дахь АН-ын бүлгийн дарга С.Эрдэнэ, нэгдсэн төсвийн 2016 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2017-2018 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай болон дагалдан өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд мөн 2016 оны төсвийн тодотголыг дагалдуулан өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэхтэй холбогдуулан төсөл санаачлагчаас тодруулах зүйлс байгаа тул ажлын 5 хоногийн завсарлага хүссэн юм.
 
Тус байнгын хорооны дарга Ч.Хүрэлбаатар, дээрх хуулиуд яаралтай дэгээр хэлэлцүүлэхээр оруулж ирсэн тул дэгийн хуулинд заасны дагуу ирэх 7 хоногийн мягмар гараг хүртэл завсарлага өгч байна гээд дээрх хуулийн төслүүдийн хэлэлцүүлгийг түр хойшлуулсан.
 
Үүний дараа Засгийн газар 2016.08.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Онцгой албан татвараас чөлөөлөх тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцлээ.
 
Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн “Улаанбаатар төмөр зам” нийгэмлэгийн өөрийн хэрэгцээнд импортлох дизелийн түлшинд ногдуулдаг онцгой албан татварыг чөлөөлүүлэх хүсэлтийг тус нийгэмлэг болон Монгол Улсад суугаа ОХУ-ын Элчин сайдын яамнаас ирүүлээд байгаа аж.
 
БНМАУ, ЗСБНХУ-ын Засгийн газар хооронд 1949 онд байгуулсан хэлэлцээр болон одоогийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль, эрх зүйн орчны хүрээнд Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн “Улаанбаатар төмөр зам” нийгэмлэгийн хэрэгцээнд импортоор оруулж ирэх дизелийн түлшинд ногдуулах онцгой албан татварыг чөлөөлөх боломжгүй байгаа юм байна.
 
Татварын ерөнхий хуулийн 3.1-д “Татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал хуулиар бий болгох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй” гэж заасан тул тусгайлсан хуулийн төсөл боловсруулж, УИХ-д өргөн мэдүүлэх замаар тус нийгэмлэгийн хэрэгцээнд импортоор оруулж ирэх дизелийн түлшийг онцгой албан татвараас чөлөөлөх боломжтой.
 
Мөн Төсвийн тухай хуулийн 6.2.5-д “Төсвийн жилийн дундуур орлого бууруулах, зарлага нэмэгдүүлэх үр дагавартай бодлогын аливаа шийдвэр гаргасан бол түүнийг дараагийн төсвийн жилээс хэрэгжүүлдэг байх” гэж заасан тул дээрх хуулийн хэрэгжих хугацааг 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөхөөр хуулийн төсөлд тусгалаа хэмээн Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн байнгын хорооны гишүүдэд танилцуулав.
 
Танилцуулагтай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн.Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн болон Байнгын хорооны гишүүд, ажлын хэсгийнхэн энэ талаар юу ярьсныг хүргэе.
 
-Ц.Нямдорж: Жилд хэдэн төгрөгийн татвар төлдөг юм бэ. Оруулж ирсэн танилцуулга дээр чинь тооцоо, судалгаа юу ч алга?
 
УБТЗ-ын дарга Л.Пүрэвбаатар: 1998 оноос жилд 2-4 тэрбум төгрөгийн татвар төлж ирсэн. 2014 онд 2.4 тэрбумыг, 2015 онд 21 тэрбумын татвар төлж байсан байна. Татвар хэт ихэссэн нөхцөл байдлаас болж УБТЗ-ын эдийн засаг хүндэрснээс гадна өөр нэг шалтгаан байна.
 
2023 онд төлж дуусах ёстой Японы Засгийн газраас авсан 115 тэрбум төгрөгийн иений зээл байна. Онцгой албан татвараас чөлөөлж өгсөн өдрөөс эхлэн иений зээлийг жил бүр 20 тэрбум төгрөгөөр төлөхгүй бол 2023 онд бид олон улсын гэрээ хэлэлцээрээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэх боломжгүй болно.
 
Ч.Хүрэлбаатар: Энэ жил хэдэн төгрөгийн татвар төлөх ёстой вэ?
 
Л.Пүрэвбаатар: 2016 онд 36 тэрбум гаруй төгрөгийн татвар төлнө гэсэн судалгаа гараад байна. Түлшний онцгой албан татварыг 15 дахин нэмсэн учраас ингэж нэмэгдэж байна.
 
Ж.Энхбаяр: 1949 оны гэрээг ярьвал их юм бий. 70 жилийн хугацаанд маш их зүйл өөрчлөгдсөн шүү. Японы зээлийг төлөхийн тулд онцгой албан татвараас чөлөөлөх ёстой гэсэн үндэслэл чинь сонин байна. Японы зээлээс чинь илүү онцгой албан татвар чинь УБТЗ болон Монгол Улсад хэрэгтэй. УБТЗ-ын дизель түлшний жилийн хэрэглээ хэд вэ?
 
Б.Чойжилсүрэн: 1949 оны гэрээ нэлээд салаа утгатай. Өнгөрсөн жилүүдэд ОХУ-ын талаас үүнийг чөлөөлж өг гэсэн шаардлагыг байнга тавьж байсан. Гэхдээ 1997 оноос хойш Монгол Улсын Засгийн газар онцгой албан татвар байнга тавьж байсан. 1949 оны гэрээ хуучирсан учраас өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байгаа.
 
Би ОХУ-ын Элчин сайдтай уулзсан. Өнгөрсөн жилүүдэд төлсөн татвар нь 35-36 орчим сая ам.долларын татвар байдаг. Хэрвээ бид 1949 оны хэлэлцээрийн дагуу онцгой албан татвараас чөлөөлнө гэвэл энэ хэмжээний нөхөн төлбөр гарах магадлалтай. Ийм учраас бид төлөх боломжгүй.
 
ОХУ-ын Элчин сайдын яриагаар бол, Ч.Сайханбилэгийн Ерөнхий сайд чөлөөлж өгнө гээд ОХУ-ын холбогдох албан тушаалтантай уулзахдаа амлачихсан юм байна лээ.
 
Л.Пүрэвбаатар: 1949 оны олон улсын гэрээ хэлэлцээрээр явбал их хэмжээний үүрэг хүлээх асуудал байгаа учраас энэ удаад хуулийн заалтаар хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг дэмжие гэсэн бодлого барьж байгаа юм байна. Онцгой албан татвар ингэж өссөн шалтгааныг тайлбарлая. 2014 онд хоёр тэрбум байсан татвар 2015 онд 21 тэрбум болж өссөн нь 2014 онд нэг тонн дизель түлш 80 мянган төгрөг байсан нь 520 мянган төгрөг болсноос өссөн. УБТЗ сард 6000 тонн дизель түлш хэрэглэж байгаа.
 
Х.Баделхан: 1949 оны гэрээг үндэслэж онцгой албан татвараас чөлөөлж байсан түүх байгаа юм уу. Яагаад Монгол Улсыг эдийн засгийн хямралд орсон үед татварыг нь чөлөөлөх гэж байгаа юм. Ой тоонд багтахгүй байна?
 
Б.Чойжилсүрэн: Урьд өмнө чөлөөлж байгаагүй. ОХУ-ын Элчин сайдтай уулзахад хэлж байна лээ. ОХУ маань төсөв санхүүгийн хүнд байдалд байгаагаа надад тайлбарласан. Бусад сайдуудтай бас уулзсан байх. 2014 онд нефть бүтээгдэхүүний ханш дэлхийн зах зээл дээр унасан учраас 2015 онд онцгой албан татварыг нэмсэн. Би бас чөлөөлмөөргүй байна.
 
Д.Эрдэнэбат: Онцгой албан татвар бүгдэд ижил байх зарчимтай. Шатахуун, түлшний онцгой албан татвар бүх аж ахуйн нэгжид ижил тавигддаг учраас ганц УБТЗ-ыг чөлөөлж болохгүй. Өмнөх Засгийн газрын үед яригдаж байгаад болохгүй гээд больсон. Чойжоо сайдыг гайхаад байх юм. Өөрөө хуулийн төсөл оруулж ирчихээд энд ирээд чөлөөлмөөргүй байна гэж яриад байна. Туршлагагүй, мэдэхгүй байж болно.
 
Мэддэг хүмүүсээсээ асуу л даа. Та нарыг зогсоож байгаа “Сайн оюутан” хөтөлбөр 11 тэрбум төгрөг. Тэгсэн мөртлөө УБТЗ-ыг жил бүр 36 тэрбумын татвараас чөлөөлөх гээд байна. УБТЗ, Сангийн сайд хоёр ямар ч эдийн засгийн тооцоололгүй, таг харанхуй юм оруулж ирчихээд “татвараас чөлөөлөөд өг” гэж болохгүй. Өмнөх, хойдох гэхгүйгээр эдийн засаг нэг л байдаг. Тийм учраас энэ татвараар оролдох буруу.
 
Б.Чойжилсүрэн: Ялгаварлаж болохгүй гэдэгтэй таньтай санал нэг байна. Гэхдээ олон улсын гэрээнд өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээг дагана гэсэн зарчимтай. Төр залгамж чанартай. Татвараас чөлөөлнө гэдгийг Ж.Эрдэнэбат Ерөнхий сайд биш Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд амалчихсан. Протоколийг жич хүргүүлье. Монгол Улс амлалтаа биелүүлдэг байя гэдэг бодлого барихгүй бол нэр хүнд гадаадад нэлээд уначихжээ. Ойрхны нэг жишээ хэлье.
 
Монгол Улсын Засгийн газар Японд газар хөдлөлт болоход 50 мянган ам.долларын тусламж үзүүлнэ гэж 2014 онд амласан юм байна. Тэрнээс хойш сүүлийн хоёр жил болоход өгөөгүй юм байна. Японы Элчин сайдтай уулзахаар ил, далд байдлаар “Та нар 50 мянган ам.долларын тусламж үзүүлнэ гэсэн юм бол тэрийгээ өгөөч ээ” гэж шүүмжлээд байна.
 
Ийм ичгэвтэр байдалтай. Монголоос бусад улсад амласан амлалтыг эхнээс нь гүйцээхгүй бол гадаад нэр унасан байна шүү. Ийм учраас Оросын хүсэлтийг харгалзаад шийдээд өгчихье гэж хуулийн төсөл оруулсан юм. Сангийн сайдын хувьд гаргахад хэцүү л шийдвэр байлаа.
 
Л.Пүрэвбаатар: 1949 оны гэрээгээр УБТЗ НӨАТ-ын болон гаалийн, бусад төрлийн татвараас чөлөөлөгдөх заалттай. Энэ гэрээний заалтаар одоо хүртэл чөлөөлөөгүй байгаа. Онцгой албан татварыг 1998 оноос хойш төлж явсан. 2015 онд 21 тэрбумын татвар төлсөн учраас Монгол Улс транзит тээврийн ашгаас энэ хэмжээний орлогыг олох юм байна гэсэн тооцоолол хийсэн.
 
Ингээд УБТЗ-ыг татвараас чөлөөлөхгүй бол транзит тээвэр явуулахгүй гэсэн хатуу мэдэгдлийг Оросын тал өгсөн. Энэ асуудлыг нэг тийш болгож байж транзит тээврээс Монгол Улсын олох 50-60 сая ам.долларын тээврийн орлого шийдэгдэх боломжтой.
 
Ч.Хүрэлбаатар: 1949 оны гэрээн дээр “дизель түлш” гэж алга. Төмөр зам өөрсдөө дизелиэ импортолдог юм уу. Эсвэл аль нэг компани импортлоод танайд нийлүүлдэг юм уу. Сануулаад хэлэхэд, Л.Пүрэвбаатар даргын хэлж байгаа тоо их эргэлзээтэй байна шүү. Онцгой албан татвар 6.5 дахин ихсэхэд төлж байгаа татвар чинь 18 дахин ихэснэ гэж байх уу. Яагаад вэ?
 
Л.Пүрэвбаатар: Гэрээний “материал” гэдэг үг дотор чөлөөлж ирсэн юм аа. Дизель түлшээ Роснефтиэс шууд авдаг. Өөр компаниар дамжуулдаггүй. 30 мянган төгрөгийн үнэтэй байсан дизелийн онцгой албан татвар 525 мянган төгрөг болсон юм аа.
 
О.Батнасан: Бид хэмнэлтийн горимд шилжиж, эдийн засгаа тогтворжуулах гэж хичээж байхдаа ОХУ-ын Элчин сайдын үгээр татвараас чөлөөлдөг зөв үү. Казахстан улс Астана хотыг цалингаа багасгаж байж барьсан. Гэтэл бид төсвийн хэмнэлтээрээ цалингаа яаж тавих вэ гэдэг асуудлыг л ярьж байна. Ийм байж жил бүр 36 тэрбум төгрөгийн татвараас чөлөөлөх шаардлага байгаа юм уу.
 
Ж.Энхбаяр: УИХ-ыг буруу мэдээллээр хангаж байсан, олон тоон баримтыг нуун дарагдуулж байсан. Хууль зөрчиж олон төсөл, хөтөлбөрийг санхүүжүүлсэн гэх мэт эрүүгийн гэмт хэргүүд бий. Ийм учраас Монгол Улсын өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар маш дэлгэрэнгүй задаргааг УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны хурал дээр Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн танилцуулмаар байна.
 
Үүнээс яаж гарах вэ, төсвөө яаж хэмнэх вэ гэдгээ мэргэжлийн байнгын хороон дээрээ ярилцая аа. Ард түмэн дээрээ ил тод хэлье ээ. Нийтийн сонсгол зохион байгуулъя.
 
Гишүүд ийнхүү хэлэлцсэний дараа “Улаанбаатар төмөр зам” нийгэмлэгийн өөрийн хэрэгцээнд импортлох дизелийн түлшинд ногдуулдаг онцгой албан татварыг чөлөөлхөөр санаачилсан хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжих эсэх асуудлаар санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх буюу 71.4 хувь нь  дэмжээгүй тул энэ талаарх Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцахаар тогтлоо
 
Л.Пүрэвбаатар: 30 тэрбумын татварын төлөө транзит тээврийн ашгаа алдах гээд байна.
 
Дээр хэлэлцсэнчлэн хуулийн төслийн дагуу “Улаанбаатар төмөр зам” хувь нийлүүлсэн нийгэмлэгийн хэрэглээний дизель түлшийг онцгой албан татвараас чөлөөлбөл Монгол Улс 30 гаруй тэрбум төгрөгийн татварыг авч чадахгүйд хүрнэ гэж үзлээ. Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн хуулийн төслийг танилцуулаад “Улсын эдийн засаг хүндрэлтэй байгаа энэ үед бид жилд 30 тэрбумын татвараасаа татгалзмааргүй байна.
 
Гэхдээ УБТЗ-ын дизель түлшийг татвараас чөлөөлж өгөхгүй бол манай улсаар дайрах дамжин өнгөрүүлэх транзит тээврээ Оросын тал явуулахгүй гээд байгаа. Өмнөх Засгийн газрын үед Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд УБТЗ-ыг онцгой албан татвараас чөлөөлж өгнө гээд ам гарчихсан юм билээ” гэв. Бид энэ талаар “Улаанбаатар төмөр зам”-ын дарга Л.Пүрэвбаатараас тодрууллаа.
 
-Та сая дизель түлшийг онцгой албан татвараас чөлөөлбөл тэр мөнгөөрөө Японоос авсан зээлээ төлнө гэв үү?
 
-Тийм ээ. 1993-1999 онд авсан зээл шүү дээ. 20 жилийн хугацаатай. Бид эхний ээлжийг нь 2023 онд, дараагийн ээлжийг нь 2025 онд төлж дуусах ёстой.
 
-Хэдий хэмжээний зээл авч, юунд зарцуулсан юм бэ?
 
-1993-1999 онд Японы Засгийн газраас “Улаанбаатар төмөр зам” зээл авч болохгүй учраас Монгол Улсын Засгийн газраар дамжуулан зээл авсан юм. Тийм учраас Монгол Улсын төсвийн зээл гэсэн үг л дээ. Тухайн үедээ 20 миллиард иен буюу тэр үеийн 100-аад сая ам.долларын зээл юм л даа.
 
Энэ зээл “Улаанбаатар төмөр зам”-д 1993 онд учраад байсан техникийн болон эдийн засгийн бэрхшээлийг даван туулахад зориулагдсан. Тэр үед Америкийн зүтгүүрүүд авсан. Шилэн кабель тавьж, суудлын вагонууд авч, зам харгуйгаа зассан.
 
-1999 оны иений зээлээр авсан Америк зүтгүүрүүд одоо явж байгаа юу?
 
-Тэр бол ойлгомжтой.
 
-Улсын эдийн засаг хүнд байгаа талаар Засгийн газар мэдэгдсэн. Ийм үед УБТЗ-ын хэрэглээний дизелийг татвараас чөлөөлөх хүнд гэж сая хэллээ. Японы зээлийн эргэн төлөлтийг хойшлуулах боломжгүй юм уу?
 
-20 жилийн хугацаатай өгсөн зээлийг одоо төлөхгүй бол болохгүй. Олон улсын өмнө хүлээсэн нэр хүнд байна, үүрэг байна. Тийм учраас 2023 оныг хүлээж, тэр үедээ гэнэт ачаалал өгөхгүйгээр одооноос төлөөд явъя гэж байгаа юм.
 
Тавхан төгрөг байсан иений ханш 15 төгрөг болсон байна. Удахгүй 20 төгрөг болно. Томоохон байгууллагыг удирдаж байгаа хүн ийм нөхцөл байдал үүсэхийг олж харж байх ёстой. 2025 он надад хамаагүй гэж бодож огт болохгүй. Тийм учраас 2017 онд эхний 20 тэрбумыг, 2018 онд дараагийн 20-ыг гээд шилжүүлж явсан дээр.
 
-Дизель түлшнээс онцгой албан татвар авч байгаа байдлыг Оросын тал юу гэж үздэг вэ?
 
-Онцгой албан татварыг олон улсын гэрээ хэлэлцээрээр авах ёсгүй гэдгийг Оросын тал тодорхой хэлчихсэн. 1949 оны гэрээний заалтаар ч тийм байдаг. Манайх 1949 оноос авалгүй явж байгаад сүүлийн жилүүдэд авч ирсэн.
 
-Түрүүн Байнгын хорооны хурал дээр Б.Чойжилсүрэн сайд хэлж байна. Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд байхдаа энэ татвараас чөлөөлж өгнө гээд амласан нь протоколд байдаг гэж. Ямар хурал дээр тэгж хэлсэн юм бол?
 
-Би тэнд байгаагүй. Олон улсын гэрээ хэлэлцээрийн дагуу Монгол Улс энэ онцгой албан татвараа болих ёстой. Хэрвээ тэгвэл УБТЗ-д өчнөөн тэрбумын хөрөнгө оруулъя, өчнөөн транзит ачаа өгье гэж Оросын тал хэлсэн гэх юм билээ. Тэр үед, дизель түлшний онцгой албан татварт 2-3 тэрбум төгрөг төлдөг байсан. Харин өнгөрсөн жилээс 30 тэрбум төгрөг болоод байна.
 
-Тэгж их нэмэгдсэн юм уу?
 
-30 мянга байсан юмыг 520 мянган төгрөг болгохоор тэгнэ шүү дээ.
 
-Сүүлийн асуулт. Хэрвээ онцгой албан татвараас дизель түлшийг чөлөөлөхгүй бол транзит тээврээ танай улсаар дамжин өнгөрүүлэхгүй шүү гэсэн шахалтыг Оросын талд үзүүлсэн юм уу. Ер нь транзит тээврээс жилд хэдэн төгрөгийн ашиг Монголд унах вэ?
 
-Дизель түлшнээс жилд авч байгаа татварын хэмжээ 30 тэрбум төгрөг. Транзит тээврээс жилд 90 тэрбум төгрөгийн ашиг манайх олно. Тэгэхээр бага зэргийн онцгой албан татварын төлөө тэр их эдийн засгийн эргэлт, вальютын орлогыг алдах гээд байна. Тийм учраас Монголын удирдлагууд жаахан татварын төлөө их хэмжээний орлого алдана гэдгээ ойлгосон. Яриа хэлэлцээртээ ч тэр байр сууриа барьж байгаа.
 
Эх сурвалж: “Ганзам” сонин