сонин mn
Сэтгэгдэл (62)
1996 оноос л Гадаад яамыг "эдийн засагжуулах", "худалдаажуулах хэрэгтэй" хэмээн үе үеийн УИХ, Засгийн газар ярьж, Гадаад яам, сайд, ажилтнуудыг нь дарамталсаар 24 жил болсон. Эдүгээ ч ярьсаар, бахь байдгаараа байсаар байгаа нь 1 сарын 15-ны УИХ-ын чуулганы хуралдаанаас тод харагдав. "Худалдаажихгүй" байгаа нь Гадаад яамны буруу биш шүү дээ. ГХЯ хичнээн хичээгээд түүнийг ямарч ухаант сайд удирдаад дотооддоо бодлогын өөрчлөлт хийхгүйгээр энэ ажил бүтэхгүй. 
Монгол Улсын гадаад орчин, бодит байдал, геополитик, геостратегийн том асуудал шүү дээ. Хичнээн сайхан худалдааны бодлого зохиогоод бараг шийдвэрлэгдэхгүй. Дэлхийн бодлого тодорхойлоход оролцдог хоёр том хөршийн гарт л Монголын гадаад худалдааны хувь заяа оршдог. Оростой гадаад худалдаа алдагдалтай нь ГХЯ бүр Монголын буруу биш шүү дээ.
 
"Ах нар" Монголын экспортод тийм өндөр татвар тавиад газрын тос зэрэг гол импортын барааг хянаж байхад яагаад ч нэмэргүй. Өндөр Дээд хэмжээнд боломж болгонд ярьж гуйдаг. Монголын саналыг харж үзнэ гэвэл цаана нь улс төрийн том буулт л нэхэгдэнэ. Тухайлбал ШХАБ-д элсэх ч юм уу өөр олон олон болзол тавигдана. Үүнтэй төсөөтэй асуудал Хятад хөрштэй харилцахад ч гарч байна. 
 
Өөрөөр хэлбэл улс төрийн буулт хийдэггүй л юм бол ямарч сайхан бодлого, ямарч ухаантай сайд өнөө шийдэж чадахгүй асуудал юм. Үүгээр бодлогогүй яв гээд буй юм биш. Хар хайрцагны бодлогоо мөрдөж, ухаан сийлж, идэвхтэй ажилла л гээд буй хэрэг. Монгол Улсын дотоод бодлого үндсээрээ өөрчлөгдөж байж л гадаад худалдаанд ахиц гарна. Өнөөдөр олигархиудын бодлого, мөнгөний эрх ашиг экспортын болон дотоодын үйлдвэрлэл биш байгалын үнэт баялагаа анхны боловсруулалт ч үгүй бушуу түргэн хэнд ч хамаагүй зарах, өндөр өндөр байшин барьж, түрээсээр иргэдээ шулах, захын наймаа хийх мэтэд оршиж буй цагт өөрчлөлт гарахгүй. 
 
Европын Холбоонд, Японд татвар төлөхгүй бараа бүтээгдэхүүн экспортлох том боломжтой болсон. Ашиглаж бараг чадахгүй байна. Яагаад гэвэл дотоодын, тэр дотроо чанартай экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл Монголд бараг байхгүй. 
 
Тиймээс гадаад худалдаа гэдэг чинь ГХЯ-ыг хичнээн "худалдаажуулаад, эдийн засагжуулаад" явахгүй гэдгийг өнгөрөгч 30 жил баталсан. Тэр тусмаа ЭСЯ-д, ДТГ-уудыг эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, худалдааны харилцаа тухайн улсуудтай хөгжүүлсэн байдлыг нь голлон харгалзаж, үнэлж дүгнэнэ гэдэг бол үе үеийн Засгийн газар, УИХ-ын мэдлэггүй гишүүдийн амыг түр хаах арга ядсан тоглоом шүү дээ. 
Ухаандаа Хятадад гадаад худалдааны 90 гаруй хувь ноогдож буй тул Бээжин дэх ЭСЯ-ны ажил маш сайн, гадаад худалдааны алдагдалтай тул Москва дахь ЭСЯ муу, бараг худалдаагүй шахуу Куба, Төв болон Зүүн Европын орнуудад суугаа ЭСЯ-д маш муу гэх нь л дээ. Бодит нөхцөл байдал үүсэхгүй, үүсгэх гээд болохгүй бүтэхгүй байхад үл бүтэх асуудлыг хичнээн ч яриад хэрэг алга, 30 жил ингэж ярьсан юм шүү дээ. Бодлого, арга замаа үндсээр нь өөрчлөх хэрэгтэй.
 
 Элчин сайд асан Түндэвдоржийн Залаа-Уул