Бямба - 04 сарын 27,
2024
“Юун наадам, цаана чинь засаг бужигнаж эхэллээ" гэдэг яриа хаа сайгүй сонсогдох. Уг нь монголчууд өдийд наадмаар л амьсгалж байдагсан. Гэтэл энэ өдрүүдэд олон нийтийн ярианы гол сэдэв нь АН, МАН хоёр өрх тусгаарлаж байгаа талаарх яриа болжээ. Арга ч үгүй биз. Төр засаг бужигнана гэдэг хүн бүрт хамаатай. “Чи улс төрийг сонирхохгүй бол улс төр чамайг сонирхоно” гэгчээр тогтворгүй төрөөс дорвитой шийдвэр гарахгүй нь ойлгомжтой.
Харин энэ олиггүй үр дүн олны амьдралыг уруудуулах нь бүр ч гарцаагүй хэрэг. Магадгүй энэ нөхцөл байдлыг өнөөх хүчгүй төр хүнээ айлгана гэдгээр тайлбарлаж болох. Энэ өнцгөөс нь харвал төр, засаг бужигнаж эхэлсэн нь төр өөрөө хүчгүйдэж байгаагийн илрэл мөнөөс мөн. Ард түмэн зуны дэлгэр цагт наадам зугаалга ярихын оронд Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газрын хувь заяа хаашаа эргэхийг л харж сууна. Гэхдээ энэ ярианы гол сэдэв нь МАН засагт хамтарч чадаагүй тухай огт биш.
Харин ардчилал хөгжөөд 25 жилийнхээ босгон дээр ирж байхад АН нь төлөвшиж амжаагүйг л хэлэлцэж байна. Олны үг хэзээд ортой л байж ирсэн. Энэ ч утгаараа АН засаглаж чаддаггүй гэх яриа гарсан хэрэг. Үнэхээр ч өнгөрсөн болон одоогоос харвал АН үнэхээр л засаглаж чаддаггүй, үзэл бодол нь тогтоогүй ааштай авгай шиг аашилсаар ирсэн байх юм.
Жишээ дурдъя.
1. 2004-2006 онд одоогийн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Засгийн газрын тэргүүнээр ажиллаж байсан бөгөөд тухайн үеийн намынхаа лидерт зүй ёсоор тооцогддог эрхмүүд түүний тэргүүлсэн Засгийн газрыг унагаж байсан удаатай. Гэхдээ энэ бол засгаа унагадаг АН-ын увайгүй үйлдлийн эхнийх ч биш, бас сүүлчийнх ч биш.
Түүх сөхвөл, 1997 оны аравдугаар сарын 16-нд М.Энхсайханы тэргүүлсэн, 1998 оны долдугаар сарын 21-нд Ц.Элбэгдоржийн тэргүүлсэн Засгийн газрыг үнэндээ АН-ынхан өөрсдөө л унагаж байсан түүхтэй. 2004 онд МАН /МАХН/, АН хоёр түүхэндээ анх удаа ойролцоо суудал авсан байдаг. Тодруулбал, 36:25-ын харьцаатай байв. Үүнээс улбаалаад Ц.Элбэгдоржийн тэргүүлсэн “Эх орон-Ардчилал” эвсэл МАН-ынхантай/МАХН/ хамтарч, Үндэсний эв нэгдлийн Засгийн газрыг байгуулсан бөгөөд тэд хоёр, хоёр жилээр ээлжлэн засгаа барина гэж тохиролцоод Ц.Элбэгдоржийг Ерөнхий сайд болгосон юм.
Гэвч тухайн үедээ лидерүүдээр дүүрэн гэгдэж байсан энэ засгийг М.Энхсайхан, Р.Гончигдорж, Б.Эрдэнэбат нар унагааж байсан удаатай. Их эвслийн Засгийн газар 2006 оны нэгдүгээр сард задарсан юм. Өнөөдөр ч яригдаж байгаачлан одоогоос арваад жилийн өмнө ч АН дотооддоо зөрчилтэй байсан бөгөөд тухайн үед “Эх орон-Ардчилал” эвсэл задарч, М.Энхсайхан
Ж.Наранцацралт, Л.Цог, Д.Батцогт нар ҮШН-ыг байгуулсан байдаг. Үүнээс улбаалаад Засгийн газрыг эрх зүйн чадамжгүй болсонд тооцсон УИХ дахь МАН-ын /МАХН/ бүлэг Ц.Элбэгдоржийн танхимыг огцруулах хүсэлт гаргаснаар их эвслийн Засгийн газар 2006 оны нэгдүгээр сард задарсан.
2. 2007 оны арванхоёрдугаар сард С.Баяр Ерөнхий сайд болов. Тэрбээр үндэсний эв нэгдлийн Засгийн газрыг байгуулсан юм. Ингэснээр Ми-8-ын ослын дараа Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн сайд С.Отгонбаярыг огцруулж, Мэргэжлийн хяналтын газрын дарга нартай хариуцлага тооцох зэрэг олон зоримог үйлдлийг хийсэн сайдаар өнөө хэр яригддаг. Түүнчлэн Тавантолгойн ордын лицензийг эзэмшиж байсан бизнесмэнүүдтэй тохиролцож, төрийн мэдэлд буцааж авсан нь түүний нэг гавьяа байсныг хэлэх хүн олон бий.
Харин ийнхүү гал цогтой ажиллаж байсан тэрбээр Монголын түүхэнд анх удаа эрүүл мэндийн шалтгаанаар ажлаас чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгсөн гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн болж байв. Ингээд 2009 оны аравдугаар сард С.Баярын хүсэлтээр С.Батболд Ерөнхий сайд болсон юм. Тэрбээр С.Баярын багтай ажиллахаар шийдэж, халаа сэлгээ хийсэнгүй.
Гэвч эвслийн Засгийн газрууд хоёр дахь жилээсээ ганхаж эхэлдэг жишиг энэ үед биеллээ олж, засаг ганхаж байх үед АН-ынхан гарахгүй хэмээж байсан ч нэг л өдөр хаалга саваад
гарч одсон түүх замхраагүй хэвээр.
З. Харин хамгийн сүүлийн жишээ бол энэ удаагийнх. Дангаараа засаглаж чадахгүйгээ замын дундаас ухаарч, хадаг яндар тавьж, хайрын захиа хүртэл илгээн байж МАН-тай хамтарсан АН ердөө долоохон сарын хугацаанд мөн л хуучин зангаа гаргаж, МАН-тай хамтарч ажиллаж чадахгүйгээ илэрхийлээд байна. Гэхдээ тэдний энэ удаагийн үйлдэл өмнөхөөсөө ялгаатай нь Засгийн газрын тэргүүнийхээ эзгүйд Гүйцэтгэх зөвлөл нь эцэг хуулийн дээр сандайлж байгаад шийдвэр гаргасанд байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл, засаг толгойлж байгаа сайд нь эдийн засгийг элгээр нь хэвтүүлчихгүй гэхдээ гадаадаас хөрөнгө оруулалт татаж, гуйлга гуйж явах зуур намых нь Гүйцэтгэх зөвлөл засгийг нь бужигнуулчихаад сууж байх жишээний. Үнэндээ дээр дурдсан энэ гурван жишээ бол АН-ынхан хэчнээн олон ааштай, бодлого шийдвэр нь тогтворжоогүй, үзэл бодол нь төлөвшөөгүйг харуулж байгаа хэрэг мөнөөс мөн.
АН-ынхан “Ардчиллыг хөгжүүлээд 25 жил боллоо” гэж ярьдаг хэрнээ өнгөрсөн хугацаанд дандаа л ардчиллаас ухарч ирсэн байх юм. Ерөөсөө цаашдаа ч тэдний энэ тогтворгүй, барьцгүй зан төр засгийг самарсаар байх прогноз ойрын өдрүүдэд харагдаад байгаа юм.
Үнэндээ АН ингэж олон удаа дотроо хагаралдаж, засгаа унагаж ирсэн нь олон жилийн тулхтай хүчин гэдэг тодорхойлолтоос холтгоод байгаа юм. Цаашилбал, ах нь дүүдээ сургаж, үлгэр дуурайл болдог сайхан чанарыг тэд эгээ л элэг буруу хүн шиг зөрчихийг нь яана. Төдийгөөс өдий хүртэл төр засгаараа тоглож ирсэн тэдний энэ үйлдэл үнэндээ шинэ тутам гарч ирж байгаа нам болон улстөрчдөд Засгаар яаж тоглож, улс орныг хэрхэн бужигнуулж болдгийг л тов тодорхой үлгэрлэж байна.
Жишээлбэл, олон фракцитай нам албан тушаал, эрх мэдлийн хуваарилалтыг сайн хийж чадахгүй бол төрөөр яаж тоглож болдог юм бэ гэдгийг илтэд харуулж буй. Улс төрийн соёл гэж нэг юм уг нь бий. Гэвч харамсалтай нь, АН-д төрөө нурааж тоглохоос өөрийг мэддэггүй бололтой юм. Энэ ч утгаараа АН-д төлөвшсөн гишүүн гэж байхгүй гээд хэлчихэд нэг их буруудахгүй.
Өөрөө л сайдын суудалд сандайлж байвал улс орны хэмжээний томоохон төсөл хөтөлбөр хөдөлж, ард түмэнд үр өгөөжөө өгөх эсэх нь үнэндээ л хамаагүй бололтой загнаж байгааг хэн хүнгүй харж байгаа. Эцсийн дүндээ сульдсан төр хуулиа биелүүлж чадахаа больдог жишээ энэ өдрүүдэд утгаараа хэрэгжиж эхлээд байна.
Ердөө ганцхан жишээ. Өчигдрийн Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан хуульд заасан босгод хүрээгүй буюу 42 хувийн ирцтэй байсан ч тэд хуралдсаар дуусгасан. Бас шийдвэр гаргасан. АН гэж дангаараа засаглаж чаддаггүй, давхар болохоороо дотроо алалцаад хамтарсан намаа хөөгөөд эхэлдэг ийм үед төр үнэхээр сульдаж байна. Тэнд хууль хэрэгжих нөхцөл бололцоо өдөр ирэх бүр хумигдмал болж байна.
Бодит байдал дээр АН, МАН-ыг хөөх тухай ярьж эхэлснээс хойш ам.долларын ханш 100 шахуу төгрөгөөр нэмэгдээд байна. Энэ бол АН ард түмний халааснаас 100 төгрөг суйлж байгаатай агаар нэг хэрэг. Хоёр том гүрний дунд амьдардаг монголчууд зах зээлд эргэлдэж байгаа нийт бараа бүтээгдэхүүнийхээ 60-70 хувийг гадаадаас импортолдог ийм үед ам.долларын ханш өснө гэдэг инфляци өсөхийн нэр.
Энэ мэтчилэн засаг ганхах сураг ард түмнийг айдаст автуулаад байна. Зуны дэлгэр цагт найр наадмаа яриад налайж суух учиртай ард түмэн нэг хэсэг хоёр аваргын хэн нь зүүний магнайг тэргүүлэх вэ хэмээн наадамдаа анхаарав уу гэтэл энэ сэдэв дорхноо хуучраатахлаа. Одоо зөвхөн засгийн хувь заяа хаашаа эргэхийг л харж сууна. Үнэндээ ирэх өдрүүдэд биднийг таагүй нөхцөл байдал хүлээж байна. Зуны сар шувтарч, наадам өнгөрөөд л намар болох гэж байхад нийт нутгаар гандуу.
Тэр дундаа тариалангийн бүс нутагт хуурайшилт ихтэй, хөрсөн дээр 40-60 хэм хүрч халж байгаа нь ургац хураалтад таагүй байдлаар нөлөөлөх нь гарцаагүй. Цаашилбал, Монголд байтугай дэлхий нийтэд ургацын гаралт тааруу байна гэдгийг дэлхийн хэмжээний мэргэжилтнүүд баталчихсан.
С.Баярын Засгийн газрын үед Атарын III аяныг эхлүүлснээр гурилынхаа хэрэгцээг 100 хувь дотоодоосоо хангадаг байсан сайхан цаг алсран одохын дохио дуугарч эхлээд байна. Хэдийгээр муу амласан мэт боловч дэлхий нийтээрээ ургацын гаралт муу байна гэдэг нь хүссэн хүсээгүй гурилын хэрэгцээг хумигдмал байдалд оруулна гэсэн үг.
Хамгийн аймшигтай ,нь ургац ховордоод ирэхээр гурилын үнэ өсөх нь тодорхой. Энэ бол та бидний өдөр тутамдаа иддэг талхны үнэ нэмэгдэхийн нэр. Цаашлаад ирэх жил бичин жил гарна. Хэзээнээс бичин жилийн зуд алдартай байдаг. Өнөөдрийн байдлаар бэлчээрийн гаралт муу байгаа учраас өвөлжилт хүндэрч таарна. Зундаа тарга тэвээрэг аваагүй мал хүйтэн өвлийг өнтэй давна гэдэг бэрх. Ийнхүү хүндхэн өдрүүд та биднийг хүлээж байна.
Ийм байхад хоёр том нам хамтраад явсан бол асуудлыг арай дүнгүүрээр шийдэж болох байлаа. Эцсийн дүндээ хамгийн их анхаарал татаж байгаа зүйл нь төр засаг нь тогтворгүй болсон Монгол Улсад гаднын хөрөнгө оруулалт орж ирнэ гэдэг үлгэр болно. Хөрөнгө оруулалтгүй болно гэдэг нь манай улсын хувьд тэг зогсолт хийхтэй адил хэрэг. Гэтэл олонхийг бүрдүүлж байгаа АН энэ бүхнийг тооцсонгүй, эсвэл тэдэнд энэ бүхнийг тооцох ухаан дутсан ч байж болох.
Ямар ч байсан монгол түмний бэлгэдэлт их баяр наадмаар төр засгаа ганхуулах алхмыг хийлээ. АН-д өнөөдөртөө үнэндээ холын бодлого дутагдаж ойрын зорилгоо ямар ч үнээр хамаагүй гүйцэлдүүлэх гэсэн эрхмүүдээр дүүрчээ. Ийм байсан, ийм байсаар ч байх болно. Тугалын бэлчээрээс холддоггүй АН-ын овлигогүй араншин хэзээ, хэрхэн дарагдахыг хэн мэдэх
М.Өнөржаргал
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
Сэтгэгдэл0
Маш тодорхой үнэн байдлыг бичсэн байна. Өнөрөөд баяр хүргэе. Үнэндээ АН-ын толгойд суугаа хэдэн нөхдүүдэд Монгол улс болон ард түмний хувь заяа, тусгаар тогтнол, ирээдүй огт хамаагүй зөвхөн өөрсдөө идэж уух, албан тушаал эрх мэдэлд хүрэх, амбицаа гаргах л чухал бололтой. Даанч арчаагүй юм даа. Юу гэж энэ намд итгэж сонгуульд санал өгсөнөө бодохоор ой гутмаар байна ээ халаг гэж. Та нар л ОТ, ТТ, Гацуурт зэрэг том төслүүдийг унагаж, гауаагаад байгаа шүү дээ. Энэ бүхнийг хамгийн их өдөөж байгаа нь ЗИ, Женко нар нүгэл, үйлийн үр нь нүдээрээ гарах байлгүй дээ
Ардчилалын ёроолоос дэвшсэн Атга худлаар зуурсан Санхүүгийн хуйвалдаанаар томорсон Шанага луйвраар бэхэжсэн Эмгэн өвгөн хоёрыг Ягаан цэнхэр тасалбараар хуурсан Орос хүрэн байвгайг Олон удаа молигдсон Хятад шар луунд Тусгаар тогтнолоо худалдсан Монгол түмнийг молигдсон Муу бүхнийг дэлгэрүүлсэн Микрофон барих мэргэжилтэй Молигдож хуурах увдистай Малын эмч прокурортой Мянгуужингийн философтой Ардчилал Ардчилал гэж Ард түмнийг мунхруулсан Авлига Авлига гэж Ардын намаа айлгасан Эцэст нь толгойг нь эргүүлсэн Эрээн хятад цаасаар Эх орныг нь худалдсан Эгдүүтэй хөөрхөн өнхрүүш байна Олон долоон хошгорсон Огт баригдахгүй хулхидсан Долоон сарын нэгнийг санаачилсан Дараан сайхан нил мурьсан Баярцогт хужаагаа хамгаалсан Баттулга эх орончийг дарамталсан Бат Үүлээ баатар болгосон Байгал орчноо будаа болгосон Хятад улсад хайртай Монгол улсад халтай Хятад банкны цаасаар Монгол шороог солих Газрын хуулийг хурдан Хурдан батал гэж шахсан Гайгүй монголыг гадагшлуулж Гамин хятадыг нутагшуулж Онгорхой хууль батлуулж Олон хятад орогнуулж Худал хоосон хошгорсон Хорон санаагаа нуусан Олны толгойг эргүүлсэн Олон түмэнд хараагдсан Олон нийтийн телевизийн Онц сурвалжлагчийг занасан Утас телевиз интернетийг Урд зүгээс хянадаг болгосон Заль нэг заль хоёрын дунд Зон олныг гүйлгэж захирсан Орой болгон худал ярьж Ойр ойрхон хошгорноо Ард монгол чамайг Газар нутагтай чинь хамт Гадаадад хэвлэсэн эрээн цаасаар Гайхалтай хулхидаж худалданаа Ингэж өнхрүүш дуулж хуурдаж Хятад гоймонгоо идэнгээ Чингэсийн судасгүй ч гэлээ Чин гүрний бэлтгэгдсэн Чимээгүй худал инээх Чинээнд нь тултал хуурах Худал ярьж Ардчилал сургаж Хулгай хийж Авлига авж Алтан ургийн удамгуй ч Алиа салбадайн цустай Баатар болохгүй биетэй ч Бяцхан төрсөндөө харамсаж Эцэг эхдээ гомдсон Эх монгол орныг занасан Арван сантимертийн тахтай Алцан майга алхаатай Тарвага зурам гэшгээтэй Таамаг худал яриатай Өндөг шиг бөөрөнхий Өнхрүүш болон төрсөн Одой бяцхан биетэй Онигоо болсон намтартай Намын жагсаалт гэдэг Нарийн залийн ачаар Ард түмний сонгуулийг Ардчилсан хайрцагаар тоолуулж Монголын сонгууль мэтээр Машинаар луйвардан ялж Төрийн ордонд сууж Тэрбум хужаагийн төлөө Үхэн үхтэлээ зүтгэж Үндсэн хууль өөрчилж Үүрдийн ерөнхийлөгч болох Үнэн хятадын өнхрүүш байна
Үнэн шүү. Х.Баттулгын гайг унасан ба унаж байгаа засгийн газрууд үүхч байна.Эрдэнэчмиэг гэж толгой нь эргэсэн хүүхэн Энерж ресурсыг унагах гэж хэтэрхий хичээжээ. Татвараа сайн өгч байгаа дотоодын компаниа унагаж яах нь вэ дээ.Орон нутгийн Тавантолгой чинь хуулах хөрс нимгэн байгаа одоохондоо ашигтай ажиллаж байна. Мөдхөн энерж ресурс шиг болно.Бас коксждог хэсгийг нь түүж ашиглаад бантагнуулж байна шүү.Геологийн судалгааг нэмэн хийж,уулын ажлын төлөвлөгөөгөө алсын хараатай хийх хэрэгтэй. Харин ТЭЗҮ бол үнийн хэлбэлзлээс болж хувирч байдаг эд шүү.УИХ мэргэжлийн хүмүүсийн саналыг аваачээ.
Хөөгдөж онигоонд орсон МАН ынхан дор нь сэтгүүлчидээр бичүүлээд эхэллээ дээ МАН буруугаа бусдад тохох хэрэггүй
АЖИЛ ХИЙЖ СУРААГҮЙ АН БУСДАД БУРУУГАА ТОХИХ ХЭРЭГГҮЙ. ОНИГООНЫ ЭЗЭН НЬ АН Л БОЛЖ БАЙХШИГ БАЙНА
ajil hiilgedeggui goh degee gatsaa bol man shdee,zailuulbal taarna!
“Төр бол нэг тэргүүнтэй шүү. Ард түмний дундаас сонгогдсон, бүх ард түмнийг төлөөлж үг хэлдэг нэг л хүн байгаа. Хэлсэн байхад энэ чиглэлээр ажиллах хэрэгтэй. Ерөнхийлөгч ингэж хэллээ. Бид нар бодох ёстой гэж байр сууриа барьж явах хэрэгтэй. “За яах вэ, хэлээ л биз. Бид өөрсдийнхөөрөө хйинэ, явдгаараа явна. Бид ингээд шийдчихсэн улсууд” гэсэн ийм байдал гаргаж болохгүй шүү гэдгийг дахиж хэлье.” ЭНЭ ОДОО ЮУ ВЭ? МОНГОЛ УЛСАД ЗАСГИЙН ГАЗРЫГ ОГЦРУУЛАХ, БАЙГУУЛАХ НЬ ҮНДСЭН ХУУЛИАР УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН БҮРЭН ЭРХИЙН АСУУДАЛ! ЭЛБЭГДОРЖ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ЭРХ МЭДЛИЙГ БУЛААЖ БАЙНА Ш ДЭЭ. САЙХАНБИЛЭГ ЮУ ГЭНЭ ҮҮ? САЙД НАРАА ОГЦРУУЛАХ АСУУДЛЫГ УЛСЫН ИХ ХУРАЛД ОРУУЛАХГҮЙ ГЭНЭ ҮҮ? ЭНЭ ЮУ ГЭСЭН ҮГ ВЭ? УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ТАСАЛДУУЛСАН ТѲДИЙГҮЙ ЗАСГИЙН ГАЗРЫГ БАРЬЦААЛЧИХСАН БАЙНА Ш ДЭЭ. ЭНЭ ЧИНЬ ҮНДСЭНДЭЭ ЗАСГИЙН ЭРХ МЭДЛИЙГ БУЛААН АВЧ БАЙГААТАЙ АДИЛ ҮЙЛДЭЛ БИЗ ДЭЭ! ЭЛБЭГДОРЖ, САЙХАНБИЛЭГ НАРТАН МОНГОЛЫН ТѲР, ЗАСГИЙН ЭРХИЙГ УЛСЫН ИХ ХУРЛААС ХУУЛЬ БУСААР БУЛААН АВЧ БАЙНА Ш ДЭЭ. УГААСАА ЭЛБЭГДОРЖ ТЭРГҮҮТЭЙ ОЛИГАРХИ БҮЛЭГ ЗАСГИЙН ГАЗРЫГ БАРЬЦААЛЧИХААД БАЙГАА Ш ДЭЭ. МОНГОЛЧУУД БОСОХ ЦАГ БОЛСОН БАЙНА Ш ДЭЭ!
Unuu hulsnii trollchid uur niitleliin door bichsen comment oo copy paste hiigeed unalaa. Zalhuu duraakuud ta nart mungu tulj bgaa biz dee.
АН д сайд болох хүсэлтэй хүмүүсийн санаачилга шүү дээ.З.Энхболд нь ерөнхий сайд болох гээд сэрүүн зүүдлээд байгаа юм биш үү.
Юу үнэн вэ гэвэл энэ үнэн. З.Энхболд үнэхээр сэрүүн зүүдлээд үнлдвэр байгууллага хэсэж Монгол төрийн хамгийн гол хүн бол в би шүү гэж өөрөө итгээд бусдад итгүүлэх гэж оролдоод байгаа бололтой. Ард олон тэгтлээ сохроогүй, мунхраагүй гэдгийг мэддэггүй л юм байх даа, эвий хөөрхий, өсөж том болоогүй л байна даа гэж бодогдоод байна.
Togoondoo l baizgaaj baih saardlaga ard tymeniihee emne baigaag ardchilsan balchir godgoyyd oilgozgoo,,,,Ta nar byh nasaaraa zasaglahgyi hezee medgyi ynah gej baij?Bitgii negee namaan daramtlaad bai?Tanai nam ene namtaigaan niileed ene ard tymenii emne hyleesen yyrgeen byelyylej chadahgyi baigaagaan zaabal syylgene?Il dald ard tymen ta naraas hariugaan abahdaa l abna?...Muusain hylchgaryyd?????????