Өөлдийн домогт бөх Ш.Буян-Өлзийн тухай авга Н.Агваандорж 1995 онд надад доорхи зүйлүүдийг ярьж өгсөн юм. Энэ алдарт бөхийн тухай нутгийн ардууд их л олон домог мэт зүйлийг ярьдаг юм билээ.
1.”Долоон чоно"
Буян-Өлзийн эцэг Шагдар үр хүүхэдгүй байж. Нэгэн удаа нутгийн нэгэн ламаас эхнэр бид хоёрт үр хүүхэд хайрлаач гэж гуйж лам ээ болохгүй байхаа гэж Шагдар гуйж ядаад морио гэрээс нь уячихаад нарийн дээс аваад сүмийн хөтөл рүү нуруугаа үүрээд алхчихжээ. /Тэр үед ламын гэрээс морь уях цээртэй байв/ Лам гэрээсээ гарч ирээд хэний морь вэ? Юу болов гээд бөөн юм болов.
Шавь нар нь тэр хүн танай гэрээс морио уяихаад сүмийн хөтөл рүү нуруугаа үүрээд алхаж явна гээд зааж. Энэ даруй лам, хүн явуулж авчруулаад За Шагдар минь “дарж л чадах юм бол 7 чоно ав” гээд явуулчихжээ. Төдий удалгүй тэр айл 7 хүүхэдтэй болжээ.
Энэ хүүхдүүд нь ер хувцас хунар өмсөхгүй, өвлийн 3 сараас бусад өдөр нүцгэн шалдан гэр орондоо ч тогтдоггүй айл амьтнаар явж байж өсөж торниж том болцгоож. Нутгийнхан эдний 7 хүүхдийг “Долоон чоно” гэдэг байв.
Эдний дотроос нэг л хүүхэд их бадируун, сэргэлэн байрын хүүхэд байв. Эцэг нь энэ л хэн хүнд дийлдэхгүй юм шиг байна гээд лам болгож сахил хүртээжээ. Энэ нь Буян-өлзий байв.
2. Ш.Буян-Өлзий
Буян-Өлзий том биетэй, хир баргийн морь даадаггүй Алтайн цаанаас адуу малхөөж ирж ядуучуудад тарааж өгдөг. Эхнэр хүүхэдгүй /ламын сахил хүртсэн учир эхнэр аваагүй/ асар бяртай бөх хүн байсан гэдэг.
3.Олзны бага нь дээр
Нэгэн залуу лам /нэр нь Чүлтэм/Буян-Өлзийг Алтайгаас адуу хөөхдөө намайг хамт дагуулж яваач гэж олон өдөр гуйж. Гуйгаад байхаар нь Буян-Өлзий “чи явдал дааж чадах юмуу” гэж нөгөө залуу “чадна чаднаа л” гэж. За тэгвэл “сайн морио унаад төдийд хүрээд ир” гээд явуулчихаж. Залуу бөөн баяр хөөр болж товлосон өдөр нь жаал жуул идэх уух юм бэлдэж аваад сайн морио унаад яваад очиж.
Тэгсэн Буян-Өлзий нас бие гүйцсэн эр хонь төхөөрчихсөн махыг нь чанаад сууж байна гэнэ. Залуу за энэ хүн хоол хүнсээ бэлдэж байгаа юм байна гэж бодож суув. Гэтэл Буян-Өлзий чанаж буй махаа гаргаад идэж гарч, залууг “махнаасаа ид” гэж залуу ганц нэг мөч идэж, харин Буян-Өлзий ганзалгаа хэрэггүй моринд халтай нэг мөсөн идэж авсан нь дээр гээд махаа гэдэс дотортой нь бүгдийг идчихээд яваад өгчээ.
Хоёр гурван хоног явж замдаа нэг ч удаа хооллож ундалсангүй гэнэ. Нөгөө залуу ядарч нойрмоглон мориноосоо ч унаж. Буян-Өлзий “ийм байж юун дэмий дагаж явсан юм” гэж зэмлэж явж.
Явсаар нэгэн уулын оройд ирж “за сайн цадаж авна” гээд тэр, чулуун дороос “тийм юм бий гаргаад ир” гээд туламтай ус, чанасан мах, тогоо цагаан тос зэргийг гаргаж хоол цай хийж иджээ. Өдөр нь ийш тийш адуу малаа нүдлэж аваад шөнө үүрээр /адуу үүрээр унтдаг гэнэ/ хөөнө шүү гэж залууд хэлж.
Ингээд 1 хоног бие болон унаа морьдоо амраагаад үүрээр адуугаа хөөж мөн л 2-3 хоног явж нутагтаа иржээ. Буян-Өлзий залууд хэлэхдээ “хирэндээ тохирсон адуу хөөнө шүү” гэж хэлж явсан гэнэ. Нутагтаа ирээд нөгөө залуудаа “олзны бага нь амттай байдаг юм” гээд 1 гүү 1 морь өгч өөрөө юу ч авалгүй үлдсэнийг нь хүмүүст тараагаад өгчихжээ.
Нөгөө залуу “ингэж ядарч явж байж иймхэн юм авах ч гэждээ” гэж гомдонгуй байсан гэнэ. Буян-Өлзий нөгөө залуугаа “дахин явах уу” гэж асуухад “ёстой үгүй” гэж. Энэ явдлаас хойш нөгөө залуугийнх адуу маллаж олон сайхан адуутай болж гэнэ. Олзны бага нь амттай гэдэг энэ байжээ.
4.Хасаг сайн эрийг морьтой нь чирсэн нь
Алтайн цаанаас адуугаа хөөгөөд явж байтал “мончуурга” /сэнжтэй мод сайн эрс чадамгай эзэмшсэн байдаг тул тун хэцүү мод/ барьсан хасгийн сайн эр хойноос нь хөөгөөд ирж явна гэнэ. Хасаг эрийн мончуургаар сугандаа нэг цохиулаад хавчаад авч.
Мань эр мончуургаа сугалж авч чадахгүй байна гэнэ. Тэгэхээр нь хавчсан чигээр нь морьтой нь чирээд давхичихаж. Хасаг эрийн хойноос ирсэн бусад хасгууд нь энэ Өөлдийн Буян-Өлзий байна гээд буцаад явчихсан гэдэг.
5.Xовд-27 наадам
Ховд 27 хошуутай байснаас 12 хошуу нь Далайханых, 15 хошуу нь Зоригт ханых гэдэг байжээ. Ховдын 27 наадамд цол олгодоггүй байж л дээ. Ховд-27 хошууны наадам болдогоороо болж хасагаас лут сайн бөх Өөлдийн Буян-Өлзийтэй барилдахаар ирж гэнэ.
Буян-Өлзий хасгийн бөх хоёр ч түрүү үзүүр булаалдахаар үлдэж, тэд маш удаан барилдаж түр тавилцаж. Буян-өлзий хэсэг харж зогссоноо “би буруу барилдаж байгаа юм байна зодогтой нь биш биетэй нь барилдах юм байна" гэдгээ анзаарч. Учир нь мань хасаг бөх үхрийн ширээр хийсэн зодог шуудагтайг анзаарч дахин барилцаж авахдаа 2 хуруугаа эгэм мөрний мах руу шигдтэл оруулж сэнжигдэж барьж аваад хаясан гэдэг.
Ингэснээр Зоригт хан “за Буян-Өлзий минь би чамайг адуу мал хөөлөө гэж шийтгэхээ больё чамайг дархаллаа, харин хүний амь бүү бүрэлгэ" гэсэн гэдэг. Үүнээс хойш Буян-Өлзий хүний амь биед хүрэхээ больсон гэнэ. Харин нэгэн удаа адуу хөөж ирээд түүнийгээ жасын хүрээнд өгсөн гэдэг.
Үргэлжлэл нь дараагийн дугаарт
Эх сурвалж: "Бөх" сонин
Сэтгэгдэл0
sonin.mn Sport ch bish ungursun balai bukh geh yumiig bitgii hudlaa reklamdaj bai
Унэхээр ийм алдартай бох байсан гэдэг. Манай эмээ ээж , нагац ах нар одоо ч ярьдаг. Ховдын Эрдэнэбурэнгийн оолдууд алдарт бох Буян-Олзийн тухай одоо ч ярьдаг юм.
Oold, dorvod bayaduud 1 ugsgaatai. 4 Oirdiin choros aimgiinhan yum
odoo yed Oird geheer zovkhon Uvsiinhniig l yarih bolj. Unen heregtee tsom ni hamgiin olon yastantai Hovd l baih yostoi yum. Daanch unendee power ni Uvsiinhniig guitsehgui baina l daa.
Өөлд бөх сайтай. Одоогийн энэ Архангайн Санжаадамба чинь бас Хашаатын Өөлдийн бөх. Их аварга Асашёрюу Дагвадорж, Сумьяабазар нарын ээж нь бас өөлдийн улаан хүзүү Дэлэг арслангийн охин. Дагвадорж, Сумьяабазар нар бол халх өөлдийн аль алиных нь удамыг авсан хүмүүс.
Uuldiin sum ulziituus ulsiin arslan 3 tursun. Zaan bas bii.
Лам хүн байж, хулгай хийж, хүн алах нь зөв гэжүү?
haraltsan shutlegtei hun baisiin
Архангайн бөх бол халхын бөх гэж л явна.
Arhangainhan Oirdiin bokh avdag boltsiim uu? kkkk
одаа тэгжим санжаадамбаан дэмжинээ нам
Odoo tegeed xulgai xiideg baisan xun sain xun baisan bolchixiimaa. Arai denduu anidral gej eniig l xelex baix. Neg xunii yumiig xulgailaad nuguud ugux yamar sain baixav dee. Iim yumiig manaixan duviilguud baidag uchiraas odoo xurtel maliin xulgai garsaar baigaa shd.
Энэ бол сайн эрсийн хийдэг ажил.тэд хэнээс нь авч хэнээс нь авч болохгүйгээ мэддэг ухаан төгс эрдэм чадалтай эрс юм даа.
чи нам дэмжихийн болжим олноороо дэмжинээ санжаадамбыгаа
Долгорсүрэн заан бол өөлд хүн бөлгөө.
ene chin harin sonin niitlel we ar halhiin shiliin sain erchvvd nomni 4r dewter dr bichegdsen bnla ooldiin ix boh orshuulahad ni 5 , 6 chonin beltreg garch yvsan gdg daanch ene muu dorvoduud shariliig ni hulgailtsana ym
OOLDVVD NI UWSIIN DORWOD , BAYDUUD SHIG HULGAI HIIGD BDGGVI AJILSAG , SAIXAN ZANTAI , UHAALAG OYUNTOI , HVMVVS SHVV , HOWD AIMGIIN ZONHILOH YSTAN YM.DORWODVVDTEI BITGII HARITSUUL
Дөрвөдүүд алтан ургийнх хэзээ ч хулгай хийснийг харсангүй. Баядуудаас хулгайгаа асуугаарай.
ойрдоо муулдаг өөлд. оюуны хомсдолтой өөлд. Хулгайч Баядуудын харгайгаар Дөрвөдийг хүртэл хулгайч болгох гэж. Хөдөөний малчиныг орчин үеийн хөгжилд 40 жил ширхэг ч тэвнэний хөрөнгөгүйгээр хэн удирдаж авч ирсэнийг санаарай.
Дөрвөн ойрадын холбоог өөлдүүд тэргүүлж Зүүнгарын хаант улсыг үндэслэн байгуулагч юм баяд дөрвөдүүд 1753 онд зүүнгар улсаасаа урваж байлаа урвагчид ер нь ойрадын баатарлаг түүх дөрвөд баядуудад хамаагүйштээ ойрадын баатарлаг түүхийг цорос өөлд захчин урианхай хошууд хойд торгууд нар бүтээсэн байна
DAGVADORJ AVARGIIG OOLD UDAMTAI GJ SONSON YM BNA.ARGVI YM CHIN GALDAN HAANI UDAM NEGEN ZUUND EZENT GVRNIIG BAIGUULJ BSN YSTAN YM CHIN XAMGIIN MUUXAI NI TVVXEND DORWODVD MANJIIN ZAAWRAAR OOLDVVDIG XYDAJ IIM TSOOXON BLSN YM.TIIM BLXOR BI DORWODVVDED DURGVI OOLDVVD TVVHEND DANDA UHAALAG SHIIDWER GARGASAAR IRSEN YM HUTUGA BEHI , ESEN TAISH , TOGOONTAISH , ZUUNGARIN GALDAN , TSEWEENRAVDAN , GALDANTSEREN , GEEL BVGD OOLD HVN BSN ooldvvd dotor mongol ulsiin gaviyat tsoltnuud zondo shvv bs shinjaan uigariin ooldvvd bna.
ENE BUH-BUYNULZI CHIN OOLD HOSHUUNI GANTS BOH GJ YWSAN GDG OOLD HVN BVR DURSAN YRIDAG YM.VVNEES L VZEHED UULDVVD BUHIIN BOSOO HIIMORITOI YM DOLGOR ZAAN , KESHVZAN BATBAYAR ENE HVNI UDAMTAI GJ YWDAG YM. BS XASGIIN NUTGAAS ADUU TUUDDAG SHILIIN SAIN ER
ugan uuldvvd tsoros gj oorsdigo nerleh ystoi ym. manjuud tolgoi daraalan hydaad svvlde udam sudraa hvrtel nuudag blsn. odgo ooldvvd hytad, mongol , ulsad aj torj bna ooldvvd mongoliin gaviyatnuud olon ym olond tanigdsan hvmvvses dagvadorj avarga , munherdene arslan , sumiyabazar bs ulaanhvzvvt boso banzar gdg boh bs bsn, mongol suu bilgiin doktor bayndalai , lhagvasuren nachin , zereg 2 sumand orshdog dendv tsoohon ystan blvch ajilsag , oyunlag hvmvvs ym.
үнэхээр гайхалтай хүн байсан нь түүх өгүүлж байгаа юм.үүнтэй хэнч маргах учир байхгүй.энэ хүний түүх маш их ээ өөлдийн нэртэй бөх агуу хүн
дагва аврага бол үнэхээр мундаг хүн бүх монголчууд мэднэ.монгол улсын нэр хүндийг дэлхийд гаргаж чадсан хүн. энэ хүн өөлдийн зээ гэдэгт хэнч эргэлзэхгүй
tn
GANTS BOHOO ORUULSAN BNADA
muu sain lalruud hovdiin pizdanuud hsag halh 2 t darluulsan har lalruud ta nar hezee oild uzeltei bsiim hangaiin uulduud ta nariig ug n bid ih deedelj yvdiim shuu tasarsan mah usersn tsus gej odoo bur muu l bol durvud 40 jil udirdaad udii zeregt hurgsen shuu mongolchuudaa
DAAN CH DORWODVVD BULSHIG MALTTSAN YMSHDE.
GALDAN XAANI UDAM DOTOR 50 ORCHIM MONGOLIIN ALDART KOMPANI EZEN , BUHCHVVD , ARMIIN GENERALUUD BDG GSN JISHEE MONGOL GAZAR MYNGANBAYR , DAGAVADORJ ,SUMYABAZAR , DOLGORSUREN ,ZAAN , CHULUUTIN S.BATTSETSEG BARIGADIN GENERAL TS.HVRELBAATAR GEH HVMVVS BDG GSN
ci yu gene muu dorwod chin hulgaicha mdxgvi bs bayd nahzda hulgaich nere zvvh gj bnu adgiin dvrvej orj irsen muu hulgai chin yadag muu sanaatai lalar we.
ooldvvd halhin buynd l manjin hydlagas amid garsanshde dorwod , bayduud ni manjiin haani shagnalaas bolj bur musun ustgah shahsan daa.
Дэл пэлийн 7 чоно гэж сонсож байсан одоо удамых нь хүмүүсийг ч гадарлах юм байна.
МЭДЭЭЖ ЯСТАН УГСААТАН БОЛГОНД ӨӨР ӨӨРСДИЙН ГЭСЭН БӨХ ШИЛИЙН САЙН ЭР БАЙСААР ИРСЭН БАРУУН МОНГОЛЧУУДЫН ХҮЙСИЙН НААДАМ ГЭДЭГ ЗҮЙЛ.ХИЙДЭГ БАЙСАН БАЙННА МӨН ЗҮҮНГОАЫН ХААНТ УЛСЫНХАА ҮЕЖС ЭРИЙН ГУРВАН НААДМАА ХИЙЙСЭЭР ИРСЭН ОЙРАДЙН БУХ НООЛДООН ГЭДЭГ.БИЕ ДАӨСӨН СОЁЛ.ХҮРТЭЛ БАЙСӨН
Үнхээр таалагдлаа өвөөгийн ярьсантай таарч байна