Өнөөдөр 2021 он түймрийн хөх утаа тэнгэр огторгуйг бүрхэж нар хаан, хоолой ам хорсгоно. Гамшгийн байдалд улс орон төдийгүй дэлхий нийт орж байна. Зуны сайхан байгаль агаар усыг хордуулан гутаах шиг болж байна. Энэ бол зүгээр нэг түймрийн утаа биш ээ. Энэ бол түүхэн утаа. Санамсаргүй гарсан түймэр биш, Сибирийн ой хөвч Байгаль далай манай ахан дүүс Буриад болон Якутын буюу Их Монголоос дээрэмдэн авсан 15 сая кв км газар нутгийг санаатайгаар галдан шатааж байна. Яагаад гэвэл хөрсөн дээрх болон хөрсөн доорх баялагт нь Америкийг эзлэн түрэмгийлж унаган Индианчуудыг алж хядах үеэс энэ дайныг эхэлсэн юм. Тийм ээ, өнөөдөр 2021 оны 8 дугаар сарын 9-ний өдөр. Хар өдөр, хар утаат өдөр уушиг зүрхийг минь ахиад л алж, униарт агаар нь бидэнд хор хөнөөл учруулж байна. Одоогоос 332 жилийн тэртээ юу гээч болсон бэ? Хоёр хуудас хүрэхгүй алга дарам цаасан дээр энэ бүхнийг тохирсон.
1689 оны 8 дугаар сарын 9
Түүхэн хар өдөр
1698 оны 8 дугаар сарын 9 эмгэнэлт хар өдөр
Монголын хувь заяа
Маш гунигтайгаар эргэсэн
Манж хэмээх тоглоомын утсан хүүхэлдэйнүүд
Масоны хүсэл зорилгыг гүйцэлдүүлж
Монголчуудыг хүйс тэмтрэн алж устгасныхаа дараа
Монголын аугаа их газар нутаг
Монголын арвин их баялгийг
Масончууд хуваасан юм
Монголын тэнгэрт энэ өдөр хар нар мандаж
Монголын тэнгэрт энэ өдөр өнөөдрийнх шиг
Хар утаа суунаглаж
Монголын дээгүүр хар үүл нүүж
Монголын тэнгэрт хар од мөхсөн юм
Нурча гол хараар урсаж
Нилэнхүйдээ бүх юм хараар дүрслэгдэж
Хараал идсэн 1689 оны 8-р сарын 9
1989 оны 12 дугаар сарын 10-нд давтагдаж
Манж гэдэг нэрийн оронд
Монголын Ардчилсан Холбоо
Монгол Ардын Хувьсгалт Нам гэсэн
Монголын ард түмний хувь заяаг харлуулсан
Масоны албин чөтгөрүүд амилсан юм
1689 оны 8 дугар сарын 9 Манж-Оросын тоглоомын хүүхэлдэйнүүд
Масоны тоглоомын бодлогыг хэрэгжүүлж
Монгол орон үүрд хуваагдлаа
Монголын газар нутгийг хувааж
Монгол бол зүгээр л дүрвэгсэд юм гэж
Мулгуу Гловани гэдэг тэргүүтэн дээрэмчид басамжилж байгаа шиг
Мөн л өнөөдөр Монголыгоо аварна гэсэн
Ухнаагийн Хүрэлсүх юу болчихов оо!
2018 оны 9 дүгээр сарын 24-ний “Өдрийн сонин”-ы №189 (6032)-т ШУА-ийн Түүх, Археологийн хүрээлэнгийн захирал, Олон Улсын Монгол Судлалын Холбооны Ерөнхий Нарийн Бичгийн Дарга, Шинжлэх ухааны доктор (Sc.D), профессор С.Чулуун XVII зууны Монголын гадаад ертөнц: “Орос, Манжийн харилцаанд” сэдвээр нээлттэй лекц уншлаа. Түүний лекцийг тоймлон хүргэе.
Оросын архив, Бээжингийн хааны нэгдүгээр архив, Тайванийн архив, Польшийн архивуудад XVII зууны Монгол орны талаарх эх сурвалжууд байдаг ажээ. Профессор С.Чулуун Оросоос Монголоор дайраад Бээжинд очсон элч нарын зам, эсвэл Орос, Манжийн хоорондын харилцааны түүхэн газруудад өөрийн биеэр судалгаа хийжээ. Энэ судалгаагаар Нэрчүүгийн гэрээг хийх болсон шалтгаан, чухам яагаад Орос, Манж хоёр Нэрчүүг сонгох болсныг дүгнэжээ. Мөн энэ хүрээнд Монгол эзэнт гүрний дараахь Орос-Монголын харилцаа, Оросыг монголчууд юу гэж ойлгодог байсан, хотын бодлого нүүдэлчид хоёрын тулгарал, Оросын дорно зүгт хаяа дэрлэх монголчуудын асуудал зэргийг авч үзжээ.
Оросын элч нар Монголын нутгаар зорчихдоо хөтөлсөн өдрийн тэмдэглэл өнөөг хүртэл архивт хадгалагдан үлджээ. Тэмдэглэлд газар усны байрлал, нааш цааш явсан зам тодорхой тусгагдсан байдаг аж. 1681 онд Хотгойдын Лувсанренчинд Оросын хаанаас “Манайд дагаар ор” гэсэн жуух бичиг явуулжээ.
Жуух бичгийг хүргэж ирэхэд Лувсанренчин Засагт ханыхантай зөрчилдөөд зугтаагаад явчихсан байж. Оросын элч нар жуух бичиг өгөх хүнээ олж чадаагүй учраас гэдрэг буцсан гэдэг. Тэрхүү жуух бичиг Оросын архивт өнөөг хүртэл хадгалагдан үлджээ. Энэ жуух нь цор ганц бөгөөд үүнтэй ижил утга бүхий жуух бичгийг Монгол руу удаа дараа илгээж байсан гэдгийг С.Чулуун онцоллоо. Харин монголчуудын нүүдэлчин соёлын улбаанаас эдгээр баримтууд устаж үгүй болсон аж.
НЭРЧҮҮГИЙН ГЭРЭЭ ҮНДСЭНДЭЭ ӨНӨӨГИЙН МОНГОЛЧУУДЫН ХУВЬ ТАВИЛАНГ БҮРЭН ШИЙДСЭН
Өндөр гэгээнийг явуулаад Сэлэнгийн сав газар аюулгүй болонгуут Нэрчүүгийн сав газрыг Оросууд сонгож Манжтай гэрээлэхээр тохиролцсон. Нэрчүүг судлаачид Манж, Оросын уулзах хамгийн ойр боломжтой газар гэж үздэг. Гэтэл яг бодит байдал дээрээ тийм биш. Тэртээ 1648 оноос эхлэн Оросын хаан Монгол дахь мөнгөний ордыг хайх болжээ. Энэ нь нэг удаа Цэцэн ханаас Оросын хаанд мөнгөн аяга бэлэглэж, түүнийг хүргэсэн элч мөнгөний орд байдаг талаараа өгүүлснээс улбаатай гэдэг. Оросуудын 1648 оноос хойш мөрөөдсөн мөнгөний орд Нэрчүүгийн гэрээ байгуулсан газраас Оросын тал руу нэг км-ийн зайтай. Тэр орд нь Мөнгөөчий, Алтаачий гэдэг хоёр голын Мөнгөөчий голын сав дээр байсан. Үүнийг өнөөдрийг хүртэл судлаачид ерөөсөө анзаараагүй.
Нэрчүүгийн гэрээгээр оросууд стратегийн хамгийн гол газраа өөрийн болгож чадсан. Ингээд Нэрчүүгийн гэрээгээр алдагдаж таслагдсан мөнгөний ордыг 11 жилийн дараа ашиглалтад оруулан олборлож эхэлсэн. Ингээд 1818 он хүртэл 110 гаруй жил Оросын мөнгөний бүх хэрэгцээг тэндээс олборлосон.
Тэгэхээр оросууд газар нутаг биш, байгалийн баялаг, худалдааны замын төлөө дорно зүгт хандсан хэрэг. 1911 оны тусгар тогтнолын дараа оросууд манайхаас ганц зүйл шаардсан. Тэр нь худалдааны эрх юм. Уул уурхай ашиглах эрхээ өг тэгээд л болоо. Та нарын тусгаар тогтнолын асуудал сонин биш гэсэн байдаг. Тиймээс ч манайхыг тусгаар тогтнолын автономит эрхтэй болгоод Бээжинд өгчихсөн. Энэ бодлого 300 жилийн өмнө уг сууриа тавьсан гэдгийг дээрх явдал гэрчилнэ.
Мөнгөний орд нь одоогийн Оросын Нерчинск хот юм. Оросууд Нэрчүү гэрээний зарчмыг дараа дараагийн Манжуудтай хийх гэрээндээ хатуу баримталсан. Хиагтын, Буурын гэрээ зэрэгт Нэрчүүгийн гэрээ суурь нь болж байсан. 1681 оноос эхлэн оросууд монголчуудтай элч солилцоод ямар ч нэмэргүй хэмээн шууд цаадах улстай нь харилцъя гэсэн зарчимыг баримтлах болсон. Ингээд монголчуудын үүрэг хумигдаж эхэлсэн. 1685 оноос хойш гурван жил бэлдэж байгаад Нэрчүүд гэрээ хийжээ. Нэрчүүгийн гэрээ монголчуудын хувь тавиланг шийдсэн. Оросуудад монголчуудтай холбоотой асуудал үүслээ гэхэд шууд Манжийн хаантай хэлэлцэнэ гэж гэрээнд заажээ. Нөгөө талаасаа харахад Нэрчүүд гэрээ байгуулагдсанаар монголчуудын газар нутгийн зааг эрх зүйн хувьд баталгаажсан гэж үзэж болно. Энэ гэрээнээс улбаалж явсаар одоогийн байгаа газар нутгийн хил хязгаар тогтоогдсон юм.
Эх сурвалж: "Хөх толбо" сонин
Сэтгэгдэл(20)
Нэрчүгийн хэлэлцээрт Монголчууд оролцоогүй,зөвшилцөөгүй тул ард түмэн энэ гэрээг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэдгээ Монголын эрдэмтэд дуугарах ёстой
чи анхааралтай уншаач,тоогоод 3-үг сольчих Монголчууд олдохгүй байсан гэж байна,бусдад бурууг өгөөд байдаг өөрсдөө арчаагүй байсан байж,тэгээд тухайн цаг үеээр нь дүгнээч,өнгөрсөн хоосон яах вэ,одоо бодит рио тинтог хөөхөд оролцооч
одоо байтлаа манж орос хоёр адилхан гэж хуцах болоо юу орос монголыг 240 жил даралсаан манж монголыг дарлаагүй гэж япон хужаа хуцанээ
БАГА ЯСТАНЫ ТАВИЛАН ХАА Ч ХЭЦҮҮ Л ДЭЭ ГЭЭД ХАЛХУУД БИД ЯАЛТАЙ БИЛЭЭ ХӨӨРХИЙС ДӨӨ АЙН
103.26.193.188 Ха ха.Оросуудын гар хөл буриадууд сурснаараа Халх болоод нүүрээ нуучихсан турхираад шаажийн.
Манж( Монгол) Оросын хилийн,Нерчинскийн гэрээг оролцуулаад 5 дээрмийн гэрээ бий. Анх үнэн алдартны Оросууд 15 зуунд арьс өнгө,шашин шүтлэгийн үзэн ядалтан дээр суурилсан дайнаа,эхлээд Казанийг дараа нь Ас Тархуныг( Астраханийг) дараа нь Тобольскийг эзэлж эхэлсэн. Дараа нь эхлээд Уйгур Пуштунуудыг дараа нь Казах Киргизүүдийг Ойрад Монголчуудын эсрэг турхирч бүгдийг нь устгаж Зүүнгарыг сөнөөгөөд Сибирь Төв азид эзэн суусан.Харамсалтай нь энэ дайны төгсгөлд Манж Халх хамтарч Оросуудад туслаад Шинжаанд эзэн болсон.Оросуудын биднийг турхирч ганцаардуулдаг Хятад Түрэг үндэстнүүд тэднээс ялгаатай нь биднийг үзэн яддаггүй Монголын мөнхийн хөршүүд.Тэднийг ч европ гэж балайтдаг Оросууд Буриадуудтайгаа бидэнтэй адилхан доорд үзэж, үзэн яддаг.
zvvngariin haant ulsiig manj halhuud niilj ustgaj haysaniig tvvh medenee. end oros ogt hamaagui za. hujaa hyatad garaltai hurliizuud ingej orosiig vzen yduulah gej tvvhiig hvrtel hudalaa oorchiloh gejee..1755 ond manj hahiin negdsen hvch zvvngariin haant ulsiig ustgaj 1 jiliin daraa bosolgiig darj bnaa geed 0.6 say oirad mongolchuud alsan ni odoo mongoliin tvvhen dehi hamgiin tom genotsid yumaa.. han pushtunuud mongoliig alsaniig heleech afgan hazaruud bol mongol bish shiit shashinaasai bolj hyaduulsan. deer uigaruud hyatadiin esereg bosolgo gargaj baisanaas neg udaa ch zvvngariin haant ulsiin esereg baildaj bosolgo garagaagui za.hurliizuud tvvhiig oorchilohgui l de.ene saitatad heden hurliiz dandaa oros buriadiig muuldag boljee. yg neg haygaas l bicheed bnlee de.cham olj abanaa..hyataduud bideniig vzen yddagui genee muu hujaa hurliizee. 1905 ond harchin mongold 150000 mongoliig 3 honogd alsan tvvh bii. 1970 onii soeliin hubisgalaar zobhon ovormongold 70000 hvn alj 0.2 say mongoliig shorond hiilj blaa. hoh nuurt 7000 hvn aljee, jinjanuigart 14000 hvn alagdaj olon suragui bolson tvvh bii. ingej iim tvvh bhad hyataduud bideniig vzen yddagui gej soliorson hujaa hurliiz bna. chamaig zaaval olonoo..
чи анхааралтай уншаач,тоогоод 3-үг сольчих Монголчууд олдохгүй байсан гэж байна,бусдад бурууг өгөөд байдаг өөрсдөө арчаагүй байсан байж,тэгээд тухайн цаг үеээр нь дүгнээч,өнгөрсөн хоосон яах вэ,одоо бодит рио тинтог хөөхөд оролцооч
Халх Монголчууд үүн дундаа Түшээт хан, Сэцэн хан нар өөрийн унаган нутаг Байгаль нуур, Үд гол хавийн нутгийг Орост алддаг явдал тухайн үеийн нөхцөл байдлаас маш их хамаарсан. Халхуудыг өмнө талаас нь Манж улс улс шахан довтлохоор санаархаж, хойд талаас нь Оросууд түрэн орж ирээд дайн өдөөж, Баруун талаас нь ядарсан, зүдэрсэн дээр нь нуга дарж Хаан суух гэсэн Галданбошгот, баруун урдаас нь Далай лам өш санасан маш ХҮНД нөхцөл үүсээн 1680-1690 онд байдал хаа хаанаа эрс хурцдаж, Зүүнгарын Галдан бошогт өөрийн эзэн гэж тооцож алба өргөдөг Манжийн эзэн хаанаас зөвшөөрөл аваад, Далай ламын адислалыг хүртэн, Оросуудтай холбоо тогтоон 2 талаас нь зэрэг дайрхаар тохирч 1688 онд Халх Монгол руу их цэргийн хүчээр Гэнэдүүлэн ар хударгаар нь дайрч түйвээснээр,Байгаль нуурт Оросуудтай дайн хийж байсан Түшээт ханыхан арга буюу дайнаа зогсоож цэргээ аван нутаг буцах болсоноор ДеФакто байдлааар Байгаль нуур хамгаалах эзэнгүй болж Оросуудын мэдэлд очсон юм.
Таны үлгэр цаг хугацааны хувьд ч логик холбоосын хувьд ч дэндүү хол алдаатай байна. Халх Манжтай хэзээ ч байлдаагүй. Зүүнгараас 60 жилийн өмнө Манжид дагаар орчихсон байсан.Галдан Халхын анхдугаар Богд цолыг Бээжинд Кансигаас авсан Занабазар шиг үхтэлээ доор ороогүй.Төв Азийн Түрэгүүд Манж Халх Орос бүгдтэй нь айлгүй тулалдаж амьдарсан. Заан Тэрэлжид Халх Манжийн нэгдсэн хүчинд анх ялагдахад нь ч зоригийг нь үнэлж Манж төр явуулж байсан түүхтэй.Түшээт хан буриадуудаасаа дээр гараа ч үгүй.Ганц нэг жижиг мөргөлдөөн Оросуудтай хийсэн нь Манжийн хаанд л хүчин зүтгэсэн хэрэг байсан.Их ялалтыг их дайн л авчирдаг.
192.82.72.234 Та бол азийн дайсан европ Оросуудын шээс буриад,мэргэжлийн шоучин цуурхалчин гэдэгт 100% итгэлтэй байна.Та нарын Монголоос нүүр буруулсан ичгэвтэр түүхийг ярилцах уу яах уу? За яахав Монгол үндэстнээс та нарын албан ёсоор татгалзсан 1958 он хүртэл? Ярина ш дээ.
134.122.36.253 түүх ярих чи хэн бэ?? Удам судар, уугуул нутаг, төртэй, нэртэй хүн түүүх ярьдаг юм за! Чамд аль нь ч байхгүй! Бодвол Зайсан нуур, Шинжианаас нүүж ирсэн байх да та!! Хэн, хэнтэй байлдсан, дарсан дагагсаныг чам шиг ТҮҮХГҮЙ, ТӨРГҮЙ хүн шүлсээ үсчүүлж ярих эрх байхгүй. Миний Монголын төр байж л байна Чамд юу байна???? Хаа байна???? тэгэж ярьвал ингэж ярьна за!
ойрдууд хасгууд крым шиг санал асуулга явуулж орсод нэгдэх нь зүйтэй юм байна монгол улс украйны цаад украйн болоод байна
Гаднаасаа Азийг доорд үздэг Оросууд Монголчуудын дайснууд. Дотроосоо тэдний гар хөл Буриадууд бидний дайснууд. Монголчууд Оросуудыг гадааддаа дарж чадахгүй юмаа гэхэд дотроо Хужаа Хасаг Дөрвөд гэж Монголчуудыг турхирч хагалдаг архичин Буриадуудыг дарж чадна. Түрэг Монгол ертөнцийг адилхан европ Оросууд нь дайсагнаж доорд үздэгийг 192.82.71.75 мань согтуу Бурят собака мэдэхгүй царайлж жүжиг тавьжээ.Та нарын үнэнийг хэлчих үү? Монголд та нар одоо социализмд шигээ орос хэл, яс үндсээрээ бахархаж Монголчуудыг доош чихэж чадахаа аль хэдийн байчихсан.Эндээсээ өөрсдийгөө засахгүй бол улам доошлоно харж байгаарай.
ta nar ene sait suuj zogsoo zaigui oros buriad nariig mnuuldag novshuudaa medej bgaa shuu..mongoloos zailval taaran ter shanxi muj ruugaa za.. omhii hujaa hurliiz sanaa tavihgui shuu..
Энэ нэг мэдрэл муутай нөхөр байнга монголчуудын дунд яс хачх юм. Буриад, халх, дөрвөд гэж байхгүй. Бид цөмөөрөө монголчууд.
Өнөөгийх төр засаг бол Нэрчүүгийн үеийнхээс бүр дорой,авилгад идэгдсэн арчаагүй болсон. Хэдэн зоосноос тусгаар тогтнл, бүрэн эрхээ өгөхөд бэлэн. Өгч ч ирсэн. Эдний үр сад 2045 он буюу 20 жилийн дараа Эд МУ-г үгүй хийнэ.
Путин пиздака алдагдсан газраа авмаар байна.Согтуу Оросууд бэлэглэсэн газраа буцаагаад авдаг л юм байна лээ.
211.36.133.149-өмхий новшоо чи тийм овоо юм рио тинтогийн оффисыг бут ниргээд өөрийгөө үзүүлээч
Үхсэндээ гонишигноод байгаа юм,арчаагүйгээсээ болчихоод ,тухайн цаг үед бүх л их гүрнүүд эзлэн түрэмгийлэх бодлоготой,түүнийгээ ч ёстой 100% хэрэгжүүлдэг байсан,харин ч Оросууд англичууд шиг бүгдийг устгахчихаагүй юм,түүнд баярла,гол нь одоо арчаатай байгаа нь хаана байна,барууны ганцхан луйварчин компанийг дийлэхгүй байж,новшнуудаа та нар наад ам хэлээрээ рио тинтог хөөгөөч,тийм овоо юм бол ,үнэн худал нь мэдэгдэхгүй хаа урьдын юмаар хов жив хөөуж байхаар