Энэ асуудлыг нарийн судлах цаг болсон
Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт гэж чухам юу юм бэ? Өнөөдөр үүний мөн чанарыг уудлан илчилж, шинжлэн судлах цаг нэгэнт болсон. Он цаг улиран одсон ч хүмүүс үүнд эргэлзсээр байна. Үнэхээр Монголд Японы бүлэг тагнуул байсан уу, үгүй юү? Үүнд хэн буруутай юм бэ? Сталин уу, эсвэл Чойбалсан уу? гэх мэтээр.
Одоо үүний зөв гаргалгааг гаргах нь манай түүхчид, судлаач эрдэмтдийн өмнө тулгараад байна. Хэлмэгдүүлэлтийн эхэн үеийг яривал бүр 1922 оноос эхэлж хөөнө. Тэр үед Ардын Засгийн газрын анхны Ерөнхий сайд Бодоо, Чагдаржав нарыг баривчлан байцаасны дараа Богдын төрөл Саж лам болоод бусад хүмүүсийн хамт Шархаданд аваачиж буудан хороосон.
Дараа нь Ардын намын анхны долоогийн нэг, Сангийн яамны тэргүүн сайд Бүх цэргийн жанжин С.Данзанг мөн л буудан хороосон. Сүүлдээ баруунтан, зүүнтэн болцгоож нэг нэгнийгээ багагүй хэмлэцгээсэн. Харин хэлмэгдүүлэлтийн хамгийн оргил үе нь 1930-аад оны дунд үеэс эхэлсэн.
Үүнд чухам хэн буруутай вэ? Гэндэн үү? Чойбалсан уу? үүнтэй холбогдох нэгэн баримтыг дурдахад, "Гэндэн өөртөө дургүй, муугаар үзэгдсэн хүнийг... хувьсгалын эсэргүүчүүдийн нэрийн жагсаалтанд оруулж гүйцэтгэнэ," "Та нар амаа хавчихгүй бол та нарыг Лхүмбийн хэрэгт холбогдогсдын дотор нэрийг чинь оруулна шүү" гэж Б.Элдэв-Очирт шууд хэлж байсан тухай 1936 оны гуравдугаар сард болсон МАХН-ын Төв Хорооны хоёрдугаар бүгд хурал дээр Чойбалсан хэлсэн үгэндээ тэмдэглэжээ.
Тиймээс Гэндэн өөртөө "муу харагдсан" Чойбалсанг Сүрэнхороор тагнуулж улмаар Лхүмбийн хэрэгт холбогдлуусан байж ч болох юм. 1934 оны есдүгээр сард П.Гэндэн, ХЧойбалсан нар Москвад очоод цөллөгөнд байсан Ц.Баттөмөр, Ө.Бадрах, Ц.Гиваапил нартай Чойбалсанг явуулан уулзуулж “Та нар хэргээ яагаад мэдэхгүй байна вэ? Та нарын хэрэг илэрсэн.
Тиймээс та нарыг энд суулгахгүй, өөр тийш явуулна" гэх зэрэг үг хэлүүлэхэд тэд "Бидний амьдрал дорой байгаа ч коммунизмын нийслэлээс гарахгүй. Зүүний үед алдаа дутагдал гаргасан тухайд бол чамтай ярихгүй. Харин тэр Гэндэнгээ уулзуулж өг" хэмээн цөм нэгэн адил Гэвч Гэндэн тэдэнтэй уулзахаас зайлсхийжээ.
Тэр уулзалт дээр Гиваапил Чойбалсанд хэлэхдээ: "Өөрөө ноднин энд 5-6 сар суухдаа мөн миний нэгэн адил энэ хэрэгт (Лхүмбийн хэргийг хэлж байна) холбогдоод ирж сууж байсан болно... Та яасан тэнэг хүн бэ? Таны биеийг Японы төлөөлөгчдийг Улаанбаатарт ирээд хурал хийхэд хамт байсан гэж хэд хэдэн ялтны мэдүүлэгт байгаа учраас энд 5-6 сар суулгасан..." гэжээ.
Улсыг аюулаас хамгаалах ажилд гарч байсан алдаа завхарлыг шалгасан комиссын ажлын дүнгийн тухай 1962 оны нэгдүгээр сард МАХН-ын Төв Хорооны Улс төрийн Товчоогоор хэлэлцэхэд комиссын гишүүн Н.Лхамсүрэн "Баруунтан ба Лхүмбийн хэрэгт Чойбалсангийн нэр гарч байжээ. Тэрээр Лхүмбийн хэргийг нэлээд бодитой үзэх гээд өөрөө орчихсон юм." гэж нотолж байв.
Үүнээс үзэхэд, ЗХУ-ын Дотоод явдлын яам ("НКВД") ба Улсын аюулгүй байдлын хороо ("КГБ")-ын хатгалгаар Гэндэн, Намсрай нарын бүрдүүлсэн "Лхүмбийн хэрэг" гэгчид Чойбалсан хилс орооцолдсон нь үнэн бололтой. 1933 оны долоодугаар сарын 22-нд Намын Төв хорооны нарын бичгийн дарга Б.Элдэв-Очир, Ерөнхий сайд П.Гэндэн нарын зөвшөөрснөөр Ж.Лхүмбийг баривчилж хэрэг үүсгэжээ. 1934 оны эцэс хүртэл Х.Чойбалсан, И.Сталинтай улс төрийн асуудлаар нүүр учирч уулзаагүй, ЗХУ-ын Дотоод явдлын яамтай ч шууд холбоогүй, тус яамны сайд Г.Ягодаг ч танихгүй байв.
Гэндэнгийн алдаатай бодлого өөрийг нь “ороожээ”
Японы зүгээс Монголд довтлох аюул занал тулгарч байсан 1936 оны нэгдүгээр сарын эхээр П.Гэндэн, Ц.Намсрай, Г.Дэмид нарын бүрэлдэхүүнтэй Монгол Улсын Засгийн газрын төлөөлөгчид Москвад айлчилж бий болсон түгшүүрт байдлын талаар И.Сталин болон бусад хүмүүстэй ярилцжээ.
Гэндэн улс орноо батлан хамгаалах талаар Зөвлөлтөөс авах тусламжийн тухайд зөвхөн зэр зэвсэг ба мэргэжилтнээр хязгаарлаж харин улаан армийн ангиудыг Монголд оруулахаас татгалзах байр суурь баримталж байхад Г.Дэмид дайн байлдааны түгшүүртэй цаг үе нэгэнт тулгарсан тул Зөвлөлтийн цэргийн ангиудыг Монголд оруулахаас өөр замгүй гэсэн саналтай байв.
Тийм учраас саналаа нэгтгэж уг асуудлыг дахин хэлэлцэхээр Монголын төлөөлөгчдийг гэдрэг буцаасан байна. Энэ үеэс Гэндэнгийн байр суурь болон тагнуулын мэдээнд тулгуурлан зөвлөлтийн удирдлага түүнийг зөвлөлтийн эсрэг үзэл бодолтой бөгөөд эх орныхоо эсрэг үйл ажиллагаа явуулж байна гэсэн дүгнэлт хийжээ.
Үүнээс үүдэн Монголын нам, төрийн эрх баригчдын дотор санал зөрөлдөөн гарч Гэндэнд үл итгэх, хардаж сэрдэх явдал хүчээ авчээ. 1936 оны хоёрдугаар сарын долоонд Чойбалсан, Дэмид, Лувсаншарав нар Элдэв-Очирт бичсэн захидалдаа: "Гэндэн, Намсрай нар Москва хотод явж ирсэнээсээ хойш дүрс маягаа өөрчилж өөр бодлого явуулах төлөв үзэгдэнэ.
Гэндэн нь Төв хорооны тэргүүлэгчид ба сайд нарын дотор өөрийн бодлого нь нэгэнт илэрсэн болох тул тэдний дунд явуулга хийхээ зогсоож, харин өөрийн бодлогоо илрээгүй бусад ажилчны дотор буюу ардын дотор элдэв явуулга хийх шинжтэй байна. Намсрайн байдал нь тун ч тогтворгүй, хачин байдалд ороод байна.
Бид нараас бодож, болгоомжлох зүйлүүд нь, хамгаалахыг (Дотоодыг хамгаалах газар) ашиглаж нууц ажлыг явуулах буюу түүгээр улсын дотор эсэргүү бослогыг гаргаж, түүгээр далимдуулан өөрсдийн бодлогыг зөв болгохыг оролдох буюу суудал дээрээ хэвээр суухыг хичээж түүнийг биелүүлэхийн тулд бусдыг идэж уух болзошгүй хэмээн бид нар бодож байна.
Учир иймд бид нараас даруй авах зохион байгуулалтын арга хэмжээний тухай төлөвлөн бодож буй зүйлүүд нь: Дотоодыг хамгаалах газрын нэрийг өөрчилж, Дотоод яам болгох...
Хамгаалахыг шинэ удирдлагатай болгох, үүнд шинэ даргад хоёр нэр гарч буй бөгөөд нэгд Эрүүлийг хамгаалах яамны сайд нөхөр Өлзийбат, хоёрт Улс төрийн газрын дарга Дашчирав ийм хоёр хүний тухай санал гарч буй" гэж дурджээ.
Ерөнхий сайд Маршалтай муудсаны учир
1936 оны хоёрдугаар сард болсон МАХН-ьш Төв Хорооны II бүгд хурал “Тус улсын гадаад, дотоод байдал ба цаашид гүйцэтгэх улс төрийн зорилгын тухай" асуудал хэлэлцжээ.
Тус хурал дээр Намын Төв хороонд Гэндэнгийн гаргасан өргөдөлд дурдсан тайлбаруудын зүйл зүйлээр нь няцаасан Чойбалсангийн хурц дэлгэрэнгүй шүүмжлэл нь хуралдагсадын анхаарлыг ихэд татжээ.
Энэ хурал дээр Чойбалсан Гэндэнгийн улс төрийн үйл ажиллагааг тодорхойлохдоо Японы эзэрхэг түрэмгийн нарыг эсэргүүцэх ба улс орны батлан хамгаалах хүчийг зузаатгахаас зайлсхийж,
ЗХУ-ыг шууд эсэргүүцсэн үг өгүүлэл тараасан, "Баяжихтүн" хэмээх лоозонг дахин гаргаж дунд, ядуу аж ахуйтныг баян чинээлэг аж ахуйтанд мөлжүүлэх бололцоог нэмэгдүүлэхийг хичээсэн, Дотоодыг хамгаалах газрыг өөрийн тусын тулд ашиглаж хууль ёсыг завхаруулсан, том алдаа гаргасан, эрх мэдэлдээ толгой нь эргэн нөхдийн санал зөвлөгөөннйг хүлээж авахгүй болж нам ба намын олон түмнээс тасарсан гэж шүүмжлээд "Шинэ эргэлтийн бодлого"-ын мөн чанарыг эс ойлгож, тус улсын хөгжлийн шатыг буруугаар төсөөлж, өөрийн ард түмэн ба өөрийн улс орондоо хайргүй болсон хүн" гэж дүгнэсэн байна.
Чойбалсангийн энэхүү шүүмлэл нь Гэндэнгийн өөрийг нь "Лхүмбийн" хэрэгт орооцолдуулахыг оролдсоны хариуг авах гэсэн хувийн тооцоо байсан нь илэрхий. Нөгөөтэйгүүр Гэндэнг Ерөнхий сайдын тушаалаас зайлуулах гэсэн бодлого, ЗХУ-ын удирдлагын зүгээс хийсэн явуулга зэрэгтэй холбоотой юм.
Дээрх бүгд хурлын дараа Гэндэн, Чойбалсан хоёрын урьдын тааруу байсан харилцаа улам муудсан байна. Чойбалсангийн эхнэр Б.Гүндэгмаа нэгэн дуртгалдаа"... Гэндэн нэг өдөр согтуугаар манай гэрт ирээд Чойбалсанд агсамнан хэлсэн нь: "Би Ерөнхий сайд, чи миний орлогч. Чи бид хоёр хэн нь хэнээ ялахыг үзнэ дээ гайгүй.
Нэг бол би чамайг ялж хөл доороо гишгэнэ, эсвэл чи намайг ялна биз. Чи бид хоёрын хэн маань хэнийхээ гарт үхэх бол үзнэ дээ" гэж хэлээд манай гэрийн шаазан савыг эвдэж, хагачих зэргээр аашилж билээ" хэмээжээ.
Гэндэн: Монголд ард олны дотор лам нар нам засгаас илүү нөлөөтэй
1934 оны сүүлчээр Гэндэнг ЗХУ-д очиж Монгол-Зөвлөлтийн харилцан туслалцах аман хэлэлцээрт гарын үсэг зурах үеийг тохиолдуулан И.Сталин түүнийг хүлээн авч уулзсан юм.
Уулзалтанд Гэндэнгээс гадна Мэнд, Дашчирэв нарын хамт Мал, тариалангийн яамны сайд Чойбалсан, Зөвлөлтийн талаас И.Сталинаас гадна В.Молотов, К.Ворошилов, А.Жданов зэрэг ЗХУ-ын дээд удирлага оролцжээ.
Ярилцлага дээр Гэндэн И.Сталинд тавьж зөвлөгөө өгөх гурван асуудал байгаа гээд "хамгийн нэгдүгээрт лам нарын тухай асуулт бөгөөд энэ нь Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын нам ба засагт үндсэн аюул болж холбогдох зүйл болой. Юун хэмээвээс лам нар нь нам ба засаг лугаа илэрхийгээр тэмцэж байдаг болой" Монголд ард олны дотор лам нар нам засгаас илүү нөлөөтэй, засаг захиргааны талаар лам нар нь бид нарт захирагдахгүй.
Гадаадын тагнуулын хэргээр зарим том, толгой лам нарыг баривчилсан боловч шийтгэлгүй өнгөрөөсөн гэх мэтээр ярьжээ. Ийнхүү лам нарыг нам, засгийн дийлдэшгүй аюултай дайсан мэтээр таниулсан нь Монголын нийгэм, улс төрийн байдал нэн хүнд байдалд орсон мэт сэтгэгдлийг ЗХУ-ын удирдлагуудад төрүүлсэн байна. Нөгөөтэйгүүр Монголын төр лам нартайгаа тэмцэж чадахгүй тун арчаагүй байдалд орсоноо харуулжээ.
“Тойрон бүслэх арга"
Тийм ч учраас И.Сталин хэлэхдээ: “Таны ярьснаас үзэхэд танай тэнд улсын дотор улс бий болоод байна уу даа. Үүнд нэг нь Гэндэнгийн засаг, нөгөө нь лам нарын засаг. Үүний дээр лам нарын засаг нь илүү хүчтэй амуй. Ер нь аливаа байлдаанд хэрэв дайсан этгээдийг шууд халз дайран авч болохгүй ахул түүнийг тойрон бүсэлж авах журам яриа байна.
Үүнд юуны урьд сургууль, багш нарыг олшруулан залуучуудыг нөлөөндөө оруулах, улсын зардлаар худгийг олноор байгуулж, чингэснээр лам нар биш, харин улсаас ардын аж ахуйн чухал хэрэгцээг хангаж байгааг харуулах, улс төрийн хэрэг өдүүлсэн том лам нарын хэргийг заавал нийтийн өмнө тасалж олон түмэнд тэдний урвагч нүүр царайг харуулах, мал ба хүний их, бага эмч нарийг бэлтгэж эмнэлэгийг лам нараас салган авах, нийтийн соёл боловсролын түвшинг дээшлүүлэх, албан татварыг том ба ядуу лам нарт ялгавартай ногдуулах, нам ба хувьсгалт залуучуудын ажлыг сайжруулах, ардын хувьсгалт цэргийн соён гэгээрүүлэх үүргийг өндөржүүлэх зэрэг арга хэмжээ нь "тойрон бүслэх арга"-д багтана гэж И.Сталин тайлбарлажээ.
Ш.Батцогт
Эх сурвалж: “Улаанбаатар таймс” сонин
Сэтгэгдэл0
Za ingej l balarsan yum baina doo. Hezeeneesee l manaihan hunjilduu huluu jiiltsej irsen tiimees ch uls oron ny hugjihgui, ard olon ny yaduu baidag baij. Orosuud zov l bodlogo sanal bolgoj baisan bna shd. Chaavaas gej..
Gol ezed ni orosuud...
ГЭНДЭН БОЛ ХУЖААД МОНГОЛ УЛСЫГ НЭГДЭЭСЭЭ ГЭЖ БОДОЖ ЯВСАН. УГААСАА ХУЖАА ЦАРАЙТАЙ ГӨЛӨГ БАЙСАН. ЭНД ОРОСУУД ЯМАР Ч ХАМААГҮЙ. ОРОСУУД ӨӨРСТӨӨ СТАЛИН ГЭЭД НЭГ ГҮРЖИЙН ГАРТ ОЛОН САЯАРАА АМИА АЛДСАН..СТАЛИН ЯМАР ҮНДЭСТЭН БАЙСАН, ЯАГААД ОРОС, УКРАЙНА, БЕЛОРУСЬ , МОНГОЛ, ГЭХ МЭТ ҮНДЭСТНҮҮДИЙГ ХОМРОГЛОН ХЯДСАНЫГ СУДЛААД ҮЗ. ГҮРЖҮҮД МОНГОЛЧУУДАД ХЯДУУЛЖ БАЙСАН. ДАРАА НЬ ОРОСУУДЫН НӨЛӨӨНД ОРСОН БАЙСАН.ИЙМ УРЧААС Л МОНГОЛ, ОРОС ГЭХ МЭТ ҮНДЭСТНҮҮД ИЛҮҮ ИХЭЭР ХЯДУУЛСАН ДАА. ЛАЛЫН ШАШИНТАЙ ҮНДЭСТНҮҮДЭД ОГТ ГАР ХҮРЭЭГҮЙ
Битгий тэнэгт Орос яргачинд тамлуулахдаа наад сэтгэгдэлээ хэлээд үзээрэй
Choibalsan stalinii daramtaar uildsn genden bol urwagch iim l bn
их үнэний ортой баримтад тулгуурлан бичиж цааш нь сайн судлавал янз бүрийн пакт их гарна даа я.г. монголын түүхийг оросууд нэг үе бичээд дараа нь баабар бас бичсэн/зохиосон/ юм чинь
үнэнд ойр баримттай бичиж иймэрхүү эргэж харах зүйл монголын түүхийн үе шат бүхэнд олдоно доо я.г. монголын түүх гээчийг нэг үе коммунизмд чиглүүлээд оросууд бичсэн дараа нь өөрийнхөө ойлгосон ардчилалд тулгуурлаад баабар зохиосон юм чинь
Oros bichsen tuuh ni uruusgul blaa ,bench Baabariin bichsen tuuh Bol bas hetruulegtei!ene 2 iin dyndaas unen ,yag teg dyndyyr ni unen eer bgaa!ueiin ued mongolchyyd taming togoonoos 1 Iiigee tartan ynagaadag,mash myy humus!hamtarch bie bie née hundelj yes Orono hugjuuldegui!elebgdorj retention yah arch x.battylgaas salahgui Bol uruu yag genden bno
Боловсрол огт угуй, ойворгон, чалчаа, хуний мос муутай, ардын чодор ногт тэсгээдэггуй хун байсан гэдэг нь унэн боловуу? Лхумбэ жигжиджав нарыг хэн хэлмэгдуулснийг ч сайн судлах хэрэгтэй Мэгэжлийн гэгддэг туухчдий н энэ уеийн судлагаанд итгэх аргагуй
Ulziibaataryn. "Yagaad1937 ? " gesen nomiig olj unshaarai tend bur todorhoi baina lee.
Хазаар гуйлгэдэг морины хулгайч хазгар гэндэн шиг хумуус одоо ч олон байгаа. Болгоомжтой байгтун
Сайн байцгаана уу? Бид үүх түүх, шастир судартынхаа доторх мөн бишийг нь үнэн мөн голоор нь мэдээд авчих юмсан..., тэгснээрээ аливаа зүйлийн маань юмс үзэгдэл харагдал нь мөн бишээрээ тунараад тунгаагдаад мах-бодь- биеэрээ биет эд нь илрээд учиг нь тайлагдаж ирнэдээ хэмээн төрдөг. Түүнээс "буруу" "зөв" гэхчлэн явц дундын "буруу" "зөв" гэлцэн хэдэн биенийхээ толгой тархи эргүүлж ээдүүлэх нь хэзээнээсээ ахицгүй эд, хоол болохоосоо хор болох нь л илүүтэй гэж төрж бодогддог.
Түүнээс "буруу" "зөв" гэхчлэн явц дундын "буруу" "зөв" гэлцэн - Түүнээс "буруу" "зөв" гэхчлэн, -явц дундын "буруу" "зөв" гэлцэн-, .
hogiin novsh baisan yum gene lee odoo olon hunii huvi sayagaar amidarlaar togloson doo ur udam ni neg ih sain yavdaggui l duulddah yum tsumiin energi iin darga baisan Enkbat dolir ohinnii ni huuhed duulddag odoo Kwaitiin elchin said gesen shal dongio novsh bdag yum
ХУЖАА НАР 1930-ААД ОНЫ ХЭЛМЭГДҮҮЛЭЛТЭД ЯАГААД ӨРТӨӨГҮЙГ СУДАЛ.
Gurvan asuudliin hoer ni yu baisan bol? Ene niitleliin urgeljlel gej garval tun sonin baihsan?!
өнгөрснийг үнэн худал гэж мэтгэлцэж байхын оронд одоо болоод байгаа нь тэр үеийнхтэй ижил байна уу гүү юу. АН, МАН болж хоёр тал болж ард түмнээ хувааж хэрэлдүүлээд л АН хан нь матаад л МАН ын хан нь шоронд ороод л, АН хан нь шалгуулдаггүй цагдаа хуулийнханаар халхавчлаад л, юу ч хийдэггүй матаасны гарууд нь нам дагаж урваж шарваад л, "БИД ОЛУУЛАА ЯЛЛАА" гэж хэнийг ялаад байгаа нь мэдэхгүй орилолдоод л, түүнийг дагасан сүгсэлзүүрүүд нь улс орны орны хөгжлийн чөдөр тушаа болоод л байгаа нь Монголчуудад нэгийг хэлмэгдүүлэлтийг бодогдуулахгүй байна уу. Энэ бүхний учрыг тунгаагсад нь нөгөө хүний эрхийн хуульч гэж өвчигнөдөг Ичинхорлоотонгууд хаана явна
Юуны урьд сургууль, багш нарыг олшруулан залуучуудыг нөлөөндөө оруулах, улсын зардлаар худгийг олноор байгуулж, чингэснээр лам нар биш, харин улсаас ардын аж ахуйн чухал хэрэгцээг хангаж байгааг харуулах, улс төрийн хэрэг өдүүлсэн том лам нарын хэргийг заавал нийтийн өмнө тасалж олон түмэнд тэдний урвагч нүүр царайг харуулах, мал ба хүний их, бага эмч нарийг бэлтгэж эмнэлэгийг лам нараас салган авах, нийтийн соёл боловсролын түвшинг дээшлүүлэх, албан татварыг том ба ядуу лам нарт ялгавартай ногдуулах, нам ба хувьсгалт залуучуудын ажлыг сайжруулах, ардын хувьсгалт цэргийн соён гэгээрүүлэх үүргийг өндөржүүлэх зэрэг арга хэмжээ нь "тойрон бүслэх арга"-д багтана. Одоо ч гэсэн ач холбогдлоо алдаагүй өгүүлбэр байна.
HENIIG YLAAD BGAANI MEDEGDEHGUI GENUU YLAN GUYA GUTARANGI UZELTEN HUUCHINAA SANGALZAN BUSDIIG UGUISGEGCH BUSDAAR TEJEELGEH GESEN NUHUDIIG YLJ BNADAA
Нөгөө ялсан АН идсэн хөрөнгөө булаацалдаж алалцаж байгааг харж буй Ганга та юу бодном аан.Элбэгдоржийн удирдлагаар жинхэнэ ардчилагчийгаа хамтарч нухчихаад элдэв юм донгосоххоо боливол яасан юм.Ичих булчирхай хямдхан зарж байгаа гэсэн аваач
Монголын түүхийг ямарч улс төржилт гадны нөлөөгүйгээр судалж жинхэнэ үнэн болсон явдлуудыг бодитоор ард түмэнд хүргэх түүхчид энэ монголд байна уу.Дээрх нийтлэлээс Гэндэн нь улс орныхоо нөхцөл байдлыг Оросуудад буруу ойлгуулсан, япончууд довтлох нь тодорхой болчихоод байхад Оросуудын тусламжаас татгалзах арга хайж байсан гэж ойлголоо. Нэг үхрийн эвэр доргихоор 1000 үхрийн эвэр доргино гэж ардын засгийг эсэргүүцэж эсэргүй үйл ажиллагаа явуулж байсан лам нар байсан л байх.Тэднийг шийтгэхийнхээ хажуугаар гэмгүй олон лам нарыг хамруулж хядсан гэдэг нь түүхийн үнэн.Энэ лам нарыг оросууд ирж буудаагүй харин монголчууд өөрсдөө хядсан.Үүнийг төр засгийн ажлыг дундаас завхруулж хорлож байдаг дунд шатны албан тушаалтнуудын ажил.Гэмгүй хүмүүсийг хэлмэгдүүлж байна гэдгийг Чойбалсан тэр болгон мэдээгүй байж болно.Үүнийг далимдуулан чоно борооноор гэгчээр До яманд шургалсан хорон санаатнууд өөрийн өш хонзонг авах, өөрөөсөө илүү мэдлэг чадвартай сэхээтэн гэснийг түүж хилс хэрэг үүсгэн замаасаа зайлуулж байсан.Коммунистуудын бичсэн түүх бол улстөржсөн хуурамч түүх, Баабарын түүх бол өнгөрсөн нийгмийг аль бараан талыг нь түүвэрлэн коммунизмыг жигших үзлийг хүмүүсийн тархи оюунд суулгах зорилготой хүмүүсийн тархи угаасан зохиомол түүх. Бидэнд ямар ч нэмэлт хачир байхгүй үнэн бодит түүх л хэрэгтэй
Зартай малын хулгайч байгаад 15 ний цагдаа нараас зугтаж хүрээ орж ирсэн гэж намтараас нь уншиж байсан. Тэр үед хувьсгалын хэрэг өрнөж байхаар нь оролцоод явчихсан юм билээ. Энэ хүний үйл ажиллагааг сайн судлах ёстой байгаа юм.
элдэв очир нь барун монголын салан тусгаарлахын эсрэг тэмцэж шархтаж явсан байдаг улаанхом, тЮгсбуянтын хЮрээнд лам нарт японууд зэвсэг нийлЮЮлж галданбошигтын бууг аравнайлан дЮрвЮд далайлам тЮмэндэлгэрийн засгийн газрыг дэмжиж байсныг та бЮхэн анхааралтай судлаарай