sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)
Есдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхлэх  байсан Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийг хүчингүй болгосонтой холбогдуулан тус хуулийг санаачилж батлуулсан УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлтэй ярилцлаа.
 
-Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт “Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай” хуулийг хүчингүй болгосон ч төслийг өөрчлөн УИХ-д удахгүй өргөн барина гэсэн. Хуулийг ийм амархан цуцалж, бас хурдан боловсруулчихдаг зүйл үү. Эсвэл МАН та бүгдийн олон жил судалж хийсэн хуулийг ашиглан өөрсдөө санаачилсан гэх зүүлт зүүх зорилго тавьж байна уу. Ингэлээ гээд хэнд хэрэгтэй юм бэ?
 
-С.Бямбацогт сайд нэг юмыг ойлгохгүй байна. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй ганц шалдан хуулиар тэмцэж болдоггүй гэдгийг бид өнгөрсөн арван жил өчнөөн нус, нулимс үхэл хагацлаар харлаа.
 
Тиймээс хуульчид, өөрөөр хэлбэл  шүүгч, прокурор, цагдаа, мөрдөн байцаагч, бүгд хэрэглэж болдог хуулийг бид хийсэн. Хуульчид яагаад гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцдэг ганц хуулиар хүнийг хамгаалж чаддаггүй байсан юм гэхээр  хүчирхийлэлтэй тэмцэх тогтолцоо нь хуульчдын хэрэглэдэг бусад хамаатай хуулиудтай холбогдох тодорхой заалтууд байдаггүй байсан. Тиймээс бид өнгөрсөн дөрвөн жил Эрүүгийн хууль,Зөрчлийн тухай хууль Прокурорын тухай хууль, Хууль сахиулах ажиллагааны тухай хууль, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль,
 
Гэрч, хохирогчыг хамгаалах зэрэг гол хуулиудад хуульчид хүнийг аюулгүй байлгахад юу хийх вэ, яаж хамгаалах вэ гэдгийг нэг бүрчлэн зааж өгсөн. Өөрөөр хэлбэл, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийг их бие нь гэж бодох юм бол жинхэнэ хүнд хүрдэг мөч, гар хөл нь эрх зүйн шинэтгэлийн бусад хуулиуд юм. Тэгэхээр энэ хуулийг дангаар нь УИХ-д өргөн бариад сайн сайхан зүйл хийчихнэ гэж бодож байгаа бол эндүүрэл.
 
-Яагаад?
 
-Хүчирхийллийн эс­рэг хууль ганцаараа батлаг­даад хүний амийг хамгаалж чадахгүй. Түүнч­лэн цагдаа, прокурорыг хөдөлгөж чадахгүй. Хохирогч дуудлага өгөхөд цагдааг ирүүлж чадахгүй, ирүүллээ гэхэд хаалгыг нь эвдээд хохирогчийг хамгаалах эрх зүйн заалт цагдаад байхгүй. Яагаад гэхээр хууль сахиулах хуульд боломжгүй заалтууд байгаа учраас.
 
Гэмт хэрэг хийж байгаа хүнийг ганц хүчирхийллийн эсрэг хуулиар шүүхийн өмнө авчирч чадахгүй. Шүүхийн өмнө авчрахын тулд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай  хуульд заалт оруулсан юм. Шүүхэд авчирлаа гэхэд тэр хүчирхийлэгчийг шийтгэж бас чадахгүй. Яагаад гэхээр шийтгэх заалт нь Эрүүгийн хуульд бий. Хүчирхийлэл тухайн гэр оронд үйлдэгдэж байхад хажууд нь байгаа иргэд  хохирогчийг харсаар байгаад үхүүлж байна. Иргэдийг энэ хууль мөн хөдөлгөж чадахгүй. Энэ хуулийг хөдөлгөхийн тулд, амьдралд нийцүүлэхийн тулд Зөрчлийн хуулийг бий болгосон. Иргэд хэн нэгнийг хүчирхийлэлд өртөж байхад нь хараад дуугүй суухгүй байх заалтыг Зөрчлийн хуульд тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, энэ хуулийн гар хөл нь бусад таван хууль. Тэгэхээр С.Бямбацогт мөчгүй бие өргөн барих гэж байна. Ийм хууль урд нь байсан.
 
2005 онд МАН засаглаж байхдаа Гэр бүлийн хүчирхийллийн тухай  хууль дангаар нь баталсан. Тэр хууль хэрэгжээгүй нэг ч хүний амь хамгаалагдаагүй. Зүгээр ёс төдий байж  байдаг. Хүн яаж ч хэрэглэх гээд оролдоод үзсэн хуулийнхныг хөдөлгөж чаддаггүй ийм л хууль. Тэгэхээр төрийг, хуулийг, хүнийг хөдөлгөхийн тулд өдөр тутам ашиглагддаг хүчирхийлэлтэй тэмцэх бүх заалтуудыг оруулсан. Эдгээр заалтыг оруулахын тулд дөрвөн жил хүний эрхийнхэн, хуулийнхан анх удаа баг болж ажилласан. Одоо энэ багийг тараах, задлах тухай хуулийг С.Бямбацогт УИХ-д өргөн барилаа. С.Бямбацогт ганц хууль өргөн бариад гэмээ цайруулчихлаа гэж бодож болохгүй.
 
Тиймээс С.Бямбацогтод би хэлмээр байна  “Бямбацогт оо чи “хар тогтоол” өргөн барьж Монголын ард түмний өмнө нүгэл хийсэн. Энэ нүглийг 2016 оны наймдугаар сарын 30-нд УИХ- нь баталгаажуулж  “хар тогтоол “гаргасан. Одоо энэ “хар тогтоол”-ыг цайруулах цорын цанц зүйл бол тэр бүх хуулийг дахин буцааж баталснаар механизмыг хөдөлгөх явдал.
 
-Хууль хэрэгжүүлэх бэлтгэл хангагдаагүй гэсэн тайлбарыг Хууль зүйн сайд хийсэн байдаг?
 
-Хуулийг шууд хэрэг­жүүлж, хүний эр­хийг хамгаалаад эхлэх хэрэгтэй. Эрхээ хамгаалуулах хүн хуульд байгаа заалтынхаа хүрээнд хамгаалуулж л байг. Тэр үед журам нь дутагдах юм бол шөнө өдөргүй суугаад яаралтай гаргах хэрэгтэй. Ю.Цэдэнбал даргыг цагаатгах тухай тогтоолыг шөнө өдөргүй сууж боловсруулаад огт хэлэлцэж эхлээгүй байсан хэлэлцүүлэгийг нэг өдрийн дотор хийгээд УИХ-аар баталсан. Сэтгэл байвал манай хуульчид ийм л хурдан ажилладаг. Яг үүн шигээ ажиллах хэрэгтэй. Ю.Цэдэнбал даргад гаргаж байгаа сэтгэлээ ард түмэндээ гаргах хэрэгтэй.
 
-Өмнөх УИХ-д энэ хуу­лийг тантай хамт батлалцаж бай­сан Д.Сарангэрэл, Д.Оюунхорол нар юу ч дуугарсангүй. Үүнд та  юу хэлэх вэ?
 
-Олонхийн хүчирхий­лэл гэж ойлгож байна. Тэр үед бидэнтэй адил шар тууз зүүгээд, нам эвсэл харгалзахгүй хүний эрхийн төлөө дуугарч байсан хүн өнөөдөр эсрэг дуугарна гэхэд дарамтанд байна. Олонх бол өөрийнхөө тойрог дотор хүнийг хүнээр нь биш гар хөл мэт байлгадаг. Намын гар хөл дөрвөн жил болох юм бол хүн чанраас юм үлдэхгүй шүү гэж тэр хоёрт хэлмээр байна.
 
УИХ-д хүнээрээ байх нөхцөл, шаардлага маш их байдаг. Би өнгөрсөн дөрвөн жил тэр бүр санал дээр намыхаа даргатай санал нийлж байгаагүй. Санал нийлэхтэй нь нийлээд, нийлэхгүй үедээ  нийлдэггүй. Нийлэхгүй байгаа байр сууриа ил тод илэрхийлж, хүнээрээ байх зүйл дээр хүнээрээ байсан. Тэглээ гээд намын дарга надад өс санаагүй, би намаасаа хөөгдөөгүй. Улс төрч хүн юун дээр хүнээрээ байх вэ, юун дээр намаараа байх вэ гэдгээ мэддэг байх хэрэгтэй. Хамгийн гол хүнээрээ байх ёстой зүйл бол хүний эрх, байгаль орчин.
 
Энэ хоёр асуудалд хүний мөн чанар танигддаг. Хүнээрээ байна уу, намын эрэг шураг болсон уу гэдгээр жинхэнэ улстөрч хүний мөн чанар шалгагддаг. Хүнээрээ байлаа гээд хэн ч буруудахгүй. Тэр хүний зовлон шаналалыг хуулиар дамжуулан харж, хуваалцаж чадаж байна уу гэдэг улстөрч хүний шалгуур. Д.Сарангэрэл гишүүн хүчирхийллийн эсрэг хууль дээр биднийг тууштай дэмжиж гар бие оролцсон хүн. Гэхдээ ганцхан зүйл дээр Д.Сарангэрэл гишүүн эсрэг байсан. Тэр нь эмч нарын ял дээр санал нийлээгүй. Эмч нарын ялыг шинэ эрүүгийн хуульд хөнгөрүүлснийг хүчингүй болгох тухай хуулийг ЭМЯ УИХ-д өргөн барьсан байгаа.
 
Тэр хуулийн заалтыг хүчингүй болгоход эмч нарын ял хөнгөрч, засагдах юм. Харин энэ заалт дээр дуугарсан бол Д.Сарангэрэл гишүүн өөрийнхөө эсэргүүцэж байсан зүйл дээр тууштай байсан гэж үзэж болно. Гэр бүлийн хүчирхийллийн эсрэг хууль дээр энэ тогтолцоог хэрэгжүүлэх хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байсан. Би энэ байр сууриасаа ухраагүй байх гэж бодож байна. Гэхдээ энэ байр сууриас ухарсан кноп дарсанд би үнэхээр харамсаж байна.
 
- Хуулийг хэрэгжүүлээд эхлэхээр хуулийнхан, хууль сахиулах байгуул­лагынхан ачааллаа даах­гүй байх байсан уу. Цахим ертөнцөөр маш их сэтгэгдлүүд танд ирж байсан?
 
-Гэр бүлийн хүчир­хийлэлтэй тэмцэх тогтолцоо ийм олон хуульд орж байсан тохиолдол урд өмнө байгаагүй. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэнэ гэдгээс хүмүүс айдаг. Олон гэр бүл салгачих болов уу гэж. Тэгсэн хэрнээ хүний амь үрэгдчих болов уу гэдгээс айддаггүй. Тэр нь аймшигтай. Тэгэхээр гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэхийн тулд тууштай тогтолцоо хэрэгжүүлсэн оронд эхний жилүүдэд гардаг нийтлэг үзэгдэл бий.
 
Өөрөөр хэлбэл эхний хоёр гурван жилд дуудлага маш их ирдэг. Яагаад гэвэл анх удаа дуудлага өгдөг эрхтэй болж байгаа учраас. Тэр дуудлага ихсэх вий гэхээс цагдаагийнхан айгаад байж магадгүй. Хуульчид тэр ачааллыг давж чадахгүй гэж цааргалаж байж болох юм. Битгий ачааллаас ай гэж хэлмээр байна. Ачаалалтай ажиллаад үүнийг даваад өгөөч ээ гэж гуймаар байна. Би музейн ажилчдад тохиолдож байсан нэг зүйлийг жишээ болгон ярья.
 
Манай Монголын музейд нэг өдөр мянган хүн орж байсан тохиолдол байдаггүй байсан. Гэтэл “Батаар”-ыг оруулж ирээд музейд байрлуулсан чинь эхний өдөр арван мянган хүн үзсэн. Музейн тайлбарлагч нар насандаа үзээгүй олон хүнд тайлбарласнаас болж ядарч, ам нь хатаж, хэл ам нь зуурсан. Тэр үед би үүнээс олон хүн орно. Ачаалалтай ажиллаж сур. Бие биеэ ядраахгүйгээр ажлаа зөв хуваарилж сурах  хугацаа өгсөн. Нэг сарын дараа өдөрт 26 мянган хүнд ямар ч ядаргаагүйгээр үйлчилж сурсан байсан. Өөрөөр хэлбэл, ажлын зохион байгуулалтыг бага зэрэг өөрчлөх шаардлага гардаг. Ачаалалд байгууллага, хүн дасдаг. Магадгүй энэ хуулийг хэрэгжүүлэхэд дуудлага ихсэж тэрхүү дуудлагад очихоос  айж байгаа үзэгдэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ гарах үр дүн нь хэдэн хүний амийг аврах вэ гэдгийг бодох хэрэгтэй.
 
Хэчнээн хүнийг нус нулимснаас нь салгах вэ гэдгийг бодоод үз. Тэглээ гээд тэр гэр бүл  салахгүй. Яагаад гэвэл тэр нөхрийг шоронд хийх хууль хийгээгүй.  Үнэхээр зодсоор байгаад эхнэрээ алсан хүн бол шоронд орох нь тодорхой. Харин эхний дуудлагаар очсон  хүчирхийлэгчийг  хохирогчдоос нь түр салгаад албадан сургалтад явуулж зорчих эрхийг нь хасна.
 
Ингэсэн тохиолдолд тэр хүн шоронд явахгүй. Хүн зодож, хүндээр бэртээж, алах хэмжээнд хүрч байгаа хүний ялыг энэ хууль ийм хууль гэж хэлж хүнийг айлгаад байж болохгүй. Бидний боловсруулсан хуулийг жигд нь ойлгох юм бол хэний ч хүүхдийн аавыг шоронд хийхгүй, хэний ч ээжийн охиныг үхүүлэхгүй байх хууль хийсэн. Гэтэл одоо заавал нэг нь шоронд явж, нөгөөх нь нас барж байж энэ хэрэг дуусч байна.
 
-Яагаад ийм зүйлийг хүсээд байгаа юм?
 
-Харин тийм яагаад ийм зүйлийг хүсээд байгаа юм. Би бас ойлгохгүй байна. Ямар муу ёртой, үйлийн лайтай юм.
 
-Бугуйвч зүүлгэх нь хүний нэр хүндэд халтай юу. Эсвэл хөрөнгө мөнгө нь тийм ихээр шаардлагатай юу?
 
-Бугуйвчны мөнгийг НҮБ, олон улсын хандивлагч нар хандивлая гээд байгаа. Танайх хүнээ ийм энэрэнгүй аргаар хүмүүжүүлэх гэж байгаа бол бид хандив өгье гэсэн. Тэр их хандивыг авах хэрэгтэй биз дээ. Хүчирхийлэгчийг гаднаас нь хараад бид мэдэхгүй. Хэн ч байж болно. Тэгэхээр бугуйвчнаас эмзэглэх эрх мэдэлтэн байхыг үгүйсгэхгүй.
 
-Одоо та цаашид юу хийх  вэ?
 
- Энэ хуулийг л цогцоор нь батлуулах хэрэгтэй. Тэгж байж хуульчид хүчирхийлэгчийн  өмнө барих бамбайтай болно. Харин С.Бямбацогтын хууль батлагдвал хоосон бамбайтай болно. Ард түмэнд хожих зүйл байхгүй. Хүний амь, хүний эрүүл мэндийн асуудал намын даргыг дагадаг асуудал биш. Үүнд хүн өөрийнхөө зүрх сэтгэлээр хандах ёстой. Үүний төлөө улс төрчийг ард түмэн төрүүлдэг.
 
Ард түмнээ төлөөлнө гэж тангараг өргөж байгаа нь үүн дээр л харагддаг. Тэр хүн ард түмнийхээ алтан амины төлөө одоо л дуугардаг цаг нь. Хэрэв нам нь буруу юм зааж өгөөд байгаа бол энэ үед л намаа өөрчлөх гэж дуугарах ёстой биз дээ. Хэрэв надад ийм зүйл дээр намын дарамт ирвэл би хэзээ ч намын дарамтад орохгүй. Урд нь ч орж байгаагүй.  Харин өөрийнхөө намыг өөрчлөхийн төлөө дуугарна.
 
Ц.Мягмарбаяр
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин