ВАШИНГТОН. /Mcclatchydc/. БНХАУ-ын талаар юу гэж боддогийг нь монголчуудаас асуугаарай. Далай ламын 2002 онд Монголд хийсэн айлчлалын тухай та сонсож магадгүй. Түвдийн цөлөгдсөн шашны удирдагчийг хүлээн авсан хэмээн БНХАУ Монголыг буруушааж, бүр цаашлаад хоёр улсын хилийг хэдэн цаг хаасан билээ. “Энэ бол шал утгагүй хэрэг байсан. Бүх бараа бүтээгдэхүүн хил дээр гацсан” гэж Монголын нийслэл Улаанбаатар хотод оршин суудаг бизнесийн зөвлөх Г.Батзул хэлэв.
БНХАУ-аас хойш оршдог Монгол Улс гуравхан сая хүн амтай бөгөөд тус улс эдийн засгийн хувьд БНХАУ-аас нэлээд хамааралтай. Монголын экспортын бараа бүтээгдэхүүний бараг 90 хувь БНХАУ руу гардаг. Үүний голлох хувийг зэс болон бусад ашигт малтмал эзэлдэг. Монголын аялал жуулчлалын салбарын өсөлтөд гол хувь нэмэр оруулагчид бол БНХАУ-ын жуулчид бөгөөд тэд Улаанбаатар хотын тансаг буудал, брэнд барааны дэлгүүрүүд, тэр дундаа “Louis Vuitton” дэлгүүрээр үйлчлүүлдэг.
Монголд ардчилал үүсч хөгжсөний 25 жилийн ой энэ онд тохиож байгаа боловч БНХАУ-д уусч, улс орных нь ирээдүй бүрхэг болох вий гэсэн айдас тус улсын ард иргэдийн дунд газар авсаар байна. БНХАУ Өвөр Монголыг өөртөө уусгасан шиг Монгол Улсыг мөн өөртөө уусган авч болзошгүй гэж монголчууд эмээж байна.
Түүхэн үйл явцад бий болсон үндэстэн угсаатны хурцадмал байдал БНХАУ-ын эсрэг хандлагыг дэвэргэсэн. 1920-иод оны үед ЗХУ-ын дагуул улс болохоос өмнө Монгол улс БНХАУ-ын Чин гүрний дарлалд байсан бөгөөд төрийн залгамж халаа богино настай байсан юм. БНХАУ Монголын дотоодын шийдвэрийг эсэргүүцэж, дээрэлхүү тактикийг ашиглаж байгаа нь монголчуудад өнгөрсөн үеийг санагдуулдаг. Далай ламыг Монголд айлчлах үеэр БНХАУ хилээ хаасан нь энэ тактикийн нэг жишээ юм.
БНХАУ-ын залуучууд Монголд ирж, охидыг нь аваад явах вий гэхээс монгол эрчүүд эмээж байна. Г.Батзул
Монгол болон БНХАУ хоорондын албан ёсны харилцаа өнгөрсөн хэдэн арван жилийнхийг бодвол дээрдсэн. Гэвч Монголын хувьд БНХАУ-ын эсрэг үзэл суртал хүчирхэг хэвээр байгааг Монголын уран зохиол, телевизийн шоу болон реп хөгжмийн урсгалаас харж болно гэж Британийн Колумбийн их сургуулийн Төв Азийн мэргэжилтэн хэлэв.
Монголын реппер “Gee” гэгч залуу БНХАУ-ын эсрэг үзэл сурталтай, улс үндэстэнийхээ төлөө босохыг иргэддээ уриалсан дуу дуулж, улсдаа ихээхэн нэрд гарсан.
Орчин цагийн Монголын хөгжмийн урлагт энэ мэтийн хандлага тэр болгон харагдахгүй ч гэсэн та үүнийг мэдрэх болно. Учир нь энэ хандлага олон нийтийн соёлоос харагдана гэж Монгол Улсын БХЯ-ны атташе байсан, одоо Британийн Колумбийн их сургуульд докторын зэрэг хамгаалж байгаа Ж.Мэндээ ярив.
АНУ-ын албаны хүний үзэж байгаагаар, Монгол Улс хэт хамаарлаас зайлсхийх болсноороо өөртөө багагүй боломжуудыг нээж чадсан. Тухайлбал, 2007 онд Монголын төмөр замын сүлжээ, боловсрол, эрүүл мэнд болон үйлчилгээг сайжруулах зорилгоор АНУ-ын Засгийн газар “Мянганы сорилтын сан”-гаар дамжуулан Монголд 285 сая долларын тусламж үзүүлсэн.
АНУ-ын зэвсэгт хүчнийхэн жил бүр цэргийн сургуулилт явуулж, Монголын цэргүүдийг бэлтгэдэг. Харин Монгол улс АНУ-ын үйл ажиллагааг дэмжиж, цөөн тооны цэргээ Ирак, Афганистан болон НҮБ, НАТО-гийн энхийг сахиулах ажиллагаанд илгээж хариу барьсан.
Гэвч иймэрхүү үйлдэл хийж байгаа хэдий ч БНХАУ болон ОХУ-тай зөрчилдөөн гарах вий гэхээс Монголын эрх баригчид цаагуураа болгоомжилж ирсэн. Учир нь Монгол Улс далайд гарцгүй бөгөөд зах зээл, нефть болон боомтод нэвтрэх эсэх нь дээрх хоёр улсаас хамааралтай юм. Өнгөрсөн намар хэдэн долоо хоногийн зайтай хоёр томоохон айлчлалыг Монгол Улс зохион байгуулсан. Нэг нь ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путины, нөгөөх нь БНХАУ-ын дарга Си Зиньпиний Монгол дахь айлчлал байв.
Намайг монгол болохоор тэр үү хүн болгон чи морь унадаг уу гэж асуудаг. Би тэдэнд “Би хотынх болохоор морь унадаггүй” гэж хариулдаг. Э.Оюундарь
Дээрх хоёр томоохон айлчлал нь АНУ, Япон болон бусад оронтой нягт харилцаатай байх гэсэн гуравдагч хөршийн бодлогоосоо Монгол ухарч байна гэсэн таамаг дэгдээсэн билээ. Иймэрхүү айдас нь төөрөгдөл юм гэж шинжээчид үзэв. Хэрвээ Монгол БНХАУ-ын боомтуудыг ашиглаж, Монголын экспортод шинэ зах зээлийг бий болгохыг хүсч байвал тус улстай нягт харилцаатай байх ёстой гэж Улаанбаатар хот дахь Төв Азийн мэргэжилтэн Б.Гунгаа хэлэв.
Байгалийн нөөц баялаг ихтэй Монгол нэгэн цагт эдийн засгийн өсөлтөөрөө дэлхийд тэргүүлж байсан. Монголын эдийн засаг 2011 онд 17.5 хувиар өссөн. Гэвч БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлт буурч, эрэлт буурснаар Монголын нүүрс болон бусад бүтээгдэхүүний экспортын хэмжээ дагаад буурсан. Үүний зэрэгцээ уул уурхайн төсөл тэр дундаа хамгийн том “Оюутолгой” төсөлтэй холбоотой маргаан Монголын Засгийн газар болон хөрөнгө оруулагчдын дунд үүсч, улмаар гадаадын хөрөнгө оруулалт буурсан.
Монголчуудын хувьд энэ асар их нөөц баялаг нь хүнд хэцүү сонголт хийхэд хүргээд байгаа билээ. Монголын нүүдэлчин ард иргэд онгон байгаль, бэлчээрээ хамгаалж, сүйтгүүлэхгүй гэж тэмцэж байна. Монголын компаниуд хөрөнгө мөнгө, туршлага багатай ч гэсэн гадаадын уул уурхайн компанитай хамтран ажиллах хүсэлгүй гэсэн үндсэрхэг үзэл Монголын ард иргэдийн дунд байна.
Гадаадын уул уурхайн компани төслийг удирдвал Монголын Улсын авдарт хэдэн тэрбум доллар оруулах юм. Гэвч авлига газар авсан бөгөөд нөөц баялгаас орж ирсэн мөнгийг эрх баригчид шударгаар хуваарилна гэдэгт олон хүн эргэлзэж байгаа нь лавтай. 2014 оны байдлаар, Монголын хүн амын 30 орчим хувь нь ядуурлын босгоос доогуур орлоготой байсан. Тэд орлогын цорын ганц эх үүсвэр болох мал аж ахуйгаас хамааралтай байсан юм.
Монголын эдийн засгийг төрөлжүүлэх хэрэгтэй бөгөөд ингэхийн тулд хоёр хөршийн тусламж хэрэгтэй гэж Улаанбаатарын зарим мэргэжилтэн үзэж байна. Монгол өөрийн ашиг сонирхлоо тэнцвэржүүлэх хэрэгтэй ч бид ОХУ болон БНХАУ-тай харилцаагаа сулруулж байна гэж “Cover Mongolia” зөвлөгөө, дүн шинжилгээ хийдэг компанийн захирал Б.Мөнхдөл хэлэв.
Жил бүр хэдэн зуун монгол гадаадад суралцахаар явж байна. Зарим нь БНХАУ-д суралцахаар явдаг. Тэдний нэг бол Э.Оюундарь юм. Э.Оюундарь нь Шанхайн өмнөд хэсэгт оршдог Ханжоу хотын Жөжянгийн их сургуулийн хуулийн сургуульд магистарт сурдаг байна. Тэрбээр үргэлж хятад хэл болон БНХАУ-ын талаар судлахыг хүсдэг байсан бөгөөд ингэснээр нутагтаа буцан ирэхэд нь түүний хуулийн карьерт тус болох чадварыг эзэмшиж чадна гэж боджээ.
“Би БНХАУ-д ирэхээсээ өмнө тус улсын ард иргэдийн талаар сайн, муу бүхнийг л сонссон. Нэлээд хэдэн хятад найзтай болсон бөгөөд тэдний соёлтой хөл нийлүүлэн алхаж явна” гэж Э.Оюундарь ярив. Хятадуудын талаарх түүний хэвшмэл бодол хятад найзтай болоход нөлөөлж байсан хэдий ч тэрбээр хятад найзтай болж, соёлд нь дассан зохицсон байна.
“Намайг Монгол болохоор хүмүүс морь унадаг уу гэж асуудаг. Би морь унадаггүй, учир нь би хотынх” гэж хариулдаг гэж зуны амралтаа нутагтаа өнгөрөөж буй тэрбээр ярилаа.
Төв азийн шинжээч Ж.Мэндээ, “БНХАУ-ын эсрэг үзэл суртал өнгөрсөн үед хоцорсон. Энэ үзэл суртлын зарим нь коммунист эрин үе буюу Хятадын эсрэг суртал ухуулгыг монголчуудын тархинд суулгасан ЗХУ-ын үеэс үүдэлтэй. Учир нь 1960-аад оны үед Бээжин-Москвагийн харилцаа муудаж эхэлсэн юм” гэж өгүүлэв.
Улаанбаатар хотод одоо ч монгол цусыг цэвэр байлгах гэсэн нийгмийн хэм хэмжээ, үндсэрхэг үзэл хүчтэй хэвээр байна. Гадаад залуутай, тэр дундаа хятад залуутай яваа эмэгтэйчүүдийг монгол залуучууд сайнаар хүлээн авдаггүй.
Хятад залуучууд монгол эмэгтэйчүүдийг аваад явах вий гэхээс монгол залуучууд их айдаг. Энэ айдас хэдэн жилийн өмнөөс буюу Монголын дуучин бүсгүй Сэрчмаа хятад хүнтэй сууснаас хойш газар авч эхэлсэн гэж Улаанбаатар хот дахь үл хөдлөх хөрөнгийн компанийн ажилтан хэлэв.
Мэдээж хэрэг Юань гүрний /1271-1368/ үед Хятадыг эзлэн, түрэмгийлж байсан Чингис, Хубилай хааныг дээдлэн хүндэтгэдэг Монгол Улсад БНХАУ өс санаж явдаг байх. Энэ юунаас харагдсан бэ гэвэл, Их Британи болон Өмнөд Африкийн 20 жуулчныг терроризм болон шашны хэт давруу үзлийг сурталчилсан хэргээр БНХАУ-ын цагдаа нар Өвөр Монголд баривчилж, улсаасаа албадан гаргасан билээ. Буудлын өрөөнд үзэж байсан дүрс бичлэгийн улмаас үл ойлголцол үүсч, энэ хэрэг болсон гэж жуулчдыг ахалж явсан хүн дараа нь мэдэгдсэн. Тэр нь ямар дүрс бичлэг байв? “ВВС” телевизийн гаргасан Чингис хааны тухай баримтат кино байсан юм гэж “McClatchy” сонины Бээжин дэх салбарын дарга Стюарт Ливенворс бичжээ.
Д.Нямтулга
Эх сурвалж: "Монцамэ" агентлаг
Сэтгэгдэл0
2008 оны 8 сарын олимпын үеэр 25 жижиг, дунд улс болон задрах байсан ч үүнийг Бүдүүн дарга нь мэдээд харгислал явуулсан. Салан тусгаарлах бодлогыг хамгийн хүчтэй явуулж байгаа нь Шинжаань Уйгар боловч зүүн урд, баруун урд зүгийн хятадаас шал өөр гарал үүсэлтэй үндэстэнүүд бүр хүчтэй бодлого барьдаг. Ихэнх мужууд өөрөө өөрийгөө санхүүжүүлэх, улсаас татаас үл авах зэрэг бодлого барьж ажиллах болсон. Хятадад томоохон задрал болж, үймээнийг цэргийн хүчээр дарах гэж оролдвол хойд зүгийн баавгай, Сэм ах хоёр зүгээр байхгүй, мөн самурай шууд үзэлцэнэ гэж байгаа. Хятад маш их ганцаардана. Монголын хөх цэргүүд анаад л байж бай. Цагаа тулбал цохилцоноо.
Mongoliig uneheer medehgui hun bichsen bololtoi. Hun amiin 30-n hubi ni yduu ted nar ni malchid gej naajdee. Hujaa nar Mongol huuhnuudiig abaad ybna gej Mongol zaluus aidag gej eleg hoshooh shahlaa. Mongol huuhnuudiin bardam zang hezee ch duulaagui ingej erguuteh ni argagui sh dee.
дээрээ идэх гэж үхэлдэж байхад дэргэдээс нь хятадууд хэмлээд дууслаа баян ядуугийн ялгаа тэнгэр газар шиг болж баячууд төрөөс төрсөнөө мэдэхгүй их томордог болж эх орноо хэмлэж дууссан бол энэ төрийн заваан гахайнууд ялгадаснууд эх орноос минь зайлаад өгөөсэй тв_р харахаас дургүй хүрээд байдаг юм бүгд худал бүгд бөөн заль бөөн шуналын нүд гялалзсан араатнууд
Хятадад дургүй байж болно.Бүүр үзэн яддаг ч байж болно.Гэвч хэзээ ч хятадаас салаад нүүж чадахгүй.Энэ бол бодит үнэн юм.Тэгэхээр манайх прагматик бодлого барьж байх ёстой.Ухаандаа Шинжааны салан тусгаарлагчид толгойгоо өндийлгөвөл манай Баян-Өлгийд цагаачилж суугаа хасагууд мөн үймж эхэлнэ гэдгийг тооцолгүй хийрхэх шаардлагагүй.Назарбайн хасагууд бол манай хасагуудтай нэг үндэстэн болохоос хамаатан садангууд биш.Харин Шинжааны хасагууд бол өвөрмонголчууд болон манайхан шиг баян-өлгийн хасагуудтай ах дүү,хамаатан садан гэдэг нь үнэн.Хятад задрахад одоогийн шалдаа буусан, доройтож ялзарсан монголчуудад гай л болно уу гэхээс сайн юм авчрахгүй..
Үнэн
Үнэн юм хэлжээ.
надахчинь харин бодууштай юм байнадаа. . . .
Дэлхийн хамгийн дебил балиар ,тэнэг,будуулэг хамгийн муу ёрын хумуус гэвэл яах аргагуй умхий МОНГОЛЧУУД юм шуу.Харин Монголын газар нутаг сайхан л даа.Ухэр Монголчууд агуу их Хятад гурнийг шутэж амьдарцгаа ухэруудээ.
ene uhruudiig durtai durgui tuundaa hoorhii
Hujaagiin buh tsomiin hushuu gazar dor bii. Ih gazar hodlolt bolj ted bugd delberch medne. Yu be ter tsagt Mongol ene ter gej yarih negch hyatad uldehgui ustana. Yu bolohiig taaj medehgui huchtei gazar hodlol hezee ch bolno.
Чи ямар хэлээр бичээд бна ! Юу идэж ууж бна . Амьд амисгаа яваа чинь монголын ундэс хорхой ялаа
Xyatadtg xvndetgene, gexdee shvtej amidraxgvi !
Mongol ugnaasaa sonson. Yamar ch naidlaga bhgyi shyy.
Ирээдүйд энэ монголын газар нутгийг хятадууд авна гэж мөрөөдөж байгаа бол том эндүүрч байна.
идэж ууж хэн хэрхэн баяжсаныхаа баярыг хийж байна
Mongolchuud hezee ch uusahgui bid bol tenger garaltai yzguur ugsaatai humuusiin ur sad iim bna bi helsen bol shuumjilj bno .admiral
JOOM IDDEG LUUHAANUUD 7 UULIIN TSAANA OROG.
Тэнгэрийн амгалант хаалганы талбайд жагсаал хийж орилж хашгирч байгаад танкны гинжинд няцлуулж үхсэн хятадын ардчилсан оюутнууд,-Ар монголын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрсөн ХКН-н алдааг залруулж монголыг эргүүлэн нэгтгэе гэсэн уриа хашгирч байсан гэж дуулсан уу,та нар.Яагаад ч юм манай АН-нхан тэдэнтэй эв санааны нэгдэлтэй гэж тунхаглаад байдаг нь сонин.Бодвол АН-н эрхэм зорилго нь Монголын тусгаар тогтнолыг устгаж БНХАУ-д нэгтгэх юм шиг байгаа юм.Язгуур монголчуудын хүсэх зүйл бол ХКН түм түм наслах явдал юм.Тийм ээ,ХКН түм түм наслах болтугай.Хятад болоод монголын ардчилагчид сөнөх болтугай.
Эртний киданчууд хятадын хойд хилээр үхэр буу туршиж дуу чимээ нь нүргэлэн сонсогддог байсан гэдэг.Монголчууд бид атомын цахилгаан станцуудыг хятадын хойд хилийн дагуу тараан байгуулах хэрэгтэй.
зөв
Уг нь бүх юм нь Монгол байгаад байхад бүүр бидний дээлийг өмсчхөөд энэ бол хятад гэж дарангуйлаад солиороод байгааг манай Элбэгдоржтонгууд арай хэтэрхий дэмжиж байгааг би мах цуснаасаа эсэргүүцэж байдаг нэгэн.Монголыг хятадад хаяж баяжсан ардчилагчидад Монголд гишгэх газар үгүй!!!Өвөг дээдэсийнхээ ариун тангаргыг няцсан одооны улс төрийн баяжуудад угаасаа мөхөл нүүрлэнэ.Түмэн олноо уландаа гишигсэн урвагчид яахаа өөрсдөө мэдэх биз.!Одоо бид Монгол улсаа сэргээх хамгаалах шудрага улс төрч сонгох нь чухал.Ардчилсан хулгайч худалч бус шудрага монгол болох нь бидний зорилго.Гэхдээ миний бодол Энхбаяр дарга л аврах том улс төрч мөн гэж боддог.
ХУЖАА НАР ЯАГААД САРМАГЧИН ЦАРАЙТАЙ БАЙДАГЮМ БОЛ
Яагаад Бүгд найрамдах хутад ард улс гэж яриад байгаа юм бэ? 中国 дундад улс гэсэн үг ш дээ.
中華人民共和国
sorry for no mongol input.There is only one point which needs some saying.In Inner Moongoia many mongols can't speak mongolian very well,in Hohhot,almost no young mongols spaeak the language,but interestingly,they all think themselves Mongolian,not Chinese,many begin study mongolian in their middle age.I for one. so really уусах вий?
Хэн болоод Монголчуудын тухай ингэж яриад байгаа юм бэ? Улс гүрэнд ядрах доройтох үе гэж байдаг тиймээ манай улс одоо ядран доройтсон байна гэхдээ мөхөөгүй үхээгүй байна яагаад гэвэл дээр бичсэн шиг тийм өрөвдөлтэй улс төрчид төр барьж байгаа учраас удахгүй эх орон ард түмнийхээ төлөө амь амьдралаа бүгдийг нь өгч чадах хүмүүс гарч ирнэ тэр цагт бүгд эсэргээрээ болж бид өглөгтэй биш авлагтай улс болно энийг би харин итгэлтэй хэлж чадна. Тэр үед дэлхий нийтээрээ харин гайхан шагшина удахгүй тэр хүмүүсийн нэг нь би байна. Би одоо солонгос улсд сурдаг оюутан хүн би эх орондоо хайртай ЭХ ОРОН МИНЬ НАМАЙГ ТҮР ХҮЛЭЭГЭЭРЭЙ МОНГОЛ ОРОН ҮҮРД МӨНХӨД ОРШИНО
Тиймээ монгол хүн бүр ийм сэтгэлтэй байвал эх орон маань ч удахгүй сайхан болно урагшаа
Одоо төрийн толгойд байгаа та нар одоохондоо түр галзуурч л бай удахгүй та нарын төгсгөл ирнэ Элбэгдоржоо чи даанч богинхон ухаантай юм даа би чиний сүйрлийг бодохоор чамайг өрөвдөж байна, эх орноосоо урван худал хуурмагаар ажиллаж байгаа та нар тэр бүх худал хуурмагийнхаа хариуг авна зөвхөн чи ч биш үр хүүхэд удам угсаа чинь хүртэл төр төлөөсийг төлнө