sonin.mn
Сэтгэгдэл (38)

Украин дахь Оросын цэргийн тусгай ажиллагаа 4 жилийнхээ (1089 өдөр шөнө) босгыг давахад 7 хоног үлдлээ. Энэ тэмдэглэлт явдлыг угтуулан мэдээллийн тэнцвэртэй байдал хангах үүднээс украины Freeдом ТВ, dialog.ua сайт, америкийн сенатч Линдси Олин Грэм, ​оросын нефть-хийн экспортын бэрхшээлийн тухай Bloomberg-т бичсэнээс орчуулж сонирхуулъя. Энд sonin.mn сайтын байр суурь тусгагдаагүй болно.


Трампын зөрчилтэй мэдэгдэл угсраа угсраагаар цууриатна. 2014 онд Обама Ерөнхийлөгч байсны гайгаар Украин Крымээ Орост алдсан, 2022 онд Байден Ерөнхийлөгч байсны гайгаар Украин руу Орос халдсан, би байсан бол тэгүүлэхгүй байсан гэсэн яриа мөд тасрахгүй шинжтэй. 


Трамп Путинд ялах итгэл төрүүлж, оросууд Украинаа 100% буруутнаар тодруулж, харин ч 2022 оны түрэмгийллээ ариун үйлс болгон харуулах цаг мөчийг ёрлож мэдэрсэн мэт европчууд, НАТО, Европын Холбоо, тэр ч бүү хэл АНУ-ын улс төрчид, тэр дундаа БНН-ынхан сэрэмжлүүлээд эхэллээ. Европын удирдагчид тун удахгүй Украины асуудлаар яаралтай дээд хэмжээний уулзалт хийх ба Оростой хийх энхийн хэлэлцээндээ Трамп Европыг оролцуулахгүй байх төлөвтэй үед Трампгүй асуудлаа шийднэ, Украинаа ялуулна гэдэг дээр санал нэгджээ. Трампын “тэнэглэл, хоёр нүүр, новшийн зан”-г Британийн Нийтийн танхимд Риши Сунак улайтал нь илчиллээ. Украиныг дэмжих “Рамштайн-26” сайд нарын уулзалт дээр санаачилга ба даргалагчийн үүргийг Их Британийн Батлан хамгаалахын сайд авмагц АНУ-ын Батлан хамгаалахын шинэ сайд нь “Украинаас бид урваагүй, бид нийтлэг үнэт зүйлтэй” хэмээн өөрсдийгөө зөвтгөв. “Бид нийтлэг үнэт зүйлтэй холбоотнууд” хэмээн Сангийн сайд нь Киевт очиж ирээд CNN-ээр ярьж харагдав. Трампын цэцэрхэл сүүл рүүгээ хадуурах тийшээ явж одлоо. Украины тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал руу цэрэглэн халдаж, олон улсын нийтээрээ хүлээн зөвшөөрсөн эрх зүй, хуулийг хөсөрдүүлснийх нь төлөө G7-гоос хөөгдөж, олон улсын санкц тавиулсан Оросыг эргүүлж G7-д оруулна, санкцыг цуцална гэж ярьсан ба үүнд нь урамшсан Путин цэргээ дахин бэхжүүлж, амсхийлт авч, хүчээ сэлбээд эргээд Украин руу халдахыг Трамп мэдэхгүй биш мэдэж байгаа ч энэ цаг үедээ тэгж жүжиглэж байгаад Нобелийн энх тайвны шагнал хүртчих санаатайг нь Европ дахь холбоотнууд нь ойлгохын цаагуур ойлгож, бас элэглэж байна. 


Бүгд найрамдах намаас нь Конгресст сонгогдсон сенатч Линдси Олин Грэм Мюнхений бага хурлын индэрт Зеленскийг дэргэдээ суулгаад ярьж байна:–Би энэ хуралд 25 жил ирж оролцож байна. Жон Маккейн хурал болгон дээр л “Путин бол новш. Тэр бол худалч!” гэж хэлдэг. Бүгд л “Өө үгүй ээ, чи түүнийг буруу ойлгож байна” гэж хариулдаг байсансан.


Хэн ч өдөөн хатгагч байхыг хүсдэггүй. Хэрэв бид Украиныг НАТО-д авбал Путин зүгээр л галзуурна. Тэр аль хэдийнээ галзуурсан гэж би бодож байна. Бид түүнийг ямар нэгэн зүйл хийхээсээ өмнө хоёр удаа бодохыг ойлгуулахын тулд айлгах хэрэгтэй. Хэрэв чи тэгвэл бид Танай эдийн засгийг сүйрүүлж, улс орныг чинь бүр хатуу хоригт оруулна гэх мэт. Хэн нэгэн Путиныг зогсоох хүртэл тэр зогсохгүй. Украинчууд л зогсоож чадна. Үүнийг яаж хийх вэ? Энэ залууг (Зеленский рүү заасан) шүдийг нь хүртэл зэвсэглэцгээ. Тийм ээ! Хоёр хос биш нэг багц F-16 онгоц өг. Хангалттай зэвсэг өг.Учир нь тэд тулалдах болно. Путин тэгэхээс нааш хэзээ ч зогсохгүй гэжээ.


Трампын тэнэглэлд урамшсан Орос нь Мюнхений бага хуралтай давхцуулан томхон сануулга гэгчээ европчуудад өгчээ. Мюнхенд Украины талынхан цуглардагийг мэддэг хорсдог, Орос өөрөө энэ бага хурлаас шившигтэй хөөгдсөн, тэгж хорссондоо 2024 оны өдий үед Навальныйг үхүүлж хариугаа авсан бол 2025 онд Чернобылийн АЦС-ын шатсан IV блогийн битүүмжилсэн хучлагыг дрондож, хэрэв их өдвөл Европыг цөмийн дэлбэрэлтийн мөөгөн үүлээр бүрхэнэ гэсэн заналхийллээ үзүүлжээ. Цөмийн терроризм руу шилжихэд Орос дөхсөн нь харагдлаа. Орос өөрийн нөхцөл болзлыг ертөнцөд, тэр дундаа европчуудад, украинчуудад тулгаж чадна, чадах ч болно гэдгээ нотлохыг ийнхүү зорив. Гэвч ингэлээ гээд фронт Орост ээлтэй эргэсэнгүй, Трампын нялцгар зан украины эх орноо хамгаалагчдыг шантруулсангүй. Оросын арми хэдийгээр давшилтаа хоёр дахин нэмсэн ч тэдэнд маш их хохирол амсуулан эх орноо хамгаалахын төлөө тулалдсаар байна. Өчигдөр Ням гаригийн байдлаар фронтын шугамын дагуу 261 байлдаан өрнөв. Одоо Покровскийн чиглэлд гол тулалдаан өрнөх ба ганц сарын дотор Орос нь 15 мянган цэргээ тэнд алдан амжилтгүй давшсаар байна. Оросын байнгын арми нөхөж баршгүй их хохиролтойгоор дайны “1089” хоногоо үджээ. Хоёрдугаар сарын 16-ны ганц өдрийн байдлаар Орос нь амьд хүчнээсээ 1730 цэрэг алдаж, алагдсан ба эргэж ирэхгүйгээр үүрдийн шархтай болсон цэрэг 858 390, зөвхөн ганц тэр өдөр 5 танк, 84 хуяагт, их буу 11, нисэгчгүй 36 онгоц, байлдааны 77 машин сөнөөлгөжээ. Москва мужид байршуулсан “Валдай” хэмээх радиолокацын 2 цогцолбороо өмнөхөн нь устгуулсан.


Путины бас нэг «ялалт» гэж хашилтад авч байгаад холбоотнууд нь тавлан бичих нь олонтаа боллоо. Путины дайны санхүүжилт нурж байвал бах нь ханах янзтай. Туркмены хий Оросыг тойрч Европ руу зүглэх нь нэг ёсны баяр бахдал хэмээн Дундад Ази, Азербайжанд үзэхийн наагуур. Өнгөн дээрээ Путинтэй сайн, урих тоолонд нь очоод, эсвэл нутагтаа уриад. Харин цаагуураа Оросоос яаж салъя даа гэсэн царайтай. Оросоор хий дамжуулахгүй байлгах хэлэлцээ Турк-Туркменистаны хооронд явагдаж дуусчээ. Нийт 27 жил хэлэлцсэн, 27 жил Орос гомдож хардаж дарамталж байсан хөг нь өнгөрч энэ гуравдугаар сарын 1-нээс туркмены хий-газ эхлээд Турк, дараа нь Европ руу чиглэнэ.


Орос нь туркмены хийн дээр монопол тогтоож байсан нь үүрд алга болжээ. Кремль Төв Ази дахь хийн хяналтаа алдаж, эрчим хүчний түүхий эдийн зах зээлээс хасагдаж, орлогогүй болно. Дараагийн ээлжинд Оросын нефть. Ийнхүү фронтод ялагдах төдийгүй эдийн засгийн дайнд ялагдана.


Тэр нь геополитикийн нокаут болно хэмээн Bloomberg сайтад бичжээ. Ийнхүү Турк Орост хийн салбарт ихээхэн хохирол учруулаад зогсохгүй нефтийн цохилт давхар өглөө. Туркийн нефть боловсруулах аварга том гигант гэгдэх “Tupras” нь Оросоос нефть худалдан авахаа зогсоов. Уг нь $60 нэг баррельд тооцож тогтвортой худалдаа хийж байснаа гэнэт зогсоож, Оросыг олон тэрбумын алдагдалд унагав. Ингэснээр Оросын нефтийн стратеги нүдэн дээр балрав гэж Bloomberg бичээд энэ сарын 27-ноос Tupras Оростой хамтын ажиллагаагаа зогсоох ба санкцын кампанид оролцож, Оросын дайны санхжүүжилтийг Турк хэргээр бусниана гэжээ. Ингэснээр оросын нефтийн экспортод хүнд цохилт болно хэмээн Bloomberg дүгнэснийг үзвэл “Tupras” нь Оросын хамгийн чухал худалдан авагч байсан болж таарлаа. Туркийн түүхий нефтийн импортын 65% нь Оросоос ирдэг, 2024 оны байдлаар тэр нь 29.1 сая гаруй тонн, хоногтоо 290 мянган баррель, тэр нь Оросын Хар тэнгисээр хийгддэг экспортын 5.5% байсныг ийнхүү Турк өөрөө цуцаллаа. Ингэмэгц нь оросууд үнээ буулгахыг санал болгосон ч Турк нааштай хариу өгсөнгүй.


Өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 10-нд Америкаас тавьсан нефтийн хориг Орост томхон цохилт болсон бол Энэтхэг хоригт орсон оросын компаниудаас татгалзсан. Хятад нь үнээ буулгахыг улайм цайм Оросоос шаардаж, бараг үнэгүй авахын наагуур тулгалт хийж байна. Баррель нь $60-оос доошоо орно гэдэг Орост маш их хохиролтой.


Өнгөрсөн нэгдүгээр сарын байдлаар оросын экспорт хоногтоо ердөө 60 мянган баррелийг гаргаж, тэгснээр нефтиэс олдог орлого $400 сая болж багасчээ. Одоо элдэв арга зам хайж нефтийн экспортоо тасалдуулчихгүй байхыг хичээх боловч европчууд оросын сүүдрийн флотыг хянах санкцын механизмаа эрс чанга хатуугаар ажиллуулж эхэлснээр түрэмгийллээ үргэлжлүүлэх мөнгөн орлогоосоо хагацах эхлэл тавигдав гэжээ. Путиныг зогсоох хүртэл тэр зогсохгүй бол нефть-хийн экспортын орлогыг нь хаагаад, украины дроны арми нь БПЛА, дроноор Оросын нефтийн үй олон үйлдвэр бааз, агуулахуудыг тасралтгүй сөнөөгөөд өгөхөд зогсож л таарна!


 

Англи, орос хэлнээс хөрвүүлсэн Дүгэржавын Номиндарь