Даваа - 05 сарын 12,
2025
Дэлхий дээр 10 гаруй Монгол угсаатан амьдардаг. Эдгээрийн зургаан сая нь монгол хэлээр ярьдаг. Гэтэл халх Монголчуудын эх хэлний боловсролын чанар хэрэглээ алдагдлаа гэж дээр доргүй ярьцгааж байна. Тиймээс ч монгол хэл бичгийн боловсролыг сайжруулахад чиглэсэн арга хэмжээний талаар хэлэлцэж, Засгийн газрын тогтоол гаргахаар шийдвэрлэсэн. Тогтоол, шийдвэр гаргатал үндэсний хэлээ мартжээ.
Монгол хэлний үгийн санд гадаадын үг хэллэг олноор нэвтэрч, сүүлийн үеийн хүүхэд залуусын яриа ч эвдэгдчихлээ. Орчин үед интернэт, гар утас өдөр тутмын хэрэглээ болж, хүмүүс хоорондоо электрон хэлбэрээр харилцдаг болсон. Залуусын хоорондоо харилцаж байгаа электрон захидлын үг хэллэгийг барагтай хүн ойлгохгүй. Тэд хоорондоо л ойлголцдог байх.
Хамгийн наад захын хэрэглээ болсон мэндлэх ёс бүр ч утгаа алдсан. Удахгүй Монголчуудын уламжлалт баяр цагаан cap болно. Энэ үеэр л Монголын ард түмэн үндэсний хувцасаа өмсөж, монгол заншлаараа мэндэлдэг. Гэхдээ сүүлийн үед Монгол заншлаар мэндлэх нь хүртэл буруу болоод байгаа. Цагаан сарыг малчдын баяр гэдэг байсан. Тиймээс "мал сүрэг онд мэнд тарган тавтай оров уу" гэж асуухыг орчин үед хүмүүс хоорондоо мал сүргийг нь гээгээд "онд мэнд тарган тавтай оров уу" хэмээн мэндчилдэг болжээ.
Та амархан сайн байна уу. Мэнд ээ, та амар байна уу гэж мэндпэх нь зөвхөн цагаан сараар хэрэглэгддэг л үг болжээ. Жирийн үед бол ахмад үеийнхэн сайн байна уу гэж мэндэлнэ. Бараг ч байна уу гэдэг үг нь алга болоод сайн уу л гэж мэндэлдэг. Харин залуус маань хай, хэе гэх мэтчлэн харийн үгээр л хоорондоо мэндлэх болжээ. Эх хэлээрээ мэндэлнэ гэвэл юу байна даа л гэнэ. Түүнээс биш монгол ёсоор мэндлэхээ бараг л мартчихсан.
Харийн үзэл суртал, соёлд тун ч амархан автаж байна. Энэ нь монгол нэр төр, эх хэлээ эрхэмлэдэггүйн шинж. Харийн хэлээр мэндчилж байвал орчин үеийн соёлтой хэрэглээ болдог. Монгол ёсоороо мэндчилэх, монгол ёс заншлаа дээдлэхийг умартаж, эх хэлээ мартсаар л байгаад нэг л мэдэхэд Чингисийн Монголчууд бид эрлийз хэлтэн болжээ.
Г.Хишигсүрэн
Эх сурвалж: "Нийгмийн толь"
Сэтгэгдэл0
НИ ХАО
wo hao ni hao ma
Mongol hel zugeer l mongol oros helnii toli bichig shig hel bson shuu dee..jishee ni: osol avaar g.m. iimerhuu ug mash ih bolj bgaa..
Орос монгол толи бсан бол одоо хаанах нь иэдэгдэхээ байх ч үе байна. Саяхан UBS телевизээр нэг залуу хүүхэн хоёр Япон хэлтэйгээ гайхуулах гээд байгаамуу учиргүй японоор нэвтрүүлэг хөтлөх юм. Гарч байгаа агуулга нь Япон хүнд Монголоо сурталчилаад байгаа юмуу гэтэл Монгол хүнд Япон ресторан сурталчилж байгаа бололтой юмаа. Тийм бол Монголоороо л ярьна биздээ? Хэнд ч хэрэггүй тийм хог хийж хайран цаг зав, хөрөнгө мөнгө. Тэр залууг Япон хэлтэйг одоо хэн ч гайхаж бишрэхгүй. Тэр цаг аль хэдий нь улиран одсон шүү дээ UBS TV-ийнхээн.
WO HAO
Mongol eh saihan hel mini Modon hel bolood ydaj bna daa?....odoo yadagch yum bilee dee?ene bolobsroliin satand eerchilelt hamgiin tyryynd heregtei bna daa?manai bolobsroliin bodlogo delhiin hamgiin doroi bodlogotoi bna.hyyhed zaluuchuudad sain eh heleen hyrgemeer bna?ene byh yiliig hezee hiih ni todorhoigyi heden hyn zalin aban syyh belgee?....
Цагаан сарыг малчдын баяр гэж нэрлэдэг байсан учраас малчны ёсоор сүрэг малаа асууж мэндчилдэг гэж ойлгож байгаа бол энэ хүн төөрч явна аа. Соц үед хэт хувьсгалчид л малчдын баяр гэж тусгайлан, хотынхныг тэмдэглүүлэхгүй, Христийн хуанли баримтал гэж шахаж байснаас биш энэ бол малчдын л баяр огт биш ээ. "За, тарган сайхан өвөлжиж байна уу? Мэнд тарган сайн оров уу?" гэдэг нь одооны хотжисон судлаачийн бодож байгаа шиг өөрсдийн биед хамаатуулсан үг бас биш ээ. Мал гэж хэлэхгүй байсан ч, мал сүргийг зааж байгаа, цаашилбал бусад зүйлсийн элбэг дэлбэг сайн сайхныг дам хөндөж буй мэндийн үгс юм аа. Тиймээс "Тарган тавтай өвөлжлөө, сайхан хаваржиж байна аа" гэж хэлэх нь монгол хэлийг гажуудуулж буй зүйл огт биш юм. Сахлаа буддаг энэ судлаачдыг одоо яая даа байз?
soyol hir huchtei baina hel ter hemjeegeeree huchtei baidag. Soyoliig ihevchen ediin zasag todorhoildog. Ediin zasag ni huchtei americ bolon baruunii ornuud delhiin soyoliig todorhoilj baina. Medeej mongolchuud bid oorsdoo utas uildverledeggui computer zohion buteej chadaagui uchraas busdiin buteesen zuilsiig avch heregleel tegeed l tednii heliig ni huulbarlahaas oor argagui..yalanguya odoonii computer internet gadaadiin technology heregledeg huuhduud bol ter gadaad hellegiig dagaj duurahaas oor zamgui oor songolt baihgui um chin...ternees eh orondoo hairgui soyoloo ulandaa gishgesendee bish.
Тийм шүү, хүнтэй мэндлэхдээ онд мэнд тарган тавтай оров уу гэхээр л өөрийг нь таргалсан уу гэж асууж байгаа аятай юм бичжээ. Юу байна гэдэг чинь сонин сайхан юу байна? гэдгээ товчлоо биз дээ? Орчин үед хүний харьцааны хурд эрс дээшилсэн. Ялангуяа хот газар, танил хүнтэйгээ зөрөөд өнгөрөх хооронд чи амар сайн уу гээд зогсоод байх уу? Ингэж баалй юмаар хөөцөлдөхийн оронд Драамын чаатрын билээтийн каасанд очерлов гэдэг сонин хэлээ шүүмжлээч.
Huuhduud held orohdoo Yuan , Ni hao gedeg boljdee hoorhii!
МОНГОЛЧУУД АЛЬ ХЭДИЙН МОНГОЛООРОО ЯРИХАА БОЛЬЧИХСОНЫГ ОДОО МЭДЭЖ БАЙГАА ЮМУУ???
Hamngiin chuhal ni gadaadad baigaa mongol huuhduuded mongol hel, zanshil soyoloo zaah asuudal bna. End Bolovsrolyn yam, gadaad yamvdlyn yam elchin saidyn yam bolon gadaadad baigaa etseg ehchuud hamtarch ajillah heregtei ban. Ene talaar Bolovsrolyn yamnaas tusul hutulbur bolovsruulj heregjuulmeer bna.
Harin tiimee end neg anhaaral handuulaad video hicheel gargaad gadaadad suugaa mongol huuhduudde zaaj surgamaar baih yumdaa.
эрлийз биш хэлтэй хэлэнд нь нэг ч гадаад үг ороогүй ард түмэн байвал олоод ир тийм юм байдаггүй л байхгүй юу
harin tiin
õàðèí òèéì. ýíý òóéëøèð÷ áàéíà. õýëýíäýý àãààð îðóóëàõã¿é îþóíû ñààòàëä îðíî.
Bitgii hudlaa het undeserheed bai
SoLongoschuud bidniig ta nar orosoor yariad baigaa yumuu gej goLduu asuuj baidag. Magadgui bidnii ayaLguund uurchLuLt orson baij boLoh yum. L.TudeB doktor heLsen baidag. urid ni bid udur dutam heregLegdej baisan ugs 5000 garui bsn. odoo gurBan myanga hureh uguitei boLson tuhai. MongoL ugsee denduu oLong geesen orhigduuLj martaj baigaan jishee ene baina.Ter oLon myangan mongoL ugsiin orond gadaad ugs bidnii yarian dund haBchuuLagdaj orsonoos boLj geegdsen baihaa. Zarim ni het mayagLaj gadaad ugs heregLej baidag ni im hortoi baigaa yum.SuuLiin 500-jiLiin hugatsaand deLhii deerhi buh heLnii hagas ni muhsun gej sudaLgaa garsan gedeg.2100-on gehed 7000-n heLnees mun L hagas ni ustah magadLaLtai hemeesen baidag. Ustah magadLaLtai buh heLnuudiin terguun egneend MongoL heL orson baigaa gesen ni haramsaLtai.Doktor L.TudeB guai heLsen baina-"har " gedeg ug MongoLchuudiin hamgiin ih heregLegddeg ug,ene ug 95-n huBiLbartai ."TSagaan" gedeg ug 85- huBiLbartai ; MongoL heL boL ZALGAMAL heL, busad heL UGSARMAL heL. AngLi heL-duudLaga ,bichLegiin mash ih zuruutei ,buduuLeg heL shuu dee; Frants heL mun adiL. Ispani heL arai gaigui ; Frants huuhnuud heL , hooL hoyoroo daLitagnuuLsaar baigaad yu ch bish boLgoson ; SetguuLchid "ug" uiLdBerLegchid baih yostoi " Ug muutai setguuLch boL yaduu setguuLch gesen shuu. "gasan huuhed "- ontsgoi aBiyastai huuhdiig ingej heLdeg baina."manhag "-emiin urgamaL hiij hadgaLdag saB baih ni;Tiimees bid yadaj yarian dundaa gadaad heL mun eLdeB mayag uzuuLj yarihaa boLih heregtei yum. '''''''''"HeL , HiL , MaL -guraB deer MongoL tumnii sanaa negen chigt baih yostoi "HeL, HuL ,MaL guraBtaigaa baihad hen bayan baih be? MONGOL" hemeen Z.Dorj guai heLsen baidag.''''''''''CHihnii chimeg boLson AYALGUU saihan MONGOL HEL CHin zorigt uBgud deedsiin mini uB ih ERDENE Sonsoh bur yaruu bayaLgiig gaihan bayasch Sod ih biLegt tumen yugeen bishren magtmuu bi" hemeen B.Renchin doktor heLj uLdeesen baidag,baidaga.
Neeree setguulch nar oorsdoo oguulleg bichihdee ih holij bichne. Teriigee bolimoor yum Uul ni gadaadiinhan mongol jel ihgoyo duudlagatai japan hellegtei tostei gej yardag.
sayakhan taxi gedeg TV-iin nevtruuleg uzej baihad khutlugch zaluu ni oroltsoj baigaa 50 garan nasnii emegteig ajima geed l avch ugch baina lee. Ene ch arai l khetersen asuudal bolj baina daa, yadahdaa TV, radiogoor olon niited khurch baigaa nevtruuleguud ni mongol kheleeree yarij baikhgui bol bolokhgui l baikh daa.
bidniig gadaadiinhan ssss shshsh gesen usgiig ih helj bna gediin tegiishdee tegsiishdee ene bol odoo yu gemeer yum be dee
Neerein mnai mgl kel bokirdoj barug ustaj ugui boljiinooo. Zarem ni bur kirill mongil ch ugui huuchen mongol ch ugui yostoi balarch balairj duuslai shu. Ek helein hairlij hamfailahgui bol blhoo bsan bainshuu ta mnee! Ekh kelee bid kamgaalghguiubbol kene kamgalhin be?
Гадаад яваад 10 жилийн дараа ирсэн чинь Монгол хэлээ ойлогохгуй болчихсон бна лээ.
ali ert iim bolchihson odool oilgoj medetsgeej baigaa humuusuu
colongosuud baasaa medeed bgaa ym