АН-аас Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхэд шаардлага хүргүүллээ.
Уг шаардлагад: "Дэлхий дахинд геополитикийн зөрчилдөөн, хөгжингүй орнуудын мөнгөний хатуу бодлого, БНХАУ-ын “Тэг Ковид”-ын бодлого, эд хөрөнгийн зах зээл дээрх хямралаас үүдэлтэй эдийн засаг нь саарах эрсдэлтэй туйлын хүнд үед Монгол улсын Засгийн газраас 2023 оны Монгол улсын нэгдсэн төсвийг өргөн барьж, УИХ-аас 2022 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр хэлэлцэж, яаран баталлаа.
ОУВС, Дэлхийн банк, Азийн Хөгжлийн Банк зэрэг олон улсын санхүүгийн байгууллагууд дэлхийн улс орнуудад төсвийн бодлогоо чангаруулахыг зөвлөж буй өнөө үед Монгол улсын түүхэнд байгаагүй хэт тэлсэн буюу 20 их наядын босго давсан төсөв ийнхүү батлагдаж байгааг Ардчилсан нам эрс буруушааж байна.
2021 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдрийн УИХ-ын Нэгдсэн чуулганаар төсвийн хүрээний мэдэгдлээ баталж дунд хугацаанд төсвийн голлох үзүүлэлтүүдийг хуульчилснаас хойш 4 сарын дараа Засгийн газраас Төсвийн тогтвортой байдлын хуулийн 7.3, 10.1.3, 11.1.2 дахь заалтууд болон Төсвийн тухай хуулийн 27.1.9 дэх заалтуудыг зөрчсөн хуулийн төсөл өргөн барьж, Улсын Их Хурал Үндсэн хуулийн “хууль дээдлэх” зарчмыг уландаа гишгэж төсвийг хэлэлцэж баталсанд харамсаж байна.
Төсвийн зарлагаа өндөр байлгахын тулд орлогыг хэт өөдрөгөөр төсөөлсөн нь Төсвийн тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.1.2-д “...төсвийн төсөл “макро эдийн засгийн төлөв байдал, дүн шинжилгээ, тооцоонд үндэслэсэн байна” гэсэн заалтыг зөрчиж байна.
Уул уурхайн салбараас 2020 онд 3.2 их наяд төгрөг төсөвт төвлөрүүлж байсан бол энэ үзүүлэлтийг 4.9 их наяд төгрөг болгон тэлжээ. 2018 онд татварын орлогын хэмжээ 6.2 их наяд төгрөг байсан бол 2023 онд 17.0 их наядад хүргэж, огцом буюу 3 дахин өсгөсөн байна.
Энэ хугацаанд манай улсад үйлдвэрлэл ийм хэмжээнд өсөх нь бүү хэл эсрэгээрээ уруудаж, ахуй нэгж, иргэдийн нуруун дээр ирж буй татварын ачаалал бараг 3 дахин нэмэгдлээ.
Эдийн засгийн хямрал нүүрлэсэн энэ цагт эрх баригч МАН намын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй тооцоо судалгаагүй төсвийн бодлого нь ядуу иргэдийн тоог нэмэгдүүлэх, аж ахуй нэгжүүд хаалгаа барих нөхцлийг бүрдүүлж байна.
УИХ-ын хэт олонхи эдийн засгаа солонгоруулах биш харин уул уурхайн хараат байдлаа улам бүр нэмэгдүүлж, бүтэн гурван жил ковидын хатуу хөл хорионд үйл ажиллагаа нь тасалдсан аж ахуйн нэгжүүд, иргэдээсээ илүү их хэмжээтэй татвар авах замаар төсвийн орлогоо нэмэгдүүлэхээр тооцсон нь нийгмийн дундаж давхаргад илүү эрсдэлтэй шийдвэр боллоо.
Төсвийн зарлага дэндүү данхайж жил ирэх тутам 20 хувиар өсөж байна. Гэтэл манай улсын эдийн засагт энэ хэмжээний өсөлт гарсангүй, ДНБ 12-14 тэрбум ам.долларт эргэлдэж, төрийн үйлчилгээний чанар сайжирсангүй. Үнэ өсөж, ханш сулрахтай зэрэгцэн иргэдийн амьдрал уруудаж, нэг иргэнд ногдох ДНБ-ний хэмжээ 4 мянган ам.долларт уяастай арван жил өнгөрлөө.
Төсвийн зарлага 2018 онд 9.6 их наяд байсан бол ирэх жил 20.5 их наяд болж огцом, урсгал зардал нь 7.4 их наядаас 15 их наяд төгрөг хүртэл тус тус нэмэгдлээ. Урсгал зардал өсөхийн хэрээр төсвийн алдагдал нэмэгдэж үүнийгээ гадаад зээлээр хааж ирлээ.
Төсвийн тухай хуулийн 27.1.9-д Төсвийн төсөл боловсруулахдаа “Төрийн мөнгөний бодлогын зорилтод нийцсэн байна” гэж заасан. Монголбанк мөнгөний бодлогоо чангалж, бодлогын хүүг 12 хувьд хүргэсэн энэ үед төсвөө ийнхүү тэлсэн нь төсөв, мөнгөний бодлого уялдаагүй батлагдсаныг тодорхой харуулж байна. Ийм бүдүүлэг алдааг Африкийн хамгийн хоцрогдсон цөөн улсын жишээн дээр харж болдог. Азид ийм улсын нэг нь Шри-Ланка байсан.
Төсвийн хөрөнгийн оруулалтын хуваарилалт, байршуулалт жигд, эдийн засгийн үр ашигтай, нийгмийн ач холбогдолтой байх зарчим бүр мөсөн алдагдлаа. Үүнийг Хэнтий аймгийн нэг хүнд ногдох төсвийн хөрөнгө оруулалт 3 сая 279 мянган төгрөг байхад Орхон аймгийн хувьд 148 мянга, Өмнөговь аймгийн хувьд ердөө 107 мянган төгрөг оногдож байгаагаас харж болох юм. Хөрөнгө оруулалтын 1061 арга хэмжээний 80-90 хувь нь цаашид төсвийн зарлагыг нэмэгдүүлэхээр байгаа нь аюулын дохио юм.
Монгол улс нэмүү өртөг бүтээх чадамжгүй халамжийн орон болж хувирчээ. Зөвхөн өөрсдийгөө сонгуулах зорилгоор татвар төлөгчдийн мөнгийг халамж хэлбэрээр хайр найргүй тараах нь улс орныхоо ирээдүйг хорлох ноцтой гэмт хэрэг мөн.
Сүүлийн хоёр жил дараалан давхардсан тоогоор 2.5 сая иргэн буюу нийт иргэдийн 75 хувь 2 их наяд төгрөг авдаг байдал ирэх жил бас давтагдах нь тодорхой боллоо. Бусад улс орнуудтай харьцуулахад ч Монгол Улс халамжид их хэмжээний төсөв зарцуулсныг НҮБ-ын Монгол Улсын хөгжлийн төлөв байдлын шинжилгээнд онцолжээ.
“Олон төсөвтэй байж болохгүй”, “гадаад өрийг нэмж болохгүй” гэх шүүмжлэлийг МАН-ын улс төрчид ярьдаг байсан нь саяхан. Гэвч өнөөдөр Монгол улсын төсөвтэй зэрэгцэн Монголбанк, Хөгжлийн банк, Эрдэнэт ТӨҮГ, Эрдэнэс таван толгой ХК, Эрдэнэс Сильвэр Ресурс гэх мэт төрийн өмчит компаниуд төсвийн шинж чанартай санхүүжүүжилтыг тоолбол бие даасан арав гаруй төсөвтэй болсноор “Төсвийн иж бүрэн байдлын зарчим” бүрэн алдагдаж байна.
2016 оны УИХ-ын сонгуулийн үеэр өнөөгийн эрх баригчид Та бүхэн Монгол иргэн бүрд 15 сая төгрөгийн өр ногдож буй талаар хангалттай ярьсан. Харин одоо энэ үзүүлэлт 30 сая төгрөгтэй тэнцэж байна.
Хэрэв Монгол банкны своп, Хөгжлийн банкны 500 сая ам.долларын бонд, МИАТ, Төмөр зам зэрэг төрийн өмчит олон компаниудын өр, өрийн баталгаа зэргийг нэмж тооцвол Засгийн газрын өр ДНБ-ний 100 хувиас давах хэмжээнд хүрчээ.
Ийнхүү Монгол улс “гадаад өрийн хавх”-нд гүн баттай шигдлээ. Өрийн асуудал Монгол улсын эдийн засгийн аюулгүй байдлаас хальж улс орны тусгаар тогтнолын асуудал болж хувирсныг анхааруулъя.
Улс орны эдийн засаг гүн хямралд нэрвэгдлээ. Ийм байдалд хүргэхэд төсвийн хөрөнгө оруулалт дагасан болон ЖДҮ, Хөгжлийн банк, арилжааны банкуудтай холбоотой луйврууд мөн концессын хэдэн их наядаар тоологдох хулгайг залган нүүрсний оффтэйк гэрээний асуудал сөхөгдлөө. Ийм гэрээний дүн хэдэн тэрбум ам.доллараар яригдаж байгаа нь Монгол улсын эдийн засгийн аюулгүй байдалд ноцтой аюул учруулах, парламентын засаглалыг үгүйсгэж улс орныг дампууралд хүргэх “том дээрэм” гэдгийг онцлон тэмдэглэе.
Ийнхүү нийтээрээ дагаж мөрддөг хуулиудаа уландаа гишгэж, улс орны эдийн засагт гадаад өрөөр дамжин ноцтой хохирол учруулах, ард түмний амьдралыг үнийн өсөлтөөр дамжин ядууруулах, хөгжлийн бодлогоо умартсан Монгол улсын 2023 оны Нэгдсэн төсөв батлагдсаныг Ардчилсан нам эрс эсэргүүцэж байна.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 33 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-т “Улсын Их Хурлын баталсан хууль, бусад шийдвэрт бүхэлд нь буюу зарим хэсэгт нь хориг тавих....” эрхийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхэд хамаардаг.
Монгол улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх та ирээдүйд манай улсын нийгэм, эдийн засагт ноцтой хохирол авчрах 2023 оны төсөвт хуульд заасан бүрэн эрхийн хүрээнд хориг тавина гэдэгт найдаж, энэхүү бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхийг Ардчилсан нам шаардаж байна." гэжээ.
Сэтгэгдэл0
Өдийд ардчилсан нам засгийн эрх барьж байсан бол бас л эдийн засаг хямарч долларын ханш тэнгэрт хадаж гадаадын өрийн хэмжээ ихэсч уул уурхайн экспортоос олсон орлогыг ардчилсан намаараа хувааж аваад сууж байх байсныг чинь тэнэг хүн ч мэднэ.
МАН д идэж уугаагүй салбар ,банк ,сан гэж алга байна.Бүр ирээдүй өв сангаасаа 5 их наядыг 2023 он дуустал хулгайлаад идчихлээ.ЖДҮХС ,ЭМДС , НДС , ХӨГЖЛИЙН БАНК , КАПИТАЛ БАНК, ИРЭЭДҮЙ ӨВ САН ,ННҮРСНИЙ ХУЛГАЙ ГЭЭД ХӨВӨРЧ ӨГӨВ. БҮР 101 ЖИЛ МОНГОЛЫГ ЯДУУ БАЙЛГАХААР З/ Б НАМ ЮМ УУ ДАА. 1930 ОН 36000 ИРГЭНЭЭ ХЯДЧИХАВ .1940 АРДЫНХАА ХӨРӨНГИЙГ НИЙГЭМЧЛЭВ.1975 ОН ДАХИН АРДЫНХАА ХӨРӨНГИЙГ НИЙГЭМЧИЛЖ УЛАМ ЯДУУРУУЛЖ КАРТЫН БАРААНД ООЧЕРЛОДОГ БОЛГОВ.1992 ОН БҮХ АЛБАН ГАЗРЫН ДАРГА МАХНын ГИШҮҮД БҮХ БАЙГУУЛЛАГАА ДАВУУ ЭРХЭЭР ХУВЬЧИЛЖ АВААД ХЯТАДАД ТӨМРИЙН ХОГОНД АЧУУЛАВ..2016-2022 ОН түүхий эд уул уурхайн бүтээгдэхүүн хамгийн өндөр байсан үеийг ашиглаж чадалгүй АНын АВСАН ЗЭЭЛЭЭС 3 ДАХИН ИХ ЗЭЭЛ АВЧ МОНГОЛ УЛСАА ИХ ӨРӨНД ОРУУЛЖ 204 КМ замын талыг 5 жил барив.2016 онд АВИЛГАЛААР 75 байсан орныг 2022 онд 111 д оруулж үнэн гайхамшиг бүтээв.Хөгжлийн банктай холбоотой 20 улс төрчийг нэрлэсэн чинь 17 нь МАНын ГИШҮҮД байв.ЖДҮХСийн мөнгийг УИХдахь МАН 49 гишүүд З/Б-тай идэж байсан нь илрэв.ОДОО СОНГОЛТОНДОО АНХААРАХ ЦАГ БОЛЖЭЭ.
АНын үед МӨНХБАТ 17 боодол нэгт бариад зогсож байсныг хүн болгон мэдэж байгаа. Одоо 35 боодол нэгт болчихжээ.Хэн төгрөгний ханш унагаасныг сохор биш бол харж л байгаа.АНын үед 2.5 тэрбум доллар зээл аваад 21 аймгаа авто замаар холбожээ.МАН түүнээс 3 дахин их зээл аваад 204кмын талыг барив. АВИЛГАЛААР 35 байр ухарч , яамдын сайд нь ард түмнээ УЛ ,сурсан боловсрол ,нас хүйсээр ялгаварладаг болов.Бүр НӨАТаар ард түмэн амьдарч байна гэж ДОРОМЖИЛДОГ болов.Хууль зүйн яамны нэг эрхэм хошин урлагтай мөчөөрхөлдөж цахимаар алалцав.Үгээ хэлсэн ард түмнийг хөөж бууддагаа болиод хорьж цагдаж ял өгдөг КОММУНИСТ арга барилд шилжив. МАНын улс төрчид хэт ПОПУЛИЗМ хийж инфляцийг тэнгэр тултал хөөрөгдөв .Занданшатар УИХ дээр газар нутгаа чөлөөлж өгөх хэмжээнд хүртэл Ч.Хүрэлбаатар та хамгийн их өр авсан байна гэж хэлэв.
т1 гэж л хэлнэ дээ та нарыг
Бонд идсэн Боохойнууд хуцах гэж их хичээх юм. 2012-2016 түүхэнд байгаагүй их өр тавьчаад 1км замыг 4 дахин их үнээр барьж улс орноо олон жилийн өрөнд оруулаа биз дэ таннай өмхий АН.
Zugeer l gadaad or yariad l ulstor hiigeed l suuh ni AN-iin ugshiltai noxdiin hiij chadah gants arga baril. yas yuman deer ulsiin gadaad or hed bh ni tedend ogtoos hamaagui, zovhon dalimduulan ard irgediin tarhiig ugaaj uimeen samuun degdeej Zasgiin erhiig songuuliguigeer bulaaj avah l sanaa. oor yu ch bish. Uls orniihoo EZ-iig unagaaj idej uudag AN-ii noxdod itgehgui
АНы баасан баасыг одоо хүртэл цэвэрлэж дуусаагүй байна.Бонд идсэн Боохойнууд хуцах гэж их хичээх юм. 2012-2016 түүхэнд байгаагүй их өр тавьчаад 1км замыг 4 дахин их үнээр барьж улс орноо олон жилийн өрөнд оруулаа биз дэ таннай өмхий АН.
Одоо л мэдэж байгаа юм байхдаа. Ийм юмыг ойлгохгүй явж байсан юм бол улс төрийн нам байгаад байх хэрэгцээ ч алга даа. Ийм тэнэг хүмүүс юм бол одоохон наадах намаа татан буулгаа.
Хов живтэй мэдэгдэл чин хүмүүсийн энэргийг сорж бна
Хоёр намын хулгаычдын хөрөнгийг хурааж шоронд хихгүй бол ямарч нам саын удирдагч байгаад монгол орны эдийн засаг хөл дээрээ босоход хүнд болсондоо
АН ярьж байгаа болхоос энэ Үнэн шүү. Хулхидаж байгаад Жавхлан нь ирэх онд авах бсн зээлийг түрүүлээд амь тариа болгоод авчихсан.Like Emergency Help. ОУВС-нд орох гээд ноднин жилээс л арга сүвэгчилсэн б, бүхнийгээ түрүүлээд үгүй хийж б. ДБ, ОУВФ- ын хуралд орж Монголынхоо авралын төлөө эдний булхайг дэлгэнээ. Занданшатар нь Валётын Фондоос зээл өр нэмж авах нь аймаар ём биш гэлээ. Жавхлан нь худлаа л тийшээ үхсэнч орохгүй гэлээ. Хөөрхөн онигооны домог болсон баагийнууд нэг цонхоор ч багтаж харж чадахгүй лумпэнгүүд аж.АН ч гэж хэзээч учраа олохгүй нэгдэхгүй бохир бүлэглэл.
УИХ хууль батлах чадамжаа алдаж , нам бүлгийн харъяат болсон. Иргэний сэтгэлгээ даанч байхгүй , нам бүлгийн сэтгэлгээ давамгайлах болсон. Үүнд нам бүлгийн сэтгэлгээг халж ,хариуцлага тооцохгүй бол дампуурал тулж ирлээ.
тэр өрийн хавх нь АН намыханы цусалсан чингэс самуурай бонд АСЕМ ха ха ха сайхан шаана энэ тарган омгийхон
энэ тарган 2 гахайнууд 30 жил үхтэлээ идсэн одоо үхэх цаг чинь болсон юуч гэж хуцаад монголын ард түмэн та муу хоёрыг тоохгүй шдээ зайлаад өг
Odoo yay geheb dee?...gehdee ta naraas arai deer ene ylas orniig ydirdan ajillaj baigaa nam maani tednii beltgel hychin hicheej l yabna,ta nar yuch hiigeegyi baij enyyniig hor hytgan ylas oron dayar chachah hereg baigaam uu?.....eersdee nemer bolohgyi baij hob hytgah hereg baina uu?...Bid eb negdeltei l bol ene ikhe ernees salah baih suu!!!!danjaad uu daa.....
Эд нарын тарьсан өрийг дарах гэж улсаараа зүтгэж бгаа гэж улс амьтан ярих юм бна шүү.
Omhii an gesen hulgaich novshnuudiig toroos hold bailgah heregtei
ta naryn xuusen ajil nudnees dald ortsgoo
Оруулсан улс нь та нар шүү дээ.
Hudlaa popchid hench baisan iim l bna.
2012-2016 оны АН-ын засаглалын 4 жилд 35 тэрбумын өр тавьсан. Одоогийн өрийг эд тавьсан. Танай сангийн сайд Батбаяртай шууд холбоотой. Гэтэл өөрсдөө ингэж яриад зогсож байдаг. Биднийг доромжилж гүйцэж бн даа.
Энэ АН одоо л нойрноосоо сэрж бга юм байхдаа.Улс төр хийхээсээ өмнө эхлээд бол хар чулуу болсон луйварчин Эрдэнээгээ зайлуулж талцаж хуваагдлаа 1 тийш нь шийдэж хоорондоо учраа олж өөрсдөө цэвэршчихээд дараа нь эрх барьж байгаа МАН-тайгаа улс төрийн тэмцэлээ хийвэл ард иргэдийн дэмжлэг авч магадгүй шүү.