Баян-Өлгий аймгийн “Таван богдын бүргэдүүд” бөхийн дэвжээний тэргүүн, аймгийн алдарт уяач Х.Нурлатыг “Өглөөний зочин” буландаа урилаа. Нутгийн бөхчүүдээ ойрын жилүүдэд улсын цолд хүргэх эрхэм зорилго тавьсан тэрбээр залуу хүний хөдөлмөрч зангаар бусдад гэрэл гэгээ, урам хайрласаар яваа билээ. Ингээд Монгол бөх, хурдан буянтай насны амьдралаа холбосон түүний яриаг хүргэж байна.
-“Таван богдын бүргэдүүд” дэвжээний бөхчүүд бусад аймгийн бөхчүүдээс насаар залууд тооцогдоно. Дэвжээ байгуулагдсан цагаас хойш аймгийн цолтой 10 гаруй бөх төрлөө?
- Тийм ээ. Манай дэвжээ 2010 онд байгуулагдсан. Харин хоёр жилийн дараа нутагтаа дэвжээний нээлтээ хийж байлаа. Дэвжээний дасгалжуулагч багшаар Толбо сумын харьяат аймгийн арслан Канат ажилладаг. Анх нээгдэж байхад 30-аад бөхчүүд бэлтгэл сургуулилтаа хийж байлаа. Харин дэвжээ байгуулагдсан цагаас манай аймагт шинээр аймгийн цолтой 10 гаруй бөх төрсөн.
Монголын үндэсний бөхийн холбооноос зохион байгуулдаг улирлын барилдаанд ч, амжилттай өрсөлдсөөр яваа. Хэд хэдэн залуу бөх улсын цолд авахад ойрхон. Бөхчүүдийнхээ төлөө, тэднийг багахан хэмжээгээр дэмжиж хамтдаа амжилтын төлөө зүтгэж яваа Баян-Өлгий аймгийн ЗДТГ болон бөхөд хайртай залуучуудын хүч хөдөлмөр гэж үнэлж явдаг.
-Баян-Өлгий аймагт улсын цолтой таван бөх бий. Тэдний үргэлжлэл ойрын наадмуудаар төрөн гарна гэж харж, хүлээж байгаа үзэгчид цөөнгүй бий?
-Монгол Улсын заан, харцага, начин гээд сайхан бөхийн төлөөллүүд бий. Монгол Улсын харцага Бахыт, аймгийн арслан Мурат нар бөхчүүддээ одоо хэр нь үлгэр дууриал болж зааж зөвлөөд явдаг.
Дэвжээ байгуулагдсан цагаас хойш одоогоор 40 гаруй бөх бэлтгэлээ хийгээд явж байна. Ойрын хугацаанд бөхчүүдээсээ тэр дундаа залуу үеийн төлөөллүүд улсын томоохон цолд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй явдаг.
-Казах түмэн хэзээний хөдөлмөрч ард түмэн. Тэр ч утгаараа бэлтгэл сургуулилтыг маш сайн хийдэг байх. Бас нэгдмэл байдал амжилт гаргахад нөлөөлж байгаа нь тодорхой?
-Манай нутгийн зөвхөн бөхчүүд гэлтгүй нутгийн зон олны нэгэн томоохон онцлог бол хөдөлмөрч зан чанар. Өвөг дээдсээсээ өвлөгдөж ирсэн зан болохоор яс маханд минь ч шингэсэн байдаг.
Тууштай зангаас гадна өвөг дээдэс, өөрөөс ахмад хүнийг хүндэлдэг уламжлал нүүдэлчин ард түмэнд бий. Залуу үеийн төлөөллүүд бие биенээ хүндэтгэж, тусалж харьцдагт баярлаж явдаг. Энэ сайхан нэгдмэл чанарууд амжилт гарахад нөлөөлж байгаа нь ойлгомжтой.
-Үндэсний бөхийн спортоос гадна их спортод амжилт гаргаж яваа цөөнгүй тамирчид бий. Тэр дундаа аймгийн арслан Б.Серик. Жүдо бөхийн -100 кг-ын жинд Н.Түвшинбаяр аваргын араас гарч ирж байна?
-Тэгэлгүй яахав. Их спортод хамгийн амжилттай яваа нь аймгийн арслан Серик. Өнгөрсөн жилийн насанд хүрэгчдийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээр Н.Түвшинбаяр аваргатай алтын төлөө барилдсан. Саяхан АНУ-ын Майами хотноо болсон залуучуудын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцсон.
-Жүдо бөхийн спорт сонирхогчид түүнийг 2020 оны Токиогийн олимпод амжилт гаргана гэж итгэж, хүлээж байгаа?
-2016 оны Риогийн олимпод ч гэсэн орох бололцоо бий гэдэгт итгэж байгаа.
-Уучлаарай. Тэгэлгүй яах вэ. Н.Түвшинбаяр аварга өрсөлдөх магадлал өндөр байгаа учраас л тэгээд асуучихлаа?
-Тийм ээ. Түвшинбаяр аварга ясны сайн бөх. 2016 онд ч гэсэн амжилт үзүүлэх болов уу. Түрүүлдэггүй юм гэхэд түрүүлэх өрсөлдөөнд зогсож байхыг үгүйсгэхгүй. Аваргын дараа үе нь Серик юм болов уу гэж боддог. 2016 оны олимпод өрсөлдөхгүй байсан ч тэр залуу тамирчин.
Түүнээс цаашлаад хэд хэдэн дэлхийн аварга, олимпод өрсөлдөх нөөц бий. Өнгөрсөн жилүүдэд олон улсын хэд хэдэн томоохон тэмцээн, залуучуудын самбо бөхийн дэлхийн аварга, улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд амжилттай оролцсон.
Амжилтын эхлэлээ тавиад явж байгаа өсөх ирээдүйтэй тамирчин гэж итгэж, харж явдаг юм. Баян-Өлгий аймгаас олимп, дэлхийн аварга төрнө гэдэгт итгэлтэй явдаг.
-Спортод амжилт үзүүлэхэд ар тал хамгийн чухал гэдэг дээ?
-Хичээл зүтгэлээс гадна ар гэрээ авч явах санхүүгийн асуудал хамгийн чухал. Миний хувьд өөрийн гэсэн тодорхой бизнестэй. Тийм болохоор нутгийн бөхчүүддээ сар бүр тогтмол хэмжээний цалин олгодог.
Бөхчүүддээ ихээхэн дэм үзүүлж чадахгүй ч гэсэн ар гэрт нь тус дэм болох боловуу гэж боддог юм. Мөн бөхчүүдээ гэсэн сэтгэлтэй аймгийн ЗДТГ, МҮБХ-ны нутгийн зөвлөл, бөхөө гэсэн сэтгэлтэй зон олондоо талархаж явдаг.
-Улсын цолд хамгийн ойр ямар бөхчүүд байна?
-Баян-Өлгийн нутгийн бөхчүүд бусад дэвжээгээ бодвол залуу хамт олон. Тэр дундаа залуу үеийн төлөөллөө дэмжиж улсын цолтой бөх түрүүлэх нь гол зорилго болоод байгаа.
Дэвжээний багш удирдлага, одоогоор хичээллэж байгаа бөхчүүд ер нь хамгийн залуудаа орох байх. Манайд улсын цолд ойрхон хэд хэдэн бөх байна. Аймгийн арслан Баатарцол, Еркебулан, Серик, Аманбек, Мустафа нарын бөхчүүдийг онцолж болох юм.
-Үндэсний бөхийн спортод амжилт гаргахын тулд их спорт чухал гэдгийг дасгалжуулагч нар ярьдаг. Баян-Өлгийнхөн бөхчүүдээ их спортоор хичээллүүлэх боломж хэр их байна?
-Бодол бий. Бололцоо ч байгаа. Одоогоор бөхчүүдээ дэмжиж тусалж яваа нутгийн удирдлага болон залуучууд бий. Дэмжиж туслах байгууллага хувь хүмүүс илүү нэгдэлтэй ажиллаж чадвал их спортын заал танхим манай залуучуудын очдог гол газар болох боломжтой.
-Таныг бөх сонирхогчид бөхийн спортод элэгтэй гэдгээр нь сайн танина. Харин уяач болсон тань сонирхол татаж байна?
-Бид нүүдэлчин ард түмэн. Монгол, Казах хүн бүр л хурдан буянд дуртай. Миний хувьд ч ялгаагүй. Бас л эцэг эхийн хүмүүжил юм даа. Зуны амралт болохоор хөдөө явуулна.
Морь малтай ойр өсгөхөд нөлөөлсөн хүмүүс. Хурдан буян унаж ч явлаа. Гэвч удалгүй мориндоо хүндэдсэн хүн дээ би. /Инээв/ Ингэж л моринд дуртай болсон түүхтэй. Уяач болоод нэг их удаагүй л явна.
-2010 оны нутгийн ойн баяр наадмаар таны уясан хүлэг түмний эхээр тодорсон гэсэн?
-Уяачийн эрдэм мэдлэгт суралцаад удаагүй байсан үе. Баян-Өлгий аймгийн 70 жилийн ой тэр үед болсон юм. Сүхбаатар аймгаас адуу малаа аваад аймгийнхаа ойд оролцож байлаа. Эр хүн наадамд гурван даваа, найранд гурван дуутай гэж үг байдаг.
Түүний адил барилдахгүй ч гэсэн хурдан буянаа сойж уралдах төлөвлөгөөтэй байсан. Гэтэл сонин тохиолдол болж хамгийн эхний насанд шарга хязаалан маань түрүүлчихдэг юм байна. 101 дугаартай гарч хол тасархай түрүүлж билээ. Үүнээс урамшиж эргэлт буцалтгүй морь уях эрдэм мэдлэгт суралцаад явж байна.
-Уяаны эрдэм мэдлэгийг зааж сургасан эрхэм тань хэн бэ?
-Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сумын аймгийн алдарт уяач Энхтайванаас хурдан буяныг уях, тордох ухаанд суралцаж эхэлсэн. Хамгийн давуу тал буюу хөдөлмөрч зан нь надад байсан нь богино хугацаанд суралцахад нөлөөлсөн байх. Адуу малтайгаа ойр байж жинхэнэ монгол хүн, монгол үнэр гэж юу байдгийг суралцсаар л явна.
Мөн адуу малтай ойр байх нь хүнийг их зөөллөж, ухааруулдгийг ойлгоод л явж байна.
-Хурдан буян сойх ажилд ороод удаагүй ч гэсэн амжилт гаргаж эхэлжээ. Бүс, аймгийн чанартай тэмцээн уралдааны 30-аад айраг, түрүү гэдэг чамлахааргүй амжилт шүү?
-Таван жилийн хугацаанд аймаг, бүсийн чанартай 30-аад айраг, түрүү хүртжээ. Хамгийн сүүлд манай нутагт Эр.Жанибек баатрын 300 жилийн ойн уралдаанд хурдан буянаа сойж их насны түрүү, аман хүзүүг авсан.
Улсын баяр наадмаар уясан хүлгүүд минь 20-35 байрт хурдалсан.Өсч яваа залуу уяач надад сурах зүйл их байна. Ямар ч байсан улсын баяр наадмаар уясан хүлэг минь түмний эх болоод хөдөлмөрөө үнэлүүлэх цаг ойрхон бий гэдэгт эргэлздэггүй.
-Дундговь аймгийн төвийн бүсийн даншиг наадамд наадсан гэсэн?
Тийм ээ. Соёолон морь зургаагаар давхиж өнгөтэй сайхан наадсан. Мөн Сүрэнхор агсны нэрэмжит наадамд Соёолон түрүүлж, жилээс жилд уяаны эрдэмд суралцаад явж байна. /Инээв/
-Та 2012 онд Аймгийн алдарт уяач болсон. Уяачийн эрдэм мэдлэгт суралцаад удаагүй ч амжилт ойрхон ирж байгаа юм байна. Энэ нь таны хөдөлмөрч зантай салшгүй холбоотой байх л даа?
-Адуу малтайгаа, хурдан буянтайгаа ойр байх нь хийморио сэргээж, сайн сайхан явахад минь нөлөөлдөг юм болов уу гэж боддог. Би хэдий хотод төрсөн ч гэлээ багаасаа л морь малд дуртай хүүхэд байсан. Энэ зан минь одоо хэр нь хурдан буянтай холбож өгдөг нь тодорхой.
-Цол зэргийг та юу гэж ойлгодог хүн бэ?
-Би хөдөлмөрч, тууштай занг хүндэтгэж амьдралын гол мөрдлөгө болгосон хүн. Тэгэхээр хүн хөдөлмөрлөж үр шимээ хүртэж явахад цол хэргэм түүнийг дагадаг юм болов уу. Харин миний хувьд цол гуншингийн төлөө өдий хүртэл явсангүй ээ. Өөрийн хүсэл эрмэлзлэлийнхээ дагуу л явсаар ирлээ. Нэг үгээр цол гэдэг бол хөдөлмөрийн үр шим юм даа.
-Тэгвэл Монгол Улсын Тод манлай уяач цол танд хэр ойрхон байгаа бол?
-/Инээв/. Ямар ч, байсан аймгийн алдарт уяачийн цолтой. Цолныхоо хэмжээнд жаахан ч гэсэн амжилттай яваа л гэж боддог. Хүн ямар нэгэн зүйлд зорилготой байж л ахиж дэвшинэ шүү дээ. Тиймээс Тод манлай гэлтгүй ядаж л Монгол Улсын манлай цол ойрхон байгаа гэж боддог.
Ер нь хүн зөв явахад бүх зүйл болно оо л гэж боддог. Цолоо байг гэхэд улсын баяр наадмаар уясан хүлэг морио айрагдуулах зорилготой л яваад байгаа.
-2013 оны улсын их баяр наадмаар хамгийн анх үрээ морь сойж байж. Тэр үедээ мөн ч их догдолж байсан байх даа?
-Анх удаагаа улсын баяр наадамд хурдан буянаа сойж байгаа нь тэр. Ер нь Монгол наадмын өглөө хамгийн сайхан шүү дээ. Ар гэрийнхэн, найзууд минь уяан дээр ирж амжилт хүсч хурдан буянуудыг минь ерөөнө.
Анхны жил улсын баяр наадамд морьдоо сойж томоохон амжилт үзүүлээгүй ч сайхан наадсаан. Харин өнгөрсөн жил зургаадугаар сарын 10-даар хүй долоон худагт гарчихаад зургаан насны морьд сойчихсон, уяа сойлгоо тааруулаад зогсож байлаа. Хязаалан маань 28-аар, их нас 30- аар давхиж өнгөтэй сайхан наадсан.
Монголын ард түмний их цэнгэл наадам долоодугаар сарын 9,10-н гээд эхэлдэг бол уяачдын наадам аль эрт зургаан сар гаргаад л эхэлчихдэг. Наадмын яг өмнөх орой бол догдлоод нойр хүрэхгүй шүү дээ. Тэгээд өглөө эртхэн босоод уяан дээрээ очиж ёсолчихоод зогсож байх мөн ч сайхан шүү дээ.
-Таны хувьд энэ цаг үеийн шилдэг уяачаар хэнийг нэрлэх вэ?
-Уяачдын өнгө төрхийг тодорхойлж яваа шилдэг уяачид олонбайна. Тэр дундаа Монгол Улсын Тод манлай уяач Даваахүү, Онон нарыг хүндлэн дээдэлж явдаг. Мөн алдарт шарга азаргын Эрдэнэчулуун гуай, мөн сүүлийн үед Дугараа манлай гээд сайн сайн уяачид байна аа байна.
Уяачид гэдэг бие биенээсээ суралцаж, илүү их туршлага, ухаан хуримтлуулдаг юм шиг санагддаг.
-Монгол Улсын Тод манлай уяач Д.Онон унаач хүүхдүүдээ өсгөж, өөрийн хүүхдээс дутахгүй хайрлаж түүнийгээ хурдан буяны үр шимийг адил тэгш хүртэх ёстой хэмээдэг юм билээ?
-Уяач хүний хувьд Онон ахын энэ сайхан чанарыг ихэд үнэлж, хүндэтгэж явдаг юм. Ер нь мал дагавал хошуу тосдоно гэж үнэн үг л дээ. Миний хувьд ч унаач хүүхэд, тусалж дэмжиж явдаг хүмүүсийнхээ ар гэрт нь чадлынхаа хэрээр тус нэмэр болж явахыг эрхэмлэдэг.
Үүнтэй уялдан нэгэн бодол тээж явдаг. Хотоор зарим нэг залуус ажил олдохүй байна гээд сэлгүүцээд л явж байдаг. Хөдөө гараад мал дагавал сайн сайхан амьдрал байж л байгаа шүү дээ.
Хүн болгон дээд сургууль төгсөж, дарга болно гэж байхгүй л дээ. Хүн хөдөлмөрхийгээд үнэнч шударгаар амьдраад явбал Монгол эх оронд маань сайхан амьдрах бүх л нөхцөл боломж дүүрэн байна.
-Хэдийгээр та залуухан ч хийж бүтээсэн ажлыг тань чамлахааргүй юм байна.Одоо байгаа амьдралдаа сэтгэл хангалуун байдаг уу?
-Өөрийнхөө хийсэн ажлын үр шимийг эхнээс нь хүртээд амьдарч байгаадаа сэтгэл хангалуун байдаг. Хойшдоо бүр илүү сайхан амьдрахын тулд илүү их хөдөлмөрлөх ёстой гэдгээ ч ойлгодог.
-Та хурдан удмын хэчнээн адуутай вэ?
-Энд тэндээс цуглуулсан хурдан удмын долоон азарга адуутайгаас Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ суманд бий.
-Унаач хүүхэд, уяач, хурдан буян гурав ижил тэнгэртэй байж гэмээнэ магнайдаа тоосгүй нааддаг гэх юм билээ. Та үүнтэй санал нийлэх үү?
-Тийм ээ. Санал нийлэлгүй яах вэ. Морины эзэн, унаач хүүхэд, хурдан буян ижил дасал болж бие биеэ ойлгож байж л амжилт үзүүлдэг юм. Хамгийн гол нь унаач хүүхэд маш чухал. Монгол хүүхдүүд үнэхээр тэнгэртэй л дээ.
Мориндоо ч ижил дасал болж амжилт үзүүлэхэд томчуул бид нар гайхаж биширмээр байдаг.Миний хамгийн анхны адууг унаж байсан хүүхэд 11 дүгээр ангид сурч байна.
Одоо байгаа, урьд нь унаж байсан хүүхдүүдтэйгээ ойрхон байхыг боддог. Ар гэрийнхэнтэй нь ойр байж сургуульд явуулж, эрдэм мэдлэгтэй болгоход нь чадлынхаа хэрээр тусалж дэмжиж явдаг. Цаашдаа ч хичээх болно.
-Нэг талаар та бөх хүн. Бас уяач. Дээр нь ар гэрээ авч явахын тулд нийгэмд үүрэг хариуцлага үүрсэн бизнесмэн хүн. Энэ их ажлыг яажшуухан амжуулж явна?
-Бөхийн спорт, хурдан буяныг би их дурлан сонирхдог. Бөхөөр багаасаа хичээллэсэн. Харин өсч томроод ирэхээр нутгийн бөхчүүдээ дэмжиж Баян-Өлгий аймгаас улсын цолтой бөх төрүүлэх нь миний гол зорилго болоод байна. Хурдан буяны тухайд бас л эр хүний үүрэг гэх юм уу даа, адуу малд дуртай болохоор холдож чадахааргүй болжээ.
Бизнес бол миний ар гэрээ авч явах эцэг хүний үүрэг юм даа. Тиймээс аль алиныг нь амжуулахын төлөө зүтгээд л явж байна.
Ж.Цэцэгмаа
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
Баян Өлгийгөөс сайн бөхчүүд төрөхгүй байгаа нь дээрээс нь дэмжээд татаад аваад явах улсын цолтонгууд ховор байдагтай холбоотой..
Казак түмнээс нэг сайн бөх гарах цаг нь болсон блгүй дэ.
Эх орны минь тэнгэрт төрийн далбаа намирч монгол түмэн минь сайхан нааддаг. Баян-өлгийгөөс энэ залуугийн дэмжлэгээр улсын цолтон удахгүй төрнө. Бас олон хүний амьдрал ахуйг дэмжиж тэтгэж яваа сайхан залуу байна. Амжилт хүсье
Amjilt huseye! Mongol buh yahvee, olump delhiid amjilt duursgah IH sportiin, hund jingiin boxer, buhchuud Bayanulgi-s turuuleerei!
Manai company Hyatadaas baraa tavaar, tonog tohoroomj hudaldan avahad uildverlegchidtei holvoo togtoohod zuuchlah, Hyatadad juulchlah bolon busad shaardlagaar yavahad orchuulgiin uilchilgee uzuuleh, Hyatadiin buh hotoos Mongol ruu buh torliin achaag tomor zam, auto zam, dalain teevreer hamgiin hyamd uneer, hurdan shuurhai, naidvartai teeverlene. Jinchin Trans olon ulsiin teever zuuchiin Co., Ltd Hariltsah utas : 98304871 Beijing utas: 86(010)84391096, Email: 2698059723@qq.com
naad zaraa zah der hashgir za muu, damiin naimaachin, panzchin min.
Manai company Hyatadaas baraa tavaar, tonog tohoroomj hudaldan avahad uildverlegchidtei holvoo togtoohod zuuchlah, Hyatadad juulchlah bolon busad shaardlagaar yavahad orchuulgiin uilchilgee uzuuleh, Hyatadiin buh hotoos Mongol ruu buh torliin achaag tomor zam, auto zam, dalain teevreer hamgiin hyamd uneer, hurdan shuurhai, naidvartai teeverlene. Jinchin Trans olon ulsiin teever zuuchiin Co., Ltd Hariltsah utas : 98304871 Beijing utas: 86(010)84391096, Email: 2698059723@qq.com
Manai company Hyatadaas baraa tavaar, tonog tohoroomj hudaldan avahad uildverlegchidtei holvoo togtoohod zuuchlah, Hyatadad juulchlah bolon busad shaardlagaar yavahad orchuulgiin uilchilgee uzuuleh, Hyatadiin buh hotoos Mongol ruu buh torliin achaag tomor zam, auto zam, dalain teevreer hamgiin hyamd uneer, hurdan shuurhai, naidvartai teeverlene. Jinchin Trans olon ulsiin teever zuuchiin Co., Ltd Hariltsah utas : 98304871 Beijing utas: 86(010)84391096, Email: 2698059723@qq.com
Зөв бодолтой зөв залуу байна.Амжилт хүсье.
Улсын цолтон удахгүй төрөх байхаа!Найрааны улсын цолтон хэрэггүй шүү!
Manai aav eej hoer nasaaraa olon Kazak humuustei ajillaj baisan. Mundag ajilsag ard tumen. Ajiliin hamgiin hundiig nugaldag baisan gej aav ain baharhan yaridag baij bilee. Humerbek guai, Bayadoldoi guai geed nasaaraa tumur zamd ajillasan mundag ahmadduud baidag baisan daa.
MOngolyn kazahuud ug ni MONGOL nertei bolood MONGOLCHUUDTAIGAA iluu oirtvol oorsodod ni hergeti yum. DAM SONSVOOS Kazahstany hasguud manai nohduudiig toodoggui gesen, ter unen yum bolov uu
Kazakhstany hasguud hudlaa ongirch Mongoloos Hyatadaas nuuj ochson hasguudiig Oros hel meddeggui ene ter gej hudlaa ongirch gaduurhah tal baidag. Uursduu hasag hel meddeguigee ih soeltoi gej uzdeg teneguud baigaa yum. Getel manai Mongol ochson Hasguud bol sain temtsdeg. Nazarbaev helsen baidag yum: Mongoloos irsen hasguud bol Kazakh soelyg heliig yag origooroo n meddeg humuus gej magtan helsen baidag. Bas Kazakhstan Zuvlultiin hariya baihad hichneen hasag Ardchilsan German, Cheh, Pol'h, Bolgariin bolon Zuvlultiin tom ih Surguuliud boloh MGIMO, MGU, LGU, bolon Uraliin Politech sursan be? Barag 0 baihgui yu. Getel manai Hasguud bol harin hajuud n mash undur bolovsroltoi sh dee. Harin Hyatadiin hasguud bol bolovsrol muu gesen. Manai Hasguud bol sain uzdeg yum bilee. Zardyhan Mongoliin Hasguudaa umuurch mash tom duugardag yum bilee. Bi kazakh bish. Gedhee ene asuudllig ih sonirhdog yum.
Танд болон Таны багийнханд амжилт хүсье.
Монголд амьдарч байгаа хасагууд бугд энэ залуу шиг узэл бодолтой байдаг бол монголчуудын талаас хасагуудыг гадуурхаж узэн ядаад байх асуудал более гарахгуй!Энэ залуу более зов бодолтой зов замаар яваа хан байна.Амжилт аз журнал эруул мэнд сайн сайхныг Хусье!
zaaval sain bokh garna.khajgopan gej egneshgyi tenkheetei er ulsiin arslan banchinkhyyg khiid orgoj khavirganii buraag ni multalj baisan.ene banchinkhyy bol minii nagats bolokh khyn yumaa.kazakhuudad amjilt khysie
Баян Өлгийгөөс улсын цолтон төрөх цаг болсоон.Амжилт
IIM SAIKHAN ZALUUS OLSHROKH BOLTUGAI