sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)

 

Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн сайд нарын VII Бага хурал Улаанбаатар хотод дөрөв хоног үргэлжлээд саяхан өндөрлөсөн. Өнгөрсөн ням гарагт Төрийн ордны их танхимд болсон “Эмэгтэйчүүд ба ардчилал” бүгд хуралдаанд илтгэл тавьсан Соёл, спорт, аялал жуулчлалын сайд Ц.Оюунгэрэлтэй хуралдааны үеэр уулзаж ярилцсанаа хүргэе.
 
 
-Таны илтгэл хуралдаанд оролцогчдын анхаарлыг ихээхэн татах шиг боллоо. Өөрт тань анзаарагдав уу?
 
-Ганц миний хэлсэн үг гэ­хээ­сээ илүүтэй Бага хурлын үйл ажиллагаа их сонирхолтой, ард­чиллын дуу хоолойг дэлхийн 100 гаруй орны төлөөлөгчид бие биедээ хүргэж байгаагаараа туйлын ач холбогдолтой юм. Оролцож байгаа төлөөлөгчид ч үнэн сэтгэлээсээ хандаж байгаа нь тэдний нүүр царай, хэлж байгаа үгнээс тодорхой анзаарагдаж байна.
 
 
 
-Энэ Бага хурлын үйл ажил­лагаанаас дэлхийн 120 гаруй орны зочид төлөөлөгчид Монгол Улсад ардчилал ямар замаар хөгжиж байгааг харж байгаа болов уу. Та үүнд ямар тайлбар хийх вэ?
 
-Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн сайд нарын VII Бага хурлын төлөөлөгчид Монгол Улс ямар нийгмээс, ардчиллын замыг сонгож, өнгөрсөн 23 жилд хэрхэн хөгжиж ирсэн талаар хамгийн тодорхой ойлголттой болж байна гэж үзэж байна. 
 
 
Монголчууд ардчиллын үнэт зарчмыг  бодит  амьдрал дээр хэр­хэн хэрэгжүүлж байгааг  дэлхий  нийтэд  сурталчлах хамгийн анхны, маш том үйл ажиллагаа гэж энэ хурлыг дүгнэж болно. Бид урьд өмнө яг ийм хуралд төлөөлөгчөөр очиж Монгол орны туршлагыг ярьж байсан.
 
 
Тэгвэл өнөөдөр Монгол Улс 23 жилийн дотор ингэж өөрчлөгдсөн юм шүү гэдгийг дэлхий нийтэд шууд харуулж, танилцуулж байгаагаараа энэ хурал түүхэн ач холбогдолтой юм.  23-хан жилийн өмнө Монгол Улсыг дэлхий нийтээрээ “Энэ бол ардчилалд шилжих ямар ч найдваргүй орон.
 
 
Хаалттай коммунист дэглэмтэй, дэлхийн хамгийн аслагдсан, тэр болгон хүн хүрч очихын аргагүй газрын мухар” гэж үздэг байсан бол өнөөдөр ямар нээлттэй, эрх чөлөөтэй, ардчилсан орон бэ гэдгээ бодитоор нь харуулах алтан боломж бидэнд нээгдсэн нь туйлын завшаантай хэрэг. 
 
 
Бага хурлын төлөөлөгчдийн Монгол оронд буугаад төрсөн анхны сэтгэгдэл нь үнэхээр гайхмаар сайхан байгаа нь бидэнд маш их урам зориг өгч байна. 23-хан жилд Монгол Улс ингэж өөрчлөгдөж чадсан юм чинь ардчилалд маш их боломж байдаг юм байна гэж олон хүн ярьж байна.
 
 
Төв Азийн жижигхэн Монголд ардчилал ийм амжилттай хэрэгжиж байгаа юм чинь Ази тив бүхэлдээ ардчилсан тив болж чадах юм байна гэсэн өөдрөг тэмүүллийг маш олон хүнд төрүүлж байгаа нь энэ удаагийн Бага хурлын түүхэн чухал ач холбогдол нь юм. Энэ удаагийн  хурлаар Азийн ардчиллын тухайд авч хэлэлцэж байгаагаараа ач холбогдолтой.
 
 
 
 -Ази тивд ардчилал сонгодог утгаараа хэрэгжихгүй байгаагаас ингэж авч хэлэлцэж байгаа гэж ойлгож болох уу?
 
-Бүхэлд нь тэгж дүгнэж бо­лохгүй. Ази тивд ардчиллыг сон­годог утгаар нь маш олон жилийн турш хэрэгжүүлж байгаа Япон, Тайвань гээд орнууд байна. Гэхдээ өрнө дахинд тогтсон нэг ойлголт байдаг юм.
 
 
Тэр нь юу вэ гэвэл “Ази бол тусдаа философитой. Дорно дахины философиор бол ардчилал зохихгүй. Дорно дахины Күнзийн сургаалиар бол нэг хүчтэй удирдагч юм уу, нэгэн цул болсон хүчтэй дэглэм хэрэгтэй” гэсэн номлол хүчтэй явдаг байсан. 
 
 
1990-ээд оноос өмнө тэр ном­лолыг Азийн гол онцлог гэж ярьдаг байв. Энэ номлолыг Ази тивд сонгодог утгаар нь няцаасан  орон нь Монгол юм. Сонгодог ардчилал жам ёсоороо танай оронд хөгжиж байна гэж олон төлөөлөгч ярьж байна. 
 
 
Азийн ардчиллын бэлгэ тэмдэг болж дэлхийн анхаарлын төвд байгаа эх орныхоо ардчиллын 23 жилийн түүхээр би ч гэсэн бахархаж байна.
 
 
 
-Өнөөдрийн хувьд шууд ард­чилал манай оронд байна уу. Монголчуудын 23 жилийн турш хүсч мөрөөдөж, тэмцсэн ардчилал үнэндээ ямархуу байдалтай байгаа гэж та дүгнэж байна?
 
-Та бид 23 жилийн өмнө улс­төрийн ардчилал, эдийн засгийн либералчилалд зоригтой шилжье гэж тэмцэж зорьсон. Улстөрийн олон ургальч үзлийг дэмжих, иргэний нийгэм, хэвлэлийн эрх чөлөөг бий болгох зэрэг ардчиллын суурь зарчмуудыг бид бүхэн 1990 онд ярьж үүнийхээ төлөө ч тэмцсэн. 
 
 
Бидний тэр үед ярьж байсан бүхнийг өнөөдөр Мьянмар улсад ярьж эхэлж байна. Мьянмарын ардчиллын удирдагч Ан Сан Су Чи гуайн хүсч, тэмцэж, зорьж яваа замыг бид 23 жилийн өмнөөс хэрэгжүүлээд явж байгаа.
 
 
Одоо бол бид Швейцарийн шууд ардчилал шиг  төсөв, мөнгө зарцуулахад ард түмэн оролцдог болж, төсвийн эрх мэдлийг тэдэнд олгоё гэдгийг ярьж эхэлж байна шүү дээ. 
 
Бидний яриад байгаа шууд ардчилал бол олон зуун жилийн суурин соёл иргэншилтэй Европын иргэдийн эдэлдэг тэр шууд ард­чиллын хэм хэмжээг сонгогч олон, ард түмэндээ адил тэгш эрх­тэйгээр эдлүүлье гэдгийг л хэлж байгаа юм.
 
 
Энэ бол алхам урагшилж байгаа маш том шинэчлэл гэж ойлгож болно. Энэ ч утгаараа Монгол Улс нь ардчиллын хэм хэмжээг тасралтгүй урагшлуулсаар яваа жишиг орны тоонд орно.  Гэхдээ  ардчиллын   өлгий   гэгд­дэг АНУ-д ч олон бэрхшээл асуудал байгааг та бид харж л байгаа.
 
 
 Ардчилал төгс утгаараа ялж, бүх юм нь үлгэрийн юм шиг болчихсон орон гэж дэлхий дээр байхгүй. Сонгодог ардчилал биелэлээ оллоо гээд түр тайвширахад л дараагийн асуудал босоод ирэх жишээтэй. АНУ-д л гэхэд мэдээллийн ялгааг арилгах цоо шинэ бэрхшээл, том асуудал гарч ирчихээд байгаа. Энэ бол ардчиллын сул тал. 
 
 
 
-Тухайлбал?
 
-Мэдээлэл ихтэй хүмүүс нь баял­гийн хуваа­рилалтад түрүүлж оролцдог,  эрхээ  түрүүлэн   эдэлс­нээр ямар нэгэн боломжинд хамгийн эхэнд хүрдэг гэх мэт ардчилсан нийгмийн хүсээгүй хүндрэл үүсч  байгаа.
 
 
Техник, технологийн хөгж­лөөс үүссэн бараг л ангийн гэмээр ялгааг яаж арилгах вэ гэдэг нь ардчиллын дараагийн зорилт болчихсон байх жишээтэй. Эдийн засаг хөгжих тусмаа ардчилалд шинэ сорилт гарч ирдэг юм байна.  
 
 
-Энэ удаагийн чуулга уул­залтад хүрэлцэн ирсэн зочид тө­­­лөө­лөгчдийн талаар та ямар сэт­гэгдэлтэй байна вэ?
 
-Үнэхээр өндөр сэтгэгдэлтэй байна. Монгол Улсын нийслэлд дэлхийн ардчиллын манлайлагчид хүрэлцэн  ирчихээд байна шүү дээ. Тайландын Ерөнхий сайд Ийнглак Чинават  хүрэлцэн ирлээ. Нобелийн шагналт хоёр эмэгтэй улстөрч ирсэн байна.
 
 
Өөрөөр хэл­бэл зөвхөн эмэгтэй лидерүүдийг нь аваад үзэхэд л яах аргагүй дэл­хийн  ардчиллын  манлайлагчид  хүрэлцэн ирж. Энэ олон лидерүүд монголыг зорьж ирнэ гэдэг бол манай улсын ардчилалд үзүүлж байгаа гүн хүндэтгэл гэж дүгнэж болно. 
 
 
Монголчууд бол дэлхийн ард­чиллын бас нэгэн бэлгэ тэмдэг юм, та нар бол ардчиллыг хүсч мөрөөдөж байгаа бүхний найз нөхөд шүү гэдгийг хэлэх гэж ингэж олноороо хүрэлцэн ирсэн нь Монгол Улсын хувьд нэр төрийн хэрэг юм.
 
 
Энэ нь Монголын ардчиллыг дэлхий нийт хүлээн зөвшөөрсний хамгийн тодорхой нотолгоо мөн. Улаанбаатарт хүрэлцэн ирсэн энэ олон найз нөхөд, зочиддоо ардчиллын төлөө зүтгэсэн хүн бүхний нэрийн өмнөөс бид бүхэн үнэхээр их талархаж байна. 
 
 
 
-Та энэ удаагийн чуулга уул­залтаас парламентын 11 эмэг­тэй гишүүний нэг, шинэч­лэлийн Засгийн газрын  сайдын хувьд  чухам ямар үр дүн хүлээж байна?
 
-Шинэ хандлага хаашаа явж байна гэдгийг мэдэхийг хүсч байна. Даяарчлагдаж байгаа дэлхий ертөнцөд улс орнууд хөг­жил дэвшил, баян ядуугаасаа үл хамааран учир зүйгээ ололцон зэрэгцэн орших, хүмүүсийн бие биендээ хандах хандлага хэрхэн өөрчлөгдөж аль зүг рүү явж байгааг мэдэхийг хүсч байна.
 
 
Хүн төрөлхтний үнэт зүйлсүүд хэвээрээ байна уу, тэдгээрийг ярихдаа ямар шинэ болгоомжлол, ямархуу үзэл баримтлал дээр тулгуурлан ярилцдаг болж вэ гэдгийг мэдэх хамгийн гол зорилготойгоор энд оролцож байна. 
 
 
Жишээ нь соёлын асуудал ярилцахад харилцан адилгүй  соёлд ардчилсан үнэлэм­жүүдийг хэр­хэн яаж оруулж ирж байна, биеийн тамир спортод ялгаварлан гадуурхах үзлийн та­лаар дэлхий нийтийн хандлага хаашаа явж байгааг сайтар ойлгохыг хүсч байна.
 
 
Нийгмийн аль ч салбарт засаглалын асуудлыг нээлттэй болгох, авлига хээл ха­хуультай тэмцэх гээд засаглалын талд гарч байгаа ямар амжилт байна, түүнээс суралцаж монголын нөхцөлд авч хэрэглэх туршлага юу байна гэд­гийг сонсохоор сууж  байна даа.
 
 
 
-Таны бодлоор манай ард­чил­лын лидерүүд сонгосон за­маа­саа гуйвалтгүй явж чадаж байна уу. Алдаа завхрал гаргасан бол түүнийг хэрхэн даван туулах ёстой юм бол. Ер нь бидний сонгосон ард­чилал өнөөдөр жинхэнэ ут­гаараа хэрэгжиж  байна уу?
 
-Яг энэ тухай өглөөний нээлтийн уулзалтан дээр яригдсан. Ард­чилсан орны лидерүүд ардчилсан биш орны лидерүүдээс  нэг зүйлээр ихээхэн ялгаатай байдаг гэнэ. 
 
 
 
-Ямар?
 
-Тэр нь юу вэ гэсэн чинь ард­чилсан биш орны лидерүүд нь “Би ийм юмыг хүсч байна. Манай улс ингэж өөрчлөгдөх ёстой” гэдгээ яг хэлээд өөрийнхөө хүссэнээр улс орноо өөрчлөх гэж зүтгэдэг юм байна л даа.
 
 
Харин ардчилсан орны лидерүүд болохоор “Би яг тийм нийгмийг хүсч байна” гэж хэлж чаддаггүй юм байна. Ардчилсан орны лидерүүд бол ард иргэдийн олонх нь ямар нийгмийг хүсч байна тэр зүгт л явдаг юм байна. 
 
 
Тэгэхээр ардчилсан орны хувьд лидерүүд нь юу хүсч байдаг нь нэг их ач холбогдолтой зүйл биш болж таарч байна. Ардчиллын лидерүүд бол давын өмнө иргэдийнхээ оролцоог л нэгдүгээрт тавих ёстой.Иргэдийнх нь хүсэл сонирхол гаргаж байгаа шийдвэрт нь тусдаг байх ёстой.
 
 
Тэгж чадвал тухайн улс орон иргэдийнхээ олонхийн хүсч байгаа чиглэлд өөрчлөгдөж чаддаг юм байна гэдгийг ярилцсан. Ийм ч учраас ардчилсан орнуудын явж байгаа зам нь харилцан адилгүй, улстөрийн шийдлүүд нь ч  өөр байдаг.  Яагаад  гэвэл ард түмэн нь өөр өөр шийдэл хүсдэгээс болдог.
 
 
Ингэхээр лидер хүн юу хүсч байгаа нь биелэгдээд эхэлбэл тэр нь ардчилал биш болж таарч байна. Яагаад гэвэл ганц хүний хүслээр явдаг нийгэм ардчилал биш. Тийм ч учраас лидерүүдийн хүсч байсан зүйл нь өөрчлөгдөж болно. Эсвэл хүсч байсан зүйл нь хараахан биелэхгүй ч байж болно.  
 
 
 
-Сүүлийн үед УИХ-ын зарим эмэгтэй гишүүд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших талаар яригдаж байна. Та энэ талаар ямар бодолтой явна?
 
-Намаас нь нэр дэвшүүлээд гаргаад ирвэл болохгүй зүйлгүй шүү дээ. Ер нь Монгол Улс эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болох цаг их холгүй гэж бодож байгаа.
 
 
 
-Манай сонгогчид энэ асуудлыг хүлээж авах хугацаа болсон уу?
 
-Тэр бол тухайн хүний асуудал. Нийгмийн сэтгэл зүй массаараа хаашаа явж байгааг бодолцох нь хамгийн чухал.
 
 
 
-Зарим улстөрчид “Манай пар­ламентын ардчилал гацаанд ороод зогсчихлоо, өөр сонголт хийж Үндсэн хуульдаа өөрчлөлт оруулах  цаг  болсон” гэж хүч­тэйхэн ярих боллоо?
 
-Ер нь   парламентын   ардчил­лын хувьд Монгол Улс жишиг болоход ойртож яваа гэж би хэлнэ. Киргиз улс парламентын ард­чил­лыг сонгоод удаагүй байгаа. Тэдний хувьд бид үлгэр дууриалал болж явна. 
 
 
Монгол Улс парламентын маш өвөрмөц, сонгодог загвар бий болго­чихож гээд биднийг бүх талаар судалж байна. Хоёр хөрштэйгөө харилцаж байгаа, дэлхий нийтэд баримталж байгаа монголын улс­төрийн бодлого өнөөдөр дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, сонгодог загвар болсныг бид өөрсдөө хүлээн зөвшөөрөх ёстой. 
 
 
Харин бид өөрсдийнхөө сонгож авсан энэ замыг болж  өгвөл өөрч­лөхгүй байхад л анхаарлаа хандуу­лах учиртай. Ард түмэндээ ч, дэлхий нийтэд ч ойлгомжтой байх нь хамгийн чухал.
 
 
Тогтолцооны сонголт гэдэг бол хэдэн хүний сэтгэлийн хөөрөл, улстөрийн ашиг сонирхлын зарчмаар өөрчлөөд байдаг зүйл биш. 1990 онд хийсэн улстөрийн тогтолцооны сонголтоо нэг хэсэгтээ л өөрчилж болохгүй гэж боддог. Ямартай ч дэлхий нийт Мон­голын ардчиллаар бахархаж байна. Тэгэхээр бид зөв л замаар ураг­шилж байгаа хэрэг шүү дээ.
 
 
Эх сурвалж: