Хойд хил дээр дурсгалын цогцолбор дээрээс би хойшоо харж зогсоно. Гурван голын билчэр, хилийн цаахна дэргэд, алган дээр тавьсан юм шиг тодхон. Сэлэнгэ мөрөн маань энд нийлээд Байгаль далайг зорих аж.Өнөөдрийн Улаанбаатарчуудын бохироор бузарлагдсан Туул гол маань эх орондоо таван аймаг, 37 сумын нутаг дамжин “ялгадас” тарааж байгаа төдийгүй Орхон, Сэлэнгэтэйгээ нийлээд Байгаль далайг зорьдог байх нь.
Нэг үгээр хэлбэл бидний “Азийн цагаан дагина” болгосон Улаанбаатар нийслэлийг маань Э.Бат-Үүл, Д.Баттулга нарын хүмүүс гуравхан жилийн дотор, олон улсын “хамгийн бохир Туул голтой”, “Хамгийн том жорлон” болголоо. Байгаль нуур хүртэл энэ ус цэвэршинэ. Бохирдоно. Мэдээж, янз бүр л болох байх. Гэхдээ сая гаруй хүн амтай бүхэл бүтэн том хотын бохир-ялгадсаас зохих хэмжээгээр Байгальд цутгаж л таарна.
Бидний үеийнхэн “туулаа, Тунгалагаа, дурлалыг минь холбосон Туулаа!” хэмээн дуулцгааж байсан бол, өнөөдөр “Азийн цагаан дагина” хаягтай ногоон уут хог дээр овоорч, хогийн машинаас Улаанбаатарын “Сүлд дуу” хангинах боллоо.
Улаанбаатар хотыг маань гуравхан жилийн дотор ийм болгосон хүмүүс бол яах аргагүй нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл, Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга Д.Баттулга нар гэдэгтэй хэн ч маргахгүй байх.
Тэд “Нийслэлд ганцхан байгаа цэвэрлэх байгууламжаа засаач, янзлаач”, “Шинэ цэвэрлэх байгууламж бариач” гэсэн олон түмний удаа дараагийн санал хүсэлт, мэргэжлийн байгууллага, хүмүүсийн шаардлагыг хүлээж авсансан бол өнөөдөр нийслэлийн сая гаруй хүний бохир ялгадсыг Туул гол руугаа цутгахад хүрэхгүйсэн. Энэ хоёр дарга даан ч чихгүй юм шиг хандсан.
Нийслэлд нэг байтугай хэдэн цэвэрлэх байгууламж барьчих мөнгөөр өөрсдөө тансаглаж, хэнд ч хэрэггүй хогийн ногоон уутыг тэрбум тэрбум төгрөгөөр шахаж, зуны гуравхан сард олон тэрбумын үнэтэй эрээн цэцэг суулган гандааж, хөл бөмбөгийн тэмцээн үзүүлэхээр олон арван хүнтэй баг илгээж, яаж дураараа загнав аа!
Тэгтэл өнөөдөр нийслэл хот маань утаанаасаа салалгүй, агаар хөрсний бохирдол нь туйлдаа хүрч, дээрээс нь түмэн хүний ялгадсыг Туул руугаа шахдаг боллоо. Одоо биднийг нийслэлээ орхиод хөдөө яв гэж даажигнаж байгаа.
Энэ бол хотын хоёр даргын гуравхан жилийн дотор хийсэн “нүгэл”-ийн өчүүхэн хэсэг нь. Эрдэнийн Бат-Үүл гэгч энэ хүн “Улсын баатар”-ын далавчин доор хувийн өмч рүү дайн зарласан. Ардчиллын үнэт зүйл бүхнийг устгасны нэгээхэн хэсэг нь энэ.
Бүх зүйлд хувийн ашиг сонирхлын үүднээс ханддаг болсон. Энд зөвхөн газрын луйврыг нь авч үзэхэд л хангалттай байх. Хотын дарга болмогцоо “гэр хорооллын дахин төлөвлөлт” гэж бужигнуулснаа сүүлийн үед “хуучин орон сууцнуудын дахин төлөвлөлт” хэмээн шинэ зүйл гаргаж ирлээ. Энэ “дахин төлөвлөлт”-үүд нь ерөөс ганцхан зорилготой.
Хотын аль ашигтай сайн байрлалтай газруудыг дахин төлөвлөлт нэрээр булаан авч танил тал, ойр дотныхондоо өгөх явдал. Энэ дунд хүүгийнх нь компани хүртэл явж байгаа. Дахин төлөвлөлтийн удирдлага нь, дан өөрсдийнх нь ойр дотны хүмүүс, Э.Бат-Үүлийн сонгуулийн сурталчилгаанд явж байсан хүмүүс. Тэд худал амлалт, сайхан нэрээр иргэдийн газрыг булаан авч, мянга мянган иргэнийг өнөөдөр орох оронгүй болгочихоод байгаа.
Цаасан дээр зурсан гоёмсог хорооллын зураг, макет, түрүүчийн Засгийн газрын үед бариад дутуу орхичихсон зарим барилгыг гүйцээснээ орой болгон телевизээр харуулан бидний тархийг угааж байгаа. Э.Бат-Үүл, хотын дарга болохын тулд сонгуулийн өмнө, сонгуулийн дараа юу гэж амлаж байсны заримыг сөхье.
-“Та нар нэг м2 газраа саяас доош үнэлж болохгүй шүү. Газар үнэд орно. Амьжиргааны гол хэрэгсэл тань энэ болно” гэв. Сонгууль өнгөрмөгц энэ үгээсээ буцаад, иргэдийн газрыг өчүүхэн багаар үнэлж, чөлөөлөхгүй гэвэл албадан чөлөөлж иргэдийг дасаж суурьшсан газраас нь хүчээр хөөж байгаа.
-“Улаанбаатар хотыг АНУ-ын нийслэл хотын жишгээр хөгжүүлнэ” гэв. Юун, АНУ-ын нийслэлийн жишиг бүү хэл Эрээний жишгээр ч хөгжиж чадсангүй, бүх талаар ухарлаа. “Элит хороолол” нэртэй хэдэн өндөр байшин баригдсан ч, зарим баячууд нэр дээрээ 60-70 орон сууц эзэмшиж, гэр хорооллын ядуус байргүй хэвээрээ.
-“Хотын утааг мэдэгдэхүйц бууруулна” гэсэн. Гэтэл утаа улам нэмэгдсэн. Э.Бат-Үүл арга тасрахдаа утааны хорт бодис нь буурсан бололтойгоор иргэдийн тархийг угаасан. Гэтэл агаарын бохирдлын талаар докторын зэрэг хамгаалсан их эрдэмтэн Н.Сайжаа: “Утаа л байгаа бол хорт бодисууд нь буурна гэж байхгүй” хэмээн мэдэгдсэн.
-Огт хэрэгцээгүй хогийн ногоон уутыг иргэдэд шахсан, танил тал компаниудаараа жилд 200000 цэцэг тариулан тэрбум тэрбумаар нь мөнгө өгсөн, зай талбай бүхнийг зориуд барилга байшингаар дүүргэн машин тавих зогсоолгүй болгож ядуусын машиныг ойр дотно компаниудаараа дарамтлуулан ачуулж, дугуйг нь түгжүүлэн хууль бусаар хохироож байгаа... зэрэг иргэдийнхээ эсрэг олон нүгэл үйлдэж байгааг бүгд мэднэ.
Хамгийн гол луйвар нь гэр хорооллын болон хуучин орон сууцны дахин төлөвлөлт гэгч. Уул нь ухаантайхан удирдлага бол нийслэл хотоо зах хязгаар руу нь тэлж, төв хэсгийнхээ зай талбайг гудамжуудаа өргөтгөх, машины зогсоол бий болгох замаар түгжрэлийг сааруулах ёстой байсан юм. Гэтэл тэгсэнгүй. Хотын эргэн тойронд зөндөө газар байгаа.
Тэнд хямд төсөр хорооллууд бариад гэр хорооллынхноо оруулчихаж болох л байсан. Тэгтэл бүр эсрэгээр, газар орон сууц хоёрыг цахим сүлжээгээр бүртгэж, олгож байгаа нь энэ гээд цахим мэдэхгүй ядуусыг нь хөл хорьж, цахим сүлжээний дээдэс нь нэг айл жар далан орон сууцтай, байрлал болгонд газартай болчихсон байх юм.
Энэ чинь нийслэлийн удирдлагуудын, жирийн иргэдээ хавчин гадуурхах бодлого мөн биз дээ?! Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сумъяабазар, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын төлөөлөгч Т.Гантөмөр нарын удирдсан багууд энэ дахин төлөвлөлтийн ажил гэгчтэй хэдэн удаа тойрч танилцсан.
Энэ баг бүрэлдэхүүнд сурвалжлагчаар оролцсоны хувьд зарим зүйлийг газар дээр нь үзээд үнэхээр харамссан л даа.Э.Бат-Үүл, луйвар гэхэд арай дэндүү луйвар хийсэн. Нийслэлийн хамгийн сайхан байрлалтай 24 газрыг сонгон авч, “гэр хорооллын дахин төлөвлөлт” гэгч, хатуухан хэлбэл “дээрмийн” үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн байгаа.
Нэг хашаанд ах дүүсээрээ амьдарч болоод байсан, идээшиж дассан газар нутгаас нь “шинэ байранд оруулна” гэх буюу багахан мөнгө амлаж хөөсөн байгаа юм. Э.Бат-Үүл болон түүний шадруудад хууртагдсан хүмүүс, сайхан мэрээдэл өвөрлөн салж явцгааснаас хойш 1-3 жил өнгөрч байна. Олонх нь түрээсийн умгар өрөөнд, нэг хэсэг нь ах дүү, төрөл садныдаа, зарим нь хотын захын бяцхан зай талбайд хоног төөрүүлж байгаа нь туйлын үнэн.
Баянзүрх дүүргийн хэсэг иргэд цуглан газраа дээрэмдүүлсэн тухай хэвлэлийн бага хурал хийж байгааг харахад үнэхээр өрөвдмөөр байна билээ. Д.Батдэлгэр гэж эмэгтэй, Э.Бат-Үүлийг “Улсын баатар” юм болохоор нь итгээд газраа чөлөөлчихсөн нь нэг мөсөн сүйрлээ гээд уйлж байгааг телевизээр бүгд харсан байх.
Хэдхэн хоногийн өмнө Гандангийн дэнжид иргэдийн цуглаан болж билээ. Энэ цуглаанд УИХ-ын гишүүн Д.Сумъяабазар болон хот, дүүргийн зарим удирдлага оролцсон.
Энэ цуглаан дээр СӨХ-ны дарга А.Амар нарын олон хүн “Энэ Бат-Үүл гэдэг чинь ямар муухай араншинтай хүн бэ? Бидний амьдарч байгаа таван давхар байшинг орон сууцны дахин төлөвлөлт нэрээр нураана гэж заналхийлээд байх юм. Манай орон сууц бол олон зуун хүн амьдардаг, хугацаа нь дуусаагүй сайн барилга. Зөвхөн газарт нь л шунаад байгаа юм билээ.
Хэзээ Бат-Үүлийнхэн ирээд байр сууцыг минь нураах бол гэж айгаад унтаж ч чадахаа байсан” гэж яриад И.гэгч эмэгтэй үйлж байна билээ. “Гандангийн хоёр өндөр” хэмээн нэрлэгддэг орон сууцнууд байрлаж байгаа хэсэгхэн өндөрлөг бол манай нийслэлд үнэхээр ховорхон байрлалтай газар.
Тэр газрыг гартаа оруулж авахын тулд өөрийн ойр дотны хэдэн хүнээрээ санал гаргуулан “дахин төлөвлөлт” нэрээр дээрэм хийж байгаа нь энэ. Ийм баримт хэдэн арав зуугаараа бий. Энэ “дахин төлөвлөлт” гэгч луйвар бол, “Хадгаламж зээлийн хоршооны луйврын” дараа босч ирсэн хамгийн том хэлмэгдүүлэлт юм.
Одоо дараачийн сонгууль болоход ганцхан жилийн хугацаа үлдлээ. “Дахин төлөвлөлт” хэмээх сайхан нэрийн доор хувийн газар, орон байрнаасаа хөөгдсөн мянга мянган хүн, хотоор тэнүүчилсээр шинэ төр засагтай золгоно. Мэдээж, газрын луйварчин Э.Бат-Үүлийнхэн ор мөргүй арилсан байж таарна.
Тэр үед булхайгаа булахын тулд нэг сонин арга хэрэглэж байгаа. Та бүхэн анзаарсан бол, айлуудыг нь хөөж нүүлгэчихээд ганц хоёр айл зориуд үлдээсэн байгаа. Бага мөнгө, хариугүй жижиг орон сууц амлаад шүү. Энэ нь, хэрэг бишдэх үед “Газраа чөлөөлөөгүй айлаас болоод дахин төлөвлөлтийн үйл ажиллагаа саатсан” гэж, бурууг бусад руу чихэх гэж байгаа нь тэр гэнэ.
Э.Бат-Үүлийнхний, сүүлийн үед санаж сэдсэн нэг ноцтой зүйл бий. Тэр нь хуучин орон сууцуудыг дахин төлөвлөх нэрээр газрыг нь булааж авах явдал. Үүнд хамгийн түрүү хамрагдах орон сууцнууд нь хотын төвийн 40, 50 мянгатын хороолол, нэхмэлийн шарууд, төмөр замын дан давхар орон сууцнууд…гэх мэт. А, Б зэрэглэлийн бүс дэх орос, хятадууд, үндэсний барилгачдынхаа барьсан байр орон сууцнуудыг буулгах гээд байгаа юм. Хүмүүс бол “Үүний цаана Оросыг үзэн ядах үзэл явж байгаа юм” гэлцдэг.
Ялангуяа Ленин, Сталины хөшөө дурсгалыг буулгаж, Лениний музейг араг ясны музей болгохоор эхлэсэн “Оросын эсрэг үзэл”-ийг дэвэргэж байна гэх юм билээ.
Энд, манай нийслэлийн иргэн хэн боловч анхаармаар нэг ноцтой зүйл бий.
Олон улсын жишгийг харж байхад манай мэтийн ядуу буурай улс, хүн амьдарч байгаа хуучин барилга орон сууцнуудаа нурааж устгаад байдаггүй юм билээ. Та нар, Бээжин хотын төв хэсэгт давхар байтугай дан шавар байшингуудийг сайхан засч тордоод хадгалж хамгаалж байдагийг лав харсан байх. Өнөөдөр тэгтэл Бат-Үүлийнхэн байрлал сайтай газар л бол ямар ч сайхан орон сууцнуудыг нураахад бэлэн болсон байна.
Өөр намын, ардаа тулах түших хүнгүй 12 давхар шинэ орон сууцыг нурааж байгаа хэрнээ, өөрсдийнхөө ивээлийн хүмүүсийн, ЦТП-дээр барьж байгаа 10 давхар орон сууцны барилгыг буулгахгүй л байгаа шүү дээ. Энэ, мөн их ялгавартай байгаа биз. Хувийн ашиг сонирхлын үүднээс явж байгаа Э.Бат-Үүлийнхний алагчлал энэ. Зарим нь, өш хонзонгийн гэмээр зүйл ажиглагдах болсон.
“Өдрийн сонин”-ы таван давхар шинэ байрыг та нар санаж байгаа байх. Өнгөрсөн жил хоёр талынх нь цонхнуудыг хаасан, арван хэдэн давхар хоёр өндөр барилга барьсан. Хүмүүс ярих нь: “Хотын удирдлагууд, үнэнийг бичдэг, зоригтой шүүмжилдэг сониныг зориуд дарамтлан, хоёр талыг нь хаасан барилгын зөвшөөрөл олгож байгаа юм.
Хотод, буулгавал буулгачихмаар барилга энэ хоёр өндөр л байгаа. Тэгтэл Бат-Үүлийнхэн огт хир халдаахгүй байгаа” гэх юм билээ. Э.Бат-Үүл, Д.Баттулга нарын бүлэглэлийнхэн удахгүй явна л даа. Сонгуулиар уу, сонгуулийн наана уу, гэдэг л байна. Нийслэлийнхний бухимдал туйлдаа хүрч. Жолооч, эмнэлэг, сургуулийнхан, хувийн хэвшлийнхэн, гэр хорооллынхон…гээд олны тэвчээр алдагдан, заримынх нь амнаас “огцор” гэсэн үг сонсогдох боллоо.
Хүнд чинь ичих булчирхай гэж нэг юм байдаг даа. Тэгсэн чинь Э.Бат-Үүл маань 2020 онд нийслэлийнхэнд метроны түлхүүр гардуулж өгчихөөд явах бололтой юм, хэнэг ч үгүй яриад байдаг, сонин л юм.
Нэг муу тулга тойрсон зальтай, мэдлэг мэргэжил маруухан, хувийн ашиг сонирхолд хөтлөгдсөн, хот байгуулалтын А-ч үгүй Э.Бат-Үүл мэт нь нийслэл хотыг удирдах ухаан үнэндээ хүрэхгүй байна. Өнөөдөр улсын нийслэлийг байтугай аймаг, сумыг өндөр боловсролтой, алсыг харж өргөн цар хүрээтэй сэтгэдэг, хот байгуулалтын наад захын мэдлэг мэргэжилтэй хүн удирдахгүй бол явахаа больсон байна.
Тэгээд ч, С.Зоригийн аймшигт аллагын үеэр цагаан малгай нь талийгчийн орон дороос гараад “аавын хаалга” татаж байсан Э.Бат-Үүл, “Казиногийн хэрэг”-ээр ял эдэлж байсан Д.Баттулга хоёр, орчин үеийн нийслэл хотыг удирдаж чадахгүй нь гэдгээ аль эрт харуулсан. Худал амлалт, хувиа хичээсэн бодлоор Э.Бат-Үүлийнхэн хол явахгүй л дээ. Даанч олон хүний амь, амьдралаар тоглочихлоо.
Багануурын хортой нүүрсээр утуулж уушги нь муудсан болон нас барсан хүмүүсийн амийг нэхэж, Туулыг ширгээж бохирдуулан нийслэлийнхнээ “эрүүл аюулгүй орчинд амьдруулах” Үндсэн хуулийн заалтаа зөрчсөн хариуцлагыг, хогийн ногоон уут, гудамжны эрээн цэцэг, талбай угаагч машин, райлбус авчирч зорчигчгүй давхиулсан төлбөр, хууль зөрчин машин ачиж, дугуй түгжсэн гэмт үйлдэл, 12 давхар барилга хазайсан хэмээн ямар ч шинжилгээ дүгнэлтгүйгээр сүржигнэлдэн олон тэрбумын хохирол учруулсан хэрэг явдал гэх мэт гэм буруутайн хариуцлагыг Э.Бат-Үүл гэж хүнтэй тооцох цаг болсон гэж олон түмэн ярьж байгаа.
Би нэг зүйл дээр сэтгэл эмзэглэж явдаг боллоо. Нас барсан хүмүүст төрийн дээд гавьяа шагналыг нэхэн олгож болдог юм байна. Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгч маань “Хонх”-ны Цогтсайханд төрийн дээд шагнал нэхэн олгоод, хөшөө дурсгалыг нь босголоо. Би үүнтэй санал нэг байгаа. Тэгвэл С.Зоригт “Улсын баатар” гэдэг алдар цолыг нэхэн олгоогүй хэрнээ Э.Бат-Үүлд яагаад олгочихов оо?.
Э.Бат-Үүл гэдэг хүн чинь монгол төрийн энэ хүндтэй гавьяа шагналыг дааж явах хүн байж уу, үгүй юу гэдэгт хүмүүс эргэлзэх болоод байгаа. Ардчилсан хувьсгалын тэр олон алдар гавьяатнууд байхад, очиж очиж С.Зоригийн орон доороос цагаан малгай нь гараад, урьдчилан хорих төвд саатуулагдан шалгагдаж байсан Э.Бат-Үүл “Улсын баатар” болчихдог нь ямар учиртай юм?
Ер нь тэр С.Зоригийг хөнөөсөн хэргийн хавтаст материал одоо бүрэн бүтнээрээ бий юу, аль эсвэл устгагдсан уу? Ийм ноцтой аллага хуучирч мартагдах ёсгүй гэж олон түмэн яриад, бичээд л байгаа шүү дээ. Э.Бат-Үүл гэдэг хүн чинь хотын дарга болоод ийнхүү болчимгүй загнаж байгаа юм чинь, үүнээс илүү эрх мэдэлд хүрсэн бол юу ч хийж мэдэх хүн юм гэж бид бүгдээрээ ойлгох боллоо.
Ганц баримт авахад: “Хогийн ногоон уутыг Монголын 5 компани хийж олон хүнийг ажилтай болгон, буянтай үйлс бүтээж байгаа” бололтой рекламдаад байгаа биз дээ. Тэгвэл тэр уутыг чинь Хятадаас нэгийг нь 38 төгрөгөөр авчраад байгууллагад 90-95 төгрөгөөр шахдаг нь Гаалийн ерөнхий газрын даргын мэдэгдлээр тогтоогдсон.
Тэгвэл жил болгон хогийн уутанд хэмээн төлөвлөж авдаг олон тэрбум төгрөг хэний халаасанд орчихов оо?! Шалгах ёстой биш үү. Ийм баримт олон бий. Бид чинь ийм л худалч, хувиа бодсон даргаар гурван жил тархиа, бараг л яснаас нь гаргаад угаалгалаа шүү дээ.
Монголд “Улсын баатар” болчихоор хүн мөн ч олон бий дээ. Талийгчдаас Монголын ардчилсан хувьсгалын загалмайлсан эцэг гэгддэг С.Зориг, амьд сэрүүн байгаагаас ардчилсан хувьсгалын үзэл баримтлалыг боловсруулалцаж анхнаас нь хамт замчилж явсан доктор П.Нэргүй, анхны жагсаал цуглаан бүхний тэргүүн эгнээнд төрийн далбаагаараа даллаж явсан “оюутан” Дарь.Сүхбаатар…гээд олон хүнийг нэрлэж болно.
Нэг харсан чинь Эрдэнийн Бат-Үүл гэгч ийм болчимгүй хүнд “Сүхбаатарын одон”, алтан таван хошуу медаль зүүж өгөөд, хотын даргын сэнтийд залчихсан байдаг. Та бүхэн өнөөдөр хэн бэ? гэдгийг сайн ажиглаж байгаа биз?!
Өнөөдөр биш юмаа гэхэд маргааш, байдал их л өөрөөр эргэнэ дээ. Э.Бат-Үүл, Д.Баттулга хоёр явна аа. Харамсалтай нь “Улсын баатар”-ын далбаан доор дарамтлуулж дэндүү олон хүн хохирсон байж таарна. Монголын улс төрийн хэлмэгдэгсдийн холбоог олон жил толгойлсон төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн А.Дашнамжил агсныхаа үгийг санаж байна. “Муу хүмүүст их эрх мэдэл эдлүүлж болдоггүй юм. Тэгвэл дарангуйлал үүсч, хэлмэгдэл нөмөрдөг” гэж.
Г.ЖАМЪЯН /Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн/
Сэтгэгдэл0
Үнэхээр Улаанбаатар хотын бохир ус Туул гол руу урссан шүү. Бид бүгдээ харлаа даа. Үнэхээр иргэд нь сайн боловсрол, мэдлэг, туршлагатай бол энэ асуудлыг яавч зүгээр өнгөрөөхгүй дээ. Хүн хэзээ уух усандаа бохироо хийж найруулан уудаг билээ. Энэ их бохирдол чинь голын хүчилтөрөгчийг багасгаж амьсгалыг нь боогдуулж амьд амьтанг устгах аюултай. Ганц нэг химийн шинжилгээний үр дүнгээр юү ч гарахгүй шүү. Энд маш том усны орчны математик судалгаа хийдэг юм даа.
Ха ха ха гудамжинд гуагалж явдаг байсан хүн яаж барах вэ дээ
МАН БатҮүлийн эсрэг партизаны дайнаа эхлүүлэв
Уаа гэнэт өнөөдөр л ухааравуу? алиман хацарт, тугал нүдэтийн үед хот диваажин байсан юм биз дээ?
Та хахуулын мөнгөө хаана нуудаг вэ?
naad baas-uulee shorond ni yas mahtai ni hataagaach!
Ardiin namiin huduunii hulgaichuudaa ta nar batuuleer oroldood uvsund hurehgui tanai dombo darga enhbold yu hiisen ym be gaihsaar bgaad gazar zarj bayjaad zailaa biz dee
Энийг уншсан уншаагүй нүдэн дээр бга юмыг яах вэ дээ.Чухал зүйлийг хамгийн түрүүлж хийх ёстой.хогны уут цэьэрлэх байгууламж 2н аль нь чухал нь тодорой
Угаасаа л засвар хийсэн нэрээр урд нь байсан дарга нар хуссаар байгаад ийм болгосныг уг нь мэдэж байгаа байлгүй дээ.
ЗОРИГТ БААТАР ӨГСӨН БОЛ ҮҮЛД ӨГӨӨГҮЙ БАЙЖ ӨГЛӨӨ ГЭХ ӨВГӨН ДӨӨ.БИДНИЙ Л БААС ШЭЭС ШҮҮ ДЭЭ.ХАРИН Ч ГОЛД УРСАЖ.ГЭР ХОРООЛЛЫНХ БОЛ ХӨРСӨНДӨӨ ШИНГЭЭД БӨӨН ӨВЧИН ҮҮСНЭ МЭДНЭЭ ӨВГӨН ГУАЯАА
өмнөх хотын мэрүүдийн үед бохироо яадаг байсан юм бол оо.
hiisen yum bgag uguisgej bolohgui.gehdee idej uuj eree tseeree aldaj bga ni ch unen. Battulga Bat-uul 2 deerengui ajilaa ch hiideggui uulzah geheer olddog ch gui hotin zahirgaan deer barag suudag yumu gj humuus yarij bnelee.Kazino iin heregeer yal avch yavsan arhichin nuhur bd turiin iim chuhal hariutslagatai ajil hiij boldog ch yumuu ugui yu medehgui.2uulaa l erunhiilugchin oir humuus shig haragdaad bdgin
ene jamiyan gej yamar durak youm yaridag pizdaa ve ene asuudalchini mash olon jiliin hulgaichuudiin hiisen har gainii ur shuudee.harin batuul jinhene ajil hiij bainadaa yamar ih daramtan dundaas ajilaa yavuulj bainadaa.bravo batuul bravo.n.ehbayar hulgaichiin tavisan teneguud ene hotiig alsandaa
жамьяан гэж эргүү коммунист батүүл, баттулга хоёр л 3 жил баагаад байгаа юм шиг тэнэг юм бичиж. өрөвдмөөр юм бичих юм. тэр хойд солонгостоо очиж хүний толгой угаа. 5 давхар сайхан байрны иргэд унтаж чадахгүй уйлж байна гэнэ үү. шизо өвчнөө машин зардаг захын цаана очиж үзүүл өвгөн гуай. газрын наймааг хэн хийсэн, хэн баяжиж, улаанбаатар хотыг хөгшид нарлах, хүүхэд тоглох газаргүй болгосныг эрх биш чам шиг зөнөгөөр заалгахгүй захын хүн мэднэ.
Хаха 202,21,113,106 яг хэлсэн, айж уйлсан ч гэх шиг... өөр шигээ сэтгэцийн өөрчлөлттэй хүнээс юм асуусийн биш үү?
Олон жилийнх юм бол ганц мундаг юм хийдэг нь юм бол олон юм хийхдээ биш чухалыг нь түрүүлж хийх ёстой биз дээ.олон жил хэн ч хийгээгүй асуудал нь дээд цэгтээ хүрсэн байсан цэвэрлэх байгууламжинд төчнөөн тэрбумыг гаргаж хийлээ гээд сууж бсан бол баатар болох байлаа муу хогны ногоон уутаар баяжигчдын хөл гар минь
Тэгсэн яасан цэвэрлэх байгууламж биш хогны уутанд хэдэн тэрбумаар нь цацаад сууж байдаг.ийм баатар байх ч гэж.жорлонгто туулруу цжтгаж байна та нар хөдөө гарч бааж шээцгээ гэх биш дэлгүүрийн торондоо хогоо хийхийг уриалаад цэвэрлэх байгууламжаа янзлах байсан юм.ийм л дарга ажээ
Жамьян гуай мундаг сэтгүүлч шүү
Батүүлрүү хийх ээлжит дайралт гутаан доромжлох баг ажилдаа шуурхайлан оржээ
Oo batuul ih ym hiisen. MAN hotiin fraktsiin aimaar garuud odoo hurtel bsn bol yan daa gej boddog. Burhan bas ymiig zohitsuulnaa bas
ОРТОЙ ШҮҮ. ТЭГЭЭД НҮГЛИЙН НҮДИЙГ ГУРИЛААР ХУУРНА ГЭГЧЭЭР 50 САЯ ТӨГРӨГӨӨР ЦЭВЭРЛЭХ БАЙГУУЛАМЖАА ЗАССАН БОЛОХ ШИВ ДЭЭ.
Munhbayar, alimaa enhbold nariin hiisen laig uurch yvaa bAtuul dargad talArhdAg shuu.
ene ylsyyd arai heterch baina. Ulsiin baatriig Uulen baatar, nogoon yyt odoo bur baichihaad jorlon bolgoj baina. Neg hund iim olon ner baij bolohgui.
Za chi zugeer zailchih
inegj tuilshrah ch dendene ee gehdee, ene olon jil bugshsan tseverleh baiguulamjiin asuudliig huviin companid ogchih heregtei. ongotsnii buudal ni bohir unetene gedeg arai ch denduu dampuu hereg, turuuchiin hotiin darga medeej, ireh jiliin dotor shiidehgui bol ene buural tolgoitiig ch tsaazaar avah heregtei
алимаагийн үед хогны ногоон уутны мөнгө хаачдаг байсан бэ?
Азийн цагаан дагина гэх шиг хэхэхээ энэ монголчууд марзан улс шүү
Оросуудын манж үг шүү дээ Монголчууд хэлээгүй
BAT-UUL,ELBEGDORJ 2 ertnii tohirootoi ZORIGiiG nuhaad ih umnii deer garch suuh bodloo guitselduulsen uchraas BAATAR tsol ugsun gej ard tumnii 99,9% ni yaridag bizdee??? Bat-uul bol ugiin hogiin gar.Bohir us uuhaa uman chinee bodohgui hundee
яаанаа өөрөө ард түмний 99,9% нь юм уу? Сэтгэцээ энэ зөнөг жаак өвгөнтэй хамт үззлбэл яасан юм?
МАН БатҮүлийн эсрэг партизаны дайнаа эхлүүлэв
Za daa jorlon boloh process ch neleed ertnees bhaa...
Эртнээс юм бол яагаад зогсоохгүй баысаар ийм болгосон юм бээ
Гаднаас ирсэн цагаач улсад Монгол улс өмхий самхай байх нь огт хамаагүй.Өөрсдөө идэж ууж баас чацга алдаж Туул голд цутгах бол энүүхэнд.Урьд нь Алтанхуяг гэгч цагаач дөрвөд бас баас ялгадсаа Туул голд цутгаж байсан.Элбэгдорж. Бат-Үүл, Сайханбилэг гэсэн цагаачдыг яаралтай зайлуулах хэрэгтэй.Хүний хүү хэзээд хүрэн бөөртэй.
MAN u ch gej hlsn hotod bol barahguie. Mungunii garz. Uldsen munguu hadgalaad duugui suuj bsn ni hojino.
батүүлийг хамгаалж сэтгэгдэл бичээд сууж байдаг хэдэн хүнд хотын захиргааныхаа байранд өрөө гаргаж өгсөн. хүү нь хариуцаж байгаа.
би өмнөговьд л байна шд. Сэтгэгдэл бичих тэгээд цалинтай ажил уу?
Чи өмнөговийн хөдөөний гар хотын асуудал мэдэргүй биз дээ малаа
хуучин хогшин жорлон ийм л угаадас дvvрэн тархи хогшин тогцог
чи муу алим батбаярыг ингэж шууд хэлэхгүй шүү. Чаммууг бодвол хотын мээр байсан хүн
MAN-n ued nam darj tas nuudag bsan sedviig ni il gargaj unen baidliig ni helsneeree ingej muu heluuleh gej... yum hiisen hun shuu , umuuruh yumtai hun
Gol us ariuniig buzarlsn henbugaig ch CAAZAL.
Яг зөв бадамжунай, энхболд, алим батбаяр, мөнххэн ч билээдээ, тэднийгээ эхэлж шүүхүүдээ хөө? будда юу гэлээ? зовлон биш зовлонгийн шалтггаантай эхэлж тэмц гэдэг билүү?
Талийгаач Зориг агсны нэрээр шоудхаа болимоор юм.Зориг агсныг хэн амийг нь хохироосныг Мөрөн хурандаа мэдэж байгаа ш дээ.Хэвлэлээр Үүлийг гүтгэж байхаар зохих байгууллагад нь баримттай нь өгчих л дөө.
omno baisan bii bolgoson tom jorlong chin l tseverlej bgaa humuusiig bid, gudamjnii hog tseverlej bgaa uilchlegchiig hog haylaa gesentei l adil zagnaad bgaan yum da MAN tseverleh baiguulamjid gants ch tug hayaguigees ene zasgiin ued l zasaj yanzalj bn shde, dahin tolovlolt bol ok ajil harin ch ter olon zavaan jorlongoos chin salgah gesen ajil bitgii ataarha hotiin irgen bid demjine
Үхсэн хүүр чинь.чи л дэмждэг юм байгаа биз.хотын иргэд бид гэчихсэн бүгдийнх нь өмнөөс шааж байна.П чинь
hicheen goy yum yarij garch irtsgeeleedee... uneeheer alj bna doo, uneheer gutarch bna, hairan uls oron, iim udirdlagatai, zah zambaraagui, eh adaggui boloh yum gej tusuulj baisangui niigmiig tuulah gej matsaj yadaj, yadarch tuildan suhurch bna ard tumen, iim hatuu huwitai tawilang tuulj barahguinee unendee
neeree l BatUul bolon hotiin udirdlagiin esreg kompanit songuuliin zahialgat ajlaa ehluulj Uuniig nam darah htei ter deer neg nohor zov setgegdel uldeej zonoson huuchinsag setgelgee ni odoo oorii ni yariad bgaa jorlontoi ni yaag adil gesen utga, onoson bn shuu ene nuhur ehleed ooriin jorlon setgelgeegeeneesee garah heregtei bas zahialgchid ni ch uuniig daichiya
har massd zoriulj bichsiinmaadaa yanz ni. nuguuduul ni harin net ordiin bolov uu daa.
Xaxaxaxa тас хэлсэн
Um xiisen huniig dooshoo xiix ged xeden tog avsan um baikh daa.Hot lav urdahiin baisan ues oor bolokh ged ajillasan baidag.Dund n xogiin um bol bas bna.ter bol tusdaa asuudal sh dee!!
Засссс.чи муу бөгс долоогч
bolioch ta nar hun gutgehee. 3 jilin dotor batuul bohir bolgoo uy. 30 jilin yavdal bish uu. harin zasaj, saijruulah gej zutgej bsjgaa bish uu. umnu ni nuugaad ene seducationdveer hen ch yaridsggui baisan. bohir ni ch ikh halisan daa.
Yum hj bga negnee changaahaa boli
ARHICHIN
Хот гэдэг чинь хүнсний зах биш шүү дээ.Тийм болохоор хот гэдэг асар том инженерийн байгууламжийг бат-үүл шиг инженерийн боловсролгүй,чалчихаас өөр чадваргүй амьтанд өгсөн АН гэгч өмхий жорлонгийн балаг шүү дээ.Харин АН гэгч чадваргүй өмхий жорлонд санал өгч улс орноо сөнөөж сүйрүүлж байгаа буруутнууд нь эрхэм сонгогч та бид нар өөрсдөө мөн.Тэгэхээр нийслэлээ жорлон болгогч эрхэм сонгогчид та нар сонголт хийхээсээ урьд тураалтай тархиа ажиллуулж сурвал сайнсан.
MAN.n tsogzolmaa ed nar zugeer uhcheechee. Ingej bichij bhaar
Эд хөрөнгөө эдлэх эрхийг коммунист улсад л хориглодог байх. Дугаарын хязгаарлалт, тэгш сондгой хязгаарлалт, ачих, дугуй түгжих гээч балай юм урьд өмнө нь байдаггүй ч болоод л байдаг байсан. Бөөн сүр болж хоёр жилийн өмнө тавьсан зам нь байхгүй. Бүгдийг нь хоолой засах нэрээр дахин ухаад хаячихсан. Хоолойгоо засаад дараа нь замаа тавьж болно доо, уг нь. Аюулгүйн тойргуудыг устгаснөас болоод дугаарын хязгаарлалт хийхгүй л бол хотын хөдөлгөөн таг зогсдог боллоо. Энхболд, Бадамжунай нар шунаг сцвдаг байсан ч гэсэн хүүдээ тендер өгч, хүмүүсийн газрыг булааж байгаагүй юм шүү.
MAN Songuiliin umnu zarsan gazruudiig butsaaj avaaguig ih ym gej bod
ug hedii gashuunch uil ajild tustai gej ...unen l bichsen bainadag
Жамьян гуайд баяраллаа. Бүх булхай, бузар булайг нь голоор нь бичжээ. Гэр хороололд дэд бүтцийг нь хийгээд өгчихнө. Тэр үед хашааны газар сая доллар хүрнэ гэж бурсаар байгаад гарч ирсэн. Гарсан дараагаа юу гэх болсныг үхэр монголчууд мартчихсан.
Их харамсалтай байна! Улаанбаатар хотыг сүүлчийн удаа 1992 онд үзсэн! Одоо очиж үзэх санаатай байгаа! Энэнээс хойш их эргэлзэж эхэллээ! 3 саяхан монголчууд минь нэг нэгийгээ хужаа, цагаач гэж доромжуулахаа зогсооч гэж их гуйж байна!
Ямаршуухан ард түмэн байна яг тийм засаг төртэй байдаг.Нийслэл хотын цэвэрлэх байгууламжыг засах нь чухал уу,сонгогчдын тархийг угаах нэг наст цэцэг тарих нь чухал уу гэдэг асуултанд хоноцын сэтгэлтэй гамингууд цэцэг чухал гэсэн хариулт өгч байна.Энэ 4 жилийн хугацаанд ахиухан хулгайлж идээд зайлах санаатай хоноцыг хэн гэрт оруулсан бэ гэхээр монголчууд өөрсдөө.Хохь чинь гээд хэлчихвэл уурлацгаах байх даа.
Би гадаадад олон жил амьдарч яваа монгол хун,энэ Жамьян гээч хун хаана юу хийдэг,ямар гавьяа зутгэлтэйгнь огт мэдэхгуй,Бат-уулийг хар багадньл жаахан мэддэг байсан нэг сургуульд сурдаг байсан учраас.Туунээс хойш очноон олон жил онгорч мэдээж хэрэг нийгмээ дагаад хуний бодол санал бух юм нь оор болжл таараа!Оороор хэлбэл Батуулийг басл бараг мэдэхгуй танихгуй хун, тийм учраас хондлонгоос харж дугнэхэд хэнийч талыг танил талаа гэж харж дугнэх ундэс бол миний хувьд байхгуй!Ингээд ний нуугуй хэлэхэд энэ Жамьян гэдэг хун ихл туйлширч Бат уулийн эсрэг талын хумуусийн эрх ашигийг хамгаалан тууний доогуур малтаад байгаа харагдаад явчлаа!3-хан жилийн дотор хотын дарга ганцаараа бааж шээсээр байгаад хот бузарлачихлаал гээд байгаань унэхээр инээдтэй санагдсан!Ихл явцуу тэнэг хун шиг бодоглоо эсвэл энэ хун монгоор захиалгатай энд бичсэн гэдэгнь ойлгомжтой байх!
Hugshirch uheh gej bj ymarch shunaltai ym. Ih l mungu avch ym bichij ugdug ym gsn.
Одоо энэ хүнийг шалгах цаг нь болсооон. Өчнөөн хаус барисан гэж сонсогдоод байна. Дахин төлөвлөлт гэдэг нь шууд газрыг нь дээрэмдэж авч байгаа хэрэг. Тиймээс хотын төвийн орчмын газрыг маш үнэтэй зарах, солих хэрэгтэй шүү. 2 өрөө байртай байсан бол 2 өрөөгөөр л тулна гээд битгий нураалга.
Товчхон хэдхэн зүйл дээр саналаа хэлье 1.Бат-Үүл өөрөө төрийн хүн байж хэтэрхий үзэл сурталч намчирхаг хүн юм. Тайлбарлах нь илүүц биз. 2. Туул голын бохирдол утаа гээд дээрхтэй санал нэг байна. Улаанбаатар бол үнэхээр хамгийн том жорлон, хогийн цэг гэхэд хилсдэхгүй байхаа 3.Өвөлжин утаанд хордсон нийслэлчүүдээ зун нь зам засах нэрийдлээр лагерт гаргах боломжгүй болгоод зам засч байгаа нь гэж нохой гасалмаар. Тэд өдөр шөнөгүй 24 цагт ээлжээр ажиллахгүй өглөө нэг хэдэн хүн ирээд тэгс ингэс гэж байгаа 5 цаг боловуу үгүй юу ажлаа орхиод зам хаагаад тардаг.Ийм ажил гэж байдаг юм уу Шөнө нь ажиллахгүй юм бол замаа нээх боломж бүрдүүлэх хэрэгтэй шүү дээ.Бусад оронд бол шөнө нь ажиллаад өдөр нь нээдэг боломж бүрдүүлдэг юм билээ. Манайх шиг зунжин замаа хааж засдаг газар тамын оронд ч байхгүй. Газар доорх шугам шүлжээг жил болгон л ухдаг шүү дээ Өмнө тэгэд тэр олон жил болсон шугамаа тэгээд солиогүй юм уу 4.Ажилдаа зөвхөн өөрийн сэтгэхүйгээр ханддаг явдал ажиглагддаг Их хот гэдэг чинь түүхээ ямагт хадгалж нэр усыг өөрчлөхгүйг эрхэмлэдэг. Баар рестронаа шүүх цагдаатайгаа нийлж хаагаад гэрэл дэнг нь унтрааж казино байгуулах гэхээр нь барьж авч шоронд хийдэггүй юмаа. Их хотод энэ бүхэн бүгд байдаг зүйл тэр тусмаа хэдэн саяаар гадаадын жуулчдыг татаж вальют олно гээд байгаа юм бол 5.Нийслэлийн татвар бол өмнөх дарамтаас гараагүй байгаа и ргэд жижиг бизнесийн хүмүүс нэн дарамт болно. 6.Газрын асуудлаар бол маш олон засах зүйлүүд байгааг хүмүүс мэдэж байгаа. Зайсанг эхлээд олигархуудаас чөлөөлөх хэрэгтэй
omno l iim bsn, tiimees omnoh udirdlagiin buruu yum biz dee. yuu ch hiigeegui yum biz dee. tegvel zailaa
bat-yyliig gantsaaraa Tuuld baasan geegeegui bna.Udirdazh chadahgui bna gezh baina shuudee
zassssssssssss jamiyan guia bolij uz bitgii solior ugee olj bich hogshin jorlon tolgoit bolj ooroo.
unshsangyi batuuliig demjdegtei bish end tendehiin hov jiv tsugluulaad hachin yum baina gedgiig gyilgeed l medlee , hotiin baidal ynen hetsyy baih shig amidral deer gehdee edgeer asuudluud bol ali 80aad onii dundahaas hoishhi byh darga nart hamaatai , tegehees batyyl garch ireedl jorlon bologson gevel bi l huvidaa zovshoorohgyi , teneg batyyliin gol buruu ni asuudal haanaas yyseed baina ve herhen shiidverleh ve gedgees ajilaa ehleegyil baih
za bas haanahyn henii zahialga,yavuulgaar iim yum bchiv?umnuh man-n darga nar chini tegeed UB-d ih yum hiij bsan yum biz dee?enhbold,alimaa ,...nar tegeed negiig barichihgui yasan yum be?
Uul duraak yag yu xiisen iig n medexgui l yumbna. Osoldoxguu l xotiinxoo Meer bx.
Manaixnii ene uujuu taivan tsailgan setgel uu. Zugeer l uul novsh ajlaa xiigeegui l bxgui yu tuunees bish omnox meeruuded uchir bgaa bgaa bku yu
Онгорсон 3 гурван жилд ус суваг ашиглалтын газрын дарга хандгайтад хувийн зусландаа естой мундаг бутээн байгуулалт хийсэн шуу! Уул нь энэ ажлынхаа хажуугаар УВ ын бохирын асуудлыг давхар хийчихгуй сэтгэлгуй гэдэг нь Сонин дарга сонин байна шуу!
Tand bayarlalaa.Uneniig ta l heldeg shuu dee.Iljignii chihend yuu ch hiisen segsrene dee...
автобус баазуудыг нэгтгэж циркийн урд талын баазын газрыг батүүлийн хүү авч өндөр үнэтэй байр бариулж байгаа гэсэн. үүнийг АТГ шалгахгүй юм уу?
Үнэний хувьтай л юм бичиж. Тэр цэцэг, хогны уут, бас Сосорбарам, Күйза гэсэн 2 мэдрэл муутай юмны зохиодог хэрэггүй баахан шоу цэнгүүн этэр бол яах аргаггүй дэмий зардал. Сүхбаатарын талбайн гэрлийг сольж гийгүүлнээ гээд л бүлтрээд байсан одоо нэг лаа асаачихсан юмшиг ёлтойсон хэдэн юм. Хуучныг нь буцааж тавиасай, хамаагүй гэрэлтэй байсан. Гэх мэтчилэн гэх мэтчилэн. Яахав, сайн хийсэн юм байгаа л байх. Гэхдээ тэр нь яагаад харагддаггүй, мэдрэгддэггүй юм бол. Бүх модыг л тайраад, дахиж хэзээ ч хөвөн гаркүйээ л гээд бүлтрээд байсан. Одоо гадуур явахад бөөн хөвөн. Эвдэлж, сүйтгэх, огтолж хугалахдаа хүртэл муу. Ер нь энэ хотын захиргаанд чаддаг юм байна уу.
ажил хийж байгаа хүнийг чичлэж зааж цэцрхэх амархан. АН цагтаа эх орон газар шороогоо зарахгүй эдийн засгийг авч явах амархан ард түмнээ жаргаана цатгаана гээд бужигнуулж байхад Үүл баатар дунд нь явж л байсан. АТГ байгуулж НЭБ-ийг МАН-тай дайрч байхад Алтанхуя ард нь зогсож л байсан. Тэгэхээр зарчимгүй ёс зүйгүй нийгэм цэгцэрдэггүй цэгрээгүй нийгэм хөгждөггүй гэдгийг хүн төрөлхөтний түүх өнөөдөр харуулаад байхад сургамж авч чадахгүй бол үндэстэн оршин тогтнох дархлаагүй болно
гэр хороололыг гангнам дүүрэг болгоно гээд хуцаж байгаад сонгогпсон байхаа? Тэгсэн хүүдээ баахан газар авч өгөөд өчнөөн тэрбум төгрөг өгөбд л явж байдаг цайрчихсан хулгайч байсан бнашдээ. Ганцхан хогийн уутнаас л гэхэд өчнөөн тэрбумаар нь идсэн шүү дээ. Энэ өмөөрөөд байгаа хулгайчууд эсвэл хамсаатангууд нв эсвэл хамаатнууд нь аль эсвэл хөлсөлсөн захиалгын коментчид д байгаа.Та нарын нүгэл чинь нүдээрээ гарч бүгп тамд шатнадаа.
Harin ch ih yum hiij bgaag ni harj bna u .shineer tavisan zam uulzvaruudaar ni ichihgui yavj bga baij yrid ni hen yu hiisiin hel de