sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)

Сүүлийн үед хөгжмийн судлалын докторын зэрэг авч зиндаа, өгсөх гэсэн зарим хүний эрдмийн  зөвлөлд оруулж буй эрдэм шинжилгээний бүтээл нь шинжлэх ухаан, танин мэдэхүйн хувьд онолын ямар ч ач холбогдолгүй, үнэ цэнэгүй, цагийн ая даахгүй өлбөгөр, арчаагүй, хуудуу ажлууд борооны дараах мөөг аятай шил шилээ дарж төрөх болсон нь монголын шинжлэх ухаанд гамшиг нүүрлэчихээ юү дээ гэж бодогддог болчихлоо.

 

Ерөөс диссертаци гэдэг маань чухам юуг хэлдэг юм бэ? Ямар байх ёстой юм бэ? Миний ойлгож байгаагаар, судлаж буй сэдвээ шинжпэх ухааны үндэслэлтэй судласан, тэргүүлэх үзэл санаа дэвшүулсэн, нээлт хийсэн бүтээл байх ёстой гэж бодогдном. Энэхүү гамшиг гэх үү, шившиг гэх үү үзэгдлийг би соёл урлагийн салбарт л хамааруулан ярьж байгааг минь уншигч Та болгооно бизээ.

 

Учир нь би өөрөө соёл урлагийн салбарт, тэр дундаа хөгжмийн судлалын салбарын хүн тул бусад салбарт юу болж байгааг үнэндээ мэдэхгүй байна.  Өнөөдөр манай урлагийнхны дунд доктор болох моодонд ороод ихэнх нь энэ моод гэгчийн араас улайрчихдаг болжээ. Эрдмийн ажил хийж доктор болох хүсэл хэнбэ гуайд ч байлгүй яахав, энэхүү хүсэл эрмэлзлийг нь эрдэмтэд бид яахин боож хавчихав, харин ч час хийсэн чансаатай, дорвитой бүтээлийг уухайлан гар дээрээ тосож аваад дэмжинэ үү гэхээс биш дэгээдэн унагахгүй нь лавтай шүү дээ.

 

Харамсалтай нь, миний хэлээд байгаа ийм бүтээлүүд өдрийн од шиг ховор болжээ. Үнэхээр ч энэ 20 жилийн хугацаанд 30 гаруй доктор төрснөөс горилогчдын зарим нь шинжлэх ухаанч жинхэнэ бүтээл туурвиж, туурвиснаа хамгаалсан шиг хамгаалж нүүр бардам авч байсан бол сайны хажуугаар caap гэгчээр өөрийгөө зовоосон, өрөөлийг хуурсан тун ч ядмаг, арчаагүй бичигдсэн ажлууд ч хэлэлцэгдэж байсан нь гутамшигтайяа!!! 

 

Түүгээр ч барахгүй энэхүү хуудуутай ажлуудыг хэлэлцээд баталчихаад байдаг нь бүр шившигтэйеэ!!! Яагаад манай улсын докторын чанар чансаа тэгтлээ доод түвшинд бууж ирэв ээ? Яагаад ийм хачирхалтай, гажиг байдал үүсчихэв ээ? Учир юунд байна вэ? Үүнийг би чадах ядахаараа тайлбарлахыг оролдьё.


Нэгэн зүйл: Докторантурт элсдэг хүмүүсийн сурах эрмэлзэл сул, ямар нэгэн аргаар эрдмийн зэрэг, цол олоод авчих гэж есөн шидийн арга чарга хэрэглэж үхэлдэх нь хэрээс хэтэрч байна. Тухайлбал, нэг намаас нөгөө нам руу хольбироод орчихдог зарим улс төрчдийн үйлдлийг дуурайж байгаа мэт хөгжим судлалын чиглэлээр хийсэн ажил нь манай эрдмийн зөвлөлөөр ороод "боломжгүй" гэсэн хариу авангуутаа цэргийн, аль эсвэл хэл шинжлэлийн салбар руу цовхчоод очиход нь тус салбарын эрдэмтэд ч уриалгахан аргагүй хүлээж аваад доктор болгочихдог юм билээ.

 

Доктор болно гэдэг тун амархан болчихсон байгаа биз? Хамгийн гол нь хөгжим судлалын талаас ч, хэл шинжлэлийн талаас ч аваад үзэхэд даан ч үнэ цэнэгүй ажил байдаг нь лхалагламаар аймаар даа!



Нэгэн зүйл: Доктор гэсэн цол хүртээд авбал гуншин дээр минь гуншин нэмэгдэж нэр төрд маань хэрэгтэй гэсэн өрөөсгөл, инээдэмтэй, өрөвдөлтэй ойлголт нэгэнт газар авчихжээ!



Нэгэн зүйл: Удирдагч багш, эрдэмтэд оюутнуудтай маш няхуур, чин сэтгэлээсээ хандаж анхааран удирддаггүй нь шавийнх нь ажлаас харагддаг. Тэгээд ч доог төр цол өвөртлөсөн маруухан эрдэмтэд өрөөлийг яаж ч удирдах билээ дээ! Тэгтэл өнөө цагт бид иймэрхүү л "докторууд" төрүүлж доог болж байна шүү дээ!!!



Нэгэн зүйл: Одоо цагт сургууль бүр л өөрийн гэсэн эрдмийн зөвлөлтэй болжээ Энэхүү зөвлөлд манай улсын урдаа барьдаг чадалтай эрдэмтэд ордог нь бахархууштай. Харин сүүлийн үед эрдмийн зөвлөл маань төрөл арилжиж, эрдэмтэд маань энэ чадлаа ашиглахгүй байна уу даа гэж бодогдоод байх болчихлоо. Тухайлбал, докторын зэрэг хамгаалуулах хурал дээр манай зарим эрдэмтэд тааруухан ажлыг муу байна гэж хэлж чадахгүй нэг л бөөрөнхийлсөн зүйл ярьсан, аль эсвэл цаасан малгай өмсгөх мэт хоосон чамирхан гоё үг хэлсэн, тэр ч байтугай бүлх залгичихсан мэт чив чимээгүй суухыг нь харахаар арай амруугаа ембүү чихүүлчихсэн юм биш байгаа даа гэж бодогдоод явчихдагийг нуух юун.

 

Тиймээс ч манай эрдэмтэд тэгтлээ аймхай, хулчгар, цагааныг цагаан, харыг хар гэж шулуухан хэлчихэж чаддаггүй, доктор цолтой болъё гэсэн хэн бүхний өмнө бөхөлздөг болчихсон юм байлгүй дээ. Үнэхээр ч хоолойнд нь ороод тээглэчихсэн ембүү, хоолой хоёрын завсраар үнэн шударга үг яахин багтаж гарахав дээ!!! Ер нь эрдмийн зөвлөл гээч нь ийм зарчимгүй, шударга бус болчихсны гол учир бол бие биендээ тал засдаг, долигонодог, хулчганадаг, хаяагаа манадаг зэрэг ёс суртахууны хувьд үнэхээр арчаагаа алдсан байдал газар авсантай шууд холбоогой.

 

Гэтэл эрдмийн ажлын чанарыг дээшлүүлж улмаар олон улсын жишигт ойртуулахад их, дээд сургуулиудын чухлаас чухал үүрэг мөнөөс ч мөн баймаар. Энд би үсээ цайтал, нүдээ бөлцийтэл, ясныхаа хөлсийг гартал хөдөлмөрлөж байж туурвисан агуу бүтээлүүдтэй жинхэнэ эрдэмтдээ "хамруулсандаа" хүлцэл өчье. Тэгэхдээ хэлэхгүй байж үнэхээр чадсангүй. Ерөөс судалгааны гол үнэлэгч, шүүмжлэгч нь тухайн салбарын мэргэжилтэн, эрдэмтэн судлаачид байх ёстой гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой шүү дээ!


Нэгэн зүйл: Хуурамба доктор төрөхөд ресторан гэгч гайхал бас нөлөөлдог бололтой. Энэ чинь юү гэсэн үг вэ гэвэл, манай докторын зэрэг горилогчид бүгд дажгүй сайн сэтгэл зүйчид /психолог/ юм байна шүү гэж нэг л өдөр надад санагдаж билээ. Хамгаална гэдэг үгийн утга, учир начрыг зориуд ухаараагүй дүр эсгэж доктор хамгаалах товлосон өдрөөс аль өмнө эрдэмтэн мэргэдээ дайлж цайлна гэдгээр ресторанд ширээний захиалга өгчихдөг, түүнийгээ эрдмийн зөвлөлийн гишүүдэд зарлачихсан байдаг нь үнэхээр гайхалтай. Манай эрдэмтэд гэхээр монгол хүний өгөөмөр зан гаргаж улмаар арчаагүй ажил байсан ч нүдээ анин батлаад ресторанд оччихдог л юм даа!


Нэгэн зүйл: Доктор цолонд донтсон хүмүүс диссертацийг янз бүрийн мэдээ баримт, фактын / маш үнэ цэнтэй мэдээ байхыг огт үгүйсгэхгүй/ цуглуулга гэж ойлгодог тал бас байна. Цуглуулж олж авсан мэдээ сэлт дээрээ дүн шинжилгээ хийж онолын гаргалгаа гаргах номтой гэдгийг огт ухаарахгүй нь харамсалтай.


Нэгэн зүйл: Олон жилийн өмнө урьдчилсан хамгаалалт гэж маш чухал арга хэмжээ зохиогддог байж билээ. Чухамхүү энэ урьдчилсан хамгаалалт дээр эрдэмтэн мэргэд өөрсдийн оноо санаагаа илэн далангүй ярьж, харамгүй сэтгэлээр зөвлөгөө өгөх боломжтой байсан юм. Хэрэв горилогчийн хийсэн ажил нь учир дутагдалтай, засвар хийх шаардлага бүхий болсон бол хамгаалах хугацааг хэдэн ч cap, жилээр хойшлуулж болдог байлаа.

 

Гэтэл энэ шилдэг аргыг ямар ухаантай нь хэзээ сольсоныг бүү мэд, нэг л мэдэхэд гажиг гэж хэлмээр тогтолцоо бий болгочихсон нь угтаа сайн, чанартай диссертаци төрөх замыг үндсэнд нь хаачихсан юм. Өөрөөр хэлбэл, хэд хэдэн эрдэмтдийг /бүгд эрдмийн зөвлөлийн гишүүд/ зөвлөх багшаар томилж горилогчийн ажлыг уншуулж зөвлөгөө өгүүлдэг юм. Зөвлөгөө өгчихсен эрдэмтэн хамгаалалт дээр ямар шүүмж хэлэх вэ дээ? Ийнхүү докторын зэрэг хамгаалах процесс үндсэндээ устаж зүгээр л доктор цол олгох шоу болж хувирсан нь нэг талаас харуусмаар, нөгөө талаас жинхэнэ доог юм даа!


Нэгэн зүйл: Сүүлийн үед манай их дээд сургуулиудын докторантурт элсэх гадаадын иргэдийн /ялангуяа урд хөршөөс/ жингийн цуваа хөвөрсөөр л...

Сайнаар бодвол манайхыг тоож байнадаа гэж сайрхмаар, саараар бодвол доктор болчих хамгийн амархан зам нь монголд байна даа гэж гутмаар... Би энд нэг л жишээ дурдъя. Өвөр Монголоос нэг эмэгтэй СУИС-ийн докторантурт суралцаж улмаар тус сургуулийн эрдмийн зөвлөл дээр диссертаци хамгаалах болж билээ. Сонгосон сэдэв нь хөгжим судлалын чиглэлээр бичигдсэн ухаантай байсан.

 

Өөрөөр хэлвэл, хөгжмийн онолын өчүүхэн мэдлэгтэй тэрээр хөгжмийн онолын зарим зүйлийг өөр хооронд нь хольж хутгасан хөгийн өрөвдөм ажил бичсэн байж билээ. Монголчууд биднийг хөгжмийн онолын мэдэгдэхүүнгүй гэж басамжилсан ч байж магад. Ямар ч л гэсэн миний бие хамгаалалт дээр нь гаргасан алдаануудыг нь зааж, хэрхэн яаж засах талаар дараа зөвлөгөө өгнө, тэр болтол хамгаалуулахыг нь хойшлуулах санал гаргасан боловч миний саналыг нэг ч эрдэмтэн дэмжээгүй нь хачирхалтай. Ийнхүү тэр эмэгтэйд манай эрдэмтэд доктор цол харамгүй өгч билээ.

 

Харин докторын гэрчилгээ авахад тусгай журам байдаг юм. Тэр нь, хамгаалалтанд албан ёсоор оролцсон эрдэмтэд бүгд гарын үсэг зурсан нөхцөлд гэрчилгээ олгоно, харин докторантын ажлаас илэрсэн аливаа алдааг горилогч засаж залруулаагүй бол эрдэмтэн гарын үсэг зурахгүй байх эрхтэй, горилогч ч гэрчилгээгээ авах боломжгүй болдог номтой. Өөрөөр хэлвэл, бүх эрдэмтдээс нэг нь л гарын үсэг зураагүй бол тэр хүнд гэрчилгээ олгогдохгүй гэсэн үг юм л даа. Хамгаалалт болсноос хойш тэр эмэгтэй над  дээр ирж алдаануудаа хэрхэн яаж засах талаар зөвлөгөө аваад явсан.

 

Тэгээд л усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Ямар ч гэсэн миний гарын үсгийг авч чадаагүй боловч гэрчилгээгээ авчихсан нь үнэхээр гайхмаар. Энэ бүгдийг эргэцүүлэн бодохноо, ер нь яагаад ийм хүмүүс өөрийн нутагтаа докторантурт элсэж доктор цолоо хамгаалахгүй байна вэ? Тэнд доктор болох гэж байгаа хүнд тавигддаг шаардлага илүү өндөр байж таарах нь. Тийм учраас л манайхыг зориод байдаг байх нь...

 

Доктор цол өвөртлөөд явсан эрдэмтний тар нь нутагтаа танигдахвий дээ гэж бодохоос яс маань өөрийн эрхгүй хавталзаад байдаг юм. Монгол улсынхаа нэрийг дэлхийд бадрааж, өндөрт өргөж явах үүрэгтэй Монголчууд бид ийм гоомой юм хийж шившигээ тарихаа болъё л доо гэж монголын эрдэмтэддээ хандаж уриалъя! Гашуун боловч үнэн үг хэлсэн, бичсэн миний бие алдаа гаргаж адлагдана гэж эмээлгүйгээр зориг зүрхээ чангалан зон олондоо хүргэлээ.



Өнөөгийн доог төрүүд эрх мэдэлд хүрвэл жинхэнэ доктор та нарыг нэг л өдөр залгичихна шуү гэдгийг санаж явах нь илүүдэхгүй бизээ!!!

Заа, ингээд нуршаад байвал нурших юм ундраад байх бололтой юм. Тиймээс "Худалч эрдэмтэнг яах вэ? гэхэд Хуурамба гэхэд ононо доо..." "Савхин дээлний Саарамба Худал үнэмлэхний Хуурамба нараас ямар нээлт гарахсан билээ" гэсэн Б.Ринчен докторын хэлсэн үгээр өндөрлөе дөө.

Урлаг судлалын ухааны доктор, Хөгжим судлагч Д.Оюунцэцэг