sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)

Энэ бол 1218 онд Хорезм улсын Отрар хотын дарга Инальчук нутагтаа ирсэн Монголын худалдаачдыг хороосноор эхэлсэн дайн. Чингис хаан Самарканд руу газар газрын олзлогдогчдоос бүрдсэн хэд хэдэн том цэргийн анги байгуулан хөдөлсөн түүхтэй. Монголын их цэрэг туг дарцагаа намируулан Самаркандад ирэхэд газар тэнгэр бүрхэх мэт сүртэй харагдав.

Чингис хаан өөрийн цэрэг болон олзлогдсон цэргийн хамт хотын эргэн тойрон буудаллаад, Хорезмын цэргүүдэд монголчууд хичнээн цэрэг, морьдтой гэдгийг зориуд харуулж, зүрхийг нь үхүүлэн, сүрдүүлэг хийв.

Хотыг хамгаалсан жанжин Албар хан хотоос цойлон гарч монгол цэрэгтэй өрсөлдөн байлдахад сум бороо шиг шаагиж, үхсэн, шархдсан хүмүүс хөглөрч, ноцтой хохирол үзсэн байна. Үүр хаяарахад Чингис хаан мориндоо мордож цэргээ удирдан хот руу дахин дайрчээ.

Цайзын гадна, доторх хорезм цэрэг цуглан нийлж, хуяг дуулгаа засаж, бүсээ чангалан, амь дүйсэн тулаанд орохоор зориг шулуудав. Чулуу харвагч чөдөр оньс, оньсон нум зогсоо зайгүй ажиллаж, харвасан чулуу хөндлөн гулд дүүлэн хотыг эвдэж байв.

Самарканд хотын бүх хаалгыг энэ үед монгол цэрэг бөглөж, хорезмын цэргийг дайны талбарт гаргахгүй саатуулж эхлэв. Энэ мөчид тэд заануудаа байлдаанд оруулсан ч монгол цэргүүд догшин заанаас сүрдэж айлгүй, харин ч эсрэг талын дайралтын ирийг мохоож, мэргэн харваачдын нүүр нүдгүй харвасан сум зааны хөлд үрэгдэх аюулаас зайлуулаад зогсохгүй дайсны явган цэргийн жагсаал эгнээг сарниулсан. Энэ бол монгол цэргүүд анх удаа заант армитай тулгарсан үйл явдал байлаа.

Тулалдаанд ялагдсан Самарканд хотын иргэдийг Чингис хаан зоригжуулан урамшуулж, "Бууж өгөгсдийг хороохгүй" гэсэн амлалт өгсөн тул иргэд хот руугаа буцав. Мөргөлийн цаг болоход тэд нийслэлээ хамгаалахад туслаач хэмээн Аллах тэнгэртээ мөргөж аврал эрэхийн оронд Самарканд хотын хаалгыг нээж, монгол цэргийг хотод оруулжээ.

Монгол цэрэг хотод нэвтрэн орж, хүмүүсийг зуугаар багцалж, монгол хүнээр харгалзуулан хотоос туун гаргав. Энэ үед зөвхөн Чингис хаанд бараалхсан хүмүүсийг хотоос хөөлгүй өршөөжээ. Ингэж өршөөгдсөн хүн барагцаалвал 5 түм байв. Дараа нь монголчууд "Хотод хоргодон, нуугдагсдыг өчиггүй хорооно" гэсэн зар тараасан байна.

Үүнийхээ дараа нэгжлэг явуулж, энд тэнд өнцөг буланд нуугдсан хүмүүсийг олноор илрүүлсэн бөгөөд цөмийг устгав. Үүний дараа Самаркандын дотоод хотыг эзлэхээр завдахад, Мухамедийн 1 зоригт мянган цэрэг лалын шашны сүмд ухран байрлаж газрын тосон гал тургигч бортого, дөрвөлжин зэвтэй сум хэрэглэн ширүүн эсэргүүцэл үзүүлж, эрэлхэг тулалдсан байдаг.

Монгол цэрэг олзолж авсан цэргүүдээр мөн тийм бортого хийлгэсэн тул хориглож байсан лалын сүм юу ч үгүй шатжээ. Ийнхүү тулааны хөлд Самаркандын гадна дотор цайз тэр дороо үнсэн товрог болж, Хорезм улс түүхэнд байгаагүй ялагдлыг амссан юм.

Монголчууд илд сэлмийн ирэнд өртөөгүй үлдэгсэдийг тоолж эхэлсэн бөгөөд тэдний дотроос 3 түмэн гар урчууд, уран дархан хүмүүсийг шилэн авч, Чингис хааны үр хүүхэд, ургийнханд хувааж өгсөн. Мөн идэр залуу хүмүүсээс 3 түмийг сонгон авч хавсрага буюу хашал цэрэг байгуулжээ.

Хорезмын султан ялагдаагүй байхад энэ хотод 100 мянган өрх айл байсан бол улс нь мөхөснөөр хүн ам нь 10 мянга хүрэхтэй үгүйтэй үлдсэн байв. Ийнхүү Хорезмын нийслэл хот монголчуудын гарт орсон нь Мухамед шахын ялж дийлэх итгэл үнэмшлийг нэг мөр үгүй хийж, дайны стратегийн санаачлага эргэлт буцалтгүй Чингис хааны гарт иржээ.

Эх сурвалж: "Соёмбо" сонин