sonin.mn
Сэтгэгдэл (137)

Германы нэрт зохион бүтээгч, зэвсгийн инженер Хуго Шмайссер хүн төрөлхтний түүхэн дэх хамгийн алдартай АК-47 хэмээх автомат бууг зохион бүтээснээс хойш 81 жил болж байна. 

Буруу ойлголтын улмаас уг зэвсгийг өнөөг хүртэл "Калашников"-ийн автомат гэж нэрлэсээр байгаа бөгөөд түүнийг зохион бүтээх санааг ямар ч үндэслэлгүйгээр Зөвлөлтийн "зохион бүтээгч" Михаил Калашниковтой холбон бичсээр байна. 

Энэхүү аймшигт түүхэн алдааг ирээдүйд засч залруулах ёстой бөгөөд эрт орой хэзээ нэгэн цагт Орос улс Зөвлөлтийн өнгөрсөн үеийн үлгэр домгоос ангижирах нь дамжиггүй юм. 

Шмайссер (1884-1953) болон Калашников (1919-2013) нарын хооронд Нобелийн шагналтан, жирийн тосгоны хүн гэсэн асар том ялгаа бий. 

Хуго бол олон арван өвөрмөц зэвсгийг бүтээхэд гар бие оролцсон жинхэнэ суут ухаантан байв.


Шмайссер дэлхийн нэгдүгээр дайны үеэр Германы инженер, зохион бүтээгчдэд зөвлөгөө өгч байснаараа нэрд гарсан хүн бөгөөд тэрбээр өөрийн оюун ухаандаа гайхалтай зураг схем, математикийн нарийн тооцооллыг бодож сэтгэж байжээ. 


Германы сонинууд Шмайссерийг 20-р зууны шилдэг зохион бүтээгчээр нэг бус удаа нэрлэж байв.

Калашников алслагдсан хөдөө тосгонд төрж өссөн бөгөөд ямар нэгэн тусгай боловсролгүй нэгэн байжээ.

Түүний бүхий л авъяас чадвар жижиг зэвсгийг задлах, угсрах чадварын хооронд эргэлдэж байв.

Тэрбээр өөрөө бие даан суралцагч, сайн механикч байсан ч физикийн шинжлэх ухаан, дээд математик, инженерийн ямар ч анхан шатны мэдлэггүй байв.

Калашниковыг эргэн тойрныхон нь "Юуг ч засч чаддаг залуу" гэж тодорхойлдог байжээ.

Шмайссер 1942 онд STG-44 автомат бууг зохион бүтээжээ. 

Түүний цорын ганц ялгаа нь 1947 онд албан ёсоор бий болсон АК-47 буунаас арай том хэмжээтэй байсанд оршиж байв (сумны калибр нь өөр байсантай холбоотой). 

Хоёр бууны механизм нь адилхан байсан бөгөөд гол ялгаа нь зөвхөн гадаад шинж чанарт байв.

Тиймээс хамгийн ухаалаг зэвсгийн дархчууд хүртэл STG-44 буу АК-47-ээс яг юугаараа ялгаатай вэ гэсэн асуултанд хариулахаас үргэлж татгалздаг байна. 

Ингэж суут зохион бүтээгч Шмайссер болон хөдөөний залуу Калашников хоёрын хувь тавилан огтлолцжээ. 

Зөвлөлт-Германы дайны дараа STG-44 винтовын 47 дээж, 10 мянган хуудас техникийн баримт бичгийг Ижевск хот руу аваачсан бөгөөд үнэн хэрэгтээ "Зөвлөлтийн алдарт автомат" буу ингэж бүтээгдсэн байна. 


Калашников зохион бүтээгчийн албан тушаалыг Сталин, Зөвлөлт засгийг алдаршуулж байсан тэр жилүүдэд ердийн албан тушаалын хойноос хөөцөлдөгч байдлаар хүлээн авчээ. 

Түүний эргэн тойронд байгаа хүмүүс түүнийг албан тушаалын хойноос хөөцөлдөгч, алдар нэрийн төлөө толгойгоо гашилгахад бэлэн амбицтай, дэмий хоосон, зальтай хүн гэж үздэг байв.

Германд зэвсэг үйлдвэрлэх, хөгжүүлэхийг хориглосон тул Шмайссер дайны дараа сэтгэлээр унасан бөгөөд 1946 онд Зөвлөлтийн чекистүүд Хугод Уралын зэвсгийн үйлдвэрт зөвлөхөөр ажиллахыг санал болгожээ. 

Тэрбээр том орон сууц, жолоочтой автомашин, Зөвлөлтийн жишгээр асар их цалин авахыг зөвшөөрсөн бөгөөд Шмайссертэй хамт түүний эхнэр, хүүхдүүд Урал руу явжээ.

Шмайссер, Калашников нар хэд хэдэн удаа уулзаж, хамтран ажиллаж байсан нь тодорхой бөгөөд гэсэн хэдий ч Шмайссерыг энэхүү хамтын ажиллагааг задруулахгүй байх талаар хэд хэдэн баримт бичигт гарын үсэг зурахыг шаардсан байна.  


Ингэж АК-47 автомат буу бий болсон бөгөөд оросууд бүрэн хулгайлагдсан уг шинэ бүтээлийг өөрсдийн хийсэн бүтээл мэт болгон хувиргажээ.  

Мэдээж энэхүү хулгайд гайхаад байх зүйл байхгүй бөгөөд Хаант Орос, ЗХУ болон Зөвлөлтийн дараах Орос улсад үргэлж бусдын санааг хулгайлж, өөрсдийн хийсэн бүтээл мэтээр ярьсаар ирсэн.

Энэ бол сүрлэн шаахайнаас өөр зүйл зохион бүтээгээгүй дэлхийн цорын ганц улс бөгөөд спирт, водка зэргийг эртний Персэд, харин матрёшка хүүхэлдэйг Японд, борщийг Украинд зохион бүтээжээ.

Тиймээс АК-47 автомат буу нь энэ ерөнхий дүрмээс үл хамаарах зүйл биш байжээ.


Калашниковыг АК-47 бууг зохион бүтээгч гэж зарламагц Зөвлөлтийн суртал ухуулга түүний намтар дээр сайн ажиллаж эхэлжээ. 

Тэрбээр бараг бага наснаасаа янз бүрийн загвар, өөрчлөлт, шинэ бүтээл гэх мэт зүйлээр оролдож, өөрийгөө сургасан суут ухаантан байсан мэтээр түүний талаар ярьж бичиж эхэлсэн бөгөөд үлгэр жишээч Сталинч залуу маш хурдан хуримын генерал болжээ.

Тэрбээр анхаарал, тансаг байдал, магтаалд дуртай байсан ч техникийн хариулт шаарддаг асуултуудаас үргэлж зайлсхийдэг байв.

Түүний эргэн тойрон дахь хүмүүс Калашниковтой Шинэ Васюкигийн шатарчид Остап Бендертэй харьцдагтай адил харьцдаг байжээ. Адал явдал сонирхогч өөрийнхөө эргэн тойронд ийм суут ухаант дүрийг бүтээсэн тул хэн ч үүнд эргэлзэх гэж оролдоогүй байна.

Калашников шиг хүмүүсийн талаар Василий Шукшин сайн тодорхойлсон бөгөөд тэрбээр “Би бага байхдаа хэн нь фронтын цэрэг, хэн нь харх болохыг сайн мэддэг байсан. 

Эхний хүмүүс нь шагналаа зүүхгүй, 5 сарын 8, 9-нд чимээгүйхэн ууж суудаг байсан... Харин хархнууд одон медаль зүүн сургууль дээгүүр явж, өөрсдийн баатарлаг үйлсийн талаар сонин хэвлэлээр ярьдаг байв” гэж бичжээ. 


Энэ хэллэг нь өөрөөсөө домог бүтээж, бусад хүмүүсийн бүтээлээр алдартай болсон Зөвлөлтийн олон чадваргүй хүмүүст хамаатай бөгөөд хамгийн аймшигтай нь тэдгээр хүмүүсийг алдаршуулж, бурханчлан шүтэх явдал маш хүчтэй болж, цаг хугацаа өнгөрөхөд тэд өөрсдийн онцгой шинж чанарт итгэдэг болсон явдал байв.

АК-47-г зохион бүтээсний дараа Калашниковын сайн дүр төрх үргэлжилсээр байсан ба тэрбээр олон тооны шагнал, урамшууллын эзэн болж, дэслэгч генерал, техникийн шинжлэх ухааны доктор болжээ. 

Улс орон даяар түүний хүндэтгэлд зориулж хөшөө, дурсгалын самбар босгож, сургууль, гудамжуудийг нэрлэсэн ба Калашниковын хөрөг зоос, шуудангийн марк дээр бий болсон байна.


2020 онд “Калашников” уран сайхны кино дэлгэцнээ гарсан нь тухайн жил Зоя Космодемьянскаягийн тухай гарсан “Зоя” киноноос ч илүү том суртал ухуулгын бүтээл болж хувирчээ. 

Европ, АНУ-д Калашников бол Сталинист суртал ухуулгын үлгэр домог гэдгийг сайн мэддэг байсан ч дайны дараа ЗХУ-ыг шүүмжлэхийг хүлээн зөвшөөрдөггүй байсан тул тосгоны механикч эр автомат буу зохион бүтээсэн тухай үлгэр домог тархжээ. 


Ямар ч байсан олон зохион бүтээгчид Михаил яагаад 1947 оноос хойш шинэ төрлийн зэвсгийн патент аваагүйд гайхдаг байв.  

Үүний оронд янз бүрийн шагналаар булуулсан Калашников бүх төрлийн онцгой арга хэмжээн дээр тухайлбал цэргийн парад дээр Путины хажууд дахин дахин гарч ирсээр байв. 

Шмайссерийн хувьд гэвэл тэрбээр амьдралынхаа сүүлчийн өдрийг хүртэл ажилласан бөгөөд улам бүр ужгирч байсан уушигны өвчин нь ч Хугог Германы аж үйлдвэрийг сэргээх, шинэ бүтээлийг патентлах, Германыг сэргээх оролдлогыг зогсоогоогүй юм. 

Шмайссер өөрийн хайртай Зуль хотод (БНАГУ) ажиллахад туйлын хэцүү байсан ч Зөвлөлтийн чекистүүдийн байнгын хараа хяналтанд байсан тул тэрбээр Баруун Герман руу нүүж зүрхлээгүй байна. 


Эх сурвалж: Вадим Дымарский, russian-bazaar.com сайт



Орчуулсан Ж.Батдорж