“...Эмээлтээс илэрсэн “но”-той мах Хятад руу гардаг уу, махны зах руу хүргэгддэг үү” гэдэг талаар олон нийт одоо болтол тодорхой мэдээлэлгүй байна. Олон эх сурвалж, голдуу хэвлэлүүд “...Хятад руу экспортолдог мах байсан” гэж мэдээлэв. Гэтэл Эмээлтээс гарч ирсэн тэр мах Хятад руу биш, махны захууд руу явдаг байсан байх өндөр магадлалтай. Учир нь хятад хүн Хятад руугаа ийм янзаар бэлтгэсэн мах яагаад ч явуулахгүй. Бэлтгэлээ ч явуулж амжилгүй баригдана. Тиймээс Эмээлтэд бэлтгэдэг махтай холбоотой дуулианаас үүдээд лав л хотынхон хиам, зайдаснаас татгалзаад эхэлсэн.
Тааралдсан ресторан, зоогийн газартаа ч махтай хоол идэхээс зайлсхийдэг боллоо. Ямар мах идэж байгаагаа мэдэхээ больсон. Эргэлздэг болсон. Энэ муу явдлын сайн тал нь гэвэл томоохон хоолны газрууд махныхаа “эх сурвалж”-ийг танилцуулдаг болж байна. Энэ буруу биш. Эмээлтэд гарсан явдлаас үл хамаараад ингэж байх ёстой юм. Ер нь бол мах экспортлох үйл ажиллагаа нь Монгол, Хятад хоёр талаасаа нэлээд нарийн хууль, тогтоомжийн хүрээнд явагддаг байгаа юм.
Тухайлбал, анх Монгол, Хятадын ХАА-н дэд сайд нар 2011 оны аравдугаар сарын 27-нд өдөр хэлэлцээр хийж, “Дулааны аргаар боловсруулсан үхэр, хонь, ямааны мах, махан бүтээгдэхүүнийг Монгол Улс, Хятад улсад экспортолж, импортлох үеийн хяналт, шалгалт, хорио цээр, мал эмнэлэг, ариун цэврийн нөхцөлийн тухай Монголын МХЕГ, Хятадын Чанарын хяналт шалгалт, хорио цээрийн ерөнхий газар” хоорондын протокол, 2016 оны наймдугаар сарын 29-нд “Монголын МХЕГ болон Хятадын ЧХШХЦЕГ хооронд Монголоос Хятадад экспортлох үхрийн махны хяналт, шалгалт, хорио цээр, мал эмнэлэг, ариун цэврийн нөхцөлийн тухай протокол” -д гарын үсэг зурсан. Ингэснээр манай улс үхрийн мах болон дулааны аргаар боловсруулсан үхрийн мах, махан бүтээгдэхүүн экспортлох улсаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдаг.
Хятадын талаас манайхаас очиж байгаа маханд Малын гарал үүсэл, Мал эмнэлэг, Бүтээгдэхүүний хорио цээр, Тээвэрлэлт, Сав баглаа боодол, хаяг шошгын шаардлагыг тавьдаг байгаа юм. Харин манай тал буюу МЭЕГ, МХЕГ-аас Мах эхлэн боловсруулах үйлдвэр, Мах, махан бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэрийн эрүүл ахуйн нөхцөл шаардлага, Махны хадгалалтын нөхцөл, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, Хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүн экспортлох үе, Махны үйлдвэрлэл шинээр эрхлэгчдэд урьдчилсан хяналт зэрэг шалгалтыг хийдэг. Тэгсэн ч гэсэн манайхан энэ хяналт шалгалтыг авлигынхаа зэвсэг болгочихсон.
Дагаад мах экспортлох үйл ажиллагаа тэр чигтээ хууль бус үйлдлээр дүүрчихэж байгаа юм. Гардаж хийдэг нөхдүүд нь ХААЯ, МХЕГ, МЭЕГ зэрэг байгууллагуудын удирдлага, албан тушаалтнууд байдаг. Бүр дээр нь УИХ-ын гишүүд, сайд нар яригддаг. Өнөөдөр Эмээлтэд үүсээд байгаа нөхцөлийн үндэс нь тэр. Өөрөөр хэлбэл, сүүлийн арваад жилийн хугацаанд Хятадтай хийдэг махны экспорт тэр чигээрээ авлигын сүлжээ үүсгэсэн “махны мафи” ажиллаж байсан гэсэн үг. “...Олон хавар нэгэндээ” гэдэг дээ. Ямартай ч, хууль хяналтынхан дээрх хэргийг шалгах ажлаа саяхнаас сүрхий шуурхайлж эхэллээ. Энэ хэрэг зөрчил социализмын үеийн мах, хиамны үйлдвэрийн суурь дээр боссон компанитай очиж холбогдож байх шиг байна. Хуулийн байгууллага ч яахав, буруутай нөхдийг олоод хариуцлага ярина. Энэ нэг л хэрэг.
Харин бид цаашид идэж буй махаа хор болохгүй гэдэгт яаж итгэлтэй байх вэ. Төр, засаг хэрхэн анхаарч байна вэ. Энэхүү мах тойрсон асуудлаар Засгийн газар 2022 оны тавдугаар сарын 31-ний хуралдаанаараа хэлэлцсэн. Тэр хурал дээр Ерөнхий сайд “...Мах махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, нийлүүлэлт, экспортын үйл ажиллагаанд хяналт, шалгалт, эрсдэлийн үнэлгээ хийх, хяналтын тогтолцоог боловсронгуй болгох, цаашид авах арга хэмжээний талаар санал боловсруулах” үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Шадар сайдаар ахлуулж байгуулсан юм.
Тэр үеэр Ерөнхий сайдын зүгээс “...Эмээлтэд үйл ажиллагаа явуулдаг болон экспортын тусгай зөвшөөрөлтэй компани, цаашлаад хүнсний ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудад шат дараатай хяналт шалгалт хийж, эрүүл ахуй, хүнсний аюулгүй байдлын улсын стандарт, норм дүрмийг сахиулж ажиллах, шалгалтын дүнг Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулах” үүргийг тус ажлын хэсэгт долоо хоногийн хугацаатай өгсөн. Тэр нь өчигдөр дууссан. Засгийн газар өчигдрийн хуралдаан дээр ажлын хэсэг танилцуулга хийжээ. Үүний дараа тодорхой шийдвэрүүдийг гаргасан байна. Дориухан шийджээ. Дулааны аргаар боловсруулсан махны экспортыг 2022 он дуустал зогсоосон байна. Мөн мах экспортолдог Хятадын компаниудын зөвшөөрлийг цуцлахаар болжээ. Түүнчлэн мах экспортлох зөвшөөрөл авчихаад түүнийгээ Хятадын компаниудад дамласан нэр бүхий компаниудыг хууль хяналтын байгууллагад шалгуулахаар шилжүүлэх шийдвэрийг гаргажээ. Эдгээр хэрэг зөрчил гарахад нөлөө үзүүлж, боломж олгон, оролцсон байж болзошгүй холбогдох дүүргийн Мэргэжлийн хяналтын удирдлагууд, байцаагч нарыг чөлөөлөхөөр болсон байна.
Үүнээс гадна Махны нэгдсэн стандарт, дүрмийг шинэчлэн баталжээ. Энэ хүрээнд 2022 ондоо багтааж Улаанбаатар хот орчимд дулааны аргаар мах боловсруулахгүй болгох чиглэлийг холбогдох яам, албан тушаалтнуудад өгсөн байна. Бас шинжилгээний лабораториудыг нэгтгэхээр болжээ. Ингэснээр малыг зөвхөн үйлдвэрийн аргаар нядалж, бэлтгэсэн махыг хэрэглэгчдэд хүргэхээр болж байна.
Тэгэхээр монгол хүн, тэр дундаа хотынхон мах идэхээсээ айхгүй болохын тулд Засгийн газар гаргасан шийдвэрээ хатуу хяналт дор хэрэгжүүлэх л үлдэв.Тэгж гэмээнэ Эмээлтийн маханд эргэлзэхээ болино. Нөгөө талдаа, Засгийн газрын өчигдрийн шийдвэрүүд алсуураа арваад жил оршсон “Махны мафи”-ийг задлах томоохон алхам болж байгаа юм байна лээ.
Б.Гарьд
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл0
Хятад ру бол ямар ч мах гарч байсан яадаг юм ! Тэгээд монголын муу махаа хааш нь шингээх болж байна ! Эргээд л монголдоо хотдоо ил далдаар шингээж иднэ шүү дэ хохино хохино ! Уул нь хятад хүн идэг гэж бодож байхад заавал монгол хүн идэг гэж бодлого явуулаад байх юм !
1990 оноос үхэр монголчуудыг хорт хавдар архидалтаар мөхөөх бодлого явуулж эхэлсэн.
ХУжаагийн өмхий махыг МАН-д саналаа өгсөн үхэрнүүдэд хүчээр идүүлэх хэрэгтэй.Махаа идэцгээ МАН-ын өмхий хар бааснууд аа..
цаана чинь дундад азийн орнууд мах авъя гээд байгаа юм бишүү
Ter muudsan makhiig gadagshaa garakhguu MONGOLD shingeedeg goltsuu gunz,tsaan gazar ,restran gekh met gazar daar taraaj ugdug gesen,khamgiin ikh avdag gazar gevel,CHINA-SOLONGOS khoolni gazruud gesen manaa naazig Emeeltruu yavuulj ,avkhuul j baasan gesen
Монголчууд угаасаа хятад солонгос хүний баасыг идсээр ирсэн.Хятад Солонгос зоогийн газруудын тогооч нар хошногоо ухаж баасаа бөөрөнхийлөн хоолондоо хийж амт оруулдаг уламжлалтай.МАН-ын дарга нар ч гэсэн хятад хүний бөөрөнхийлсөн баасаа идээд сууцгааж байгаа.
МАН Сэлэнгийн ногоог байнга сурталчилж идваа гэж тулгадаг. Сэлэнгээс ирж байгаа ногоо бол хятад хүний баасаар бордсон ногоо байдаг юм шдээ..Өмхий малууд аа..
Одоо илэрсэн байгаа урагш нь гаргаж чадаагүй тэр муудсан махаа хатуу хяналтан дор ард иргэд хэвлэл мэдээллийн нүдэн дээр устгал оруулахгүй бол иргэд одоо зүгээр нэг үгэнд итгэхээ больсон доо. Наад нөхдүүд чинь ч алдагдлаа багасгахын тулд гаргаж чадахгүй юм чинь ямар нэгэн аргаар бидэнд идүүлж л дуусах байх даа
МАН-ын дарга нар энэ махыг хөлдөөж ууталж савлаад НӨӨЦийн мах гэсэн нэрийн дор шахаж эхлээд байна.
Муудсан махыг химийн аргаар боловсруулж мангар монголчуудыг хорт хавдраар үхүүлэх бодлоготой шүү дээ тэнэгүүдээ
МАН-ын гол үндсэн бодлого зорилт бол энэ.Монголчуудыг устгаад газар нутаг эд баялгийг нь Хятад улсад нэгтгэх алсын хараат бодлого.
Энэ махны асуудлыг гаргаж байгаа нь зөв боловч монголчуудын нэг бусармаг үйл явдлыг өөр сенсациар дардаг арга Хөгжлийн банкны булхай луйврын талаар асуудлыг иргэдийн хараа хяналтаас гадуур шийдвэрлэх эрх баригчдын бас нэг арга мэхүү ...
Нөөцийн мах нэг л хачин үнэр амттай болчихоод байсан юм.МАН-ын Засгийн газар хужаа нартай нийлж монголчуудыг устгах бодлого явуулна гэж хэн санах вэ? МАН хятадын эрлийзүүдээр дүүрсний гай энэ дээ.МАН-ын дарга нар Бээжингийн нууц тагнуулууд болчихоод Хятад улсын эрх ашгийн төлөө бодлого явуулдаг болчихоод байгаа..
Мах экспортлохыг тур зогсоох нь зов малаа, махаа унэд оруулж байгаа олон жил тороос овос тэжээл авч малаа осгож авчихад тороо, ард тумнээ бодохгуй байгаа малчид экспортыг зогсоосчихвол аяндаа унээ бууруулна, энэ даварсан малчдын малыг авахгуй гацаанд оруул!!! Ядарсан суурин амьдаралтай хумуусээ бодох цаг нь болжээ!!!
Сайхан нааж байна шүү наад зах нь гэхэд махны стандартыг засгийн газар баталдаггүй юм аа
ЗГ-ын шадар сайд нь: - Хэд хоногийн өмнөөс *гэнэт*-ийн шалгалт хийхээ санаатай, санамсаргүй, хэлэх гэж хэлсэн үү, хэл нь халитраад хэлсэн үү?!...мэдээллээ. Ингэхээр махны *мафи* задрах уу?!та юу гэж бодож байна даа...
Махны мафийн жинхэнэ эзэд нь МАН-ын том толгой дарга нар байгаа..
ашгүй дээ, амжилт. Энэ төр эзэнтэй гэдгийг байнга мэдрүүлэх хэрэгтэй. Махны бизнес бол Б.Пүрэвдорж мэтийн гишүүдийн далд бизнес, авлигын үүр уурхай болоод удаж бгаа шд
Нэг хүнд ноогдох малын тоогоор дэлхийд 1т шахуу гэж гайхуулцгаадаг байсан, тэгсэн хэр нь идэх махгүй шахуу сууцгааж байдаг. Хөрсөн дээрээ , доороо өчнөөн баялагтай хэмээн гайхагдаж гадны улсын шүлсийг асгаруулах хэр нь төр улс нь гадаад өрөнд дарагдсан, ард иргэдийн ихэнх нь ядуу тарчиг амь зууж байх, яачихсан засаг гэхээр ийм байдаг байнаа.
Би хуучин нийгмийн үед улсын ИХ худалдааны байгууллагад ажиллаж байлаа. 1957 оны үед УБ хотод мөн л махны хэрэг гэгч нэртэй том хэрэг гарч байлаа. Толгойлогч нь мөн л хятад хүн байсан. Хэд хэдэн хүнд цаазын ял авч байсны нэг нь лав л Дашзэвэг нэртэй хүн байсаныг маш сайн санаж байна. Мах бол монгол хүний ОНЦГОЙ хүнс учир төрийн хатуу хяналтанд байх хэрэгтэй юм даа уул нь. Даанч төр хийж чадахгүй байна
Муудсан махыг устгалд оруулж байгааг хараагүй цагт хиам. хуушуур. бууз.банш . гуанзанд хоол идсэний хэрэггүй!!!
Үмхийрсэн, хортой, дулааны боловсруулалт хийсэн махаар чинь лаазтай махан таташ, нухаш хийдэг юмаа. Муудсан махаар зөвхөн хиам хийдэг юм биш ээ!
Хурдан түргэн яаралтай арга хэмжээ авахгүй бол, хиам, бууз, банш болон хоолны газруудын орлого байхгүй болно, наадамын үеэр хуушуур ч хийх хэрэггүй болох байх, Холбогдох хүмүүст арга хэмжээ ав, тэр олон тн махаа устгах, тэгээд хаана гаргах гэж яагаад ингэж бэлтгэж байсны учрыг олоотохооч.
үнэхээр итгэл итгэл бүх зүйлд алга болж байна даа? Яана даа цаашдаа монгол улс хавсарга улс болохл хувь заяа хүлээгдэж байна
Ийм худлаа тархи угаалтанд өртөөд , махны хэдэн үйлдвэрээ унагаж баына! Энэний цаана малыг амьдаар нь хятад руу гаргах асуудал нуугдаж баына даа! Тун удахгүй бэлчээрийн даац хэтэрсэн, боловсруулах үйлдвэр байхгүй тул малаа хөлөөр нь гаргах шаардлагатай боллоо гэх вийдээ!!
МХАлбыг татан буулгаад салбар,мэргэжлийн хэдэн байцаагчтай цомхон байлгах хэрэгтэй,энэ олон дамжлагтай МХЕГ,Аймаг,Нийслэл,Дүүргийн хүнд сурталтай Авлигчдыг толгой дараалан ажлаас нь чөлөөлөх хэрэгтэй ийм шат дамжлагтай өч төчнөөн орон тоо бөглөсөн хүмүүс байгаад юуч хийхгүй ажил хийдэггүй хааяахан очиж дарамтлаад хахуулиа аваад сууж байдаг ялзарсан луйварчид юу ч хийдэггүйн тодорхой боллоо.Тиймээс энэ байгууллагад цэвэрлэгээ хийе.
ХҮҮКИЙН ДҮҮ ДАВХАР БАЯР НЬ МОНГОЛЫН МАХНЫ МАФИЙГ АТГАДАГ ШҮҮ ДЭЭ...
Чадахгүй л болов уу. Өөр нэг хэлбэрээр хийгээд л эхэлнэ. Итгэл алдарсан. Цаасан дээр л байна. Харцгаая.
Махны үйлдвэрүүдээ хятадуудад өгч мал махаа өгдөг болсон нь туйлын буруу.
Mash bohir bas huuli bus uil ajillagaa yawuulsag hyatad irgediin hurungu oruulaltai makhny uildweruud mash huchtei um baina lee!!! Yagaad gewel manal turiin bolon huuliin baiguullaguud dandaa tednii tand uilchilj ajilladag bolhoor ter!!! Mongolyn jiriin neg businessman zaluusyg bol ug duugruulahguo archij bainashdee!!! Uvur Mongolchuud bol dur esgesen muuhai luiwarchid baidag um baina gedgiig oilgoson!!! Hyatad Mongolchuudyn dund hudlaa yas hayaj dundaas n mungu zawshdag um baina! Haramsaad barahguindee
Yag zadalj haragdaarai.....saikhan ulger yarina, pizdaakuud, ard ni uursdoo l baigaashtee ( bish gelee gehed hamaatan sadan, naiz nuhuud, biznes tunshuud, za baya gehed avilgal ugj baigaa sdaa nar) Butehguieee2 uheruud..( ugaasaa Tchingisiin daraa butsen yum ganz ch baihgui)
Nuguul battulga tuunii ger bul uund oroltsoj bna eh oron ard tumniihee ami nas ayulgui baidliin tuluu hiisen gemt heregt ni buh hurungiig ni huraaj ukdsen nasaar ni suulga
махны зах зээлээ өөрсдөө хятадууд алдчихаад. Тэнэгүүд
ЖЭНКОГ ШАЛГАЖ ШОРОНД НЬ ХИЙХ ЦАГ БОЛСОН
Хятадууд нь хордуулсан махаа хятад руу гаргаж хятадуудаа хордуулая гэж байхад нь манай дарга нар энхрий хайрт хятадуудыг маань хордуулах нь гээд махны экспортыг хаачихвааа хөөрхийй хөөрхөн үү ккккк
СХД-ийн Мэргэжлийн Хяналтын Алба маш муу ажилласан бнаа Мөн тэдэнтэй гар нийлсэн бүх хүнийг арга хэмжээ авах хэрэгтэй Банш худалдаж аваад хоол хийсэн гүйлгэж хонолоо
Үргэлж өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмрөх гэгч болох юм даа. Монголын Төр албан хаагчидтайгаа ажиллах цаг болжээ. Хүмүүсийнхээ ухамсар,мэдлэг оюун санаатай нь ажлаачээ. Чадахгүй хүмүүс ээ сонор соргогоор олж харж өөрчилж байгаачээ. Бүх салбартаа,шат шатандаа хулгайч нарын үүр уурхай болчихсон байх юм. Хүниэйгээ ажил,хариуцлага аа өндөржүүл,байнга гэнэтийн шалгалт явуулж бай. Эмээлт гэдэг баларсан газар байдаг. Хятадууд малыг,тэр тусмаа адууг их муухай тамлаж алдаг. Ер нь тэгээд энэ дэлхий дээр ганц хятад гэж орон байна уу. Төр соргогоор нүд ээ нээгээч... Одоо хотоос хол мах бэлтгэх юм бол,тэрийгээ тэр хятад руугаа л шууд ачаарай,үүнд анхаараарай...
Er bol ylaan saidiin xiisen ajil shde tolgoitoi n yarina geed bsn devshvvleed yavyyltsan ntr