Монгол Улсын Гавьяат багш, доктор, профессор Д.Баяндалайтай ярилцлаа
Хүн болгон л бага насаа дурсан санаж, ярих дуртай байдаг. Таны бага нас хэрхэн, хаагуур өнгөрөв?
-Ховд аймгийн Эрдэнэбүрэн сумын уугуул. Хонь, хургатай ноцолдож нэг л мэдэхэд аймгийнхаа дунд сургуулийн багш нараар А үсгээ заалгаж эрдмийн эх ергөөнд хөл тавьж байсан.
Сургуульд сурч байхдаа номтой нөхөрлөхийн сайхныг мэдэрч төгсдөг жил буюу 1968 онд 1252 ширхэг ном уншсан амжилтаар Улаанбаатар гэдэг их айлын зүг хүлгийн жолоогоо залж байлаа. Их айлд идээших явцдаа цэргийн сургуулийн хуулийн ангид суралцан дэслэгч цолтой төгсөж байлаа. Одоогоос 50 шахам жилийн өмнөх түүхийг дурсаж байна.
-Дунд сургуульд уншиж байсан 1000 гаруй ном одоо хэд орчим болсон бол оо?
-Түмэн ном уншиж түнэр харанхуйг гэтэлнээгэжнайзууддаа хошигнодог. Миний хувьд ном бол мөнхийн хэрэглэгдэхүүн. Номыг уншиж шимтэхгүйгээр ертөнцийн нууц, гүн рүү хэзээ ч нэвтэрч чадахгүй. Номонд үнэн санаанаасаа дурлаж аваас тэр хүний амьдрал гэрэл гэгээтэй сайхан байна. Монголчууд бид “номгүй халуун сэтгэл тэнэгийн дүү" гэж ярьдаг. Еврейчүүд гамшиг болж гал гарсан ч ном, амь хоёроо авраарай гэж хэлсэн байдаг.
Ном бол амьтай тэнцэх зүйл юм гэдгийг хар багаасаа номтой нөхөрлөж, түүний үр шимийг хүртсэн хүмүүс л хэлэх байх. Би ном уншихын хажуугаар эдийн засаг, бизнесийн ёс зүй, монгол оршихуйн сэтгэлгээтэй холбоотой 21 боть ном туурвиж, 1000 орчим дууны үг, дөрвөн мөрт, онч мэргэн үгс гээд чамлахааргүй бүтээлийг залуусдаа оюуны хөрөнгө оруулалт хийх зорилгоор ном болгон хэвлүүлсэн.
-Залуу үе тэр дундаа дунд сургуулийн сурагчид номын хуудас эргүүлэхээс илүүтэй цахим сүлжээнд илүү цаг гаргах болж?
-Цаг үеэ дагаад цахим ертөнцөд цаг гаргах нь зүйн хэрэг. Тэр ч байтугай сүүлийн үеийн техник технологи ашиглах нь орчинтойгоо хөл нийлүүлэн алхахад хэрэгтэй. Цахим ертөнц бол зөвхөн мэдээлэл дамжуулдаг хэрэгсэл болохоос ном шиг мэдлэг олгодоггүй. Уламжлал шинэчлэл хоёрыг хослож явах хэрэгтэй. Энэ хоёрыг хослуулж явсны эцэст оюун ухаан хөгжих учиртай.
Хүн аливаа зүйлийг бэлэнчлэх аваас амьтны төрөл рүү шилжих гэж байгаагийн илрэл. Эртний Грекийн эрдэмтэн “Амьдрал ахуй чинь сайн байгаад эрдэм чадвартай амьдрая гэвэл 3 цаг унт. эгэлээр амьдарья гэвэл 5 цаг унт, эргүү тэнэг амьдрая гэвэл, 8 цаг унт” гэсэн байдаг. Тиймээс номтой нөхөрлө, уншсан юмаа ухаар. ухаарсан зүйлээ туршиж үз, туршиж үзсэн бүх зүйл эрдэм болж хувирна. Туршиж үзэх нь нарийн шинжлэхухааны онол юм.
-Аль нэг байгууллагаас яриа, таниулга хийгээд өгөөч гэх санал их ирдэг үү?
-Монгол Улсын 18 аймаг, 170 сум, 190 гаруй төрийн ба төрийн бус байгууллагад Эдийн засаг, хүний нөөц, бизнесийн ухаан гэх мэт 100 гаран сэдвээр лекц, ярилцлага хийсэн байх юм. Очсон газар болгонд хүмүүс их сайхан хүлээн авч анхааралтай сонсогч болж, санаа бодлоо чөлөөтэй солилцож үр дүнтэй болдог. Аливаа том төрт ёс айл гэрээс эхэлнэ. Гэрийн төрт ёс ариун бол нийтийн төрт ёс ариун гэж үзэх учиртай. Гэвч цөөн гэлтгүй хүмүүс нийтийн төрт ёс ариун бол гэрийн төрт ёс ариун мэт ойлгож ташаардаг.
-Хүн хүнээ таньдаг. Харин өөрийгөө таньж чаддаг болов уу?
- Бусдыг таньсан хүнийг ухаантан, өөрийгөө таньсан хүнийг гэгээнтэн гэнэ. Бурханаас чамд үнэгүй өгсөн уураг тархиа сайтар ашиглаж хөгжүүлэх хэрэгтэй. Хүний уураг тархинд 14 тэрбум эс бий үүнээс ганцхан тэрбумыг ашиглаж байж гэмээн тэр эртэмтэн болно.
Магадгүй 14 тэрбум эсийг бүрэн ашиглаж чаддаг хүн л өөрийгөө төгс таних байх. Миний нэг бодол бол ямагт өөрөөсөө илүү хүнтэй нөхөрлөж тэднээсээ суралцаж явахыг хичээдэг. Монголын суу ухаанд “Анд нь хариуцахгүй бол нөхөр гэж үгүй, айл нь хариуцахгүй бол тэнд ус гэж үгүй” хэмээсэн нь анд нөхөд бие биенээ соён гэгээрүүлж, биесээ хариуц гэсэн энэ ухагдахуунд хэдэн мянган утга, үйл явдал багтана. Бусаддаа эерэгээр нөлөөлж, сайн сайхныг түгээж гэмээн орон зайд бат нягг оршин тогтнох нь зайлшгүй.
-Монгол орны ирээдүйн хөгжлийн талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
-Эх орон гэж гайхамшигтай мөн чанар. Үндэстний үзлээ бий болгосон ард түмэн хөгжиж, хүчирхэгжинэ. Тэр дундаа Батлан хамгаалах салбар улс эх орны аюулгүй байдал хөгжил дэвшилд чухал нөлөөтэй. Зэвсэгт хүчний амин чухал хэллэг бол сахилга бат, шударга ёс юм.
Чухам ийм хүмүүс л улс орны хөгжлийг тодорхойлох нь эргэлзээгүй. Түүнчлэн Зэвсэгт хүчний цзрэг дайчид энхийг сахиулах үйлсэд оролцож, сахилга бат, үүрэг гүйцэтгэлээрээ олонд хүлээн зөвшөөрөгдсөн дэлхийн цэрэг болсон нь улс орны нэр хүнд цаашдын салбарынхаа хөгжлийг харуулж байгаад баяртай байна. Эх орондоо тангараг өргөсөн нийт эрэлхэг дайчдын дуурсгах гавьяа их, туулах зам нь дардан байг гэж ерөөе.
Ахлагч А.Алтанхуяг
Эх сурвалж: "Соёмбо" сонин
Сэтгэгдэл0
uhaantai bolovrostoi medlegtei saikhan khun yum.iim humuusees suraltsaj tednii hajuud baij amidral ger bylee behjyylj,ekh orniikhoo hugjild huvi nemer oruulahsan
UNDSERXEG UZEL L GERMANIIG SUIRELD XURGESEN SHUU DEE. MARTAJ BOLOXGUI. BI MONGOL XUN GEED TSEEJEE DELDEED BAIVAL UDAXGUI SUIREXIIN SHINJ. TEGEXIIN OROND BI XATAD OROS XOYOR TUNSHIIN NAIRSAG MONGOL AXAN DUUS GEJ YARIVAL AMJILT OLNO SHUU.
vndesnii uzel vndesnii soeltoi l zuuraldaad bwal hezee ch hogjihgvi.hogjil dewshil yrij bgaa bol huuchinsag uzleesee salah heregtei ahmdaa
URAGSHAA TEMYYLJ AMIDAR XOISHOO XARJ YABJ BJ XAR ANGAL RUU UNAV DAA TENEG YYDEE....er ni chingis mgl xyn geed l xir ynertyyleed lurt deel chireed l xulsuu tsubuulaad umxii ynertyyleed yabval xen durtai bx yum be...
Гайгүй баячуулын тоонд явдаг байсан энэ хүн одоо нэр нь дуулдахаа больж. Хэдийдээ эрдэм сурч багш болоод, хэдийдээ бас гавьяат багш болоод, хэдийдээ бас доктор моктор бочихдог байнаа.
Монголд зах зээл гэж эхэлж байхад анхны саятан гэгдэж явсан нь үнэн байх. Гэвч эд мөнгөнд хэтэрхий донтолгүй, гэгээрэл боловсролд тэмүүлсэн нь сайшаалтай. Энэ хугацаанд доктор энэ тэр бол энэ хүний хувьд 100% боломжтой зүйл байхаа.
Худал донгодсон, злий балай юм яриад л явдаг хогшин байдаг юм. Тийм л сайн доктор, эдийн засагч юм бол улс орныхоо эдийн засгийн байдал, ОТ гэх мэт чухал сэдэвээр ярь л даа. Монгол дээл гэх мэтийг сурталчилсан загвар зохиодог авгайчуулын хэмжээний л сэтгэдэг харагддаг даа. Хаана багшилж ямар эрдэм зааж байсныг нь сонсоогуй л юм байна аа. Зальтай хуурамч Дамбийжаа.
yag unen,sain mednee
Деехен уед Увс аймгийнхан толгой цохидог байсан , одоо цагт Ховдийнхон их айхтур болдог болжее. Удахгуй яамар аймгийнхан цоороод гараад ирех болдоо. Лам цурхайчид л лав медех болов уу? Есвел Чингесийн уеийн ном сударт юм буусан байж магадгуй дег.
Zuun aimgiihan ertneesee noyn nuruutai tulhtai humuus baidag umdaa.ted hezee toriin terguun bolno. Mongol hogjino
Үндэсний үзэл мүзэл,наадхаар чинь хол явахгүй ээ малууд аа,Дэлхийн хөдөлмөрийн хуваарь гэж нэг юм байдгиймаа,тэр дотор нь л байраа зөв эзлэх хэрэгтэй,тэгэж чадах л юм бол зовлон багатай ш дээ.
чи ху жаа болоод баярцогт шиг номчирхоод байна уу өмхий их ухаантай мал чинь
Монгол дээл шиг нарийн юм хорвоод үгүй хэмээн улаан цайм ТВ-р ярьж байхыг нь нэг удаа харснаас хойш нэг л сонин санагдаад байдаг юм. Дээлнээс нарийн юм бий гэж боддог, бас өөрийгөө монгол цустай хэмээн боддог. Эсвэл миний цус монгол биш тэгээд ингэж боддог юмуу хэмээн сэжиглэдэг. Мунхралд хязгаар гэж үгүй тул өөртөө итгэх бэрх. Харин бусдад тэр дундаа мунхгуудад цэцэрхэх бол хамгийн амархан.
Dotroo bahrah
ХУ Ж АА ДАРГА НАР МОНГОЛ ТӨРИЙН ЭРХ БАРИЖ БАЧРАД МОНГОЛ ЯААЖ ӨӨДЛӨХ БЭ.
Тэгээд тэр үндэсний үзлээ гаргаад үз л дээ Орос Хятад хоёрт хандаа хага даруулах гээгүй л бол мөрөөрөө байцгаа.Дахиад хэлье дэлхийн хөдөлмөрийн хуваарь гэж нэг юм байдгиймаа малнуудаа.
Undesnii uzel heregtei
Бусдыг харааж өөрийгөө магтан сайрхах аргаар дээш гарна гэвэл мунхрал. Манай үндэсний үзэл ийм байдлаар илрэх нь давамгайлаад байгаа юм. Бараг бүгдээрээ С вирус тээчихээд цус шинжээч болж хөөрцөглөх нь мунхагийнх. Гараа ч угааж сураагүй атлаа сагсуурдгийн үр дагавар. Ядуу мунхаг заваан бүдүүлэг байдлаасаа салж хорвоо ертөнцийг эрүүл саруул ухаанаар хардаг болсон цагаас л монгол үндэстэн сэргэж хөгжинө. УБ-н гудамж тэр чигээрээ шүлс цэр нус гэдгийг харж анзаарах анхаарах ичих санаа зовохоос л тэр их эх оронч үзэл чинь эхлэнэ дээ. Гэтэл залуучуудаа хар. Хаанаас нь тийм их шүлс гардаг байнаа гайхах юм. Муусайн шүлс нусны үйлдвэрүүд. Тэгээд бас үндэсний үйлдвэрээ дэмжинэ гээд
наадах чинь эрлийз үү хужаа юү гэж.за за тоглосон юм
Yndesnii yzleer uls hegjdeg gedeg ni arai bishee, hotsrogdson zyel bodol. Eneeder delhiin hegjiliin urdgald zohitson orj eeriin bair suuri, niigemiin bayalgiig byteedeg technology, erdem medleg, oyunii bayalag ni gol tylhyyr boldood baigaa sh dee. Yndesnii yzel geed haduuraad baival eneegiin olon ulsiin hamtiin niigemd yaj orj chadah ve?
Төмөр замын гурван угсармалаас гаралтай Ландаг Батцэнгэл, Гомо Мөнхөө гэж алдартай хоёр хулгайч бий. Ландаг нь аяга хоолноос болж төрсөн эхийнхээ эсрэг зуудаг нохой тавьж явсан бол Мөнхөө нь шоронд байхдаа эр эмэлдэг байсан гаж зуршлаа наранд гарч ирсэн хойноо мартаж чадалгүй байрныхаа залуухан хөвгүүдийг оролдоод энэнээсээ болж Гомо Мөнхөө, доошоо орсон хулгайч нэр авсан хүн байгаан. Энэ нөхрийн тухай Онцгой маанаг нэртэй ном хүртэл хэвлэгдсэн бөгөөд энэ номын хэсгээс Google дээр Онцгой маанаг гэж хайгаад уншиж болно
ENE LANDAG MUNKHUU GEDEG 2 HUN N TUN OODGYI ULS BOLOLTOI IIM ARCHAAGYI BALIAR YUMNUUD HORVOOGIIN TOOSIIG YAAH GEJ HUVULGUDUGU BAINAA TURSUN EKH RUU GEE NOKHOI TAVINA GENE YY AIMAAR YUM BUZAR YUM NUGEL
yamar archaagui er hun torson ehiihee esreg nohoi tavij yvdag bna daa ene landag n hun bish yum bugdeeree iim humuusiig jigshih heregtei
төрсөн эхийхээ сэрэг нохой тавих тавихдаа юу юу гэнэ вэ пээ бүү үзэгд аяга хоолноос болж муудалоцаад нохой тавьсан гэнэ үү арай худлаа байлгүй дээ ээ бүү үзэгд монгол түмэн минь
vnen shde naad landaga cin manai bairand bsan yum bi ter ved joohon hvvhed bsan lda landag eej rvvgee ovcharki tavij geen geed bairny emee nar gadaa suugaad yariltsaj baihiig 3 chiheeree sonsson yum bdag
ландагаасаа гадна наад мөнхөө чинь чё гэсэн гомо энэ тэр байрныхаа хөвгүүдийг татаж чангаадаг гээд монголын интерентээр дүүрэн бичцэн байна лээ шдэ аряаагүй монгол эрийн нэрийг гутаасан хүүхнээс долоонд дор бүр янхнаас долоон дор новшнууд
BI LANDAG MONHOO 2TOI UNTAJ UZMEER BNA HA HA
eej ruugee nohoi tavij bgaa hun ooroo her urt naslaj udaan jargah yum bol doo
deer n er emeldeg gene yy aimaar yum iimerhuu yumnuudiig shorond n hiij baival taarna
ландаг гэж төмөр замийн нус банди мөн биз дээ одоо дамбын хишгээтэй цуг ноён ууланд шаагаад байгаа
аль аль нь нус банди нар гомо мөнхөө ландага чих шиг үеэ өнгөрөөсөөн амьсгаануудаас гомо ижил хүйстнүүдээс хэн айдгийн
жоохон соёлтой учиртай бичмээр юм аа ландг гэж яг яацан үйлийн үртэй амьтан юм бэ
Төмөр замын гурван угсармалаас гаралтай Ландаг Батцэнгэл, Гомо Мөнхөө гэж алдартай хоёр хулгайч бий. Ландаг нь аяга хоолноос болж төрсөн эхийнхээ эсрэг зуудаг нохой тавьж явсан бол Мөнхөө нь шоронд байхдаа эр эмэлдэг байсан гаж зуршлаа наранд гарч ирсэн хойноо мартаж чадалгүй байрныхаа залуухан хөвгүүдийг оролдоод энэнээсээ болж Гомо Мөнхөө, доошоо орсон хулгайч нэр авсан хүн байгаан. Энэ нөхрийн тухай Онцгой маанаг нэртэй ном хүртэл хэвлэгдсэн бөгөөд энэ номын хэсгээс Google дээр Онцгой маанаг гэж хайгаад уншиж болно
ийм бузар амьтдыг албал таарна эх рззгээ нохой тавих байтугай муухай хардагүүй шдэ ландаг аа мал минь ээ
landagaa eh huniig gomdooson hun oodoldoggui yum chi ehiigee uhsenii daraa 10 jil shorond suugaa biz dee
Бидний ундсэрхэг узэл ихдэж байхаас багадаагуй бна.
Яг үнэндээ бол үндэсний хөгжих дэвшихийн төлөө үзэл биш харин зальтнуудын мөнгө нэр олох арга, мунхгуудын хошуурах чиг, юм үзээгүй бүдүүлгүүдийн хийрхэх зуршил болоод байна. Энэ чинь цаагуураа монголыг харанхуй бүдүүлэг хэвээр байлгахад маш хэрэгтэй чиглэл юмдаа. Яг энэ мунхаг байдлаар нь байлгая монголыг монгол чигээр нь байлгая гээд тэд ихэмсгээр орилцгоодог. Гүрбазарын шүлэгт бид монголоороо гоёдог хэмээх лаг үг бий. Гэтэл бид уранхай нус шүлс хир буртагт баригдсан монгол хэмээх дээлнээс өөрийн үйтэн хуар дээлээр ялгаран шовойх гэж тэнэгтээд буй. 3 сая дээлтэЙ ХҮН нэгэн зэрэг хонины ууц идэх арга хэмжээ яагаад зохион байгуулахгүй байна. Энэ төр юу хийгээд байнаа гэцгээгээд л. Онгон сайхан эх нутаг минь одоохондоо тэнэгүүдэд бүрэн эзлэгдээгүй бараг хэвээрээ байсаар буй нь аз юм. Бид суурьшсан хоноглон явсан газар бүрээ бузарлан бүдүүлэгтдэг шүү дээ. Нэг их монгол дээлтэй мундаг том хүмүүс л хаана л бол хаана хаашаа л бол хаашаа харж шээж архины шилээ чулуудан монголоороо байцгаая хэмээн орилоод л. Монголчуудыг яг байгаагаар нь байлгах өөрөө хэлбэл орчин үеийн ертөнцөд өрсөлдөх чадваргүй мунхрал хийрхэл дээл гутал элдэв баяр бөх морьтой ноцолдуулж худал хуурмаг хийрхэлд автуулах нь хорлон сүйтгэх хамгийн том бодлого юм. Гар утас компьютерийг шагаа харваж дээмбээддэг хэрэгсэл болгочих эх оронч алга уу. Сая нэгэн сургууль дээр үндэсний ёс заншлын талаар өндөр шагналтай тэмцээн худал зарлаж аавын чинь аавыг хэн гэдэг вэ, монгол хүүхдийг эх нь хэдэн сар хэвлийдээ тээдэг вэ гэх мэт асуулт тавьж баахан цаг үрж тохуурхсан байгаа юм. Харин дээш явж буй тайлан нь хачин зөв, эх оронч юу байгаа бол. Энд Элбэгээг буруутган хараах огт хэрэггүй Бид ер нь хэн бэ бидний соёл боловсрол бие биетэйгээ хэрхэн харьцаж буйн жишээ юмуудаа. Одоо удахгүй монгол дээлний өдөрлөг болно. Манай үндэстэн өглөө угаасан гар өдрөө даана гэдэг үзлээс яаж салах вэ. Өөлөх аргагүй төлөвлөгөө тайлан доош дээш хөвөрч дунд нь бодит амьдрал бохир гар худал хуурмагаар өдөр хоногийг бахь бадгаараа өнгөрөөх нь уйтгартай. Монголыг монголоор нь байлгая хэмээн орилох гоёмсог торгон дээлтэй хүмүүс ТВ-р алаглах нь сүртэй. Хамаг асуудал цусанд байгаа нь нь үнэн ч байж болох юм. 90 долларын вакцинийг гуйж авч үнэгүй хэрэглэж буй ард түмэн өглөө ч гараа угаахаа болих юм биш биздээ.
Монголчууд бид энэ дэлхий дээр амьдарч байгаа бусад үндэстэн ястнуудтай илүү ч үгүй дутуу ч үгүй яг адилхан,өөрсдийгөө бусдаас дээр тавих гэж битгий тэнэгт.Бид бусадтайгаа адилхан гэдгээ санаж яв.