сонин mn
Сэтгэгдэл (55)
"218.1" үндэсний хөдлгөөнийг үүсгэн санаачлагч, эдийн засгийн ухааны доктор Т.Баярхүүтэй ярилцлаа.
 
Вальютын ханш чангараад, үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгийн ханш яагаад сулраад байна вэ?
 
-Үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханш унаж буйг өнөөдөр дэлхий даяар мөрдөж буй либераль, монитарист онолын үүднээс гадаад худалдааны алдагдлаас хамааралтай гэж тайлбарладаг. Үүнийг манай экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн болох алт, зэс, нүүрс, төмрийн ханш унасан. Мөн валютаар хийх импортын орлого багассантай холбож тайлбарладаг.
Өнөөдөр /өчигдөр/ Төрийн ордонд болсон эдийн засгийн форум дээр ч ингэж тайлбарлалаа. Гэтэл валют нь зөвхөн гадаад худалдаанд хэрэгтэй. Дотоодын үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг гадаад худалдаатай уяж унагадаг нь Валютын сангийн хэрэгжүүлдэг санхүүгийн арга юм.
 
-Төгрөгийн ханшийг сулруулахгүйн тулд юу хийх шаардлагатай гэж та үзэж байна вэ?
 
-Бид өөрийн гэсэн тусгаар тогтносон улсын мөнгөний бодпого явуулсан бол төгрөгийн ханш унахгүй байх байлаа. Польш, Чех, Унгар, Малайз, Сингапур гээд сүүлийн 20 жил үндэсний мөнгөн тэмдэгтийнхээ ханшийг унагаахгүйгээр хөгжиж буй улс нэлээд байна. Төрд үүнийг ойлгох хүн алга. Жаахан ойлгосон нэгнийх нь чадал хүрдэггүй юм шиг. Ер нь санхүүгийн шилэн гэдэг шиг тунгалаг тогтолцоог бий болгох хэрэгтэй. Хэн нь хэдэн төгрөгийн зээлийг яаж аваад, хэрхэн зарцуулж байна. Хэдэн тонн нүүрс гаргасан, мөнгө нь орж ирсэн үү, үгүй юү зэрэг эдийн засгийн тунгалаг, ил тод байдлыг бий болгож чадвал төгрөгийн ханшийг тогтвортой байлгах боломжтой.
 
-Үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханш унах нь мэдээж муу. Яг ямар хор хохиролтойг тайлбарлана уу?
 
-Нэгдүгээрт, валютын зээлтэй хувь хүн, хуулийн этгээдийн шууд хохирол болж хувирдаг. Өнөөдөр орон сууц, бизнес, удаан хугацааны хөрөнгө оруулалт, Засгийн газрын гэрээний зэрэг ам.долларын зээлгүй иргэн гэж үгүй болсон. Тиймээс төгрөгийн ханшийн уналтаас болж ямар нэг байдлаар хохирол амсаагүй иргэн манай улсад байхгүй. Хоёрдугаарт, төгрөгийн зээлтэй бүх хувь хүн, хуулийн этгээдийн алдагдал болдог.
 
Гуравдугаарт, төрөөс тэтгэвэр авдаг болон бага орлоготой эмзэг давхаргынхны ядуурал ихэсдэг. Жишээлбэл, би нэг ам.доллар 1200 гарантай байхад орон сууцны зээл авчихаад одоо 2000 гаргаж телж байгаа нь шууд хохиролд өртчихсен явж байна гэсэн үг. Дээр дурдсан гурван зүйл нь нийлээд санхүүгийн хямралыг зохиомлоор үүсгэх замаар тухайн улс үндэстнийг ядууруулж, нийгмийн болон төрийн хямралд оруулдаг.
 
-Тэгэхээр төгрөгийн ханш унаж буй нь санхүүгийн зохиомол хямраяд өртсөн гэсэн үг үү?
 
-Санхүүгийн хямралыг зохиомлоор үүсгэдэг гол хүчин зүйл бол үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг унагах. 1990 онд нэг ам.доллар гурван төгрөг 40 мөнгө, 2011 оны гуравдугаар сарын 29-ний өдөр 1200 төгрөг байсан. Тэгвэл одоо 2050 төгрөг байна. Зөвхөн сүүлийн таван жилийн байдлаар нэг жилд ойролцоогоор 20 хувиар төгрөгийн ханш унасан гэсэн үг. Үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг унагах нь тухайн улсыг үнэгүйдүүлдэг. Төгрөгийн ханшийг унагасан төр цаашид ажиллах ёсгүй. Өнөөдөр манай улсад валют барьж ирсэн нэгний өмнө монголчууд, газар нутагтайгаа хямдраад байна.
 
Энэ хэвээр ханш унавал нэг миллиард ам.доллараар эх орноо алдах нь. Гаднын орны эдийн засгийн түүхийг үзвэл үндэснийхээ мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг2-3 хувь, түүнээс дээш унагасан төр цаашид ажилладаггүй. Хэвлэсэн мөнгөнийхөө ханшийг унагах замаар ард түмнээ мөлжиж байгаа учраас ийм байдалд орсон улс орны хаан нь суудлаа өгдөг эсвэл ард түмэн нь хааныг шууд цаазалдаг.
 
-Тэгэхээр иргэдийг энэ их өрийн дарамтаас гаргахын тулд юу хийх шаарлагатай юм бэ?
 
-Иргэд Иргэний хуулийн 218.1 буюу “Төлбөр гүйцэтгэх хугацаа болохоос өмнө мөнгөний ханш өссөн, буурсэн бол үүрэг үүсэх үеийн ханшаар тооцож төлбөрийг төлнө” гэсэн заалтыг мэддэггүй. Тиймээс өчнөөн сая төгрөгийн өрийн дарамтад орж байна. Иргэдийн сэтгэхүйд “Олдож л байвал бусад нь яах вэ” гэсэн бодол байдаг. Арилжааны банкны өмнө сөхөрч байгаад нэг байртай болдог. Банкыг шүтдэг. Арилжааны банкууд ам.долларын зээл өгөхдөө дээр дурдсан Иргэний хуулийг зөрчдөг гэдгийг иргэд мэддэггүй. Банкууд төгрөгийн орлоготой иргэнд ам.долларын зээл өгөх ёсгүй. Үүнийг зөрчиж, дээр нь Иргэний хуулийн заалтыг зөрчсөн гэрээнд иргэдээр гарын үсэг зуруулдаг. Тиймээс хамгийн түрүүнд иргэд энэ эрхээ мэдэх хэрэгтэй байна. Үүний дараа бүгд нэгдээд тэмцэж босох шаардлагатай. Тиймээс “218.1” хэмээх үндэсний хөдөлгөөн байгуулаад байна.
 
-Ийм хуулийг хэзээ баталсан юм бэ?
 
-2002 оны нэгдүгээр сарын 10-нд баталсан байдаг. Та бүхэн санаж байгаа байх. 2007, 2008 оны үед төгрөгийн ханш суларч, ам долларынх өссөн. Гэхдээ гурав дөрвөн сар л өссөн учраас нийгэмд хор хохирол учрах нь бага байсан. Тухайн үед манай валютын нөөц өнөөгийнхөөс хамаагүй бага буюу ердөө нэг тэрбум ам.доллар байлаа. Гэтэл одоо таван тэрбум ам.долларын валютын нөөцтэй хэрнээ ийм байдалд хүргэчихлээ. Энэ нь арилжааны банкуудын ашгийн төлөө санаатай хийж байгаа үйлдэл байж болзошгүй юм.
 
-“218.1” үндэсний хөдөлгөөний зорилго юу вэ?
 
-Бид хамгийн эхэнд орон сууцны ам.долларын зээлтэй иргэдтэй уулзаж, тэднийг нэгтгээд хуулийн дагуу тэмцлээ эхлүүлнэ.Аливаа улсын тусгаар тогтнол нь мөнгө, санхүү юм. Ард түмэн тэр чигтээ өрийн хүчтэй хямралд орчихжээ. Тиймээс бид “218.1” үндэсний хөдөлгөөнийг санаачилсан.
 
Манай хөдөлгөөн нь, ам.долларын зээлтэй хувь хүн, хуулийн этгээдийн ам.долларын ханшийн өсөлттэй холбоотой алдагдал, хохирлыг Монгол Улсын Иргэний хуулийн 218.1 заалтын дагуу шийдвэрлүүлэх, арилжааны банкуудын ам.долларын зээлийг зээл дэтид болон банкинд алдагдалгүйгээр хуульд заасан ханшаар төгрөгийн зээл болгон шилжүүлэх, төгрөгийн ханшийг тогтворжуулах замаар төгрөгөөр орлого олж, ашиг хүртдэг хэсэг болон нийт ард түмнээ өрийн дарамтаас чөлөөлөх гэсэн үндсэн гурван зорилгын хүрээнд ажиллана.
 
Ц.Заяа
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
 

Т.Баярхүү: Ам.долларын зээлийг төгрөгт шилжүүлэх ёстой

Posted by Sonin.mn on Wednesday, March 30, 2016