Сумынхаа наадамд хорин жилийн зайтай үзүүр түрүүнд үлдэж байсан ясны бөх бол сумын заан Цэдэнсодномын Содномринчин билээ. Анх 1964 онд цэргийн заан(а.а) Төрмөнхийн Сангижанцантай үлдэн түрүүлж сумын заан цол хүртэж явсан бол 1986 онд 128 бөхөөс с.з Ц.Нямцогттой үлдэн үзүүрлэж байжээ.
Зодог шуудгаа өмсөөд барилдааны бэлтгэл тогтмол хийж байгаа тохиолдолд мэдрэмж нэлээд сууна шүү. Бэлтгэл дутуу үед бол мэдрэхгүй амархан унаад байдаг тал бий.
Дундговь аймгийн Дэрэн сумын харъяат аймгийн арслан Сугарын Шараа хэмээх нутгийнхаа бөхийн тухай Бөх сониндоо бичиж байгаадаа ихэд баярлаж бэлгэшээж байна, би.
Өнөөдөр монгол бөх хөгжиж байна уу гэвэл яалт ч үгүй хөгжиж байгаа. Бөхийн сургууль, дэвжээ олноор байгуулагдаж, үүнийг дагаад зөв цэгцтэй бэлтгэгдсэн залуус тун ч олон болсон.
Дотно танил, залуу сэтгүүлч Мөнхжаргал “Бөх бичдэг та бүхнийг чинь хуулж гаргадгийг нь судлаач, худлаа зохиодгийг нь зохиолч, сэтгүүлч гэх болжээ. Та бол хоёуланд нь багтах уу” гэж асуулаа. Сонсоход хатуу ч эмзэглэх асуулт биш л дээ.
Манай найз нөхөд л чи хор шар багатай шүү. Жаахан шартай барилдаж бай гэцгээдэг юм. Барилдаан бол өрсөлдөөн. Тэгэхээр хэн ч гэсэн давахын төлөө хор шартай л байж таарна.
Ардчилсан хувьсгалы 23 жилийн ойн барилдааны тавын даваанд улсын шинэхэн начин Р.Пүрэвдагва, Б.Пүрэвсайхан нарыг хэн ч амлалгүй тунасан. Цацаа цалгиа ихтэй Пүрэвдагва, хийгүй нягт барилдаантай Пүрэвсайхан нарын барилдаан сонирхолтой болох нь тодорхой байсан.
Барин тавин баримттай зүйлийг царайны хувиралгүй мэлийтэл худлаа яриад байх чинь жудгаа алдаж яваагийн гэрч бус уу ?
Би тэгэхэд ганц мэхтэй л хүүхэд байлаа шүү дээ. Гараад ганцхан хавирчихдаг
Хүмүүс сүүлийн үед телевиз, радио, сонин хэвлэлээс илүүтэй интэрнэтээс мэдээлэл их авах болж. Харамсалтай нь тэр мэдээлэлүүд үнэн бодит байхаасаа илүү бусдыг дайрч доромжилсон, хэн нэгний амжилт ололтыг үгүйсгэсэн байх нь элбэг.
-1961 онд 19 настайдаа сумынхаа надамд түрүүлээд цэрэгт мордсон. 1964 онд цэргээс халагдаж ирээд сумынхаа наадамд дахин түрүүлсэн дээ.
Дамбийн Шижээг 1973 онд Ноосны үйлдвэрийн нэгдлийн ноос хүлээн авах пүүсийн хашаанд машин дээрээс 100- 150 кг-аар шахуургадсан ноос буулгаж байхад анх харж билээ
-Хүмүүс “Улсын цолтнууд наадам үймүүллээ, мөнгө төгрөг өглөө, авлаа” гээд л ярьцгаадаг юм билээ. Бидний хувьд аймагтаа очиж барилдаад нутгийнхаа дүүг дэмжих зэрэг зүйл байдаг. Иймэрхүү зүйл монгол бөхөд аль эртнээс л байсан шүү дээ.
Ихэсийн голд манай Дарвийнхан наймдугаар сарын эхээр цугларч хадлан авдаг байв, өнгөрсөн зууны тавиад оны үед.
Та намайг амьд байгаа болохоор “Ясаа хаана тавих гэж байна. Өөр улсын иргэд авна гэж байна уу” гэж асуухгүй байна. Хэдэн жилийн өмнө нэг япон надад “Чамайг үхэхээр би чиний ясыг музейдээ тавина” гэж хэлсэн. Миний уур тэвчихийн аргагүй хүрсэндээ “Муу самуурай минь би үхсэн ч ясаа нутагтаа тавиулна” гэсэн. Гэтэл тэр “Танай улс ядуу юм чинь би мөнгөөр зодоод авчихна” гэж байсан.