“Зууны мэдээ” сонин цаг үеийн хамгийн эрэлттэй эрхмүүдийг “Трэнд зочин” буландаа онцолдог билээ. Бид энэ удаад МҮИС-ийг үүсгэн байгуулагч, ТУЗ-ийн дарга Л.Мөнхбатыг урилаа.
100 ГАРУЙ ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙН ХОХИРОЛ ЯРИГДАНА
-Хоёулаа шууд уншигчид таны хариултыг хамгийн их сонирхож байгаа хэсгээс ярилцлагаа эхэлье. Л.Энх-Амгалан сайд танаас албан ёсоор уучлал гуйсан уу. МҮИС-ийн нэр хүндэд халдлаа гэсэн шүүхийн шийдвэр гараад нэлээд удлаа?
-Бид Монголын үндэсний их сургууль гэсэн нэрийг 2001 оноос авч явж байна. Өнгөрсөн 21 жилийн хугацаанд манай хамт олон МҮИС гэсэн нэрийг хөгжүүлж дэлхий даяар түгсэн маш үнэ цэнтэй брэнд болгосон. Дотоод, гадаадад харилцаа хамтын ажиллагаа маш өндөр түвшинд хүрсэн. Тийм ч учраас манай сургуулийг Монголын хамгийн том их сургууль гэж ард түмэн хүлээн зөвшөөрч, мэддэг болсон байна. Ингэж үнэ цэн, брэнд бий болж дэлхийн хэмжээнд хөгжих тусам булаацалддаг асуудал бий болж, У, Ү үсгэн дээр дөрөөлж байна. Монголчууд У, Ү үсгээ ялгахгүй байгаа юм шиг, эсвэл улс гэсэн үгнээс үндэсний гэдэг нь том учраас үндэсний гэдэг үгийг авах ёстой гэх байдлаар янз бүрийн л учир утгагүй асуудал яригдаж ирлээ. Нэр гэдэг бол улсын бүртгэлийн байгууллагад хүсэлт гаргаад давхцалгүй бол олгодог. Олгосноос хойш өөрчлөх эсэх нь тухайн нэрийг эзэмшигч байгууллагын бүрэн эрхийн асуудал болохоос хэн нэгэн хувь хүн, байгууллагын дураараа шийддэг зүйл биш л дээ. Бид МҮИС нэрийг авснаас хойш олон удаа шалгуулсан. Улсын бүртгэлийн байгууллагаар удаа дараа шалгуулж шүүхийн эцсийн шийдвэр гарсан. Мөн ШӨХТГ, Төрийн хэлний зөвлөлийн албан ёсны баримт бичиг бий. Энэ болгон дээр МУИС, МҮИС гэсэн нэр ямар ч давхцалгүй. Маргах шаардлагагүй гэдгийг тодорхойлсон байдаг. Өөрөөр хэлбэл, нэгэнт төр бидэнд олгосон дэлхийд цор ганц нэр шүү дээ.
Салбарын сайд маань жилийн өмнө манай сургуулийн нэрийн талаар ярихдаа “Хулгай хийсэн нэрийг буцааж авна” гэсэн. Энэ нь сургуулийн ажил хэргийн нэр хүндэд халдсан байна гэсэн Сүхбаатар дүүргийн иргэний хэргийн шүүхийн эцсийн шийдвэр гарч яамыг биднээс уучлал гуйхыг даалгасан. Одоогийн байдлаар уучлаарай гэж хэлээгүй байна.
-Тэгвэл У, Ү үсэгнээс болж яг хэн хохироод байна вэ. Тухайлбал, салбарын сайдын мэдэгдэлтэй холбоотойгоор танай сургууль хохирсон уу?
-Наад захын жишээ нь манай оюутнуудын бичсэн шинжилгээ судалгааны ажил, оролцсон бүх тэмцээн уралдаан, диплом МҮИС-ийн нэрээр явж байна. Үүнээс гадна бид маркетингийнхаа зардалд жил бүр тэрбум гаруй төгрөг зарцуулдаг. Зөвхөн ингэж тооцвол байгууллага дээр 100 гаруй тэрбум төгрөгийн асуудал яригдана. Мөн 20 гаруй мянган төгсөгч, одоо сурч байгаа 10 гаруй мянган оюутны хувь заяа, сургуульд ажиллаж байгаа эрдэмтэн багш нар, нэр хаягжилт, ном хэвлэл гээд тооцоод байвал маш өндөр хохирол гарна. Гэтэл “Ү” үсгийг авснаар хэнд ашигтай вэ гэдэг ямар ч утгагүй асуудал.
МУИС гэсэн 80 жилийн түүхтэй нэрийг 20 гаруй жилийн түүхтэй МҮИС гэсэн нэрээр солих гээд байгаа юм уу. МУИС-ийн нэр МҮИС-ээс юугаараа дор ороод байгаа юм гэдгийг үнэндээ ойлгохгүй байна. Тэгвэл солиод МУИС гэсэн нэрийг бидэнд өгье гэвэл сайхан л нэр гэж бодож байгаа. Гэхдээ нэр авч өгөлцсөнөөр ямар ч үр дүн гарахгүй.
-Оюутнууд МУИС, МҮИС хоёрыг андуурч элсэж ороод байна гэдэг. Дотооддоо ялгаж болох ч гадаад хамтын ажиллагаан дээр танай сургуулийн нэрийг Монголын хамгийн том улсын сургууль гэж андуурагдаж ойлгож байна гэсэн шүү дээ?
-Манай сургуулийн оюутнууд МҮИС нэрийг сонгож орж ирсэн. Үндэсний гэдэг үг бол үндэс гэсэн язгуураас үүдэлтэй тодотгол шүү дээ. Гэтэл үндэсний гэдэг нь улсаасаа “том” юм бол улс мод, цэцгийн үндэснээс улс гүрэн гэсэн илэрхийлэл дор ороод байгаа юм уу. МҮИС гэсэн дөрвөн үг нийлж байж брэнд болж байгаа. Үг, үсэг хүртэл уралддаг болчихвол яруу сайхан монгол хүний утга учир, мөн чанар алдагдана.
Монгол Улсын гэдгийг “state” гэж орчуулж төрийн өмчийн гэж ойлгодог. Тиймээс нэрэн дээр андуурдаг дотоодын битгий хэл гадаадын нэг ч хүн байхгүйг хариуцлагатайгаар хэлье. Харин ямар нэг байдлаар хувийн ашиг сонирхлынхоо төлөө булааж авах гэж байгаа хүмүүс л элдвээр яриад байгаа хэрэг.
Мөн улсын болон хувийн гэсэн ялгаатай. Сургуулийн нэр, лого,бичилт, байршил бүх зүйл өөр. МҮИС улаан цэнхэр бол МУИС цайвар цагаан цэнхэр өнгөтэй. Андуурагдах ямар ч боломжгүй. У, Ү үсгийг андуураад орж ирдэг хүүхэд гэж энэ цаг үед байхгүй. Ер нь у, ү үсгийг андуурна гэвэл уул, үүл, хоёрыг яах вэ, ус, үс хоёрыг бас андуурах уу гэдэг асуудал л даа.
Бидний хувьд нэрийн асуудлаар дотооддоо маргалдаж, төр хувийн хэвшил рүүгээ дайрч байгаа нь олон улсад муухай харагдуулж байгаа юм. Нэгэнт олгоод 20 гаруй жил болсон нэрээ гэнэт нэг өдөр булааж авна гэдэг байж болшгүй л зүйл. Монголчууд хөрөнгө оруулагчдаа итгэх нь битгий хэл үсгээ хүртэл буцаагаад авчих юм биш үү гэдэг ойлголт төрж байна. Манай нэрийн талаар гадна, дотнын хамтрагчид өчнөөн олон хүн сонссон байна лээ. Саяхан, ОХУ-ын Элчин сайдтай уулзахад “Танайх чинь яамтайгаа нэрийн асуудлаар маргаад байгаа сургууль уу” гэж асуусан. Энэ мэтээр бид их эвгүй байдалд орж байгаа. Үг үсэг буцааж авах үгүй нь хамаагүй, ийм яриа гарч байгаа нь ямар ч утга алга. Тиймээс хууль журам гэж байдаг бол нэрийн асуудлыг нэг мөр цэгцлэх ёстой.Дахиж ийм утга учиргүй асуудал гарахгүй байх ёстой.
-Яам бол үндэсний гэдэг үгээ заавал буцааж авна гээд байгаа. Та ч бас сая “Цэгцлэх ёстой” гэж яриандаа хэллээ. Төрийн байгууллагууд нь МҮИС-ийн бүртгэлийг хууль зөрчөөгүй гэж үзсэн юм байна. Магадгүй зөвшилцлийн ширээний ард сууя гэвэл та ямар шийдэл санал болгох вэ?
-Бид зөвшилцөхийг уриалж байгаа. БСШУ-ны сайд бидэнтэй ярилцъя гэвэл татгалзах зүйлгүй. Соёлт нийгэмд хэлэлцэж ярилцаад асуудлаа шийдвэрлэх нь зүй. Харин хууль ёсны дагуу өдийг хүртэл явж ирсэн хор холбогдлыг нь хэн төлөх вэ. Эцэстээ хэн хожиж, хэн хохирох вэ гэдэг л асуудал. Дахиад хэлье энэ нэрийг авах нь хэнд ч хэрэггүй, утгагүй зүйл. Манай сургуулийн жишээнээс харвал, цаашид брэнд гэж зүйл Монголд бий болох уу, үгүй юу гэдэг асуудал яригдана. Аль нэг брэндийн нэр итгэл үнэмшил төрүүлдэг учраас үйлчлүүлдэг. Ийм үнэ цэнийг бүтээж, бий болгосон брэндийг зүгээр нэг үг, үсэг шиг ойлгож болохгүй. МҮИС гэсэн боловсролын салбар дахь оюуны брэндийн тухай ярих ёстой. Тиймээс салбарын сайдыг ч бас 25 жил бүтээсэн оюуны брэндийг маань яриасай, ийм байр сууринаас хандаасай гэж хүсэж байгаа.
-Яам дахиад шүүхэд хандаад эцсээ хүртэл явна гэвэл...?
-Мэдэхгүй юм. Эцсийн шийдвэрийг шүүх гаргадаг хуультай нь үнэн. Үнэндээ ийм утгагүй асуудлаар удаан маргахаас залхаж байгаа. Өөр нэр өгсөн байсан ч манай хамт олон өдийд яг л МҮИС шиг дэлхийд танигдсан брэнд болгож чадсан байх болно. Үүнд эргэлздэггүй. Өөр олон ч брэндийг бий болгож яваа хүчирхэг хамт олон. Уг нь шүүхээр нэг мөр шийдэгдсэн асуудал шүү дээ.
БИД ДОТООДДОО ӨРСӨЛДДӨГГҮЙ. ДЭЛХИЙН АМЖИЛТТАЙ ИХ СУРГУУЛИАС СУРАЛЦАЖ, ХӨГЖДӨГ
-Таны ярианаас олон улсын тавцанд өрсөлдөх том амбицтай хувийн сургууль гэж ойлголоо. Гадаад дотоодын 10 гаруй мянган оюутныг дэлхийд өрсөлдөх мөрөөдөлтэй болгох бааз суурийг хэрхэн бүрдүүлэв. Инновац хөгжлийн төвөөр ороход анхаарал татлаа?
-Бид дотооддоо өрсөлддөггүй. Тийм сонирхол ч байхгүй. Боловсрол даяаршсан учраас дэлхийд гарах, боловсролын экспортыг бий болгож валют оруулдаг. Сургалт, эрдэм шинжилгээ судалгааны аялал жуулчлалыг хөгжүүлж улсынхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулах том амбицыг агуулж байна. Тийм ч учраас сүүлийн үед дотоодын их сургуулиудтай өрсөлдөхөөс илүү дэлхий рүү олуулаа гарахыг уриалж байгаа. Боловсролыг МҮИС-д үү, эсвэл Харвард, Стэнфордод эзэмших нь нээлттэй болсон нийгэмд амьдарч байна. Жишээлбэл, Хятадад хэдэн арван жилийн өмнө л сургуулиуд нь тийм ч хүчирхэг байгаагүй. Гэтэл 20-30 жилийн дотор дэлхийн топ-100 сургуульд 10 гаруй нь багтдаг боллоо. Нийтээр дэлхий рүү харж, тэмүүлж байгаа цаг үед бид ч гэсэн хөгжлөөс хоцормооргүй байна. Энэ чиглэлд салбарынхан маань сайдаасаа эхлээд оюун ухаан, мэддэг чаддаг бүхнээ зориулаасай. Энэ зорилгын төлөө боловсролд зүрх сэтгэлтэй хэн бүхэнтэй хамтарч дэлхий рүү гарахад бэлэн гэж хэлмээр байна. Ярилцаад, ойлголцоод, зөвшилцөөд явахгүй бол Монголын боловсролын талаар таагүй мэдээлэл гадагшаа тархах тусам эцэстээ Монгол л хохирно. Тиймээс боловсролын талаар дуугардаг хүн бүхэн арай өөрөөр сэтгэж, харж явах юмсан гэсэн бодолтой явдаг.
Их сургууль бол залуучуудыг төлөвшүүлэхээс гадна боломж бий болгох, тэр боломжоо олгох ёстой гэж ойлгодог. Тиймээс манай сургуулийн оюутнууд өрөө болгондоо гал тогоо, шүршүүр, ариун цэврийн өрөөтэй цогцоор нь зохион байгуулсан орон сууцанд амьдардаг. Энэ нь сурч амьдрахад тав тухтай байдлыг бий болгодог гэж хэлж болно. Нөгөө талаас Инновац хөгжлийн төвөөр дамжуулж өөрийн гэсэн гарааны компани, бизнес, технологитой байх боломжийг олгодог. Номын сан 24 цагаар ажиллах зэргээр сургуулийнхаа орчинд сурах арга барилыг бүгдийг нь багтааж өгдөг. Номын сан зөвхөн уншдаг газар байсан бол мэтгэлцдэг, сонсож, сууж сурдаг, сурч мэдсэнээ ярилцдаг газар болж хувирч байна.
Их сургууль бол хүний хөгжлийн газар гэдэг утгаараа оюутан залуучуудад магадгүй ирээдүйн амьдралынх нь баталгаа болсон боломжийг бий болгохыг зорьсон ур чадварыг олгож байгаа. Энэ талаараа дотоодын их сургуулиудаас хөгжлөөрөө арай өөр түвшинд очсон гэдэг нь харагдах байх. Өөрөөр хэлбэл, дотоодын их сургуулиудыг дуурайдаггүй. Зөвхөн дэлхийн амжилттай их сургуулиас суралцаж, тэнд хийгдэж байгаа хамгийн сүүлийн үеийн боломж технологиуд дээр суурилж хөгждөг. Ийм л хөгжлийн концепци, технологи, зорилготой хамт олон болж бэхэжлээ.
Оюутнууд мөрөөдөлтэй, зорилготой, бизнестэй болоод төгсөж байна. Мэргэжил сонголтоо ч олон улсын хандлага руу чиглүүлж гадаадад хамгийн үнэ цэнтэй ажиллах боломжийг байнга эрэлхийлж ирлээ.
Манайх анагаахын сургуулийнхаа дэргэд 400 ортой нэгдсэн эмнэлэгтэй. Ковидын үед 800 гаруй ор дэлгэж улс орондоо туслалаа. Олон ч сайшаал магтаал хүртлээ. Энэ мэтээр суралцахаас гадна практикаа хослуулж, гадаад хэлийг эх хэл шигээ сургахад анхаарч байна. Анагаахын сургууль гэхэд Стэнфордын агуулгаар хичээлээ явуулж, тогтмол хянуулж шалгуулдаг. Сувилагчаар төгссөн бол Японд очоод мэргэжлээрээ ажиллах зэргээр гадаадын компаниудтай гэрээ хийж, тэдний тавьдаг шаардлагын дагуу боловсон хүчнээ бэлтгэж, мэргэжлээрээ ажиллах боломжийг бий болгож өгч байгаа нь давуу тал болдог. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн Монголд биш гадаадад мэдлэг мэргэжлээрээ тэнцэх боловсон хүчнийг бэлтгэх том зорилго дор ажиллаж байна. Манай сургууль 700 гаруй эрдэмтэн багштай. Багш нар маань дотооддоо ажиллахаас гадна гадаадад очиж суралцаж, магистр доктороо хамгаалж байна. Зарим нь гадагшаа явж эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлаа хийж байгаа. Энэ ч утгаараа гадаад, дотоодын олон эрдэмтэн докторууд зочин багшаар ажилладаг.
БОЛОВСРОЛООР ДАМЖУУЛЖ СОЁЛ, ТЕХНОЛОГИ, ЭДИЙН ЗАСАГ, ХУДАЛДААНЫ ГАРЦЫГ ДЭЛХИЙД ГАРГАЖ БОЛНО
-Цааш нь хийдэг цаасан дипломоос илүү бодит амьдрал дээр ямар хандлагатай иргэнийг бэлтгэх вэ. Өнөө үед хандлагыг ажилд авч ур чадварыг эзэмшүүлнэ гэдэг боллоо?
-Их сургууль гэж ямар газар юм бэ гэдгийг бодох ёстой. Дунд сургуулиа төгсөөд их сургуульд орж ирэнгүүтээ аливааг ухаж ойлгодог, өөртөө хэрэгцээтэй мэдлэгүүдээ олж авах аргыг сурдаг. Үүн дээр нэмээд төлөвшдөг орон зай. Цаг баримтлахаас эхлээд биеэ авч явах, харилцаа, шударга өрсөлдөөнд төлөвшдөг. Монголчууд бол хөвгүүд яах вэ хар бор ажил хийж болно гээд охидоо дээд боловсрол эзэмшүүлдэг ард түмэн. Эмэгтэйчүүд боловсролтой байхыг эрхэмлэдэг учраас илүү төлөвшсөн, аль ч салбарт амжилттай, харилцаа хандлага зөв байна. Гэтэл төлөвшчихсөн сэхээтэн эмэгтэйчүүд маань эргээд төлөвшөөгүй эрчүүдтэй нэг гэрт амьдрахаар юу болох вэ. Гэр бүлийн хүчирхийлэл, салалтын шалтгаан энэ байж мэдэх. Тиймээс их сургуулийг зөвхөн сурахаас гадна төлөвшдөг, хөгждөг, амьдрах арга ухаан, мэргэжлийн ур чадвар олгох үүднээс нь арай өөр өнцгөөс харах болсон байна. Дэлхий нийт ч ямар боловсрол, төлөвшилтэй хүн бэ гэдгийг хардаг болсон.
Их сургууль амьдралынхаа гараан дээр зогсож байгаа залуучуудын орчин шүү дээ. Тиймээс хариуцлага үүрэх чадвартай хүмүүсийг бэлтгэдэг байх ёстой. Мансууруулах бодисны хэрэглээ ихэслээ, залхуурал, ажилгүйдэл нэмэгдлээ гэж ярьж байна. Энэ асуудлууддаа хамтарч ширээний ард сууж гарц гаргалгааг нь ярихгүй бол ирээдүйд улам хүнд байдалд орж мэднэ. Төр, эрдэмтэн багш нар ярилцах цаг болсон гэж ойлгож байгаа.
Залуучууд маань төрийн албанд орохоос илүү олон улсын тавцанд үе тэнгийнхэнтэйгээ өрсөлддөг байгаасай. Залуустаа энэ мөрөөдлийг суулгахын тулд их сургууль хэр хэмжээндээ зүтгэж байна. Гэтэл өрсөлдөгчид маань гадаадад хэдэн мянган га газар дээр бааз сууриа байгуулж, улс орон нь хэдэн тэрбум ам.долларын төсөл өгч дэмжиж байна. Улс орон нь ингэж дэмждэг, нэг зүгт хардаг учраас зарим нь дэлхийн удирдагчдыг сургадаг газар болчихлоо. Боловсролоор дамжуулж өөрсдийнхөө соёл, технологи, эдийн засаг, худалдааны гарцыг дэлхийд гаргаж байна. Монгол Улс ч гэсэн их, дээд сургуулиудаа яг ингэж хардаг болоосой гэж хүсдэг. Их сургууль зүгээр нэг ном уншдаг газар биш Монголын соёлыг дэлхийд түгээдэг, Монголын боловсролоор дамжуулж худалдаа эдийн засгийн боломжийг бий болгодог газар гэж хараасай гэж хүсэж байна. Залуучууддаа итгэх ёстой. Тэгж байж улс орондоо орлого оруулдаг хөдөлмөрч, оюунлаг хүн ардыг бий болгоно. Ингэж чадвал ард түмнээ огт өөр зүйлд хандуулдаг улс орон болох цаг ойрхон байх аа.
МОНГОЛЫН БИЗНЕСИЙН ОРЧИН ТОДОРХОЙГҮЙ, ОЙЛГОМЖГҮЙ БАЙНА
-Сургуулийн нэрийн маргаан дуусаагүй байтал Дугуй цагааны тохижилттой холбоотой асуудал дэгдэж та олны анхаарлын төвд орж ирлээ. Олон нийт таныг салбарын сайд, Хотын дарга хоёртой “үзэлцээд” байна гэж харж магадгүй. Хотын даргатай учраа олсон уу?
-Ойлголцсон гэж хэлж болно.
-Танай компанийн өмчлөлийн шавар гэрүүдийг нэг л өглөө хотын захиргаанаас нураасан. Нөхөн төлбөр яригдсан уу?
-Олон нийт харсан. Байгууллагын, хувийн өмчид халдсан нь буруу жишиг тогтоох вий гэдгийг нийтээрээ ойлгосон байх. Хийж бүтээж байгаа бол хуулийн дагуу шийддэг нийгэм байгаасай гэж хүсэж хууль эрхзүйт төрийг үндэслэн байгуулсан. Бүгд хуулийн дор амьдрах учиртай.
Хотын даргатай уулзсан. Нэгэнт гарсан алдааны араас уйлж унжих биш зөвшилцөөд явах ёстой гэдэг байр суурьтай байгаа. Зарим нэг асуудал хууль шүүхийнхээ журмаар шийдвэрлэгдэх байх.
-Дугуй цагааны тэр хөндийд яг юу баригдах, ямар орчин бүрдүүлэх юм бэ. Тэр нь улс оронд ямар өгөөжтэй байх вэ?
-Эрдэм шинжилгээ судалгааны аялал жуулчлал хөгжүүлэх буюу судалгаанд суурилсан их сургуулийн кампус байгуулах зорилттой ажиллаж байгаа. Төсөл бүрэн хэрэгжвэл гадаадаас маш олон технологи оруулж ирнэ. Эрдэм шинжилгээний чиглэлээр судлаачид орж ирж хамтран ажиллаж Монголын хөгжилд хувь нэмрээ оруулна. Ер нь боловсролтой чадалтай хүн болгон бидний байгуулах эрдэм шинжилгээ судалгааны төвийг зорьж өөрийгөө хөгжүүлэх боломжтой орчин үеийн хүний хөгжлийн газар болно гэж төсөөлж байгаа. Яг л энэ загвараараа ажлаа төлөвлөөд явж байна.
-Таны хувьд 30 гаруй жилийн өмнөөс бизнес хийж эхэлсэн. Үзэж туулсан замналаасаа харахад тэр үеийн бизнесийн орчныг өнөөгийнхтэй харьцуулахад ямар санагдаж байна вэ?
-1990-ээд онд анх гадаад зах зээл рүү хөл тавьж бизнес хийж мөнгө олно гэж явлаа. Тэр үед улс орон маань бизнесменүүддээ итгэдэг, дэмждэг, хүн ард нь нэгэндээ халуун дулаанаар ханддаг байжээ. Хэн хэндээ ч тусалдаг байлаа. Жишээлбэл, ОХУ-руу бараа гаргаж, оруулахад тоо заадаг байсан. Гэтэл тэр тоонд нь тааруулж вагон даяараа бараагаа солилцдог, буцаагаад цуглуулж авдаг ийм л цаг үе байсан. Их мөнгөгүй мөртлөө маш том итгэл, зорилго, мөрөөдөлтэй явлаа. Үүнээс хойш эдийн засаг их тэллээ. 1990-ээд онтой харьцуулшгүй болж гоё машинтай, том орон сууцанд амьдарч байна. Сая орчим машинтай боллоо шүү дээ.
Эдийн засаг тэлэх тусам төр засаг маань бие дааж цалин олгож, нэмүү өртөг бий болгож байгаа хүнээ, салбараа дэмждэг байх нь чухал гэдгийг ойлгуулж байна. Сүүлийн үед хүн хүндээ итгэх итгэл алдагдаж байх шиг. Энд тэнд харж байхад бизнес хийхдээ мохдог болсон байна. Хүн бүхэн төрд ажиллаж байж сайхан амьдарна гэсэн хандлага бий болж байна. Төр ажиллаж байгаа хүн нэмэгдэх тусам нэмүү ашиг бий болгож Монголын эдийн засгийг хүчирхэгжүүлэх бодлого алдагдана. Нэгэнт л зах зээлийн жамаар хөгжиж байгаа учраас нэмүү ашиг олдог, түүнийхээ төлөө зүтгэдэг, бизнес хийх сонирхолтой хүмүүсээ олноор төрүүлэхгүй бол цаашлах тусам эдийн засаг хүндэрнэ. Гэтэл дэлхий нийт эсрэг зүг рүү хөгжиж байна. Технологи бий болгох, эдийн засгаа тэлэх, улс гүрэн дамнасан хүчирхэг брэнд, аялал жуулчлалыг бий болгохыг зорьж байна.
Монголчууд төр рүү хошуураад байвал төсвийн хүндрэлээс гадна баялаг бүтээдэг хүмүүс багасна. Саяхны буюу хэдэн зуун жилийн өмнөх түүхийг сөхөхөд л Манж үндэстэн цөмөөрөө төрд ажиллаж байгаад Хятадад ууслаа шүү дээ. Энэ түүхээс харсан ч хөдөлмөрлөдөг, технологи бий болгодог, нэмүү ашиг бүтээдэг хэсгийг олноор бий болгох ёстой. Гэтэл хөдөлмөрч хамт олныг бий болгож чадахгүй байгаа энэ байдлаа нэг сургууль руу юм уу, боловсрол руу чихнэ гэдэг утгагүй асуудал юм л даа. Боловсролтой хүн хэзээ ч залхуурахгүй. Мөрөөдөлтэй хүн хөдөлмөрлөдөг. Тэгэхээр мөрөөдлийг бий болгож, төлөвшүүлж өгдөг их, дээд сургуулиудаа яалт ч үгүй дэмжих ёстой. 16-17 настай залуус төлөвшөөгүй, зөв бурууг бүрэн гүйцэд таньж ойлгоогүй насан дээрээ гадагшаа сургуульд яваад янз бүрийн зүйлд уруу татагдаж хохирох тохиолдол их гарч байна.
Бизнесийн орчны төсөөллийг 20 гаруй жил болсон их сургуулийн нэрийн асуудлаас харахад л брэнд бий болгож болохгүй хэрэг үү гэж бодогдож, хүнд байдалд орж байна. Ганцхан энэ жишээнээс харахад л хууль эрхзүй, маргаан, бизнесийг бий болгох орчин нөхцөл талаасаа ямар ч тодорхойгүй, ойлгомжгүй байгаа нь харагдаж байна. Бий болгосон брэндийг нь булааж авна гэвэл гадныхан гайхна. Зүйрлэвэл, Япон улс Тоёота гэдэг нэрийг булаацалдах уу.
МҮИС гэдэг нэрийг тойрч гарч байгаа маргаан, энэ нэрийг заавал авна гэж яриад байгаа нь Монголыг гадаадад ойлгомжгүй, утгагүй харагдуулж буйгаа ухаарах учиртай. Монголд нэг брэнд бий болгоход дараа нь хэн ч хамаагүй булаагаад авах юм байна гэсэн ойлголт төрүүлж байгаа нь туйлын харамсалтай. Гадны хөрөнгө оруулагчдын итгэл үнэмшлийг мохоож байгааг ойлгох хэрэгтэй.
С.УЯНГА
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл0
Ийм нэг луйварчин сэтгэхүйтэй хулгайчууд хол явахгүй цаг даа
эрдэнэтийн гокд засварчин байсан гар энд ингээд доктор гэвүү болчихсон зогсож байдаг
Энэ нөхрийн яриад бгаа үнэн юм бол МОНДОНАЛЬДС-д монголын төр нөхөн олговор олгох ёстой. Тухайн үед МКДОНОАЛЬДС-ийн бренд нэрийг хэрэглэгч төөрөлдөхүйц ашигласан бна гээд шүүхийн шийдвэр гараад хааж байсан шүү дээ. Адидас-ын бренд зөрчлөө гэсэн үндэслэлээр Абибасыг хаалгаж байсан кейсийг ч буцаах хэрэгтэй. Би Абибасын пүүз өмсмөөр бна. Хямд чанартай гоё харагддаг байсан шүү дээ.
Энэ хүн өөрөө эрдэм мэдлэг гэх юм байхгүй. Тэгээд мөнгө төлсөн хүүхдүүдийг эрмдийн оргилд хүргэнэ гээд байдаг.
ЭНЭ БОЛ ЛУЙВАР, НЭРИЙГ ДАРУЙ АВЧ ХАЯХ ЁСТОЙ.
Логик сэтгэлгээ байна уу, мануухай минь? Хужаа Энх-Амгалангаар Боловсролын сайд хийлгэхдээ ч яадаг юм? Нэг сургуулийн нэр устай зууралдаад яасан завтай ч юм? Мөнхбат гэх хувь хүн нь ямар байх нь хамаагүй, улсын, үндэсний гэдэг үгийг анхнаасаа өмчийн хэлбэрээс нь хамааруулаад хулиараа хорьчихсон бол ийм асуудал гарахгүй. Үндэсний гэх тодотголтой биеийн тамирын хувийн дээд сургууль байж л байна. Нэг хэсэг МУИС МУҮИС гэж нэрээ өөрчилж л байсан, яагаад больчихсон юм гэх мэт асуултууд зөндөө.
Авилга авилга. Бо яам авилгаар нэрийг нь өгчихгүй юу.
Зөв.Монголд тонож болох бүхнииг тонож байна.Монголын улсын их сургуулиын нэрийг луйвардаж авсан.Энх-Амгалан бол маш зөв ажиллаж байгаа сайд.Дэмжинэ.
Bolio hugshuun National University gesen neree ugchih ulsdaa
орон байр гхдна зай талбай сургалтын бааз .. хэдэн оюутан сурахчаан аяддаг юм бол доо энэ байр анх юуны ч байшин байлаа даа бурхан минь гэж хаавал таарна
Үхсэн баасны брэнд байхав дээ. Улаанбаатарын хамгийн шавааралдсан хэсэгт, машин байтугай, явган хүн явахад хэцүү газар. Боловсрол гэж ямар хог ороммдогыг нь мартья. Зүгээр гадаад явж их сургуулийн камп гэж ямар юм байдгыг биер үзчээд ир
Сайхан ярих юм тэгвэл манай төгсөгчдөөс ийм оюутан ийм амжилт гаргасан, дэлхийн ийм сургуульд суралцаж байна, дэлхийн ийм мундаг компанид ажиллаж байна гээд яримаар юм. Өчнөөн хэл ам болоод байхад тэр хэдэн гэрээ нураах хүртэл нь байлгаж байсан даа. Тийм л байсан юм бол аль хэдийн тэр мундаг бүтээн байгуулалтаа хийчихгүй хэдэн архичин цуглуулаад гэмт хэргийн үүр уурхай болгоод сууж байсан биз дээ!
Энэ нөгөө Энигма гэж байгууллагын харьяа байх. Хаа явсан газраа иргэдэд төвөг учруулдаг газар. Энэ нөхөр ч харин шааж өгдөг гар байна. Дэлхий дахинд та нарыг мэддэг гэж худлаа үлээгээд яах вэ дээ
exnii xeden jilniigmiin daatgal toloogui svvldee ooroo xelj bj toldog bolson tsalindaa 1 davxart oochirlodog bsan.Mon dadlaga udirdsanii mongo ogdogui sonin zunii amraltiin mongo gej arai bsan shv
20 жилд дэлхий даяар түгсэн үнэтэй брэнд болсон гэх юм. Үнэмшихэд хэцүү л юм.
Боловсролын сайдын зев байгаа шуу
За..-г, Энх-Амгалан ямар бурхан уу? Данжаад царайлчихаад дэмий юманд оролцож, хэл ам хийж ч явах гэж! Анхнаасаа хуулиараа зохицуулж зарим нэр усыг хувийн хэвшил ашиглаж болохгүй гэчихсэн бол өдийд ийм марзан маргаан ч гарахгүй.
Монгол улс авилгалд идэгдээд бээрч бна. Авилгаар төрийн яам нь нэрийг нь өгнө. Авилгаар Шүүх нь элгийн юм шийдлээ. Хэлний зөвлөл 2 өөр үг бнаа гэж тодорхойлолт гаргахаар тэрийг нь үндэслэж шийддэг шүүх гэж юу байдгийн. элэг аваад хаячих юм.
Төөрөгдлийг арилгах нь зөв
yooy bugs ulaichihlaa
харваас зальтай гар байна лээ. энэ бол хүүхдүүдийг төөрөгдүүлсэн залилан луйвар юм. энэ сургуулийн оюутнуудын хэдэн хувь нь хотын хүүхдүүд байгаа бол? Монгол Улсын Их сургуулийг төгссөн үе үеийн төгсөгч нар бид сургуулиараа бахархаж явдаг.
төлбөртэй өдөр өнжүүлэх
Их цэвэрхэн залилан шүү. МУИС, МҮИС-ийн төгсөгчдөөс нь шалгалт аваад харьцуулаад үзэл дээ.
ХӨДӨӨНИЙ ХҮҮХДҮҮД ОРДОГ ОРСОН ОЮУТНУУДАД ОЛИГТОЙ ЮМ ЗААДАГГҮЙ БОЛОХ ООР ЮУН ДЭЛХИЙН БРЭНД ХУУРАМЧ БОЛОВСРОЛТОЙ ХҮМҮҮС Л ИХ БОЛНО
дорой докторуудын үүр
ЭНЭ НӨХӨР ЁСТОЙ НЭГ ҮНЭН ХЭЛЛЭЭ ДЭЭ
жинхэн нийгмийн дайсан , ирээдүйн алуурчин.!!!!!
Энэ МУИС чинь Mongolian State University, энэ нь Mongolian National University биш юм үү. Юу нь тэгээд асуудал болоод шаагилдаад байдаг юм бэ, зүгээр л чиглэл чиглэлээрээ ажлуудаа хийцгээгээд явцгааж болдоггүй юм уу.
Үндэсний их сургууль нэр бол Монгол улсын их сургуулийн хуучин нэр. Иймд хуучин нэрээ хэзээний дархалж зохиогчийн эрхийг нь МУИС эзэмшдэг тул оюуны том хулгай болно.
Хийсэн бүтээсэнг нь танкдаад, сүхдээд өглөө! Өөрсдөө бгаа улсын их сургуулиа өөд нь болгож чадахгүй , өрсөлдөгчээ дарж авч амрах төлөвлөгөө! Монгол улсд зөвхөн төрийн сургууль үйлдвэртэы яваад яалаа! Идэж ууж арын хаалга дампуураа … одоо ч ил далд өчнөөн цуслаж бгаа ш эрхтэн дархтангууд!
heden ugee MGL.roo buten heleed surchih ! mgl helend brend gej ug bhgui , tegeed udesnii gej yrij bai!
Дэлхийд өрсөлдөнө гэнэ үү??? Лав л манай дэлхийд биш байх тийм үү. Луйварчдын ертөнцөө хэлсэн ухаантай юм болов уу даа
Жинхэнэ луйварчин нөхөр бас нэгээр нэмэгдлээ Дэлхийд нэртэй Харвард ,Стенфорд, Кембридж, Оксфорд,Массежусесийн технологийн сургуульд дэлхийд нэртэй бодитойгоор шинжлэх ухаанд хувь нэмэрээ оруулсан Нобелийг шагналтнууд ажилдагдаа ,Эх нялхсийн газраас авилгалаар газар авч бөөн бохио орчинд нэг барилга бариад түүнийгээ аугаа нээлт хийлээ гээд байгаа юмаа
Зайсанд бүтээсэн юм нь энэ хүний жинхэнэ нүүр царай шүү дээ
Хаха
Хөдөөний хүүхдийн толгой эргүүлж байж хэдэн төг-ийг нь хусах гэж бүлт2 үсрэх юм аа
Багш ч үгүй байж, өрсөлдөөч, Улс төрчдийн ивээлд багтдаг,
unxeeer unxeer gomdoj tunij bna oo
Хүүхэд маань танай сургуулийг төгссөнөөс болж ажилд авах газар олдохгүй найз нөхөд ах дүү нартаа маш их муулуулсан бгаа шүү. .
Диплом зардаг сургууль, миний танилын хүү мангар авч байсан!
Ха ха, сайхан хөгжөөлөө, баярлалаа. Гэхдээ нөгөө талаас нь аваад үзвэл гунигтай юм даа
Голомт МИАТ нэрийг авчихсан байсан гээд шуугиад байсан бил үү?
Сайд нь шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх үүрэгтэй,багш оюутнуудаас уучлал гуй
Сайн яваа нэгнээ үргэлж муулж явдгаа болох хэрэгтэй хувийн бизнесийг шахаж даралддагаа болмоор юм
Амныхаа зоргоор ярьж, дуртай үгээ хурууныхаа үзүүрээрээ бичих амархан л байх. Энэ сургуулийг өдий болтол авч явсан үе үеийн маш олон багш, ажилчид, удирдлагууд байгаа харамсалтай юмаа. Хэдэн тэр бумаар идэж уусан улс төрчдөө яаж ч чадахгүй байж мөрөөрөө ажил хийж яваа хүмүүсийг яагаад ингэж дайрч давшлаад байдаг юм бол .............................. гайхалтай нийгэм юмаа. Энэ хүн хүний наймаа хийгээ юу, хар тамхи оруулж ирж хүүхэд залуучуудад тараагаа юу. ....................
Энэ бол зүгээр хэт их ашгийн төлөөх барилгын компани юм билээ. Агаарын Тээврийн сургууль гэж ёстой хүүхдүүдийн эрх, хувь заяагаар тогтогч бдг. Хэлээд ямарч нэмэр бхгүй.
"... Монголд биш дэлхийд өрсөлдөх бренд" гэнээ. Энэ хүний өмнөөс нүүр улайж, нүд бүлтрэх нь байна. Ийм юм хэнэг ч үгүй яриад сууж байгааг нь бодоход сургуулийнхаа нэрийг өргөх биш харин ч нэг сайн унагаад авах шиг боллоо. Ер нь ийм "мэргэжилтэн" бэлддэг "их, дээд сургуулиудыг" хаах хэрэгтэй юм. Үүний оронд техник, мэргэжлийн дээд сургуулиуд байгуулах нь улс оронд хэрэгтэй.
Танайхыг төгссөн боловсон хүчин чинь миний ажилд гай болж байна шүү муу гөлгийг ээ
shan shaah yuma nad hogin huwin surgulin chin diplom yadaj mongold bga hedhen gadadin elchin saidin yamd huchin tuguldur ded bolowsrolin gerchilge gej awch uzdeggui shu de yostoi hutsna bizde balai huwin dampu surguli bj bas delhid gene u bitgi garig andurad bgarai mal min
iim neg jinhene mal tsarailsan durchihsen pizda nar mongolor duren bh yuma yostoi lalar yuma im malnud bga tsagt mongol uls min hugjihgui ulam l doroitoh yuma
Ichdeggvi golog. Hudalch bas naigvi huuhemseg
Сэруулэг сургууль менуу хамгын муу сургууль биздээ ажилгуйчуудын армииг тур телбертэй хадгалж хавтасжуулдаг газар гэж боддог
МУИС-ыг төгссөн оюутнууд арчаагүй. Яамтайгаа, сургуультайгаа, оюутнуудтайгаа хамт буруугын эсрэг тэмцэх ёстой. Энэ бол үнэхээр онцгүй үйлдэл. Яаж санаанд нь хүртэл буудаг байнаа.
Монголд олон их сургууль хэрэггүйлдээ. Тэр дундаа андуурагдахаар нэр устай байх нь зохисгүй. Энэ хүн үнэхээр бренд буй болгосон байж болно. Хүндэтгэнэ. Төр хувийн хэвшилийн хавсарсан бренд байж яагаад болохгүй гэж... МУҮИС гээд эзэмших %-аа тохироод тэгвэл хэн хэндээ ашигтай бишүү?
endees togsson emcheer hagauulj, endees togsson nisgegcheer ongotsoo bariulna geed bodohoos ch hetsvv baina
их дээд сургуулидаас тэтгэвэрт гарсан хэдэн хүнээр нүүрээ тахалдаг юм билээ.Энд орсон хүмүүс сурна уу байна уу?Нэрээ өөрчилнө үү байнуу ямарч хамаагүй Төгсөөд ирж байгааг нь ажилд авахдаа шалгаадл байхад өөрөө зогсоолоо очно
Энэ улаан луйварчин шдээ...ямар ацных нь доктор байдаг юм. Боловсролын яам оюутан, багш нараас нь шалгалт авахад л ташраараа унана. Тэгээл хаачихдаг газар шдээ
Zaaval ih suruuliin ner duurialgaad baritsaad baih shaardlagagyi shyy Surguulinhaa neriig soli olon jiliin tyyhtei surguulin ner zeeleed baih Muu luivarchid
Чононы зургын емне зогссон боловсролыг хар захын наймаа гэж ойлгосон энэ этгээд юун дэлхий ярих бэ?!!! Ичээчээ! Их сургуулийн статусыг хангахгуй коллеж штээ. Сайд нэртэй биш наад олон зуун хетелбер яаж авсныг л шалгуулах хэрэгтэй!!!
Гадаадад эднийг хэн ч хэзээ ч хүлээн зөвшөөрөхгүй муис бол өөр жинхэнэ луйварчин...
Эдний оюутныг гадаадад хэн ч хэзээ ч ажилд авахгүй
Монголчууд бүгд жалгандаа халтар хултар амьдрахдаа таарсан атаархагчид ш дээ!
хулгай луйвраараа профессор удирдах зөвлөлийн дарга болсон байхдаа хөгийн юм болох юм даа
Ёстой хар захын наймаачин гар даа. Боловсрол гэдгийг хэдэн хүүхлийн мөнгийг авч, чадваргүй хэдэн багшаар заалгаад боловсрол олгож өолдог гээд ойлгочихсон луйварчин даа.
Дугуй цагаан гэдэг балгас брэндээ хөгжүүлж чадаагүй гар юун боловсрол вэ их сургуулийг зөвхөн мөнгө гэж харсан болохоороо байж болох бүх мэргэжлээр элсэлт авдаг зэвүүн луйварчин. Онгоцны нисгэгч эмч юу юу гэсэн ангиудад элсүүлдэг гэсэн бэ АШУҮИСаас илүү гарч чадлаа юу?
Цахим хэвлэл бий болчихоод байхад цаасан хэвлэлээр яах юм.
Luivar, alivaa ulsiin undesnii gesen todotgol ulsiin surguulid ni l bdag daa.
Үндэсний хэмжээний сургууль байж чадахгүй байж, дотооддоо өрсөлдөхгүй гадаадад монголын нэрийг гаргана ч гэх шиг юугаа солиороод бна аа. Монголдоо танай сургуул йг тоохгүй. Үндэсний хэмжээний 80 жилийн түүхтэй монголын сор болсон сэхээтнүүдийг бэлтгэсэн МУИС л үндэсний гэсэн нэршилтэй бх ёстой. Танай сургууль нэрээрээ дотоод гадаадын хүмүүсийн будилуулаад бна захирал гуай..
Архитектор , барилгын инженер, нисэхийн инженер , нарийн мэс засалчийн анги гэж хүүхдүүдийг элсүүлэн мөнгө аваад түүгээрээ барилга бариад байдаг улаан цагаандаа гарсан ийм хүнийг цагддаг төр засаг байхгүйл байна , Өнөөгийн төр засагийг гутааж байнаа
МУИС, МҮИС гээд латинаар бичээд үздээ. Эндээс л луйвар харагдана
Сурлагагүй хүүхдүүдийн сургууль гэж улс даяар хочилж байна
Мөнхбатад оюутнуудынх нь төлбөр нь л хэрэгтэй. Оюутнуудад нь диплом нэртэй цаас хэрэгтэй. Монголын ажил олгогч нарт эдний оюутан ч хэрэггүй, Мөнхбат гэх луйварчин бүр хэрэггүй. мҮис төгсөгчдөө дипломоороо сайн далла. 15-ны сартай үдэш бүр дипломоороо сарыг далла. мҮис төгссөн гэх мэргэжлээрээ ажиллах аз тохиож юуны магад. Бүр болохгүй бол үнсийг нь сайн нухаж байгаад Тасганы овоон дээрээс талыг нь хийсгэ. Тал үнсийг нь өглөө бүр амны халбагаар цайндаа хийж уу. 3 сарын дараа Харвардаас урилга ирдэг юм. Үзсэн хүн туршлагаасаа хуваалцлаа шүү. Бариад идчихэв.
Гэзэгт Гончигдоржийн мөнгөний хүүдийний манаач юм биздээ...үхсэнийхн брёнд их сургууль байхавдээ энэ ...нэр ашиглаж хулгай хийгсэддээ...монголд яваандаа маш их хохирол сүйрэл авчрах чадваргүй "боловсон хүчин" бэлтгэж "бизнёс"хийгчид
Adgiin luivarchin.Teevriin tovchoony baruun tald neg huviin dund surguuli baiguulj huuchin barilgyn zasvaryn ajild oroltson barilgachdyn mungiig luu unjij araasaa baahan yavuulj bilee.Yag ganzagyn naimaanyhaa setgeglegeenee salaagvi novsh bna lee.Shunu zochid buudlynhaa baarny barmen ruu utasdaj heden tsaas orsnyg asuudag tsaraigvi vayan bna bilee.Vneheer haraad uruvdsun
Яг үнэн ,энэ хүний амьдрал тэр чигтээ булхай луйвар
Миний бөөрийг ($600,000USD) үнээр худалдаж авсан Энэтхэгийн NA HEALTH CARE компанийн ачаар олон жил бөөрөө зарах гэж оролдсоны дараа би баяртай байна. NAHEALTHCARE.IN@GMAIL.COM whatsapp дугаар: +19099134258
Энэ бол миний ахиц дэвшлийн гэрчлэл юм. Би интернэтээс нэгэн эрийн мэдүүлгийг олж харсан бөгөөд тэрээр өөрийн эмнэлэгт байгаа өвчтөнийг 600,000 доллараар аврахын тулд нэг бөөрөө NA HEALTH CARE (NAHEALTHCARE.IN@GMAIL.COM) компанид зарсан гэж үзсэн тул би шийдсэн. NA HEALTH CARE-тай холбоо барина уу, тэд миний нэг бөөрийг худалдаж авах сонирхолтой байгаа эсэхийг мэдэж байгаа бөгөөд аз болоход тэр тэд эмнэлэгтээ бөөр худалдаж авахад үргэлж хэрэгтэй байдаг бөгөөд аль болох олон худалдан авахад бэлэн байгаа тул бид тохиролцсон бөгөөд өнөөдөр би байна. Олон жил ядуу зүдүү амьдарсны эцэст би нэг бөөрөө 600,000 доллараар зарсандаа ямар ч сөрөг нөлөөгүйгээр маш их баярласан. Та сүнсээ аврахын тулд нэг бөөрөө зарах уу эсвэл худалдаж авах уу? NA HEALTH CARE-тэй имэйлээр холбоо барина уу: NAHEALTHCARE.IN@GMAIL.COM whatsapp дугаар: +19099134258
ажилтануудынхаа нийгмийн лаатгалыг төллөг болсон уу