Энэ жилийн наадмын сүүлч саяхан болж хурдан морьд, хүчит бөхчүүдийн хөлс гүйцэд хатаж амжаагүй байгаа. Иймд наадмын тухай ярихад хожимдоогүй гэж бодогдоно. Нэг жилийн наадмын тухай яриа хойтонгийн наадам хүртэл яригддаг гэдэг шүү дээ.
Намсрайжавын Батсуурь тун сайхан барилдаж түрүүлэн улсын арслан боллоо. Завханы Ш.Жаргалсайхан ёстой л од нь гийж гарьд цолд хүрлээ. Тэр Оюунчимэг гэдэг харваач бүсгүй улсын наадамд гурав түрүүлж гарамгай мэргэн боллоо. Сайхан хэрэг шүү гээд л бахархмаар олон юмыг онцлон ярьцгааж байна.
Энэ нь наадам бүхэлдээ сайхан боллоо гэсэн үг биш юм. Үүнд тайлбар хийх нийтлэлээ “Наадамд очвол бөхийг нь битгий үзээрэй” гэсэн захиасаар эхлэе. Яагаад гэхээр Монгол бөх маань нэг л биш. Ашиг хонжоо, атаа жөтөөний талбар болчихжээ. Өнгөрсөн жил хэдэн аймгийн 90 жилийн ой болсон байдаг.
Тэнд барилдсан бөхчүүдийн дунд найраа, авлига дэндүү байсан тухай манай сонин “Дотоод үйлдвэрийн начин төрүүлсэн аймгийн наадмууд” гэсэн нийтлэлээ уншигчиддаа толилуулж билээ. Уг нийтлэлийн агуулга, санаа олны анхааралд нэлээд хүрч басхүү сануулга өгсөн шиг байсан.
Гэвч бөхчүүд, бөхийн зүтгэлтнүүд үйл ажилдаа тун бага дүгнэлт хийсэн нь энэ жилийн наадмуудын бөхийн барилдаан ямар болсноор харагдав. Зуун зууны түүхэнд нандин байдлаар өвлөгдөж ирсэн монгол бөх заримын бичснээр мөхөлдөө хүрэх гэж байна биш үү.
Энэ жилийн улсын наадмын бөх нь гутамшигтай бүхнээр дүүрэн болсон. Хэн чаддаг нь шоудаж наадам үймүүлээд, хэн танхай нь учраа бөхдөө нударганы амт үзүүлж байлаа. Уг нь монгол бөх саяхныг болтол хамгийн нэр хүндтэй соёлын том өв гэгдэж монгол уламжлалыг хадгалж ирсэн гэж магтагддаг байв даа.
Гэтэл одоо тэр хадгалж ирсэн өв соёлоос нь монгол дээл, гутал хоёр л үлдэж шив. Өнөөгийн бөхчүүдийн оюун санаа ердөө л хоосорчихож. Тийм болохоор ёс жудаг гэдэг юмаа бөхчүүд уландаа гишгэж гүйцлээ.
Энэ жилийн улсын баяр наадмын бөхийн барилдаан сааралтах эхлэлийг зодог тайлаад хэдэн жил болсон, сая дархан аварга цол хүртсэн А.Сүхбат л тавих шиг болсон.
Түүнийг зүүний магнайд дэвэхэд наадамч олон дийлэнх нь хэзээ билээ зодог тайллаа гээд уйлж унжиж бөхийн торгон ногоон дэвжээгээ үнсээд одож байсныг жүжиг байж гэдгийг үл умартан баясаж харагдсан.
Гэтэл мань хүн гурвын даваанд нэгэн өдөр дархан аварга цол хүртсэн Г.Өсөхбаярыгаа амлаж гараад барилдалгүйгээр тахимаа өгөхөд наадамч олны урам хугарч “Өө зайлуул, ийм амьтан байж дээ” гэж дуу алдацгаасан даа. Тэр барилдахгүй болохоор барилдуулах гэж цол өглөө гэж ойлгосон шиг байна.
А.Сүхбатыг Г.Өсөхөөд бууж өгснөөс хойш наадмын бөх бүр заваарав. Ер нь Г.Өсөхбаяр нарт дархан аварга цол олгохдоо шударга сайхан барилдаж олныгоо цэнгүүлж яваарай гэсэн үүрэг оноосон биз. Гэтэл цолныхоо нэр хүндийг тэд шавартай хутгачихав.
Зарим бөх унасандаа шаралхан учраагаа зодов. Б.Сугаржаргал мэт нь өөрийгөө хөлийн цэцээс болж уналаа гэж андууран танхайрав. Барилдахаа мэдсэн хэрнээ бөхийн дүрэм журмаа мэддэггүй улсын цолтны тоонд улсын начин Ш.Уламбаяр, Ц.Одбаяр нар багтав.
Эдгээр нь төрийн наадмыг бас наадамчдыг доромжилсон хэрэг юм. Гэтэл наадам болоод сар гаруй хугацаа өнгөрөхөд тэдэнд ямар нэг хариуцлага хүлээлгээгүй байна.
Уг нь улсын баяр наадмыг зохион байгуулах хороо, Монголын үндэсний бөхийн холбоо тэр дор нь нэр бүхий бөхчүүдэд шийтгэл хүртээх л учиртай ч наадам сайхан болсоон гэчихээд сууцгааж буй бололтой. МҮБХ-ныхон Улсын наадмын зохион байгуулах хороо мэднэ.
Бөхийн өргөөнд зөрчил гарсан бол манай ажил гэх биз. Удахгүй улигт допингийн хариуг мэдээлэх болоход мөн тэгж хандах байх. Зарим аймгийн энэ жилийн наадмын бөх ямар болсон тухай ярих гэхээр муу үг ч олдохгүйд хүрэх юм.
Хөвсгөл аймагт болсон “Хотгойдын хурд” хангайн бүсийн наадмын бөх зодоон цохиондоо хүрсэн нь барилдаан өнгөрсөн жилийнхээс шал дордсныг дахин харуулав. Улсын харцага Ц.Содномдоржид бөхийн хүрээнийхэн итгэл хүлээлгэдэг. Гэвч тэр олны хайр хүндэтгэлийг даах хүн биш юм байна л даа.
Тэр “Хөвсгөлийн хүчтэн” бөхийн галыг бутаргах санаагаар хэдэн бөх “тасдан авч” “Даян дээрхийн хүчтэн” нэртэй бөхийн гал байгуулж наадмын бэлтгэлд гарсан бол дараа нь аймгийнхаа наадамд гадны бөх түрүүлүүлэх гэж улайрснаас наадмын нэр хүндийг унагав.
Тэгснээр бөхчүүдийн хооронд нударгалцал үүссэн байна. Ер нь зарим бөхчүүд мөнгө төгрөгний авцаа өгцөөнөөс болж яахаас ч буцахгүй болж. Өмнөговь аймгийн наадам найрааг манлайлдаг уламжлалаа бас давтав. Тэр наадамд улсын гарьд Д.Рагчаа, Б.Гончигдамба нарын улсын наадмын түрүү авах эрэмбэтэй бөхчүүд найрааг улайм цайм хийж нутгийнхаа залуу бөхчүүдийг үзүүр, түрүүнд үлдээж чадав.
Мөн улсын цолтой сайчуул энэ наадмын тавын даваанд бушуу бушуухан өнхрөөд өгөв. Цолгүй залуучууд “Та намайг цолонд хүргэнэ гэж хэлсэндээ хүрсэнгүй. Мөнгөө буцааж авъя” гэж улсын цолтнуудыг шараа болгосон баримт ч дуулданалээ.
Монгол бөхийн ариун нэр төр ингэж бузартжээ. Зүүн бүсийн аймгуудын удирдах хүмүүс наадамдаа гадны бөх барилдуулахгүй шийдвэрт хүрч. Энэ нь уламжлал уу, шинэчлэл үү гэвэл аль нь ч биш юм. Санаа нь нэг талаас улсын цолтнууд наадам үймүүлдгийг болиулах гэсэн арга байх.
Нөгөө тал нь наадмыг улстөржүүлэх хэлбэр юм шиг. Ерөөс алив наадамд улстөрчдийн оролцоо их болсноос наадам нэр хүндгүйдэх боллоо. Морь ч гэсэндээ. Улсын наадмын морин уралдаан нөгөө алдарт, манлай цолтой хэдэн улстөрчдийн аясын юм болчихжээ.
Энэ жил гэхэд бүх насанд эрлийз адуу холилдон уралдаж. Баяр наадмын комиссынхон үүнийг хүлээн зөвшөөрч байгаа юм. Наадмын нээлтийг бас эргээд нэг санаарай. Шинэ юм бараг байсангүй. Олон үндэстэн, ястны бүжигчид л өнгөлөв.
Нээлт ямар ой тэмдэглэж байгааг ч “хэлж” чадаагүй ээ. “Харанга”-ын Лхагваа, хул морь хоёр л Д.Сосорбарамд дахиад олдож дээ гэж. Тэгээд эцэст нь “Хонхны дуу” сонсгосон нь “наадамлах яах вэ одоо дахиад хувьсгал хэрэгтэй” гэсэн санаа байв уу. Ийм үгсийг олон түмэн ярьцгааж байна.
Наадмыг улс төрөөс холхон байлгамаар байна. Монголын морин спорт, уяачдын холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга П.Сэргэлэн нэг аятайхан үг хэлсэн нь “Наадмын морин уралдааныг манай холбооны мэдэлд өгчихөөч. Бид мэргэжлийн дагуу удирдан явуулъя” гэжээ.
Энэ маш зөв санаа болов уу. Үүнтэй адил МҮБХ бөхийн салбарыг нь гартаа авч болох юм биш үү. Ингэвэл адаглаад манай танай гэж хариуцлагаас мултардаг явдал үгүй болж мэдэх юм. Эцэст нь хэлэхэд наадмаа аваръя гэвэл улс төрөөс холдуулъя. Ялангуяа бөхийг...
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
Яг зөв. Ер нь энэ олон ойн наадмыг 7 сарын 11 д хамт эхлүүлж,дуусгаж байвал Монгол шиг модоо барьсан улсад эдийн засаг болоод бүх талаар тустай бус уу?
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга өдөр бүр явагдаж буй тул та бүхнийг урьж байна. Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны хатуурал, нарийсал - бөглөрлөөс үүдэлтэй бүх төрлийн эмгэгүүдийг ганцхан бүтээгдэхүүнээр эрүүлжих боломжийг та бүхэнд олгож байна. Бүтээгдэхүүний 1 курс=330$. АУ докторын лекц Бямба гариг бүр 12:30 цагт явагдах ба лекцэнд сууж бүтээгдэхүүнтэй илүү танилцах болон хувьчлан зөвлөгөө авах боломжтой. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга өдөр бүр явагдаж буй тул та бүхнийг урьж байна. Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны хатуурал, нарийсал - бөглөрлөөс үүдэлтэй бүх төрлийн эмгэгүүдийг ганцхан бүтээгдэхүүнээр эрүүлжих боломжийг та бүхэнд олгож байна. Бүтээгдэхүүний 1 курс=330$. АУ докторын лекц Бямба гариг бүр 12:30 цагт явагдах ба лекцэнд сууж бүтээгдэхүүнтэй илүү танилцах болон хувьчлан зөвлөгөө авах боломжтой. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Ерөөсөө наадам хийхээ болих хууль гаргамаар байна. Наадам цаг үеэсээ гээгдэж, авах юмгүй болсон.
Бөхийг бөхчүүд өөрсдөө мэдэх ёстой гэж баянмөнх гэдэг хэрүүлийн бузар солиордгоос ийм завхрал үүсч байгаа юм.Дээрээ ямар ч даруулга алга.Нямдорж,Данзан хоёр зөөлнөөр хэлэхэд зөөлдөөд хатуугаар хэлэхэд албан тушаалаа алдахаас айгаад ёс зүйгүй хүмүүсийг толгой дээрээ гаргачихлаа.Сумогийн холбооны ёкозүнагийн зөвлөл шиг бөхөөс хол,аймгархаж талцан заваардаггүй шударга иргэдээс бүрдсэн зөвлөл байгуулж үндэсний язгуур соёлоо хамгаалах хэрэгтэй байна.Тэгээд ч зөвхөн улсын наадам гэлтгүй бүх барилдсан барилдаан бүрийн үзүүлэлтээр бөхчүүдийг эрэмбэлдэг болох нь оновчтой.Хөдөөгийн наадам хэсч эрэмбээ унагавал унагана л биз.
Íààäìèéã óëñ äàÿàðàà íýã ºäºð õèéäýã áîëü¸î.Áºõèéí õîëáîîã øèíý÷èëüå.Áºõ áîëîõîî áàéñàí ãýäýã ¿íýí.
Монгол бөхийг ёстой аврах цаг нь болжээ. Энэ Нямдорж, Данзан гэх мэтийн шуналийн туламнууд чинь үнэхээрийн удирдаж чадахаа болижээ. Эднээс одоо яаж ч шахаад үнэхээрийн юу ч гарахгүй. Монгол бөхийн нэр шороотой хутгалдаж өнгөрлөө. Энэ зун олон аймаг сумийн ой боллоо. Зун баруун тийш явж байгаад Дашинчилэн сумийн 90 жилийн ой гээчтэй таарч сонирхохоор очлоо. Үнэхээрийн ой гутаж бушуухан явсан. Ямар ч эмх замбараа зохион байгуулалт алга. Хуушуур зарж байгаа гэрийн үүдэнд хүмүүс ярилцаж байна 28 бөх барилдах гээд барилдах бөх олдохгүй байна гэж. Нэг эмэгтэй 2 хүүхдээ хотоос дагуулаад очиж 1нь 11р ангийн хүүхэд нөгөөдөх нь гандангийн Лам хүн юм байна. барилдуулах гэнэ арайчдээ сумийн 90 жил гэж байгаа гутамшиг биздээ. Хүмүүс нь нутгийн удирдлагаа идэхээс өөр юм мэдэхгүй, ийм зиндаанд балж байгаа нь их юм гэцгээх юмаа.
Orchin chagiin behchyydiin tom tolgoi nar ikhe boljee!!naadaj chadahaan baisan Mongol delhiin sibseg boljee!Mongol hyniig haraad baihad eb negdelgyi hoorondoo bainga ataa jeteetei bainga bye byeniihee deer garahsan gesen hysel setgel geech ni tednii horloj setgel ni onchgoirch gereltehgyi bolohoor munhagiin nyheen yhsaar sajilaj yabna daa!!iim byzar bylai chag ye irdeg baij!!!!!yamar yitgartai chag ye be?....Delhii senenee gesen alib?yasan be?....hyrdan senebel Mongol hamtdaan senene!biz!gazar deer amidarch chadahgyi yher Mongolchyyd galabt ochood yahiig ni harya l daa!
hudlaa yrihaa bolildoo. Buh ni bagtaj ydaad baidag gazardaa Dashinchilen. Saihan naadam bolson doo uul ni. Chi ingej yrihaa bolildoo unen yum bicheechee .
СОНИН сайтын хамт олонд. Юуны өмнө монголчууд бидэнд өөрийн санал үзэл бодолоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломж олгож байдаг танай хамт олонд талархалаа илэрхийлье. Үнэнийг хэлэхэд манайд хэвлэлийн эрх чөлөө байгаа гэдэгт итгэхэд бэрх. Аьль ч сонин ,ТВ-д очоод бичсэн нийтлэл, хэлэх гэсэн үгийг чинь хүлээж авахгүй гэхэд бараг болно. Хэвлэлийн эрх чөлөө гэдэг ард түмэнд хамаатай ойлголт,харин сээтгүүлчид бол ард түмэн хэвлэл мэдээлэл хоёрын хооронд гүүр болж явах ёстой гэдгийг ойлгодоггүй. Харин сайтууд, тэр дундаа Сонин сайт бол өөр, хэн дуртай хүн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж болно, бас хязгаарлаалт тогтоодоггүй.Харамсалтай нь энэ боломжийг зарим хүмүүс хэт буруугаар ашиглаж сайтыг бусад хүмүүс унших, үзэл бодлоо илэрхийлэх боломжгүй болтол дан ганц өөрийн үзэл бодлоор дүүргэх боллоо. ИЙМД нийтийн эрх ашгийн үүднээс дараахь журам тогтоохыг хүсэлт болгож байна. Үүнд: 1.Нэг удаагийн сэтгэгдэл 30 мөрнөөс илүүгүй байх. Илүү гарсан байвал тэр нь хасаг шууд хасагдаж байх. Энэ бол тодорхой нэг сэдвээр өөрийн санааг товч тодорхой илэрхийлэхэд хангалттай хэмжээний орон зай. 2.Нэг нийтлэл дээр нэг сэтгэгдэлийг олон дахин хувилж тавихгүй байх. 3.Бүдүүлэг үг хараал, хорссон сүрдүүлсэн, занаж зүхсэн зүйлүүд бичихгүй байх. Эсрэг тохиолдолд шууд арилгаж байх. Ингэснээр сайтын үр өгөөж, нэр хүнд сайжирна. Хүмүүс санаагаа товч тодорхой, соёлтой илэрхийлж сурна.
Монголчуудын хувьд үндэсний бөх чухам яагаад нэн эрхэм бэ гэхээр тэр орчинд манай үндэсий ёс суртахуун,зан заншлын том залгамж үндэс байгаа учраас тэр юм.Үндэсний бөх бол нийгмээс хөндий онцгой орчин бус манай нийгмийн нэг хэсэг болдог учраас нийгэм маань ёс суртахууны хувьд ялзран сүйрч байгаагийн шууд тусгал нь үндэсний бөхөд илэрч байна.Манай нийгмийг ёс суртахууны үнэргүй, бохир заваан сэжгийн жорлон болгож байгаа хүчин бол өөрсдийгөө нам гэж нэрлэсэн жорлонгууд юм.МАН-АН гэгч тэр жорлонгууд үндэсний бөх рүү бузар гараа дүрж ийм сэжгийн халдвараа тарааж байна.Тиймээс үндэсний бөхөөс нам гэгч жорлонгийн өтнүүд болох улс төрчдийг тусгаарлах ёстой.МАН-АН бол улс төрийн хүчин бус харин мафи буюу гэмт хэргийн зохион байгуулалттай бүлэг учраас тэр жорлон манай үндэсний зан заншлын шилдэг уламжлалыг хадгалах ёстой орчин болох бөхөөс хол байх ёстой.Өөрөөр хэлвэл манай бөхийн орчин бузар аргаар олсон бузар мөнгөнөөс хол байх ёстой гэсэн үг юм.Бөхчүүдийг ингэж тусгаарлахгүй бол эвдэрсэн бөхчүүдээр дамжин монгол бөх өөрөө мөхөж сөнөх болно.
Хөлс, шивэр ханхлуулсан бүдүүлэг махан толгойтнуудын тэнэглэлийг харж цагаа барах хүн орчин үед улам л цөөхөн болж байгаа. Энэ жил наадмын хоёр дахь өдөр стадион дүүрээгүй. Дараа жил тал нь ч дүүрэхгүй.
guest ta bvv tavla boh bolohoo bolson ni vnen er cagaan caraas busad bayriig temdeglehee boli oo 5 jild neg l naadaj bail l daa