Шивээ хиагтын ултиматум
1921 оны гуравдугаар сарын 15-нд Хиагтад шивээлсэн гамингийн захирагчид мэдтүгэй хэмээх тулган шаардах бичиг хүргүүлжээ. И.О.Макстенекээр дамжуулан өгсөн. ЗОУ-ын Дээд-Шивээнд суугаа консул. Ультиматум нь ардын журамт цэргийн төв штабт боловсрогдсон баримт бичиг. Том гүрний дипломат ажилтан хүн хил дамнан гүйж явна.
Гартаа өөрийнхөө амь насанд ч халтай байж болох айлган сүрдүүлсэн бичиг бариад. Орос-Монгол олон эх сурвалжид байгаа учир үнэн гэдэг нь нэгэнт тодорхой. Гамин цэргийн командлал Сүхбаатарчуудыг өөрсөндөө аюул учруулахаар хэмжээний дорвитой цэрэг дайны хүчин биш гэж басамжилсанаараа тэд их том алдаа гаргасан. Гамингууд тухайн үедээ Сүхбаатар гэхээсээ Барон унгернээс илүү ихээр айж болгоомжилсон. Бүр Хиаггын өмнөд хэсэгт Унгернээс хамгаалах хэд хэдэн цуваа бэхлэлтүүд босгож байсан юм гэж Демко бичжээ. (х.40-42).
Шивээ хиагтын штаб
Ардын журамт цэргийг удирдан чиглүүлэгч гол байгууллага нь бүх цэргийн “Төв штаб". Орос-Монголын харьяат олон хүмүүс хамтарсан учир бүх цэрэг гэсэн нэршил хэрэглэсэн. Энэ байгууллагыг 1921 оны гуравдугаар сарын 17-ны өдрийн байдлаар ямар хүмүүс бүрдүүлж байсныг И.Г.Демкогийн дурсамжид (х.39) тоочин бичжээ.
Штабын дарга Лятте, түүний туслах Беретти Литвинцев нар болон Иванов-Римский цэргийн эмч Ружичкий, штабын даргын хэлмэрч буриад Бадам-Василев нар гээд оросын харьяат олон хүмүүсийн нэр зоолттой бий. Армийн байлдааны ажиллагааг төв штабаас гаргасан төлөвлөгөөний дагуу ерөнхий командлагч удирддаг. Штабын дарга командалсан уу эсвэл бүх цэргийн жанжин удирдсан уу гэдгийг түүх бидэнд баримтаар дэлгээгүй байна.
Шивээ-Хиагтын тулааныг Д.Сүхбаатар жанжилсан гэдэг хувилбараар нь бид мэддэг. Гэхдээ ноцнодготой явдлууд их л харагддаг. ”Ардын журамт цэргийн түүхэн ялалт (1920-1924)” гэсэн архивын баримтын эмхтгэл номноос үзэж болно. 1980 онд Б.Балжиргарам хянан гаргасан. Тэнд бүх цэргийн штабын дарга Лятте, Сүхбаатар жанжинд зааварчлаад загнаад (х.45) байгаа юм шиг харагддаг. Үдшийн бүрий болмогц их үхэр буугаар эндээс буудсаны дараа гамингүүд бутран гурав салж зугтлаа.
Ивцэг, Хяраан, Бүхлэг гэсэн маршрутаар гэж товчлон бичжээ. Энэ тушаалын үргэлжлэлийг эрсээр яваад өөр номноос олов. Дамдины Сүхбаатар намтрын он дараалсан бичиг, 1986 номонд хэсэглэн гаргажээ. Сүхбаатараа маргааш гэж хойш тавилгүй өнөөдөртөө Хиагтыг бүрмөсөн эзлэн суусан нь дээр. Лятто ёслов. 1921 оны гуравдугаар сарын 18-ны өдөр(х.75) гэж тушаасан зурвас байв. Гамингуудыг чинь би үхэр буугаар хөөчихлөө. Одоо түүхэн баатар болох боломжоо нэг хоногоор битгий хойшлуул гэсэн санааг Лятте хэлсэн мэтээ.
Шивээ хиагтын партизан
Гамингуудийн үл тоосон Сүхбаатарын арми ямар цэрэгтэй байсан юм бол. Шивээ-Хиагтын байлдаан эхлэхээс хэдхэн хоногийн өмнө монгол партизанууд гар дээрээ буу сумаа авцгаасан байдаг. Ихэнх нь галт зэвсэгтэй харьцаж үзээгүй. Гох дарвал сум гардаг гэсэн ойлголттой. Зарим нөхдүүд бүр балрах шахсан. Сум гарахгүй байна, гох дараастай байна. (А.Ж.Ц.Д. боть1 .х-548).
Ийм эвдэрхий буутай нь гамингийн гарт дуусцгаах юм уу гэх явдал гарчээ. Замгыг нь татаж сумалдаг юм гэж зандарсан гэрч нь Сумъяа бэйс байдаг. Хойш нь татаад хоолойд нь сумыг нь шахаж оруул гэж загнах зааварчлах тохиолдол бас гарчээ. Анх ирж байсан нөхдүүд арай ч үгүй байлгүй дээ гэмээр зэвсэгтэй байсан юм билээ.
Журамт цэрэг Чогдонгийн Дамчаа (А.Ж.Ц.Д.боть2,х-22) бөх бядруун хутга бахим ташуураар зэвсэглэсэн. Лувсангийн Дэмиддорж (1894-1973) дэлэм урт, барим бүдүүн бороохойтой. Доржийн Дэндэв (1899-1971) шийдэм ганзаглаад ирсэн. Мунатай хүмүүс ч мундахгүй байж. Ганц нэгэн цахиур буу, сумгүй берданктай нь боломжийн зэвсэгтэйд тооцогдож байв. Харин богино хугацаанд хурдан амжиж байлдах бэлтгэлээ хангажээ.
Оросын харьяат буриад-халимаг сургагчид ирж тусалсан. Шивээ-Хиагтыг дайрах галын шугаман дээр ардын журамт цэргийн анги ирмэгц С.С.Борисов цэргүүдийн өмнө гарч ирж үг хэлжээ. Зэр зэвсэг, сургагц, зааварлагчаар бид тусаллаа. Журамт цэргүүд одоо өөрсдийн хүчээр Хиагтыг чөлөөлөх үүрэгтэй гээд бүрэлдэхүүнээ аваад буцсан юм гэж Демко бичжээ. Монголчуудын шургуу хүсэлтээр цөөн тооны орос сургагч нар оролцсоныг тэр хүлээн зөвшөөрсөн.
Дөжиртлөө сонссон дөрвөн зуун партизан гэдэг нь үнэн тоо биш байна. 1957 онд И.Я.Златкины “Очерки новой и новейшей историй Монголий" гэдэг түүхэн судалгааны ном Москвад хэвлэгдсэн. Энэ номын зуун далан хоёрдугаар хуудсанд Сүхбаатар долоон зуун зэвсэглэсэн цэрэгтэйгээр Маймаачинг эзлэн авсан гэжээ.
1921 оны гуравдугаар сарын 15-ны өдөр шифрлэсэн мэдээний текст үүнийг давхар баталдаг. Зөвлөлтийн тавдугаар армийн штаб, Дорнод сибирийн цэргийн тойргоос Москва руу илгээсэн нууц мэдээ. Маймаачнаас баруун тийш 20 модны зайтай орших Уушигийн харуулын районд зургаан зуун хүнтэй улаан монголын партизаны отряд байгуулагдлаа гэсэн морзын шифр байв.
Хиагтын тулаан болохоос гурав хоногийн өмнө зургаан зуун цэрэгтэй болчихжээ. Үүнийг цэргийн тагнуулын мэдээ баталж байна. Довтолгоон эхлэхэд долоон зуун цэрэгтэй болчих магадлал байж болох тоо юм. Шивээ-Хиагтын шифр Москва руу морздож, Эрхүү рүү телеграфдаж байлдааны талбар луу хээрийн цэргийн “Зуммер” телефоноор “байна-уудан” мэдээ дамжуулдаг байснаа И.Г.Демко (1900-1981) дуртгал номондоо үлдээжээ.
Шивээ-Хиагтын байлдааны явцыг хамгийн түрүүнд морзын аппаратан дээрээ Эрхүү хотод хүлээж байсан хүн бол Б.З.Шумяцкий юм. 1921 оны гуравдугаар сарын 19-нд Б.З.Шумяцкий яг хэдэн цагт Алтанбулагийн атак амжилттайгаар дууссаныг Алс Дорнодын Бүгд Найрамдах улсын цэргийн ерөнхий командлагч Р.И.Эйхед мэдээлсэн.
Энэ нь байлдааны бэлэн байдлын зэрэглэлийг бууруулах дохио код юм. Зэвсэгт бослого хөрш зэргэлдээ улсын хилийн боомт дээр нь гарсан учир АДБНУ армиа түгшүүрийн бэлэн байдалд байлгажээ. 1921 оны гуравдугаар сарын 18-ны 22:00 цагт улаан монголын хувьсгалт отрядад Маймаачин бүрэн эзлэгдлээ гэсэн Борис Захаровичийн телеграф байдаг. Үүрээр бар цагт эхэлсэн байлдаан үдшийн гахай цагт дуусчээ.
Шивээ-Хиагтыг гамингаас чөлөөлөх байлдаан нийт 16-17 цаг үргэлжилсэн нь одоо тодорхой болов. Хоногт нь дуусгасан хосгүй тулаан. Гэтэл үүнээс дөч гаруй хоногийн өмнө буюу 1921 оны хоёрдугаар сарын 3-ны өдөр Нийслэл хүрээг “азийн морин девиз” арван мянган гамингаас анх чөлөөлсөн. Нийт зуу гаруй хоногийн турш гурвантаа дайрч байж дийлсэн түүхтэй. Барон унгерн ба Д.Сүхбаатар жанжин хоёулаа арван мянган гамингийн эсрэг тулалдсан гэдэг.
Шинэ Монгол Улсын XX зуунд ингэж түүхлэгдэн бичигдсэн. Нэг нь Нийслэл хүрээнд. Нөгөө нь хойд хилийн шалган нэвтэрүүлэх боомт дээр. Хэн нь хэдэн гаминтай байлдсаныг мэргэжлийн болон цэргийн түүхчид өнөөдөр үнэн зөвөөр тодруулж өгөх ёстой бас үүрэгтэй.
М.Энхпүрэв
Эх сурвалж: "Нийслэл таймс"
Сэтгэгдэл0
ЖАНЖИН СҮХБААТАРЫН АГУУ ГАВЬЯАНУУДЫН ЗӨВХӨН НЭГ НЬ ЭНЭ ТУЛААН БИЛЭЭ,ҮҮНИЙГ МОНГОЛЫН АРД ТҮМЭН ЗАЛУУЧУУД ҮЕИЙН ҮЕД МАРТАХГҮЙ САНАЖ ДУУРСАЖ ХАЙРЛАЖ ХАМГААЛЖ ЯВАХ ҮҮРЭГТЭЙ БИЛЭЭ
… Монголын ард түмний гарамгай хүү цогтой эх оронч жанжин Д Сүхбаатараар удирдуулсан 1921 оны Ардын хувьсгал нь шинэ Монголын түүхийн алтан хуудсыг нээсэн Тусгаар тогтнолын баярын өдөр мөн. Харин ардчилсан хужаа нар Монголын Тусгаар тогтнол , Ардын эрхт ёсыг устгахын тулд 70 гаран жил далдуур хорлож , сүүлийн 20 гаран жилийн турш Ардчилал нэрэн дор өөдгүй хорон муу бодлогоо явуулж ирсэн . Тэд юуны тулд Их удирдагч Д Сүхбаатарын хөшөөг буулгах гэж оролдсон , тэд юуны тулд Ардын гэх тодотголыг алив бүгдээс авч хаян бүгдийг Иргэний гэх нэрийн тодотголтой болгосон бэ ?. Монгол Ард бол язгуурын Монголчуудын оноосон нэр мөн бөгөөд Иргэн гэх болбоос Дундад иргэн гэх эс бөгөөс Наймаа хотын иргэн гэх мэтээр нэрлэдэг суурьшмал Хятад иргэдийн оноосон нэр мөн . Иргэний эрхт гэдэг нь Хятад цусны эрлийз хужаа хүмүүсийн эрхийг дээдлэх нийгэм бөгөөд Ардын эрхт ёс нь язгуурын Хөх тамгат Монголчуудын эрхийг дээдэлсэн Монголчуудын Төрт ёсны уламжлал, залгамж халааг үргэлжлүүлсэн Монголчуудын Төрийн үндсэн ухагдахуун зорилгыг илэрхийлсэн нэр мөн . Өнөөдөр Монголчууд Ардын хувьсгалын үр дүнд олж авсан гүн хүндэтгэлт Тусгаар тогтнолын баярын өдрүүдэд, ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид Ардын хувьсгал гэдэг нэрийг баллуурдах гэж оролдож буй нь Монголын төрийг 8р Богдын тэргүүлсэн Автономит эрхтэй Хятадын нэг хэсэг болгож харагдуулахыг хүссэн атгаг хар санаагаа илэрхийлсэн үйлдэл гэдгийг Монгол хүн бүр ойлгож мэдэх хэрэгтэй. Тэд юуны тулд зөвхөн Хятадад хэрэглэдэг эрүү шүүлтийн сандлуудыг авчирсан бэ ?. 20 р зууны эхэнд Монгол эх орныхоо төлөө нэгэн үзүүрт сэтгэлийг барин зүтгэсэн манлай баатар Дамдинсүрэн тэргүүтэй Монголын эх орончдыг хорон санаат харгис Хятадын гамингууд эрүүдэн шүүж алж устгасан хэрэг явдлаа 21 р зуунд дахин сэргээж , Монголын эх орoнчид болох Ард олондоо хайртай бүхнийг эрүүдэн шүүж устгахын тулд ардчилсан хужаа нар харгис сэтгэл өвөрлөн , бодлоготойгоор зориуд авчирсан. Тэдний тоонд Монгол хүн та бас таны ах дүү хамаатан садан нар, таны найз нөхөд, Монгол цустай Хөх тамгат хүн бүхэн орох болно гэдгийг сайтар тунгааж бодоорой . Монгол хүн та үүнийг хүсэж байна уу. Монгол хүн та үүнийг хүсээгүй, хүсэх ч үгүй гэдэгт би итгэлтэй байна. Тэд Монголчууд биднийг өөр хооронд нь Aрдчилсан , Xувьсгалтаар тэмцэлдүүлээд, Монгол эх орныг минь булаан эзэлж авахыг санаархаж байна. Хэрэв та Монгол хүн мөн бол , Эх орны чинь Тусгаар тогтнол дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байхад үзэл бодол яриад сөргөөцөлдөж байх нь утгагүй тэнэг хэрэг бөгөөд ардчилсан хужаа Ц Элбэгдорж тэргүүтэй харь цустай урвагчдад тусалж Монгол эх орноо хорлож байгаа хорон муу үйлдэл гэдгийг зайлшгүй ойлгож ухаарах хэрэгтэй. Энэ нь таны тусын тулд хэлж байгаа зөв үг мөн. ... Монгол Улс , Монголын ард түмэн бол хэзээнээсээ Мөнх Тэнгэрийн ивээл хамгаалалтанд амьдарч ирсэн бөгөөд түүний мандан буурах , хүчирхэгжих нь Мөнх Тэнгэрийн хүсэл сэтгэлийн хэрэг мөн. … Монголчуудын ядуу буурай, хүч сул дорой байхад дайран довтлохыг эрмэлзсэн хэн боловч Хан Тэнгэрийн цээрлэлийг хүртэн өгүүлшгүй их гай зовлонд унаж, устаж мөхдөг гэдгийг Монголчуудын өнө эртний болон өдгөөгийн түүх нотлон өгүүлдэг билээ. Энэ цаг үед ч гэсэн Монгол эх оронд минь хорон мууг хийсэн аль ч үндэстэн угсаатан хэн боловч Хан Тэнгэрийн хилэнд устаж мөхөх болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно. 2012 он.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
ЭНЭ НЭГ МОНГОЛЧУУДЫГ ХУЖААГААР НЬ ДУУДАЖ ХӨХ ТЭНГЭР ЯРЬСАН НӨХӨР БОЛ МОНГОЛЧУУДЫГ ХООРОНД НЬ ХАГАРАЛДУУЛЖ АЛАЛЦУУЛАХЫН ТӨЛӨӨ ХУЖААГААС АСАР ИХ МӨНГӨ АВСАН ДАХ НӨМӨРСӨН ЦЭВЭР ХУЖАА ШҮҮ. АНХААРААРАЙ ХҮМҮҮСЭЭ.
Намчирхах гээд түүхээ харлуулж болдоггүй юм. Сумъяа бэйс зааварлагч, өөрийн Илийн торгууд сумантай 50 цэрэгтэй очсон. Тэд Шинжаанд бослого гаргаад Хятадуудтай байлдсаар түрэгдэж Оросын нутагт ороод монголд ирсэн, дараа ньтаван замын байлдаанд оролцсон суман. Эднийг бороохойтой малчин гэх үү? Чойбалсан Оспантай уулзахдаа Хятадын бааз руу хойшлуулшгүй дайр. Хүйтэн, салхитай, манантай байх тусам сайн. Бид 400 цэрэгтэй байхдаа Хиагтад цаг уурын ийм нөхцөлд л амжилт олсон гэж ярилцсан байна. Харин Хиагтад 10 мянган гамин байсан гэдэг дан цэрэг биш бололтой. Хиагтад цохиулаад Хүрээний баруугаар урагш нэвтрэх гсэн Жа У генералын цуваанд 4500 хүн явсан ба 4000 орчим буут цэрэг байсан. Пулемет их буугаа Хиагтад орхиод гарсан гэхийг бодвол, Сүхбаатарын оршуулганд хэлсэн үгэнд 4000 гаминг бутниргэсэн гэж дурдсаныг бодвол энэ орчим цэрэг, бусад нь энгийн иргэд, арын алба, олзлогдогсод байсан байх. Хүрээнд 10 000 орчим гамин байснаар багцаа авч хожим 10 000 гэсэн байх. Чен И нарын 110 орчим хүн Оросоор дамжин Хятад руу зугтсан ба зарим энгийн хүмүүс нь Хүрээ рүү зугтсан байв. Гэхдээ их буучдаас бусад нь монголчууд байсан. Тэр тусмаа пулемётны наводчикууд бүгд монгол байсан. Шийдэм пулемёт хоёрын хооронд их ялгаа байдаг юм шүү дээ.
... Их удирдагч Д Сүхбаатар тэргүүтэй эх орончид нэгэн үзүүрт сэтгэлээр зүтгэж, удирдан зохион байгуулсан Ардын хувьсгалын хүчээр Монгол эх орон минь , … Шарын шашин , Хар Хятадын дарлалаас чөлөөлөгдөж туурга тусгаарлаж , тусгаар амьдарсан 70 аад жилд ЗХУ ын сэтгэл харамгүй тусламж , дэмжлэгтэйгээр Монголчууд 15 р зуунаас шууд л 20 р зууны хөгжил дэвшилтэй хөл нийлүүлэн алхах болсон . ... Харин 21 р зуунд ч Хар Хятадын эрхшээлд , Шарын шашны боолчлолд буй Төвд орон өнөөдөр бүр Дундад зууны харанхуй бүдүүлэг шашинжсан цаг үетэйгээ , аль эртний цахиур буутайгаа, хир буртагтаа дарагдсан навсархай байшиндаа оюуны хоосролд орон амьдарч байгааг энд тэндхийн аялагч , жуулчдын авсан зураглал , баримтат киногоор харж ойлгон гайхширцгааж байна. Дөнгөж л 1921 онд Монголчууд ийм байсныг түүхийн шарласан гэрэл зургууд бидэнд гэрчлэн Музеин хананд өлгөөстэй байгаа бус уу. !!! ... Монголын Их Эзэн Чингис хааны удам угсаа Алтан ургийн дэвшилтэт санаа бодолтой Сайн ноён хан Намнансүрэн , Чин ван Ханддорж тэргүүтэй эх орончид Төвд лам Жавзандамба хутагт , шанзав Бадамдорж нарын гараар устгагдаж , ... Нанхиад цус холилдсон Алтан ургийнхан нь Дундад Иргэн Улсад урваж Гаминд тусалж энэ мэт гэмт явдлынхаа төлөө толгойгоо авахуулсан бус уу. !!! ... Хөх тамгат Монголчууд өнөө цагт ОХУ тай ойртон дотносож бүх төрлийн салбарт харилцаагаа хөгжүүлснээр , Арлын Япон оронтой эдийн засгийн түншлэлээ гүнзгийрүүлснээр Улс орны өмнө тулгамдсан хүнд хэцүү асуудлуудаа богино хугацаанд шийдвэрлэж , Тусгаар тогтнолоо батжин бэхжүүлж , хөгжлийн зөв зам дээр гарч чадах болно. ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж , тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
Монгол цэргүүд байлдааны бэлтгэлжилт бүрэн хангагдаагүй, Лениний тусламжаар өгсөн орос винтовоо шинээр татагдаж ирсэн цэргүүд нь бүрэн эзэмшиж амжаагүй бсан нь үнээн. Гэхдээ бас бүгд ч тийм биш. Үүнээс өмнө болсон жижиг тулгаралтуудад оролцоод дадлагажсан хэсэг бас байсан. Мөн Илийн Сумьяа хошууныхаа 55 торгууд цэрэгтэйгээр оролцсон. Тэд шинжаанд хятадуудтай удаа дараа байлдаж давуу хүчинд цохигдож гарч ирсэн улс. Тэд нар бол хятадтай байлдах туршлага суучихсан хүмүүс бсан нь мэдээж. Зарим нь татагдаж ирээд удалгүй хиагтын дайнд орсон. Нэг ёсондоо дадлагажсан дадлагажаагүй холилдсон цоохор цэрэг бсан.Тулалдааны тактикыг Сүх жанжин Сумьяа бэйс нар ярилцаж бгаад зөв тактик барьсанаараа ялсан. Хятадууд тоогоор хамаагүй хэд дахин илүү бсан. яагаад гэвэл тэр үед хүрээнд суугаа хятад иргэдийн тоо 120000 бсан. Дээрээс нь хятадын 12000 хүнтэй томоохон уэргийн анги ирсэн бсан учраас тооны хувьд 10000-с ч их бсан байх магадлалтай. Мөн Барон Унгерн хүрээнд байгаа хятадын цэргийн гол хүчний эсрэг 3 удаа дайрч байж цохилт өгч гаргасан. Цагаан сарын шинийн нэгэнд. Тэгэхгүй бол тэр цагаан сарыг чинь улаан сар болгож хядах гэж бсан. Барон Унгерн бол монголчуудыг хядлагаас аварсан хүн шүү.
... Мэдээж шинэ тутам байгуулагдсан бүхэнд алдаа, оноо заавал байх болно. Хиагтыг дайлаар мордсон ихэнх дайчид нь хээрийн аялалын нөхцөлд бүрэн дасан зохицсон , морь ихэд гарамгай унадаг , Хужирбулангийн хуучин цэргүүд , олонхи нь анчин гөрөөчин Малчин хүмүүс байсан учраас цэргийн хэрэгт боловсрох цаг хугацаа бага шаардсан . ... Мөн Жанжин Д Сүхбаатар урд өмнө дарийн утаа үнэрлэж үзээгүй бус , Хатанбаатар Магсаржав Жанжны удирдлага дор тулалдан хүн, хүчээр илт давуу Дундад Иргэн Улсын Хар Гамин цэргүүдийг бут цохиж явсан туршлагатай цэргийн дарга хүн . ... Өчүүхэн хүмүүс , өс өвөрлөсөн харь цустай түүхчид яаж ийгээд Д Сүхбаатар Жанжныг минь муулж , Монгол цэргүүдийг үгийн далимд доош нь оруулах гэж хичнээн оролдсон ч Дэлхийг тохинуулж явсан Монгол Хаад , түүний Жанжин , цэргүүдийн баатарлаг уламжлал , дайчин нэр сүрд юу ч үгүй бяц дарагдацгаах болно гэдгийг сануулж байна , ... Унасан бөхөд шалтаг мундахгүй , ... Даравч дарайна , булавч бултайна . ...
Сумьяа бэйс бол Шинжааны ЦАХАР хүн шүү дэ. Ямар ч торгууд, өөлд мөөлд биш. Сумьяа бэйсийг шинжаанд бослого гаргаад Хятадуудтай байлдхад түүнийг тэнд олноор байх дүрвэд, мүрвэд, торгууд моргуудууд дэмжээгүй, бүр Хужаа нарын талд мэдээ зээж байсан гэдэг. Харин Шинжаанд цөөхөн байх ЦАХАР Монголчууд л Сумьяаг дэмжиж босч байлдсан түүхтэй. Хүчинд түрэгдсэн Сумьяа зугтсаар яваад Оросооор дамжаад Ар Халхад орж ирсэн юм. Халх, цахар, үзэмчин, харьчин цэргүүд хувьсгалыг хийсэн юм. Харин хар санаатай дүрвэдүүд баруун хязгаарт буруу санаалж, Шинжаантай нийлэж тусдаа улс болно гэж хуцацгааж байсан гэж байгаа. Тэр санааг нь Хатанбаатар хага дарсан юм.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Mongolchuud baildah daitahdaa aviyastai humuus ee, uunees omno tavan zamiin baildaand ch hyatadiig yalj yavsan humuus, harin hiagtad neg ih tom yum boloogui bj boloh l yum
hai daa ene hyniig tyyhch gehed herhen chag ye dygneh be?hemeen anzaarah heregtei!bidnii deedsyyd ynen zeb tyyhtei baisan ni ynen?ter byriig orosiin bicheech nar syyld Mongoliin kommunizmd tohiruulsan baij magadgyi yum!gehdee l manai tyyh il garch ynen zeb ni zaabal garna!Sumya beisiin hyyhedyyd bolon hamaatan sadan odoo hyrtel amid seryyn baigaa bas gargasan nom zohioluud ch bii!!edgeeriig tal talaas ni sydlaj,bas deerhi orosiin tyyhch U.Y.Zlatkinii zohioliig ch olj yzseer ynen tyyhendee oir handachgaaya!bid ynen zeb tyyhiin debtertei boloh ni orchin chagiin bodit ynen!ene chyhal bna!Harin Bron yngernd neg hesee bosgobol Bronii syns bayarlahsan daa!!!Heerhii,bidnii telee ylaan orosuudad aluullaa syy dee!!!
… 17 р зуунаас Монгол хэдийгээр Манжид дагаар орсон ч хүч хавсран Хятадыг дарангуйлж байсан нь үнэн . Харин 19 зуунаас эхлэн Манж Tөр гэж үнэндээ байхгүй болж, Хятаджсан Манж гүрэн бий болсноор Монголчуудын дунд туурга тусгаарлаж , биеэ даах бодлого маш хүчтэй өрнөсөн . Ийнхүү үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөний оргил үе нь Манжийн уналтын үетэй давхцан 1911 онд бүрэн биеллээ олсон . Гэвч Хятаджсан Манж устаж , урдын боол Хятадууд Дундад Иргэн Улсыг байгуулан Tөрийн эрхийг барьсaн цаг үетэй давхцан , … Монголчуудын эрх чөлөөний төлөөх тэмцэл төвд хутагт Жавзандамбa, шанзав Бадамдорж тэргүүтэй урвагч ноёдын гараар орон замхарч , Гурван улсын хэлэлцээрээр Хятадын дагавар , Aвтономит эрхтэй улс болон хувирсан. 1918 онд Хятад Гамингийн хар цэрэг , урвагчдын тусламжтайгаар буун дуу гаргалгүй Их Хүрээг эзэлж , Монгол Улс бүрэн эзлэгдэх аюулд орсон . ... Монголд 1921 онд Их удирдагч Д Сүхбаатарын удирдлагаар Ардын хувьсгал ялж Зөвлөлүүдийн Холбоот Улсын тусламжтайгаар гадаад , дотоодын урвагч дайснуудыг бут цохин сөнөөж , Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг бататган тогтоож Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсыг байгуулсан. ... Энэ бол шинэ Монгол улсын бодит түүхийн эхлэл нь байсан гэдгийг бүх Монголчууд хүлээн зөвшөөрдөг . … Харин урд цагийн Гамин Хятадын үлдэгдэл, өнөө үеийн ардчилсан хужаа нар хүлээн зөвшөөрөх нь бүү хэл , элдвээр эсэргүүцэн ардчилсан хужаа Ц Элбэгдоржтонгууд , түүний гаргаж ирсэн хуурамч төрийн шагналтангууд түүхийн бодит үнэнийг өөрчлөн , худал хуурмаг баримтыг тараан цацаж , олон түмнийг төөрөгдүүлэн, хууран мэхлэх бусармаг аргаа хэрэглэж байгаа нь бүгдэд илэрхий болж байна.. ... Бүр анхнаасаа 1921 оноос хойш Хятадтай хил нэг улсыг байгуулахын төлөө balin Tserendorj тэргүүтэй хужаанууд Монгол Улсын Төрийг дотроос нь мэрж сулруулахыг оролдон элдэв эсэргүү ажил өдөөн , бузар мууг үйлдэж байсан . Зөвлөлтийн тухайн үеийн хүч хэрэглэх бодлого нь … balin Tserendorj тэргүүтэй хужаагийн эрлийзүүдийн намын бүлэглэл хүчтэй байхад тэдний хүчийг сулруулах , Шарын шашинжсан Монголчуудын оюуныг чөлөөлөх нөгөө талаар язгуурын Монголчуудад улс төрийн бодит дэмжлэг үзүүлэх зорилготой байсан . … 1922 онд Tserendorj terguutei hujaa nar хэмжээгүй эрхт хаан ширээг амлаж Богд Жавзандамба хутагтыг өөртөө татаж чадсанаар , Сайн ноён хан Намнансүрэн, чин ван Ханддоржийн хорлогдож үхсэн тэр л хороор 1923 онд Сүх жанжин минь хорлогдож үхсэн . Түүх давтагддаг юм . … 1998 онд С Зоригийг бас л алсан яагаад гэвэл хужаа нар буюу Tserendorjiin удам угсаа Ц Элбэгдорж , Бао баабар , М Энхсайхан , П Очирбат гэх мэт бусармаг этгээдүүдийн Монголыг доройтуулах бузар санаанд нь хамгийн их саад болох хүн нь С Зориг агсан байсан учраас , … Тэрээр ардчилсан хужаануудын гарт аймшигтайгаар яргалуулж алуулсан . ... . . . . 1927 оноос балин Цэрэндорж тэргүүтэй танай Гамин хужаануудаас , Зөвлөлүүдийн тусламжтайгаар ангижирсан Tөр улс маань зөв замаар асар хурдацтай хөгжих хөгжлийн үүд нээгдэн , 1991 онд У лс шиг У лс болсон байсан. … Гэтэл Монгол Улсыг ардчилсан хужаанууд та нар сүүлийн 20 гаран жилд ардчилал нэрийн дор Богдын үеийнхтэй адил гуйлгачингийн орон болгож , өөрсдөө Aрдчилал нэрийн дор хулгайлж , дээрэмдэж хагартлаа баяжсан . Та нар шиг хужаа нар Монголын төлөө хэзээ ч зүтгэж чадахгүй , үргэлж замд нь саад болж хорлож байдаг . Тиймээс Mонголчууд танай хужаа нарт дургуй байдаг юм . … Чин ван Ханддорж , Сайн ноён хан Намнансүрэн гээд эх оронч Mонгол хөвгүүд У лс орныхоо тусгаар тогтнолын төлөө тухайн үеийн улс төр , нийгмийн хүчин зүйл сээс шалтгаалан төвд хутагт Жавзандамбыг Богд Хаанаар өргөмжилсөн . Гэвч өргөмжилсөн Богддоо бүгд хорлогдож үхсэн ч , … Монголын тусгаар тогтнолын төлөөх эхний алхамыг хийж чадсан . Тэд үүнээс илүү зүйл хийж чадахгүй, үүнийгээ ч тэд ойлгож байсан . … Шинэ Mонголыг шинэ хүмүүс босгож чадах байсан . Тэр удирдагч нь Монголын ард түмний хайртай хүү Д Сүхбаатар байсан . Тиймээс , Tэрээр Монголын ард түмний зүрх сэтгэлд үүрд мөнхөд Улсын баатар эх орончийн дүрээр үлдсэн . Та нар яаж ч муулаад , үнэнийг худал болгож чадахгүй . … Түүх эргэдэг юм . … Удахгүй бид хорон муусайнууд урвагчдаас улс орноо бүрэн цэвэрлэж , … Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор хүчирхэг шинэ Монгол улсаа байгуулах болно. … Удахгүй бид Xятадуудаас газар нутгаа бүрэн цэвэрлэх болно. Гэхдээ юуны өмнө тэдний төлөө ажилладаг , тэдний төлөө бичдэг, тэдний төлөө хууль гаргадаг , тэдний төлөө Монголчуудыг 2008 - 7 - 1 шиг талцуулан тэмцэлдүүлдэг, 2012 оны УИХ ын сонгуулийн дүнг өөрчлөн ард түмний сонголтыг бус ардчилсан хужаа Ц Элбэгдоржтонгуудын программчилсан урвагчдын нэрсээр харийн урвагчийн одонт Содномцэрэнгийн СЕ Xороотой хавсран АНУ ын санал тоолох машины тусламжтайгаар хууль бус УИХ ыг бүрдүүлэн , хууран мэхлэх арга замаар Монгол улсын Tөрийн эрхийг булаан эзэлж авдаг, тэдний бизнесийг Tөрийн хамгаалалтаар хамгаалдаг ардчилсан хужаа Ц Элбэгдоржтонгууд, З Энхболдтонгууд , Бао баабартангууд , М Энхсайхантангүүд, П Очирбаттангууд, М Энхболдтонгууд гээд хужаа нарaaс мөн Mонгол турк сартуул нь мэдэгдэхгүй урвагч Н Алтанхуягтангуудаас үтэр түргэн ангижрах болно. . … Дараа нь улс төр, эдийн засгийн бодлогоо илүү өргөн хэмжэээнд буюу дэлхийн хэмжээнд явуулах болно. … Энэ цаг тун ойрхон байна. … Хамгийн гол нь эдгээр ардчилсан хужаа луйварчид урвагчидийн элдэв бусармаг турхиралтанд, өөрсдийн үйл ажиллагааг худал магтсан, хуурмаг буруу суртал нэвтрүүлгэнд, тэдний бууны нохдын ятгалганд автахгүй байх ёстой. Монгол хүний уужим талбиун ухаанаар Мөнх Тэнгэрээ дээдлэн , зөв шударгууг баримтлан Монгол улсаа хайрлан , хамгаалж амьдрах хэрэгтэй . … Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
Юун лалар хуцаад бна аа хятадын эрлийз оросын шээс үү???????я
Orosuud lbaildsan sh dee sux baatar daraa n tedendee aluulsan um unendee ene n oroc xyatad 2 iin l dain baisan um sh dee
Монголын аймаг хошуу болгон цэрэгтэй байсан шүү эр болгон цэрэг битгий марга маргашгүй үнэн гэж байдаг юм
Chingisiin ued orh burees neg tsereg gardag bsan.tuhain ued bol ail burees neg lam gardag bsan.
Shiremen mundur orson.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Artillery and Cavallery
Д.Сухбаатар бол Хужирбуланд орос сургагчаар цэргийн эрдэм заалгаж, евер Монголын нутагт хар хятадуудтай хангалттай байлдсан. Тэдэнтэй хэзээ, яаж байлдахаа ч мэддэг болчихсон байсан хун. Энэ туух гуйвуулдаг хужаа нар барагтайхан байгаарай. Ардчиллаар далимдуулж Монгочууд бидний ундэсний бахархлыг гутааж чадахгуй шуу.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
оорсдоо чадахгуй байж хуний хийснийг угуйсгэдэг монгол - хятад зан больж уз
Нохойн баас минь юмаа судалж, мэдэж байж хуцаарай, чи.
Hiagtad bsan gaminguud buleg heseg humuus bish baingiin armiin zohion baiguulalttai bsan 2000 orchim mergejliin tsereg busad ni daichlagdsan engiin irged zereg bsan bh.orosoor damjin tomor zamaar butssan humuus zovhon udirdah bureldehuun tsoon hun bsan bh.ihenh ni uragshaa zugtaad barond buttsohigdson.
Ene tuuhiig sain sudlah heregtei budliantai hoorondoo hol zorootoi too helj margadag sedev.tsagaan tolbo shaham sedev
M.enhpurev chi hol ochij bugs doloo.bolson yumiig chi novsh yamar sanaatai uguisgeed bga chin todorhoi , baasnii huudii min mongol cham shig hogoor dutahgui , gadagshaa tonil ,tiim uhaantai yum bol ungursuniig bish ireeduin tuhai yari bod !!!
Hujaagiin shees mini chi Suhbaatriin baiguulsan gaviyag uguisgeh geed baigaa umuu haashaa um? Buh umiig ni doosh hiisen um bicheed hutsaad baih chini. Hujirbuland baisan mergejiliin tserguud baingiin beltgeltei baisan medev uu gologoo
Жанжин Д.Сухбаатар Шивээ Хиагтаас хамаагуй емне хар хятадтай хийсэн дайнд шалгарч, Богд хаанаас Зоригт баатар цол хуртэн, отог жинсээр шагнуулсан юм. Мен Улсын доод хурлын гишуун явсан хун шуу. Нармийсан хужаа нар санаатай ингэж тархи угааж байна. Монголчууд бидний нандигнан хайрлаж, зоригжин бахархдаг бух юм руу Баабар тэргуутнууд дайралт хийж байна.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Гэхдээ манай өөрийн уг тулаанд оролцсон хүмүүсийн хэлсэн ярьсан илүү чухал гэдгийг мартаж болхгүй. Сүүлийн үед монгол хүний хэлсэн ярьсан бүхэн худлаа, гадаад хүний ярьсан хэлсэн бичсэнийг туйлын үнэн болгох явдал санаатай буюу санамсаргүйгээр хэт их газар авч түүхийг минь мушгин гуйвуулагч Доктор О.Батсайхан мэтийн хөлсний бичээч-урвагчид олширч байх шиг байна.БОЛГООМЖЛОГТУН.
Hujaagiin sees Baabar 60aas dees nasniihan daldarbal Mongol hegjih yum gesen hyzaj baigaa har hyatad syy!!!chi zygeer ene Mongol gazar deer gem zemgyi hyzsaar baih bolno gej goridooroo!!!!chamaig seneeh mongol hynii gasyyn ynen tyyh byzarladag sanaag chini tasdaj hayahad oir baigaa syy!!!cham sig iljeg ardchilsan ner barij hyzdaggyi yum,geleg ee!!!chamaig haa yabaa gazar chini nydarhaan Mongol hyn bii echij bna!!!muusain tyyhch nerteoi gelegnyyd ee!!!tejeeber chini ikhedeed Mongoliin tyyheer oroldoh geed baibal uyaagiin chini bagasgaad egnee!!!yheh salgyyraa sain beld!!!!!!!!!!!!sangiin egnee!!!!!!!!!
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Монголчууд бууны овоо хараа нийлүүлэхийг мэдэдгүй байсан гэдэг бол зүгээр Оросуудын өөрсдийгээ дөвийлгэх гэсэн биднийг доош хийх гэсэн оролдлого. Оросуудын Азийханд их томордог дээрэлхүү ханддаг үзэл бүр цагаан хаанаас улбаатай, энэ нь соц үед ч арилаагүй. Уригдаагүй зочин татараас дор, Чукча гэртээ ТВ худалдаж аваад үзэх гэсэн чинь ТВ биш хөргөгч байв г.м.Дашрамд нь хэлэхэд биднийг бэлэг эрхтэн нь хүртэл жижиг, сармагчин суудлаар суудаг гэж нилээд нэртэй хүн нь бичсэн нь бий.Ийм юм Түүхч,доктор нэртэй О.Батсайхан гэгчид их таалагддаг харагддаг. Тиймээс иймэрхүү тэмдэглэлийг олон нийтэд цацах гэж байгаа хүн их болгоомжтой няхуур нямбай хандах хэрэгтэй.
Монголын ард түмний үнэнч хүү цогтой эх орнонч зоригт ихо жанжин Д. Сүхбаатар бол Монголын эр орончдыг эрх чөлөө тусгаар тогтнолынх нь төлөө их тэмцэлд уриалан дуудаж удирдан жолоодсон агуу хүн билээ. Д. Сосорбарам, Э. Бат-үүл мэтийн шуналд хөтлөгдсөн новшнуудтай харьцуулшгүй агуу гавъяа байгуулсан түүхт хүн билээ.
хм
хм