Өнөөдөр манай улс төрийн үйл явдал “чөтгөрийн тойрогт” бүрэн ороод байна. Энэ нь их эртнээс эхтэй. Энэ тэнэг юмаа улс төр хэмээн эндүүрэн “хуулийн” дагуу хийж байгаа хөгийн тэнэг үйлдлийг бид харсаар байгаад залхаж байна. Нөгөө талаас монголчууд үүний учрыг олохоо байсан нь тодорхой юм. Иймээс энэ байдалд системийн анализ хийх нь миний үүрэг болно…
Тэрэлжийн тунхаг ба түүний үр дагавар
Энэ нь хамаг юм шинэчлэгдэх гээд шинэчлэгдэж чаддаггүй МАН-аас эхтэй юм. Бас их зовлонтой “түүх” юм. МАН-ын ямар ч шинэчлэл нэг хүний дарангуйлалаас буюу ердөө л Н.Энхбаяраас салах гэсэн түүний амь тэмцсэн зовлонт үйлдэлтэй холбоотой байдаг. Хамгийн эхлээд С.Баяр 2007 оны 10 дугаар сард “Инновацийн тунхаг” гаргав. Энийгээ хэрэгжүүлж чадалгүй тэр зугтан алга болов.
Дараа нь Ерөнхий сайд бөгөөд намын дарга Сү.Батболд, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга У.Хүрэлсүх нар 2010 оны 8 дугаар сарын 21-нд “Тэрэлжийн тунхаг” бодож олов. Эндээс л хамаг юм эхэлсэн билээ. Олон хүн тэдний маанаг тэнэгийг дуудаж баалдаг боловч тэдний бодож олсон улс төрийн шийдвэр тийм ч муу стратеги байгаагүй юм. Тэд дутуу бодож тооцоолсноос биш, буруу бодоогүй юм. Тэд МАН 2012 оны УИХ-ын сонгуульд МАН баараагүй ялж олонхи болно гэсэн анхдагч үндэслэл дээр тооцоогоо хийсэн юм. Энэ тооцоогоор АН хуучин хэвээрээ “туслах нам” хэвээрээ үлдэх ба энэ нөхцөлд хамгийн их саад болох хүчин нь Н.Энхбаяр байсан юм. Яг Н.Энхбаяр ч бас биш юм, түүний нэрийг барьж, түүний нэрийн дор ажилладаг, түүнээс салж, салгаж болдоггүй баагийнуудын бүлэг байсан юм. Нөгөө хэд нь ч салж явах гэхээр Н.Энхбаяр рекэт хийгээд явуулдаггүй байв. Шууд хэлэхгүй ч гэмт хэргийн материалуудыг нь “холбогдох байгууллага” хийгээд хэвлэл мэдээлэлд өгөхөд л тэр нөхөр дуусч байгаа нь тэр юм. Н.Энхбаяр хүнийг өөртөө татаад, хажуудаа байлгаад байдгийн учир ердөө л энэ юм…
Иймээс тэд МАХН-ын нэрийг сольж эхлээд үзэл суртлын, дараа нь зохион байгуулалтын аргаар Н.Энхбаяр болон энхбаяристуудаас салахаар шийдсэн юм. Түүнээс гадна Н.Энхбаяр АН-ыг давхар дарангуйлж байсан болохоор АН энэ ажилд нь тус болохгүй ч гэсэн, гай болохгүй гэж тооцжээ. Алдаа чухам энд л гарсан юм. Ингээд “Шинэчлэл, Манлайлал, Хөгжил” нэртэй тунхаг гарсан юм. Бид нар л “Тэрэлжийн” гээд нэрлэчихсэн болохоос.
Гэтэл хуучинсаг сэтгэлгээ нь дэндчихсэн намын баагийнууд үүнийг огт ойлгосонгүй. Шинэ дарга нар шал дэмий юм бодож олоод тэнэгтэж байна гэж ойлгов. Намын өмнөх дарга нар нь ядаргаа болтол “онол” зохиодог байсан болохоор тэрний нэг л биз гэж боджээ. Энэ нь АН хийгээд шинэхэн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид ёстой сайхан бэлэн хоол болов. Тэд МАХН-ыг задлах аргаар сонгуульд ялах бэлэн зэвсэгтэй болж авав. Тэд Н.Энхбаярыг шоронгоос гаргаж, МАХН-ыг шинээр байгуулах ажилд “гүн туслалцаа” үзүүлэв. Шинэ тутам байгуулагдсан МАХН-ыг МАН-ын эсрэг ажиллаж, хоёр хуваах ажилд үзэл суртал, зохион байгуулалт, хөрөнгө мөнгөний тусламж үзүүлэв. Ингээд яг сонгууль дөхөөд бүх байдал тодорхой болоод ирмэгц Н.Энхбаярыгаа буцаагаад шоронд нь хийж орхив. Энэ бол монголын улс төрийн түүхэнд урлаг гэж бичигдэх үзэгдэл болсон юм.
Нарийн ярих юм бол “Тэрэлжийн тунхаг” бол нэлээд эрт боловсруулсан энхбаяризмаас салах арчаагүй оролдлогын үр дүн юм. Намайг олон хүн юун сүртэй юм гэж ойлгох нь гарцаагүй учраас энхбаяризм гэдгийг тайлбарлах ёстой. Энхбаяризм бол Н.Энхбаярын үед түүний үүсгэн байгуулж, төлөвшүүлсөн улс төр, бизнес, гэмт хэргийн хүрээг дамнасан бүлэглэл, явцуу давхарга бөгөөд улс төрийн зөрчлөөсөө болж нуран унасан ч улс төр, эдийн засаг, социал болон сэтгэл зүйн нөхцөл, намтар түүхээрээ салахын аргагүй холилдож, сүлжилдэж барьцалдсан бүлэглэл юм. Энэ бол зэрлэг капитализмын анхдагч хуримтлалын үед төрөн гарсан компрадор хийгээд нувориш хөрөнгөтний сонгодог төлөөлөгчид мөн.
Ардчиллын 20 гаруй жилд тэдний гүйцэтгэсэн үүргийн талаар сайн муу үнэлгээ өгөх нь энэ өгүүллийн зорилго биш юм. Харин тэдний өмч хувьчлалаас завшдаг, нийгмийн баялгийг ямар ч хяналтгүй дээрэмддэг улс төрийн бүдүүлэг арга дууссан учраас, мөн тэд хэтэрхий цөөнхийн эрх ашгийг намд, төрд, нийгэмд, үндэстэнд тулган хүлээлгэж байсан учраас л тэдний энэ дангаар ноёрхлыг эвдэх, устгах, зайлуулах хөдөлгөөн тасралтгүй гараад байдаг юм.
Өөрөөр хэлбэл энхбаяризм үр могойнуудыг өөрөө төрүүлсэн юм. Харин тэдний зорилго энхбаяризм-системийн ганц хүний дарангуйлал шинжийг өөрчилж, “олон хүний” буюу нам гэгч явцуу бүлгийн дарангуйлал тогтооход л чиглэж байсан юм. Энэ нь “цэвэр” энхбаяризмтай харьцуулахад “ардчилал”, “шинэчлэл” мэт харагдах нь зүйн хэрэг байв. Энхбаярыг эсэргүүцсэн АН бүр ч “илүү ардчилсан” харагдах нь мэдээж.
Гэхдээ л хоёр намын ноёрхлыг “үүрд” хадгалан үлдэх ёстой байлаа. Энэ зорилгын үүднээс МАН-д “Зүүний хүчний холбоо”-г 2008 онд байгуулсан. Арай хожим АН-д “Барууны хүчний холбоо” байгуулсан юм. Одоо бол АН, МАН хоёрын стратегийн холбоог ямар ч хувилбараар хэрэгжүүлж болохоор болов. Гэтэл зөвхөн намын олигархи бүлгийн систем тогтоох гэсэн стратеги нь бүлгүүдийн замбараагүй өрсөлдөөний дүнд бүр дөрвийн дөрвөн нам болон хувирав. Энэ бол АН, МАН, МАХН, МҮДН юм. Үүний дээрээс “байнгын” сөрөг хүчин ИЗНН-ыг нэмбэл тоогоороо 5 нам болж байгаа ч үүнийг намд тооцох ямар ч үндэслэл байхгүй юм. Үнэн хэрэг дээрээ эдгээр нь намууд биш, АН, МАН-ын том фракцууд нам нэр зүүж, зүсээ хувиргасан хэрэг байлаа. Үүний учрыг олон түмэн ерөөсөө ойлгоогүй ба зарим нь одоо болтол ойлгоогүй яваа юм.
Хар машины гай
Энэ нөхцөлд ч гэсэн хэрэв сонгуульд төлөвлөж байснаараа явж, МАН ялсан бол дээр дурдсан стратеги хэрэгжиж “Зүүний хүчний холбоонд” тулгуурласан МАН засгийн эрх барьж, “Барууны хүчний холбоонд” тулгуурласан АН урьдын адил “туслах намын” дүрдээ орох ёстой байв. Энэ бол “сонгодог барууны” загвар юм.
Гэтэл сонгуулийн “хар машин” гэв гэнэт гарч ирээд хамаг стратегийг нь будаа болгов. МАН-ынхан орчин үеэс үлэмж хоцрогдсон, тоо моондоо улаан нойл, компьютер энэ тэрд тас харанхуй гэдгээ ил тод харуулж өөрийгөө ална гэж юу байдгийг харуулсан юм. Барууны сонгодог зарчимд хоёр нам ээлжлэн төр барьдаг бол МАН-ынхан болохоор “дандаа дарга нам байна” гэж “буруу” ойлгожээ. Ерөөсөө МАН-ынхан “онол ном” уншихаа байсны гай гарав.
Ингээд сонгуулийн үр дүн гарав. 2012 оны 6 дугаар сарын 28-ын байдлаар УИХ-д АН 31, МАН 25, “Шударга ёс” эвсэл 11, ИЗНН 2, бие даагч 3 суудал авсан дүн гарав. 4 тойргийн асуудал шийдэгдээгүй ба үүнээс 2 тойрогт дахин сонгууль явуулахаар болж, 2 тойргийн асуудал шүүхэд шилжжээ. Анх авсан энэ суудлын харьцааг олон хүн мартсан байх. Гэхдээ үүнийг ахин сануулж байгаа нь өнөөгийн олон үйл явдлыг тайлбарлахад тустай учраас тэр юм.
Ингээд “туслах” байсан АН гэв гэнэт “дарга” нам болж, насан турш “дарга” байсан МАН “туслах” болж байр нь солигдсоноор монголын улс төрд олон жил хэвшиж тогтсон үзэл санааны болон хүчний харьцааг нэгмөсөн хөнтөрсөн юм. Хүн ч гэсэн цэрэг нь дарга болж, дарга цэрэг болохоор, чингэхдээ гэв гэнэтхэн болохоор нэг хэсэгтээ л эвгүй байдаг биз дээ. АН жинхэнэ “монгол дарга” учраас “цэрэг” байсныхаа өс хонзонг авах нь мэдээж хэрэг. “Чи муу дарга байхдаа яаж идэж уудаг байлаа, чи муу намайг яаж дээрэлхдэг байлаа, одоо чам мууг алж хаяна аа” гэж бодохгүй бол монгол дарга байсны хэрэг юун…
МАН-ын тогтоосон нам, төрийн системийг монголын хамаг гол боловсон хүчнийг багтааж байснаар нь, мөн олон жил хэвшиж тогтсоноор нь ямар нэг байдлаар удирдлагын систем гэж нэрлэж болох байв. Харин түүний авилга, хүнд сурталд идэгдсэнийг бол ярих юм биш, тэгээд ч энэ өгүүллийн зорилго биш юм.
Энэ системийг орлуулах үр бүтээлтэй систем АН-д үзээд өгье гэсэн ч байгаагүй юм. Үзэл санааны хувьд ч, боловсон хүчний хувьд ч, ур чадвар, туршлагын хувьд ч тэр. Зүгээр л МАН-ын системийг эвдэх нь зүйтэй гэсэн цорын ганц дүгнэлт тэд хийсэн бөгөөд энэ ажлаа МАХН-ын нэн идэвхитэй оролцоотойгоор хийж гүйцэтгэв. Ийнхүү Н.Энхбаярын байгуулсан шинэ нам мөн л түүний бүтээсэн хуучин намын системийг эвдэн устгаж эхлэв. Ингээд дунд болон анхан шат, орон нутагт МАХН нэлээд байр суурьтай болсон ба тэнд МАН-аас урвасан “аль ч намын үед амьдрах чадвартай” баагийнууд орсон юм. “Өөрийг нь өөрөөр нь устгах” манж зарчмыг АН ингэж Н.Энхбаярын тусламжтайгаар амжилттай хэрэгжүүлсэн юм. МАН-ыг эвдэн устгах үүнээс сайн аргыг Бурхан багш ч бодож олж чадахгүй юм.
Гэв гэнэт цохилтод орсон МАН-ынхан дарга нартайгаа тооцоо хийх, улиг болсон шинэчлэл хийнэ гэдгээс өөр зүйл бодож олж чадаагүй юм. Ингээд орон нутгийн сонгууль, Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар дараалан ялагдаж, үзэл суртал, зохион байгуулалт хийгээд эрч хүч, ажил хийх чадвараа бүрэн алдаж, “Сэрэлт” киноны лам шиг мориныхоо уяаг хураав. Сүнс сүлд нь зайлав.
Системийн анализ зөв хийж, стратегийн цоо шинэ үндэслэл дэвшүүлж хүнд байдлаас гарах боломж байсан боловч МАН-ын шинэ удирдлага түүнийг ашиглаагүй юм. Үүнийг хохь нь гэдэг…
АН орон нутгийн системийг эвдэж өөрийн мэдэлд авсан нэр зүүсэн боловч үнэндээ тэнд “хүй нэгдлийн байгуулал” тогтоож, төрийн анхан болон дунд шатыг сүйрэлд оруулсан юм. Нэгэнт систем эвдэрсэн тул түүнийг “гар аргаар жолоодох” болов. Н.Алтанхуягийг “доош орлоо”, “нүүрс зарлаа” “юм болгон руу оролцлоо” гэж бүгдээрээ загнадаг. Үнэндээ бол системээ эвдээд хаячихсан, өөрийн хүний нам намын хачин тэнэг лаларуудыг тавьчихсан хүн чинь өөрөө ингэж гүйж ажлаа хийхээс өөр аргагүй юм. Нөгөө талаасаа энэ нь Монголын төр засаг хэчнээн дор орсны баттай үзүүлэлт юм.
Харьцаа хийгээд суудал хуваарилалт
УИХ дахь хүчний харьцаагаар хэн ч 39 хүрч, олонхи болж чадаагүй учир Эвслийн Засгийн Газар байгуулахаас өөр хуулийн гарц байгаагүй юм. Ийм учраас хоёр төрлийн дайн дэгдэв. Эхний дайныг “39-ийн төлөө” гэж нэрлэж болох бөгөөд энэ нь маш удаан үргэлжилж саяхан дуусч байна. Товчилж хэлбэл Ц.Оюунбаатар жагсаалтаар орж ирсэн, Сумъяабазар дахин сонгогдсон, Зоригт, Батхүү хоёр шүүхийн шийдвэрээр орж ирсэн түүхтэй. Энэ адал явдлыг хэлэхээр бүгдээрээ санах нь лавтай. Үүнийг дайн гэхгүй бол өөр юуг дайн гэх билээ. Удаах дайн нь “Хэнтэй эвсэх дайн” болно. Энд хэд хэдэн хувилбар байсан юм. Хамгийн эхэнд МАНАН болох хувилбар байв, удаалаад хэд хэдэн хувилбар байснаас одоогийн хувилбарыг сонгосон юм.
Ингээд “Их эвлэрлийн” Засгийн Газар байгуулагдав. Гэхдээ энэ байдал анхнаасаа олон хүнд таалагдаагүй учир “39-ийн төлөө дайн” маш хурц үргэлжлэв. Суудлынхаа тоог нэмэх аргаар дангаар засгийн эрх авах зорилготой энэхүү “39-ийн төлөө дайн” шүүх, прокурор, цагдаа, тагнуул, Авилгатай тэмцэх газар, Сонгуулийн Ерөнхий Хороо, Үндсэн Хуулийн Цэцийг дамнан лайтай удаан үргэлжилсэн боловч аль ч нам, хүчин илт давуу байдал олж чадаагүй юм.
Гэхдээ хүчний харьцаанд зарим нэг өөрчлөлт оруулж чадсан юм. Энэ дайны үр дүнд одоо УИХ-д албан ёсоор АН 34, МАН 28, Шударга ёс эвсэл 10, ИЗНН 2, бие даагч 3 суудалтай болоод байна. Хүчний энэ харьцаа улс төрийн өнөөгийн өрсөлдөөний хууль эрхийн суурь өгөгдөл, тулгуур цэг юм.
Жижиг нам том харагдахын учир
Хувь заяаны эрхээр “Шударга ёс” эвслийн бүлэг хамгийн нөлөө бүхий үүрэг гүйцэтгэх болсон юм. Зүйрлэвээс тэнхлэгтэй жингийн яг голд нь байгаа хүн аль талд нь гишгэснээс жингийн таваг тэр тал руу хазайдагтай адил нөхцөл юм. “Шударга ёс” эвсэл одоо яг ийм байдалд байна. Эвсэл анх 11 гишүүнтэй байсан. Үүний 6 нь МАХН, 5 нь МҮАН-ын гишүүд юм. УИХ-д 8 гишүүн бүлэг байгуулж болдог. Энэ тоо төр засаг тогтох эсэхийн дэнчин болж, улс төрийн тулалдааны гол бай болоод 2 жил болж байна.
АН-ын Засгийн Газрыг “хамгаалах” талынхан Эвслийг аргадан гуйдаг, засгийг “унагах” талынхан Эвслийг задлахыг оролддог. Харин Эвсэл өөрөө болохоор давуу байр сууриа ашиглан нэг талдаа улс төрийн рэкет хийдэг, нөгөө талдаа улс төрийн наймаа хийдэг “сайхан” ажилтай болсон юм. Энэ хачин жигтэй нөхцөл байдалд Н.Энхбаяр мэтийн луйварчид ихээхэн далайцтай улс төрийн тоглолт хийх өргөн боломж олсон билээ. Ер нь ч ийм юмыг ашиглаж алдагдсан нэр төрөө сэргээхгүй юм бол юун төлөө улс төрч байх билээ.
Н.Энхбаяр одоо болтол энэ осолтой тоглоомоор тоглож байна. Энэ нь түүнийг лаг сүртэй харагдуулж байгаа боловч энэхүү хөгийн нөхцөл байдал өчүүхэн төдий өөрчлөгдөхөд л тэр өөрөө ч гэсэн, нам нь ч гэсэн хэнд ч хэрэггүй хог болох нь дэндүү ойлгомжтой юм.
Н.Энхбаяр саяхан “надад айх юм юу ч байхгүй” гэж хэлсэн нь үнэн юм. Түүнд үнэхээр айх юм байхгүй. Чухам үүнд л түүний бараг төрөлх гэмээр эвдэн сүйтгэх, сүйрүүлэх гай гамшиг байгаа юм…
Н.Энхбаярт дургүй нөхдүүд түүнийг шоронд хатаах гэж шинэ шинэ гэмт хэргүүдийг илрүүлж байхад, Засгийн эсрэг талынхан түүнийг тэр дор нь суллах жишээтэй. Энэ бол нэг талаас эрх баригчдын зөрчил дээд цэгтээ тултлаа хурцадсаныг, нөгөө талаас Н.Энхбаяр тэдний тоглоом болон хувирсныг баттай харуулдаг. Гагцхүү дээр дурдсан хөгийн нөхцөл байдлын улмаас л тэр гарцаагүй том хүн болж таараад, тааруулаад байгаа юм.
Яг одоогийн байдлаар “Шударга ёс” эвсэлд МАХН-ын 6, МҮАН-ын 4 гишүүн данстай байгаа. Д.Батцогт МҮАН-аас гарч, АН-ын бүлэгт харъяалагдах болсон нь Эвслийг задлах оролдлогын нэг бяцхан үр дүн юм. Одоо хэрэв Эвслийн нийт гишүүдийн тоо 8-аас доош буух буюу ердөө л 3 хүн гарлаа гэхэд эвсэл задарна. Улмаар Засгийн Газар унана.
Юу ч гэсэн тэдний нэрсийг жагсаан үзүүлбэл: МАХН: О.Баасанхүү, З.Баянсэлэнгэ, Ч.Улаан, Л.Цог, Д.Тэрбишдагва, Ц.Оюунбаатар, МҮАН: Н.Батцэрэг, Ц.Цолмон, М.Сономпил, Г.Уянга нар байгаа.
Надад бол эдний тухай таамаглал, боломжит үйлдлийн хувилбарын прогноз байгаа. Гэвч Та бүхэнд өөрсдөө бодох боломж үлдээж байна. Заримдаа бөх тааж байгаа юм шиг таах ч гоё ш дээ…
Яг үүн дээр монголын улс төрийн гол байлдаан болж байна. Саяхан Н.Алтанхуяг, Н.Энхбаяр хоёрын байгуулсан гэрээ, түүнийг эсэргүүцсэн үйл явдлыг харахгүй юу…
Намуудын доройтол
Өнгөц харвал 2012 онд АН ялж, МАН навс ялагдсан мэт харагдана. Үнэн хэрэг дээрээ АН-ын “Алтан гадас” гэсэн нэг л бүлэглэл засгийн эрхэнд гарсан ба бусад нь дагалдах шинж чанартай болсон юм. Энэхүү “Алтан гадас” бол МАН засгийн эрхэнд байхдаа АН-ыг хамтран ажиллахдаа ашиглах гэж байгуулсан бүлэглэлийн АН дахь хэсэг юм. Өөрөөр хэлбэл нам дамжсан бүлэглэл юм. Чухам ийм учраас МАН-ыг засгийн эрхэнд байхад зөвхөн “Алтан гадас”-ын нөхдүүд л хамтарсан Засгийн Газарт ордог байсныг олон хүн санаж байгаа байх. Далд удирдагч нь Р.Гончигдорж харин “илүүд” нь бүгдээрээ хамтарсан засгийн газарт ажиллаж байсан учраас монголчууд сайн мэдэх юм.
Ингээд Н.Алтанхуяг Засгийн эрхэнд гарав. Н.Алтанхуяг бол “Алтан гадас” бүлгийн нэг л төлөөлөгч бөгөөд тэднээс илүү ч үгүй, дутуу ч үгүй, жирийн нэг л Ерөнхий сайд юм. Харин цаг хугацааны эрхээр түүний төгсгөл үед таараад үйл хэргийг нь “нэр төртэй” үргэлжүүлсэн болоод л хэл аманд унасан үйлтэй толгой юм. Тэртэй тэргүй нурж байгаа юм чинь, амжаад нэг сайн идээд авъя гэж боддог ч байж магадгүй, гэвч энэ бол миний л хардлага юм…
Н.Энхбаярын байгуулсан адгийн системийг уламжлан авсан Ц.Элбэгдорж, М.Энхболд, С.Баяр, Сү.Батболд нарын Засгийн Газрууд дэс дараалан Монгол Улсыг доройтуулж ирсэн юм. Монгол Улсын нэг ч том төлөвлөгөө биелээгүй, хэрэв ихээхэн хэл амтай Оюу Толгойг эс тооцвол стратегийн нэг ч том хөрөнгө оруулалт хийгдээгүй, нэг ч том үйлдвэр ашиглалтад ороогүй байгаагаар үүнийг хялбархан нотолж болно. Тэр байтугай Монгол Улс “зүгээр сууж” байгаад дааж давшгүй өрөнд орж байна. Үүнийг л уруудан доройтох, бууран мөхөх гэдэг юм.
МАН, АН-ын ялгаа маш их байлаа: МАН бүлгүүдээ захирч бялуугаа хуваадаг байсан бол Н.Алтанхуяг бүлгүүдээ аргадаж бэлэг тараадаг болов. МАН голдуу нам дотроо буюу нам дамжсан хэдхэн хүнд хуваадаг байсан бол Н.Алтанхуяг нам дотроо, хамаатан садан дотроо, эвслийн намуудад, бусад намуудад гэхчлэн бүх хүнд тарааж амсуулах зовлонтой болов. МАН-ын бүлгүүд бялуу хүртээд “захирагддаг” байсан бол АН-ынхан хэрэлдэг, хэрүүл хийдэг ажилтай болов. МАН бялуу тараахдаа ч, авилга авахдаа ч “зэрэг дэвтэй”, очер дугаартай, ээлж дараатай авдаг өгдөг, өөрөөр хэлбэл “системтэй” байсан бол Н.Алтанхуягийн баг ёстой дугаар харгалзахгүй “цөм шаадаг” болов.
Энэ нь Н.Алтанхуягийг “муухай” харагдуулж байгаа гол хүчин зүйл юм. Еэ еэ,бөө вөө…
Гэхдээ эдийн засгийн гол хөшүүрэг банкаа МАН, АН дамжсан ЭБЭ бүлэглэлд алдсан байв. Үүнийгээ хэзээ хойно миний “Хямралын гурван шалтгаан”, “Хямралын гурав дахь шалтгаан” өгүүлэл гарсны дараа ойлгож байгаа юм. Барилга болон бусад зарим салбарыг ч бас алдсан байлаа. Мөнгө олоод тарааж байсан “өвлийн өвгөн” Н.Алтанхуяг нэг хэсэгтээ бүх хүнд хэрэгтэй амьтан байв, одоо мөнгө нь дуусаад бэлэггүй болсон түүн шиг хэрэггүй “юм” алга болов.
Энэ нөхцөлд түүнийг рекэтлэх нь аргагүй юм. Н.Алтанхуяг дөнгөж саяхан “Наад хамтарсан Засгийн Газраас чинь гарна” гэж МАН-ыг рекэтлэдэг байв. Энэ ч ёсоороо гарч санасандаа хүрсэн билээ. Одоо энэ зовлон өөр дээр нь иржээ. Одоо бол бүр хоёр талаас нь МАХН хийгээд Н.Энхбаяр, МҮАН хийгээд М.Энхсайхан хоёр зэрэг рекэтлэдэг болов. Байнга огцор гэдэг МАН-ыг нэмбэл гурав, АН доторхи байнгын “эсэргүү” нарыг нэмбэл бүр дөрвөн рекэтчин болчихож байгаа юм. Одоо дөрвөн талаасаа рекэтлүүлэх ямар байдгийг тэр өөрийн биеэр амсаж байна. Хүний хувь тавилан гэж сонин юм шүү…
Намуудын мөхөл
Эдүгээ нам гэхээр монгол хүний бараг бөөлжис хутгадаг болов. Энэ ч аргагүй юм. Монголын улс төрийн намууд мөн чанар, утга учраа аль хэдийн алдаж хэдхэн бүлэг хүний тоглоом болсон гэж бүгд ярьдаг. Тэгвэл яагаад салаад тараад алга болчихож болдоггүй юм гэсэн зүй ёсны асуулт үүснэ.
Манай намуудыг Н.Энхбаяр хэт улс төр, бизнес, гэмт хэргийн хэт төвлөрсөн явцуу бүлэг болгон хувиргасан бөгөөд монголын төрийн албан тушаалыг үнэ хаялцах худалдаа наймаа, авилгын талбар болгосон билээ. Өөрөөр хэлбэл намууд төрийн албан тушаалыг үнэ хаялцуулан зарах газар болон хувирсан юм. Монголын төрийг бизнесийн байгууллага болгон хувиргасан хүн нь Н.Энхбаяр юм. Бизнесийн төрд орохын тулд намд орох буюу мөнгө төлөх ёстой бөгөөд төрд орсон хойноо эдийн засгийн ашиг сонирхлоо дураараа гүйцэлдүүлж болно. Энэ систем эхэн үедээ нэн үр ашигтай ажилласан бөгөөд асар удалгүй хэрүүл зөрчлийн талбар болон өөрөө өөрийгөө идэж эхэлсэн юм.
Энэ зарчмыг мөнгө хөрөнгөтэй “шинэ” хөрөнгөтнүүд хамгийн түрүүнд “ойлгож” Монголын төр рүү цэцгэнд дурласан зөгий шиг, баланд дурласан баавгай шиг тэмүүлэх болов. Үүний үр дүнд Монголын төр олигархжиж “чөтгөрийн тойрогт” орсон юм.
Ингээд УИХ дахь бизнес гишүүдийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж ирсэн ба эдүгээ УИХ-ын бизнес гишүүдийн тоо Д.Бямбасүрэн гуайн тоолсноор 70 шахамд хүрээд байна. Харин системийг удирдан зохицуулсан гол гол улс төрчид авилгалын аргаар баяжсан ба улс төрийн ноёлох өндөрлөгөө хадгалан үлдэж чадсан юм. Ингэж Монголын олигархи анги давхарга үүссэн юм. Анги ч юу байхав, хэдхэн хүн хийгээд бүлэг юм. Тодруулж хэлбэл улс орны хэмжээнд өрсөлдөх боломжтой эдийн засгийн эрх ашиг, сонирхол, чадавхи бүхий бүлэг хүмүүс монголын улс төрийн тавцанд өрсөлдөж буй хэрэг юм. Тэд өөрийн эрх ашгаа гүйцэлдүүлэхийн тулд улс төрд ордог ба үүний тулд хууль гаргадаг, гаргуулдаг, мөн зөвхөн үүний улмаас өрсөлдөн тэмцэлддэг. Энэ нь Монголын төрийг байнгын тогтворгүй хийгээд эмзэг болгодог.
Энэ хугацаанд тэд төрд яаж орох, яаж удаан тогтох, төрийг яаж ашиглахаа бодож байснаас биш, төрийг болон түүнийг бүрдүүлж буй намаа бэхжүүлэх талаар хэзээ ч бодож байгаагүй. Тэдний хувьд нам бол төрд орох бэлтгэл, шат дамжлага, бүртгэх газар, боловсон хүчний газар болсон юм. Төрд орох гэсэн хүмүүс ердөө л намд бүртгүүлж, өөрийгөө харуулж, ахиж дэвших боломжтой болов. Хуучин нам ч гэсэн ийм л байсан. Гэхдээ тэнд үзэл суртал, төвлөрсөн удирдлага, шударга ёс гэсэн хяналт тавьж, бодит үйл ажил гэсэн нэн хатуу шалгуураар хэмждэг байсан. Дашрамд дурдахад энэ нь өнөөгийнхтэй харьцуулахад бараг төгс систем байсан юм.
Төр нь өрсөлдөгч бүлэглэлүүд учраас нам нь ч гэсэн өрсөлдөгч бүлэглэлүүдээс бүрдэх нь зүйн хэрэг бөгөөд намд элсэн орсон хүн заавал “зөв дарга” олох, түших хэрэг гардаг байв. Дарга нар нь гэсэн зөвхөн өөртөө итгэлтэй хүмүүсээр баг бүрдүүлэх гэсэн ганцхан зүйлийг сонирхох болсон учир намын боловсон хүчний бодлого бүхэлдээ алдагдсан юм.
Сүүлийн үед эрх баригч бүлэгт итгэлтэй хүн олдохоо болив. Төрийн дээд түвшингийн сүүлийн 10-аад жилийн томилгооноос үзэхэд нам төрийн дээд албан тушаалыг ердөө л 20 орчим хүн сэлгэн тэлээлж байгааг хялбархан ажиглаж болно. Үүгээр тэдний боловсон хүчий нөөц дууссаныг бүрэн нотолж болно.
Гэтэл цаг хугацааны эрхээр АН, МАН-д шинэ үеийнхэн асар олноороо төрөн гарч иржээ. Тэд бол дунд шатанд ажиллаж албан тушаалын үнэр авсан, ямар нэг хэмжээний боловсролтой, муу муухай намтар түүх байхгүй, гэхдээ асар их зоригтой, бас асар их амбицтай, гэхдээ тогтсон үнэт зүйлсийн систем байхгүй залуус юм. Тэднийг өнөөгийн хуучин бүлэг дараад дээш гаргахгүй байна. Ийм залуус АН, МАН-д үй олноороо бий. Иймээс тэдний уур хүрч байгаа бөгөөд өнөө үеийнхэн өмнөх үеэ зүгээр л хог дээр хаясан бол энэ үеийнхэн тэднийг түүнээс ч дор хайр найргүй тасдан хаях нь гарцаагүй. Энэ цаг одоо болоод байна. Одоо яая, гэхэв өөрсдөө л ийм үйл лай бүтээсэн хойно…
Чухам үүнд л манай өнөөгийн гол зөрчил оршино.
Гэнэн ард түмэн
Монголын нийгмийн бүтцэд асар том хувьсгал гарч нийгмийн давхраажил өөрчлөгдөж, цоо шинэ давхраа болсноо ард түмэн өөрсдөө ч мэдээгүй юм. Нийгэм зааграл буюу поляризацийг түр зуурын үзэгдэл, нийгмийн баялгийн тэгш бус, шударга бус хуваарилалтыг ажилсаг болон залхуугаас болсон, олигархи анги бүлгийг үндэсний хөрөнгөтөн, үндэсний эрх ашгаас урвахыг даяарчлал болон гадаад хөрөнгө оруулалт гэж тайлбарлах болов.
Мөн өмнөх нийгмийн хуримтлуулсан баялгийг зарж, хожим нь байгалийн баялгаа зарж, газар нутгаараа дэнчин тавьж олсон мөнгийг ардчилал, зах зээлийн буян гэж ойлгох болов.
Өмч хөрөнгө хувьчилж бага зэрэг өмчтэй болсон боловч хоршоолол, хөдөлмөрийн дэвшилтэт хуваарь, хамтын зохион байгуулалт гэх хамгийн гол зүйлийг ор тас мартсан учраас хугацааны урт хэрчимд хөдөлмөрийн бүтээмж дээшлээгүй, улмаар эдийн засаг өсөөгүй юм. Эдийн засгийн үндсэн өсөлт байгалийн байлгаас л гарч байв. Мөн өр зээлээр мөнгө олж байв.
Энэ дэлхийн бүх либерал онол хувь хүний индивидуаль шинжид тулгуурлан хөгжихийг сургадаг. Харин Монголын либералууд өмч гэсэн нэг нэг хэрчим тасдаж аваад хар амиа бодоод тал тал тийшээ тараад алга бол гэж “сурталдав”. Ийм утгагүй, тэнэг үзэл суртлыг бүхэл бүтэн “онол” болтол хөгжүүлсэн хүмүүсийг бид бүгдээрээ мэднэ.
Угаасаа тархай бутархай байсан ард түмэн үүнийг “ардчилал”, “эрх чөлөө” гэдэг нь энэ юм байх гэж ойлгов. Ийнхүү Монголын шинэ хөрөнгөтнүүд Монгол орныг, Монгол үндэстнийг өөрийн гараар тараан бутаргаж, монголын нийгмийг атомжуулав.
Тэд бусармаг болгоноо ардчилал, зах зээлийн онол, даяаршлын түгээмэл үзэгдэл хэмээн олон түмнийг хууран мэхэлж ирсэн юм. Хорин жилийн дотор Монголын ард түмний олонхийн тархийг бүрэн угааж, дээд зэргийн бэртэгчин, фанатик шуналтан, бараг зомби болгон хувиргав. Гэвч ард түмэн энэ хар тамхины хор уршгийг одоо ойлгож байна.
Ийм ард түмнийг мөнгөөр худалдан авч, намжуулан талцуулах шиг амархан ажил байхгүй юм. Энэ аргаар 20 гаруй жил явав. Одоо ард түмэн үүнийг ойлгож байна. Үүнийг “онолын” хувьд мэдээд судлаачийн хувьд мянган удаа хэлсэн боловч манай ард түмэн, ялангуяа сэхээтнүүд ойлгоогүй, ойлгохыг хүсээгүй юм.
“Чөтгөрийн тойрог”
Энэ “чөтгөрийн тойрог” хэн бүхэнд тодорхой. Сонгууль болно, ард түмнийг мөнгөөр худалдаж буюу амлалт өгч сонгууль луйвардан төрд гарч ирнэ. Монголын байгалийн баялгийг барьцаалж, бидний үр хүүхдийн ирээдүйгээр дэнчин тавьж зээлээр мөнгө олно. Ингээд нийгмийн баялгийг идэж ууна, зөвхөн хувьдаа завшина, эргүүлээд гадаадад гаргана. Үүнээсээ болж хэрэлдэнэ, зодолдоно, тэгээд төр үймүүлнэ. Засгийн Газар огцруулна. Хэдхэн хүнтэй, хэдхэн бүлэг, бүлэглэл учраас бие биеээ дийлэхгүй, зөвхөн байраа л солино. Энэ бол “чөтгөрийн тойргийн” мөн чанар, цикл үзэгдэл юм. Чөтгөрийн тойргийн хоёр нам зөвхөн “дүүжин даажин” л тоглож чадна. Үүнийг монголчууд харахаараа нэг болсон. Үүнээс өөр юмыг энэ тойрогт байгаа нам, хүн үзэл санаа, үйлдлийн хувьд сэтгэн бодох, олох, хийх чадвар байхгүй. Үүнийг манай 20 жилийн түүх баттай, хөдөлбөргүй харуулж байна.
Өнөөдөр “чөтгөрийн тойргийн” хүч боломж нэгэнт шавхагдаж сүүлчийн шатандаа орж байна. Учир нь:
1. Монгол орны системийн хямрал дампуурлаасаа бүрэн мухардалд оров.
2. Улс төрийн дээд хүрээнд “байраа солих” халаа сэлгээнээс өөр үйлдлийн боломж байхгүй болсон.
3. “Байраа сольсноор” юу ч өөрчилж чадахгүй, ийм боломж шавхагдсан.
4. Үзэл санаа, зохион байгуулалтын хийгээд үйлдлийн өөр боломж бас л байхгүй.
5. Боловсон хүчний бүх боломж нөөц дууссан.
6. Зөрчлөө “чөтгөрийн тойргийн” хүрээнд дийлэхээ байсан зэрэг болно.
7. “Чөтгөрийн тойргийн” цаг үе нэгэнт өнгөрч, нийгмийн дэвшил хийгээд нийт үндэстний эсрэг хүчин болж хувирсан.
8. Монгол Улс, Монгол орон “чөтгөрийн тойргоос” гарахгүйгээр хөгжин дэвжих боломжгүй.
Үүнийг олон хүн мэддэг, их эртнээс ярьдаг хэлдэг байсан. Миний хувьд зүгээр л ард түмнийхээ ярьдаг, бодож явдаг зүйлсийг “бөөгнүүлээд”, шинжлэх ухааны хэлбэрт оруулаад л дүгнэж байна. Иймээс энэ дүгнэлтүүд бол цоо шинэ зүйл биш, би ухаантай болоод бодоод олчихсон зүйл бүр ч биш.
Ухаандаа 2012 оны 7 дугаар сарын 7-нд УИХ-ын анхны чуулганы нээлт дээр УИХ-ын гишүүн Г.Уянга: “Хамтарсан засгийн газар Монголыг аврахгүй ээ…Аль ч хүчин нь засгийн газарт орохоо больё. Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөө ярилцацгаая. Одоогийн парламентад орсон хүчний харьцаагаар түр засгийн газар байгуулж шинэ V Үндсэн хууль батлагдтал улс орны аж ахуйн асуудлыг эрхлэн авч явах үүрэг хүлээлгэе…Бид хариуцлагыг хууль болгосон анхны Их хурал болъё. Нийгмийг бүхэлд нь бузарлан, тонож дээрэмдэж буй намчирхсан тогтолцоог тас цохисон анхны Их хурлынхан болцгооё. Намчирхсан энэ тогтолцоог л тас цохиж чадвал бид бүгдийг хийж чадлаа гэсэн үг.” гэж дүгнээд: “Үндэсний их эвлэрлийн эхийг тавьцгаая! Хамтарсан засгийн гунигт түүхийг эцэслэж Үндэсний их эвлэрлийн эхийг тавьцгаая!” гэж уриалсан нь саяхны явдал шүү дээ. Хэн ч ойлгохоор, хэнд ч ойлгомжтой энэ саналыг хүлээн авах зориг зүрх одоогийн УИХ-д байгаагүй бөгөөд тэд энэхүү дампуурал, бүрэн мухардлын замыг сонгон авсан билээ. Гэхдээ нүүрлэн буй аюул заналын цар хэмжээ, юунд хүргэж болохыг тэд мэдэхийг дээдээр мэдэж байсан. Одоо тэгээд ямар байна даа ?!
Олон хүн “төр үймүүллээ” гэж загнаж байгаа нь өнөөгийн нөхцөлд утгагүй юм. Энэ төрийг хэн ч, нээрээ шүү, хэн ч гаднаас нь үймүүлээгүй. Ухаандаа Н.Алтанхуягт бүтцийн өөрчлөлт хий гэж хэн ч хэлээгүй. Мөнгө яагаад алга болов гэхэд л бүтцийн өөрчлөлт хийгээд эхэлсэн ш дээ. Хэрэв Н.Энхбаярыг ахин “зомби” болгон босгож ирж байгаа бол Та нарын сүүлчийн мөч чинь гарцаагүй л гэсэн хэрэг. Гэхдээ тун удахгүй…
Манайд төр нь төрийгөө л сөнөөж байгаа хачин утгагүй үзэгдэл болж байна. Энэ бол жам ёсны мухардал сүйрэл мөн. Тэгээд ч өөрөө үймээд, бужигнаад, сөнөх гээд байгааг төрийг хамгаалах үүрэг хэнд ч байхгүй.
Иймээс “чөтгөрийн тойргийг” сэтэлж, сэтгэлгээ, үйлдлийн шинэ гарц хайж, жинхэнэ бодит ардчилал бүхий нийгэм, үндэсний шинж бүхий бүх ард түмний төрийг байгуулах нь бидний цорын ганц зам мөн. Өөр арга зам бидэнд үлдээгүй…
Судлаач Х.Д.Ганхуяг
Эх сурвалж: ganaa.mn блог
Эрхэм та судлаач Д.Ганхуягийн бусад нийтлэлийг түүний албан ёсны блог ganaa.mn- ээс уншина уу?
Сэтгэгдэл0
Ardchilal buren muhardald orjee. AN-d ih itgej baisan yumsan. Odoo bid yamar zamaar yavah ve?
... Чи ч новшийн новш этгээд юм даа . ... Бээжин хужаа М Энхсайханы гарын зарц болсон шил архины үнэтэй Ц Ганхуяг гээчид хаяглаж байна. ... Чи миний хувьд одоо хэн ч биш болсон . Энэ юу гэсэн үг болохыг чи тун удахгүй ойлгоно. ... Өөдгүй муу урвагч үгэн дотор хор найруулахдаа хужаа муур багш Баобаарыгаа давахаар болж дээ. ...
Zorig chi kommentoos iluu garch chadahuu ? Chadahgui l baihguiyu. Ganhuygiin chigchii huruunii daind hurehgui baij yund hutsna ve ??
MAN baihdaa tiim mundag zohion baiguulalttai bsan yum uu? yum ideh tal deeree l sain zohion bauguulalttai bsan shig sanagdah yum
"Зориг" нэртэй муу Шинжааны шээс хуцах аа болиорой ! Чи бид 2 зурагдсан пянз шиг копи паст хийхээс өөрөөр юу хийж чадах юм бэ ? айн ..хэрээ мэдэхгүй бас өөрийг өө бас одонцор гэж бодоод бгаа юм байхдаа хахаха юн Ганхуяг !
GAIHALTAI ANALIZ HIIJ ..HARIN ZORIG OO CH AMJIH UU ?
Ene zorig gej yum unshaad oilodgui yamar dongio gar ve! Hooson tolgoitoi erguu. Ganaa zuvhun uneniig l shuud helj bna.
өрийг яана даа
Даравч дардайх 70-аад оныхон эдгээр өвгөчүүлийг тэтгэвэрт нь гаргаж улс удирдах цаг ирлээ. Харин 70-аад оныхон анархизм, өмч хувьчлал, шударга бусыг нүдээрээ харж гэрч болсон мөнгөөр цангасан хүмүүс. Яах бол?
73.41.136.11-d yandan duugarch bn, kkk muu yum boloh ni ee mongold
Энэ Зориг дөнгөж саяхан Энхсайхан Ганхуяг хоёрыг байлдаж байхад учрыг нь олоогүй согтуу байсан юм уу, эсвэл юу ч уншдаггүй, уншсан ч ойлгодоггүй амьтан уу? Үй түмэн юм бичивч ганцхан үгтэй, тэр нь "юу тарина, түүнийгээ хураана". Гайхалтай тариачин шүү тээ?
Za neg iimerhuu um bolood baigaa um biddee. Ymar neg garts baigaa bailgui dee. Orchlongiin buh ums burmoson ustaj alga boldoggui bizdee. Sonohoo hurbel daraagiin shine ehlelee beldeed delbe userdeg baihaa.
Ганаа ахтай үэнэхээр санал нэг байна. Яаая даа энэ нөхдүүдийг... Танхимаа авч үлдэхийн тулд намаараа туг тахьсан Алтанхуягийг яалтай, үгүй гэхээр МАН гарч ирээд "батирчихгээд",, ялзарч байхаар уг нь бүдрүүлж байгаа хэсгээ огтлоод хаячихвал алсын замд тэр нь уг нь тус болох басйан юм.. Ай улс төр гэж ийм бохир ажгуу...
Улаанбаатарын чанх төвд үлдсэн ганц гэр хороолол – Гандангийн гудамжуудыг цэгцлэх ажлыг Гудамж төслийнхөн барьж авч л дээ. Учир нь гадаадын жуулчид Улаанбаатарт заавал үзэх газрын нэг нь Гандангийн дэнж байдаг. Орхоны зургадугаар гудамжийг тохижуулахаар анх гудамжинд очиж ажлаа эхлэх үед нь сөрөг бодолтнууд “цаадуул чинь бөөн эсэргүүцэл, орилоон чарлаан болно” гэж ёрлож байжээ. Гэвч Гудамж төслийнхөнд тийм сөрөг бодолд автах сонирхол байсангүй. Өөрсдийнхөө хийж байгаа ажлын зөвд итгэж, түүнийгээ батлахаар тэмүүлж байсан учраас эерэг сэтгэл, итгэл найдвараа тээсээр ажилдаа иржээ. Тэгээд гудамжны иргэдийг цуглуулан “Өнөөдрөөс эхлээд танай гудамжийг тэгшилж, цэгцэлнэ. Та бүхнээс гуйлт байна. Танай гудамжны хазгай муруйг тэгшилэхийн тул зарим айл нь хашаагаа 1 метр, зарим нь 70 см зайнд хашаагаа холдуулах хэрэгтэй боллоо” гэсэн тэдний мэдэгдлийг сонсоод гудамжны иргэд үг дуугүй тарж оджээ. Гудамж төслийн баг хэдий гайхсан ч, итгэлээ алдалгүй хүлээсээр зогсож байтал хүмүүс алх, сүх барин гарч ирээд шууд л хашааны банзыг цохиж, мутлтан бүх хашаагаа нураажээ. Ердөө цагийн дотор гудамжийг өөрчлөх ажлын бэлтгэл хангагдаж эксковаторууд нүргэлэн ажилдаа оров. Энэ бол эерэг бодлын гинжин хэлхээнээс үүдсэн эерэг өөрчлөлтийн бэлээхэн жишээ. Хүмүүс эерэг өөрчлөлтийг ийм ихээр хүлээж, хүсч байсны л дохио юм. Гудамж төслийнхөн хашаануудыг нэгэн шугамд оруулан жигдлэж, шинэ хашаа барьж, автомашины зам, явган хүний чулуун зам тавих зэргээр цогц үйл ажиллагаа хийсэн байна. Богино хугацаанд үр дүнтэй ажилласных нь нууц нь Зураг төслийн баг иргэдэд эерэг өөрчлөлт хийх гэж байгаа талаараа эерэг мэдээллийг хагас жилийн өмнөөс түгээж, тэдний сөрөг бодлыг эерэг болгож өөрчилсөнд байгаа юм. Гандангийн иргэд эерэг бодлоор жигүүрлэн, эерэг өөрчлөлтийн хүсэхдээ гудамжаараа нэгдэн 38 бүлэг үүсгээд эсэргүүцэж байсан айлуудыг хамтаараа ятгаж, итгүүлж байжээ. Тэгээд Орхоны 6-р гудамжныхан хамгийн түрүүнд эерэг өөрчлөлтөнд бэлэн болсноо мэдэгдснээр тэр гудамжнаас ажил эхлэж, нүдэн дээр нь бий болж байгаа эерэг өөрчлөлтийг харсан бусад гудамжныхан ч яаравчлан бэлтгэлээ хангасан гэнэ. Үнэлэгдээгүй ч өгөөжөө өгч буй төсөл Гудамж төсөл бол Улаанбаатар хотын дэд бүтцийг сайжруулах чиглэлээр Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж байгаа 3 төслийн нэг юм. Нөгөө хоёр нь: нийслэлийн авто зам, нийслэлийн инженерийн дэд бүтэц гэсэн төслүүд байгаа ажээ. Цэцэрхэх, өөчлөх дуртай өөнтөгч(сөрөг үнэлэмжтэн гэж болно) зарим хүмүүс “Чингис бондын хамаг мѳнгийг зам, талбай гэх мэт хэрэггүй зүйлс, мөнгө олдоггүй салбарт зарцуулж байна, энэ чинь бөөн ѳр болно” гэхчилэн шүүмжлэх нь олонтаа. Үнэн хэрэгтээ бол Чингис бондоор хуримтлагдсан мѳнгѳний 13 хувийг л Гудамж төсөлд төсөвлөжээ. Эдийн засгийн үр ѳгѳѳжийг дан ганц үйлдвэрлэл, бизнесийн шууд орлого олдог салбараар хэмжиж болдоггүй. Зам, дэд бүтцийн салбарт хийсэн хѳрѳнгѳ оруулалт нь цаг, зардал хэмнэснээр эдийн засагт шууд бус утгаар асар их орлого оруулж, үр ѳгѳѳжѳѳ ѳгч байдаг. Гудамж тѳслийн хэрэгжүүлсэн ажлуудын нийгэм, эдийн засгийн үр ѳгѳѳжийг нарийвчлан тооцож гаргасан судлагаа ч байна. Та сонирхвол www.gudamjtusul.mn сайтаас дэлгэрэнгүй мэдээлэл хараарай. Товчхон хэлэхэд 2013 онд өөрчлөн зассан 18 уулзвар, 2 автозамын бүтээн байгуулалтын дараа хийсэн хэмжилтээр зѳвхѳн автомашины шатахууны зарцуулалт гэхэд жилдээ 20 тэрбум төгрөгөөр буурсан байжээ. Тэгэхээр машинтай иргэдийн халааснаасаа гаргаж байсан зардлаас ийм хэмжээний мөнгө хэмнэгдсэн гэсэн үг. Хэмнэсэн хожсон цаг хугацаа, байгаль орчин үзүүлсэн эерэг нөлөөлл зэргийг нарийн тооцох аргагүй ч хотын иргэдэд бол илтэд мэдрэгдэж байгаа үзүүлэлт. Энэ бол яаж ч муулаад нэмэргүй, эерэг үр дүн. “Гудамж” тѳсѳлд Хөгжлийн банкнаас нийт 354 тэрбум төгрөг олгохоос одоогоор 64,4 тэрбум төгрөгийг олгоод юм байна. Цаана нь 289 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт үлдсэн. Дөнгөж дөрөвний нэг гаруйг нь зарцуулаад хийсэн ажлаас ийм их үр өгөөж мэдрэгдэж байгаа юм чинь, төсөл бүрэн хэрэгжсэний дараах байдал тодорхой төсөөлөгдөж байна. http://www.news.mn/content/192955.shtml
Дундаас нь хусчихгүй лол шүү дээ
“Гудамж” теслийн талаарх Ганчимэгийн ярилцлага Niitlelcg.mn - д байгааг vзсэн л байлгvй дээ?!
ГАНАА НАМ,ТӨРИЙН ХАГАРАЛ БИЧИЖ БАЙХААР АЛБАН ТУШААЛААС БОЛЖ ХҮН АЛАХААС Ч БУЦАХАА БАЙСАН ТӨРИЙН ЭРХ БАРЬЖ БАЙГАА ЗАРИМ ХҮМҮҮСИЙГ СОНГОСОН НЬ БИД БҮХНИИ БУРУУ БАЙЖЭЭ ГЭДГИИГ ХҮМҮҮСТ ХЭЛЖ ӨГӨӨЧ.2016 ОНД ДАХИАД ЭД НАРИИГ СОНГООД ДАХИАД ИИМ БАЙДАЛТАЙ БАЙХ ВИИ ГЭХЭЭС ОДОО АЙЖ БАЙНА.ХҮМҮҮСТ БУРУУ СОНГОЛТ ХИИГЭЭД БАЙГААГ НЬ УХААРУУЛААД ӨГӨӨЧ ГАНАА АХАА.АМЖИЛТ.
АРД ТҮМЭН БИД СОНГОЛТОО ЗӨВ ХИЙСЭН БОЛ ИИМ БАЙДАЛД ОРОХГҮЙ БАЙСАН.ДАРААГИИН СОНГУУЛЬД СОНГОЛТОО ЗӨВ ХИИХ ХЭРЭГТЭЙ.
Ганхуягаа, Ер нь дажгүй бичсэн байна. Баабар та хоёрт унших гэж байгаа хүмүүсийг басамжилж доромжилдог муухай зан байх юм. Түүнээс биш зарим сэдвээр үнэхээр сайн бичиж байна.
Харин тийм ээ, Б.Батбаяр ч тэр талаараа "засрахгvй" этгээд л дээ, "Юугаар шvvнэ тvvгээрээ шvvгдэх " гэдэг шиг хараал зvхлээр дvvрсэн комментоос болоод комментийн булангаа хаасан шvv дээ!? Ганаа эрхэм Батбаяр эрхэмээс еер л баймаар юм?!
Баабаа Ганаа 2ыг зүйрлэдэг тэнэгбас байх юм.Баабаа бол гадны агент хорлон сүйтгэгч.Ганаа соён гэгээрүүлэгч. Эх оронч шүү дээ
... Нэг нь Бээжин хужаа М Энхсайханы хуурамч магтаалд хууртаж , архины мөнгөөр эх орноо зарсан хүн . ... Нөгөө нь болох Баобаар нь Монголыг Бээжин нийслэлтэй болгох Ардчилсан зорилго өөртөө тавьсан Монголын ариун гэсэн болгоныг хар хорон сэтгэлээрээ баалж , баабардаж байдаг бузар хужаа этгээд . ... Мууг дагавал могойн хорлол . ...
Ганаа чинь Монголд улс төрийн тогтолцооны системийн анализаар мэргэшсэн цорын ганц судлаач хүн шүү. Түүнд нийгмийн ухааны салбарын Нобелийн шагналыг хэд хэдийг өгсөн ч багадана. Баабаар бол гадаадын баячуулын тэжээвэр гөлөг байхгүй юу. Ганаа шиг суут ухаантан мянгаэ жилд нэг л төрдөг юм. Эхний мянганы суут хүнээр нэг сахалтай монгол өвөө болсон хоёр дахь мянганы суут хүнээр энэ зураг та бүхний харж буй нүдний шилтэй монгол нөхөр тодрох магадлал маш өндөр байна. Ийм суут ухаантны хэлсэн үгийг сайн уншиж ойлгож авбал Монгол улсын иргэн бүрт маш хэрэгтэй. Энэ эсэргүүцээд байгаа ардчилсан хужаанууд мөнх тэнгэрийн хар хилэнд сөнөж мөхөж Монгол улс цэцэнлэн хөгжих болно.
Би Монголын хуруу дарам системийн анализийн мэргэжилтэн мөн нь мөн. Ямар ч улс ийм мэргэжилтнээ хүндэтгэдэг, ашигладаг. Монголд чамаас эхлээд намайг үзэн яддаг, эсэргүүцдэг лаларууд үй олон... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чамайг үзэн ядсан хүн Нобелийн шагнал өгүүлэх гэж зүтгэх үү? 2 дахь Мянганы суут ухаантанаар тодруулах гэж гүйх үү? Та юу ярина вэ?
Чи битгий нохойтоод бай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
odoo sereh tsag ni bolson yum bish uu. eniig oilgood unshih hun hed baigaa bol.
Зөвхөн улс төрийн нам гэлтгүй, өмнөх Ардын Их Хурал шиг, бүх ард түмэн төлөөллөө нэр дэвшүүлэн сонгох боломж бүхий Сонгуулийн шинэ хууль амлан гарч ирэх Шинэ намыг хэдэн хүн байгуулаад гараад ирэхэд дараагийн сонгуульд хол явна даа.
Zuv bichchee.Saya-iin geree AN-hand nuur hiih gazargaui bolgoj ugluu.Ted yamar huniig yamar argaar hamgaalaad baisnaa odoo oilgov uu.Gehdee eh ornoo zaraad baihad duv duugui bgaad bsan baij neg muu namaa zarahad batuulees ehleed yaaj tsahirtaj orilj bna aa.Enhbayar guai ih buyantai hun um.Magadgui uuruu medeegui ene gereeg hiisen baih.Gehdee Ahuyag gesen charalbaanaas neg udriin umnu ch gesen salgah ni bna
Ороо нь ороогоороо, жороо нь жороогоороо гэх зүйрлэл бий. Дүйхэлзэх бус, харин тавьтаргүйтэх гэсэн утгаар гол төлөв хэрэглэгддэг. Угтаа, байх суух газраа олохгүй тогтож ядсан гэсэн санаа шүү дээ. Хүнтэй ноцоод салдаггүй, хүн залхаасан, дороо хий эргэлдэгч, ил цагаандаа гарч улайрсан сүгсэлзүүрийг улаа үзсэн элээ лүгээ гэж зүйрлэдэг. Ичсэн нүүрэндээ хүн алахаас сийхгүй этгээдийг сүгсэлзүүр, харин ухаан санаа нь орон гаран этгээдийг шарвагнуур гэлцдэг. Мандах нарны туяаг түрүүлж харахаар өрсөлдсөн тэмээ, оготно хоёрын тухай сургамжит үлгэр байдаг. Үүр цайх цагаар наран ургах зүгт тэнгэрийн хаяа улайрдаг жамтай. Тэмээ оготноос өндөр тул нарны туяаг түрүүлж харах нь баараггүй гэсэн бат итгэлтэйгээр наран ургах зүгийг ширтдэг. Харин оготно тэмээний хойд бөх дээр авиран гараад хойшоо харж суудаг. Урагшаа харвал тэмээний ар шилийг л харна шүү дээ. Ялагч нь тодорхой энэ тэмцээнд оготно түрүүлдэг. Учир нь хулганы харж байсан зүгт орших өндөр уулын орой дээр нарны туяа эхлэн тусдаг шүү дээ. Энэ бол байгалийн жам ба хүний ёсыг ухааруулахад чиглэсэн үлгэр ажээ. Зан суртахуун бол хүний дадал, хэвшил. Үүнийг латинаар мораль гэнэ. Ёс зүй бол ажлын дөр, ур дүй. Үүнийг грекээр этик гэнэ. Дадаж заншсны дагуу наран ургах зүгт ширтсэн Тэмээ бол Зан суртахууны ёгт дүр, харин тэмээ, уул хоёрыг ашиглан ажлаа амжуулсан Хулгана бол Ёс зүйн ёгт дүр ажээ. Үлгэрлэл бол хүмүүжил, эв дүй. Үүнийг англиар Excellence гэнэ. Үлгэрлэл нь ёс зүй дээр тулгуурладаг бол Ёс зүй нь зан суртахуун дээр дөрөөлдөг , харин Зан суртахуун нь үлгэрлэл дээр суурилна. Тэгэхлээр ийм нэгэн хүрд үүсч байна. Зориг шулуудах, эрчлэх гэхүү дээ. Тавьсан зорилгынхоо төлөө гуйвж дайвалгүй тууштай урагшлана гэсэн санаа. Ухаандаа ямар нэгэн ажил хийлээ гэж бодъё. Тухайн ажлаа оронцоглож, сэглэж, түүхийрүүлж байгаа бол энэ нь зан суртахууны доголдол ч биш, хүмүүжлийн доголдол ч биш. Энэ бол цэвэр ёс зүйн доголдол. Ийм алдаа гаргасан этгээд бусдад ёс зүй номлож, бусдаас ёс зүй шаардана гэдэг нь ёс зүйгээ зөрчиж хадуурч буй хэрэг шүү дээ. Учир нь ёс зүй бол ярьдаг биш, мөрддөг эд. Барилдахаасаа таахалзана гэгчээр хий хоосон онол ном ярьж олон нийтийг үймүүлдэг этгээдийг дүвчигнүүр гэдэг. Өөрөө ажил хийхгүй, дандаа дүр эсгэнэ, тэгсэн хэрснээ ажил хийж буй хүнийг ажиллуулахгүй улдаж хойш чангаадаг ийм хүмүүсээс монголчууд бид цаг ямагт болгоомжилж явах учиртай. Ингэж гэмээнэ бид зорьсон зорилгодоо хүрнэ. http://www.youtube.com/watch?v=DP90tHQK8Z4
За даа "атейст атейстдаа" номлоод чанарын ялгаа байна уу?! Шvvмжлэл дагадаггvй нэгэн гэж хаана байх билээ?! "Worldveiw " - гээр нь мораль, этик...энэ тэрд нь дvн егч болно ш дээ, vр vндэс нь юу байна тийм л vр жимс ургах.
Su batbold hurelsuh 2 hamt bgaa yuu, tereljiin tunhagaaraa nam baiguulaach, hamgiin eruul saruul huchin shuu dee
Намд орж тоглож байгаа, мөн УИХ-д сууж байгаа ихэнх хүнд "үнэт зүйлсийн систем байхгүй" хүнэнцэр гэсэн тодорхойлолт зохино.
saikhan tailbar baina. Ganaa chi shyy.
Монголын төлөө зүрх сэтгэлтэй хүмүүс нэгнээ мэрж бараад дуусах нь шиг байна. Тулгамдсан асуудал бол бий. Асуудал бүрт шийдэл байдаг. Олж харах нь л чухал. Харин үүссэн асуудлыг далимдуулж Монгол Улсын язгуур эрх ашгийг үгүй хийх оролдлого газар авч байна. Үндсэн хууль руу дайрагсдад хэлэхэд: 1. Үндсэн хуулийн боломж шавхагдаагүй. Монгол хүнд, монгол үндэстэнд тохирсон хууль. Ерөнхий сайдад гүйцэтгэх эрх мэдэл бүрэн төвлөрдөг, парламентаа тараах эрх олгогддог тэр сонгодог систем манайд зохихгүй шүү. 2. Нуухаа авах гээд нүдээ сохолж болохгүй, шүдэнзээр тоглоод гэрээ шатаачихаж болохгүй. 3. Өнөөдрийн бэрхшээлээс зугтааж маргаашийн занга, нөгөөдрийн нүхэнд унаж болохгүй. Миний монголын хувь заяа их юм шүү.
Нэгд Ерөнхийлөгчийн засаглалд орно гэж хэн ч хэлээгүй, энэ тухай яригдаа ч үгүй. С.Баяр л нэг тийм юм яриад гүйгээд байгаа ч МАН-ынхан алхуулахгүй байна. Хоёрт үндсэн хуулийг өөрчлөхдөө нэг нь нөгөөгөө дэгээддэг энэ тогтолцоог халж, намд бус иргэдэд хяналт өгөх сонгодог парламентын системд шилжих талаар ярилцаж байна. Өөрөөр хэлбэл хоёр танхимтай, орон нутагт намын үүр салбаргүй, нам нь зөвхөн тинк танкийн үүрэгтэй, сум хороо болгоноос сонгогдсон 465 депутаттай дээд танхим, түүнээс сонгогдсон, солигдож байдаг 76 гишүүнтэй доод танхим буюу байнгын парламенттай, дээд танхимаар төсөв, хөгжлийн бодлого баталдаг, гишүүд нь чөлөөт цагтаа орон нутгийн удирдлагыг хянаж байдаг ийм л тогтолцоо руу явах талаар ярьсан. М.Батчимэг ч үүнийг ярьж байна, У.Хүрэлсүх ч үүнийг дэмжиж байна, Г.Уянга нь ч намынхаа боловсруулсан үндсэн хуулийн Ерөнхийлөгчийн засаглалыг эсэргүүцэж үүнийг ярьж байна. Харин Энхсайхан Энхбаяр хоёр нь Ерөнхийлөгчийн засаглал хэрэгтэй гээд зөрчилдөөд үндэсний үзлээр дайтаад байгаа юм биш үү? Одоо ард иргэн бүр, ухамсартай сэхээтэн бүр энэ шилжилтийн үндсэн хуулиа өөрсдийн боловсруулсан шинэ үндсэн хуулиар солих талаар бодох цаг ирлээ. Өнгөрсөн зуунд 1924, 1940, 1960, 1992 онд нийгмийн шинэ тогтолцоо, хөгжлийн шинэ шатанд гарах бүртээ л Үндсэн хуулиа өөрчилж байсан. Харин Үндсэн хуулийг хууль гэдэг үгнээс нь болоод хуульчид хийх ёсгүй, философичид хийх ёстой гэж Молор-Эрдэнийн хэлдэг үнэн шүү.
Үндсэн хуулийг өөрчлөх биш ээ, тэр дээд доод хоёр танхимтай байх тухай бол бүр биш. Одоо байгаа УИХ-ынхаа боломжийг бүрэн ашиглах хэрэгтэй шүү дээ. Байнгын хороо гэж байна. Юу ч хийхгүй байна шүү дээ, хууль, УИХ-ын тогтоолын хэрэгжилт дээр Засгийн газарт, ядаж үндсэн чиг үүрэг, чиглэлийн яамдад хяналт тавиад явж чадахгүй байна шүү дээ, дарга нар нь гэж инээдтэй нөхөд. Үнэхээр инээдтэй нөхөд байгаа ш дээ. УИХ-ын тухай болон холбогдох бусад хуулиа ч мэдэхгүй хүмүүс сууцгааж байна. Чиний бичсэн зүйлээс үзэхэд асуудал Үндсэн хуулинд байгаа гэж харагдахгүй байна шүү дээ. Улс төрийн намын тухай, Сонгуулийн тухай, Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулиа шинэчлээд найруулаач дээ. Юм л бол Үндсэн хууль л гээд байдаг юм. Үндсэн хуулийг өөрчлөхөөр зүтгэж байгаа, зүтгүүлж байгаа хүмүүсийн цаад санаа ойлгомжтой байгаа. Монголчууд бид тэнэг биш.
Өнөөгийн нам, улс төрийн байдалд аргагүй мэргэжлийн хүний хувьд сайхан үнэлэлт, дүгнэлт хийжээ. Манай санал бичдэг хүмүүс "Сахил"-аа сайн сахиж байгаад талархэж байна. Сахилаа сахих нь муу үг хэлж, бичихгүй болно гэдэг бол шинжлэх ухааны үүднээс ёс зүйтээ болж, Бурханы сургаалийн үүднээс муу үйл хийхгүй байгаа болохоор жаргал ирнэ гэсэн үг. Ёс зүйг мөрдөхгүй буюу сахилаа сахихгүй бол шал дордов гэгчээр зовлон болдог. Сахилаа сахиад сар болоход ихээхэн өөрчлөлт гарах нь амьдралд ажиглагдах болно. Амьдрал аяндаа харуулах болно. Амжилт хүсье.
"Ёс зүй бол ажлын дөр,ур дүй" мөн үү?! Надад бол арай л өөр ухагдахуун юм шиг.Аа харин "Чөтөгрий тойрог" бол улс үндэстэнийг мөхөөх сүүлийн шат юм байна.Ард түмнийг дээрэмдэн тоносон төрийн хулгайчуудаас яавал хурдан салах бол?Монголыг сөнөөх дайсан гаднаас биш дотроосоо гараад ирцэн бүлэг бүлгээрээ уралдаж солигдож сөнөөж байна.Ард түмний гэх төрийн мэдлийн юу ч үгүй боллоо.Тал тал тийшээ харсан хувиа хичээгчид хэзээч ард ирэгдийн сайн сайхны төлөө ажиллахгүй зөвхөн мөнгний төлөө гэдгийг мэдсээр байж эсэргүү бодлого явуулаад байгаа юм бишүү?! Гуравхан сая түүний бараг нэг сая нь амиа борлуулдаг гээд бодход нэг улсын багахан шиг хотын хүн амтай зүйрэлхээр цөөхөн ард түмнээ элбэг сайхан амьдруулаад санаа зовох зүйлгүйгээр аваад явчхаж чадахгүй өөрсдөө хулгай хийгээд байгаа дотоодын дайснуудыг цаазлах хэрэгтэй.Төр түмэн олондоо тангараг өргөж жүжиглэж эх орноосоо уравсан хүмүүсд энэ л болмоор.Жаахан дэг журамтай монгол ёс суртхуунтай болохгүй бол хунхуузуудын тоглоом болж дууслаашдээ!!Бие биенээ үзэхгүй дээрэлхүү тэнэг юу ч мэдэхгүй их мэдэгчид дипломтонгууд болгож тохуурхаад харин хунхуузууд өөрсдөө маш дэг журамтай эвсэг байгааг мэдэдгүй манайхан үнэхээр юм үзээгүй хэнэггүй тэнэг улсууд.Үнэнч нэгнээс болон ахмад үеийн хүмүүсээс үг сонсдог үнэн үг хүлээж авдаг хүн бүр алга болтлоо тархиа угаалагсан,боловсролын систем бүхэлдээ авилга мөнгөнийх болон хувирсан бүх бодлого ажил нь дандаа эсэргээрээ явагддаг манай улс нэг л бишээ!!Сонирхолтой байлаа баярлалаа Ганаад
Ta novshin zantai bolovch mergen buudi shig unen heljee
Uhaant humuus baidag bol oilgohoor l bichij malnuud huleej avch uhaarna gej baihgyi Hucheer huvsgalaar l bolomj bgaa yagaad aziin hugjsen ulsuud huchtei udirdagchaar bazuulj baij davsan yumiig Mongolchuud uhaanaar chadahuu bi bol itgehgyi 1990 ond bolomj baisan Yyniig aldsan huluus n Elbeldorj Bat yyl Baabar nar ed nar ih genen yu ruu yavj bgaagaa jayj huuhee medehgyi baisan odoo ch ardchlal gej yugaa ch oilgoogyi yum l bol baatar n boloh gej zytgene. Busad zuv yavj bgaa ulsad Leaderyyd baiguulaad togtoogood zuv zamd n oruulaad surgaad 20- 25 jil bolood ner hundteigeer buudag yum bna. Tedniigee ard tymen n etsegyyd gej hundelne
Manai uls turchid biznessyyd gej uursdiigee bodogchid ene baidlaaraa baival ene uls oron udahgyi ustana tegeed gadaadiin huchtei huruhgutnuud ene ulsiig huvaaj avna.Odoogiin bayjjigsad ene jinhehe ursuldeend udaan togtnoj chadahgyi guilagchin bolnoo ZURAG N HARAGDAJ BNA
ene Zorig ooroo hen yum be ? yostoi hen ch bish netiin tsaanaas tom baagch Bayariin , Batboldiin gariin dor baidag baagii bizdee
үзэл бодлоо угаалагасан хүн гэдэг амьтан үхэр малаасаа дор болдог учир монголчууд чөтөгрийн тойргоосоо холдож чадахгүй дээ
ялангуяа сэхээтнүүд ойлгоогүй, ойлгохыг хүсээгүй юм.
Мөн өмнөх нийгмийн хуримтлуулсан баялгийг зарж, хожим нь байгалийн баялгаа зарж, газар нутгаараа дэнчин тавьж олсон мөнгийг ардчилал, зах зээлийн буян гэж ойлгох болов. гэж дүгнэсэн нь яасан үнэн хэлээ вэ? монголын дүр эсгэсэн ардчлал төгсгөл ирж дээ
Мөн өмнөх нийгмийн хуримтлуулсан баялгийг зарж, хожим нь байгалийн баялгаа зарж, газар нутгаараа дэнчин тавьж олсон мөнгийг ардчилал, зах зээлийн буян гэж ойлгох болов. гэж дүгнэсэн нь яасан үнэн хэлээ вэ? монголын дүр эсгэсэн ардчлал төгсгөл ирж дээ
Хатигаа шахахгүй дээрээс нь баахан пудр лент наагаад ямар ч үр дүн гарахгүй. Тэгээд ч энэ нь өөрөө цаашаа улам буглах муу үр дагавартай. Дээр нь МАН амиа хоохойлж байгаа юм шиг анхнаасаа эхлүүлсэн зүйлээ өөрсдөө аваад яв гэж хандаж байсан нь, эдгээр нөхдүүдийн аливаад хандах өөрсдийнхөө үнэн нүүр царайг илэрхийлсэн хэрэг мөн. Чингис хэмээх Монгол туургатануудыг нэгтгэсэн агуу баатарын нэрийг одоо хэнч сонссон нөгөө "бонд уу" л гэж санахаар болголоо. Энэ нь"Raising the Flag on Iwo Jima" буюу Иво Жимагийн тулаан дахь туг босгосон баатруудыг 14 тэрбум доллар босгоход америкийн засгийн газар хэрэглээд л, дараа нь тэд хэнч биш болцгоосон түүхтэй тун адаил хэрэг юм.. Зарж болох зүйл болохгүй зүйл гэж бас байх ёстой...
Батзориг биш Батцогт, МҮДН биш МҮАН байлтай. Элбэгдорж энэ зурсан зураг дотор байхгүй шахам байгаа нь юуны учир вэ?
1. Батцогт дээр эндүүрчээ. 2. Ц.Элбэгдорж дээр чи өөрөө гүйцээгээд бодчих. Чамд толгой гэж байгаа биз дээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Ан намынхан ухаантай уужуу монгол зангаар нийгмийн сэтгэл зуйг анзаарсан бол их эвлэрэлийг тэднээс хулээсэн гэвч хоолон орох гэж яарсан сэтгэл хомхой зан бусдыг нухчин дарах дээрэмчин чанар нь эруул санал санаачлага хандлагыг ч сонсох ойлгох чадваргуй болж улс орныг эдийн засгийг ямарч удирдлагагуй толовлогоогуй засаглан хямрал хаост оруулж жишээ нь санхуужуулах тосолгуй бонд гаргаж эдийн засгийн осолтийн хуримтлалаас санхуужуулэх естой дэд бутцэд хоронго оруулах цахилгаан бензин бараа мартериалын унэ тогтмол барих зэргээр зах зээлийн бус аргаар дундаас зувчуулах боломжтой санаанд орсон тосол болгон руу хоронго цацаж монголын хэврэг эдийн засгаар тоглолоо Улс орныг зов залаад хун ардаа баян тансаг Байлгавал 2024 он битгий хэл удирдсан ч яахав даанч чадахгуй байж бусдыг сонсохгуй биенээ тугжилдсээр байгаа нь залхааж байна
Сайн байна. Гэхдээ дэндүү нуршуу юм. Тоодгоруудын цаад эздийг шууд нэрлээд явчихгүй. Цаад эзэдгүй арай дөнгүүр нь Алтан гадас юм. Тийм ч учираас бууны ноход боорлоод байгаан...
Чи өөр ямар ч сайт, блогт гардаггүй ийм аналитик материал зүв зүгээр, үнэгүй уншиж байгаадаа баярлаад дуугай явж үз... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
ккк ууртай хүн шүү. Гүйлгэж харсан. Уншиж суух зав алга.
Уншиж уншчихаад...Тэнэг шаар чинь дуугай ч байж чаддаггүй ээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Гаднаас юу ч байхгүй гэчижээ. Та ч таны цаадах ч утсан хүүхэлдэй. Бүгд Оросын гар хөл. Та бүхний хичээл зүтгэлээр Манай улсын нүүрс өрсөлдөх чадваргүй болсон хойно төмөр замын бодлого өнөөдөр батлагдлаа. Үнэнээс айлгүй яахав. Танай эзэд олон хүнийг дуугай болгосон. Гэхдээ барахгүй шүү.
Би мулгуу тэнэг улс төрчдийн ялыг зэмийг ёстой хүлээж чадахгүй. Би ямар ч шийдвэр гаргадаггүй, би ямар ч суртал нэвтрүүлэг хийгээгүй. Чи мулгуу эздийнхээ гэмт хэргийг надад тохох гэвэл үнэн инээдтэй байна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Ганаа ах минь тэгээд энэ бүхний эцэст нэг л зүйл дээр ярьж ярьж очих болно. Махан бие үхнэ. Эрт орой нэгэн цагт, эсвэл унтаж байгаад, эсвэл хөгшрөөд, эсвэл залуу байхдаа, эсвэл ямар нэг таагүй байдлаар, тэр болгоны ард яах гэж амьдарсан түүний утга учир нь юу байв. Энэ их хуурамч байдал үзэгдээд л өнгөрөх амьдралдаа чухам юуг хийх, хаашаа, яах гэж юунд чиглэж амьдарч байгаагаа мэдэхгүй байсаар байгаад л энэ хүн гээч амьтан дуусна. Хичнээн алдаа нүгэл, ололт амжилт, юу ч байгаад тэр бүхэн чинь зүгээр л уур манан адил.. Нүгэл гэдэг хэн нэгэнд очих биш зүрх сэтгэлээс байдаг тэгэхээс ч өөр аргагүй зүйл... Бүгд л хоосоноос хоосон аж..
Чи наад бясалгалаа хээрийн агуйд очиж хий... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
:) agree with that
жинхэнэ өвчтэй тархинаас л ийм "анализ" гарна. анализ юу байхав параной өвчний сүүлчийн шатанд орсон хүний элийрэл. энэ ганхуяакийн үгээр бол одоо тэгээд ардчилсан алсын муу хорон бодлогоороо энхбаярыг дэмжиж байгаад ардын нам хэмээх цорын ганц удирдах чадвартай бүтцийг задалж хаяснаар монголчуудын зая по хоёр нэгмөсөн далд орж байгаа юм байна. тийм үү. бүү дэмийр. ху намын /энд ардын болон хувьсгалт намуудыг аль альнийг хэлж байгаа юм шүү/ мөхөл сүйрэлд ан хамаатай. гэхдээ зөвхөн ардчиллын төлөө тууштай тэмцэж байгаараа л махн-ыг сөнөөж байгаа болохоос биш ганхуякийн өвчтэй тархинаас гарсан солиорлын дагуу ямар нэг манж арга хэрэглэж энхбаяр гэдэг хүнийг даргаар нь тавьж байгаад тэр нь дараа нь намаа хагалснаар ан ялаад тэрэнд нь нэг хар машин тус болоод байгаа юм огт байхгүй. юмыг дандаа оросод байхдаа заалгасан улс төрийг зөвхөн хорон муу аргаар л хийдэг гэсэн эргүү тэнэг бодлоороо дүгнэдэг ганхуяг мэтийн хүмүүс, эсвэл одоогийн болж байгаа дэвшилтэт бүхэнд нүд нь хорсож байдаг ман-гарууд л ийм юм бодож итгэж явдаг байх.
Тэгээд чи өөрийнхөө анализыг үзүүлчих л дээ. Түй ч байхгүй байж битгий олон юм хуц... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
-Гэхдээ ҮЗХ-гоор хэлэлцээгүй байж, Н.Алтанхуяг дарга дур мэдэн гэрээнд гарын үсэг зурлаа гэдэг зэмлэл бий. Тэр нь алдаа болсон гэж ойлгосон... -ҮЗХ-ны тэргүүлэгчдийн 2014 оны тавдугаар сарын хурлаар энэ гэрээний асуудлыг хэдийнэ шийдвэрлэсэн юм билээ. Өөрөөр хэлбэл "МАХН болон бусад намтай гэрээ хийж хамтарч ажиллана" гэдэг шийдвэрийг ҮЗХ-ны тэргүүлэгчдийн хурлаар гаргасан юм байна. Үүнийхээ дагуу явуулж байгаа ажил гэж ойлгосон. Тэрнээс биш Н.Алтанхуяг даргын ганцаараа шийдээд байгуулчихсан гэрээ биш юм билээ. -Ямар ч байлаа гэсэн энэ нь АН-ынхныг хооронд нь зөрчилдүүлээд, хагаралдуулаад эхлэх шиг боллоо. Магадгүй үүнээс болж Засгийн газраа огцруулж, АН-ын нэр хүндийг унагаж, 1996-2000 оны үеийг ч давтах юм биш биз дээ гэсэн таамаглал ч байна... -МАХН-тай хамтарч ажиллах гэрээ байгууллаа гээд эсэргүүцэх хүн АН-д олон байхгүй болов уу. Бусад намууд АН-тай хамтарч нэгдэж байгаа процессыг хараад надад тэс өөр бодол төрж байгаа. Монголд өнөөдөр эв нэгдэл бий болох нь гэдэг бодол төрж байна. Бид сүүлийн 20 жил тэмцэлдлээ. Намаар ялгарч, нэг нэгийгээ элдвээр цоллож, хэрэлдлээ шүү дээ. Мэдээж нэг нийгмээс нөгөө нийгэм рүү шилжиж байгаа шилжилтийн үед гарч болох л үзэгдэл гэж үүнийг зөвтгөж болох юм. Тэгвэл одоо энэ циклиэсээ бид гарч, шинэ шатанд шилжиж байна. Тэр нь эвсэн нэгдэх процесс. Ардчиллыг хүн болгон хүлээн зөвшөөрч байна, үр дүнд нь улс төрийн намууд хамтарч, хүчээ нэгтгэх шийдвэрүүд гаргаад эхэллээ. Үүний нэг илрэл нь МАХН, АН-ын сая байгуулсан гэрээ шүү дээ. Тэр дундаа Н.Энхбаяр дарга улс төрийн нэг хүчинтэй хамтарч ажиллая, улсаа хөгжүүлье, нэг баг болъё гээд ирж байхад түлхэж болохгүй. Яагаад хамтарч болохгүй гэж. АН хэзээнээсээ хэдхэн хүний нэгдэл байгаагүй. Миний мэдэхээс МоАХ, МҮДН гэх мэтээр маш олон улс төрийн байгууллага нэгдэж АН-ыг бий болгосон. Энэ үүднээс нь харвал өнөөдөр эв нэгдлийн цөм нь өөрөө болчихсон байна. Одоо удахгүй ИЗНН, МҮАН ч гэсэн АН-тай хамтран ажиллах гэрээ хийх гэж байгаа юм билээ. Бүгд л тохирчихсон шүү дээ. -Тэгэхээр АН-ын явуулж байгаа бодлого зөв гэж үү? -Тийм. Улс төрд зөв голдирлоо олохын тулд хэнтэй хамтарч, улс орноо хөгжүүлж чадах вэ гэдгээ л хардаг. Тэгж харах юм бол эвсч, нэгдэж болох хүчин нь өнөөдөр АН л байна шүү дээ. Тийм учраас энэ намд хүмүүс элсч, нэгдэх процесс өрнөж байна. Яг 13 дугаар зуунд Чингэс хаантай олон овог аймаг нэгдэж, нийлж хүчээ нэгтгэж байсантай адил. Өнөөдөр хар л даа. МҮАН-аас Д.Батцогт гишүүн АН-д ороод ирлээ. Би ч энэ намын гишүүн болсон. Намайг дагаад дөрөв, таван зуун хүн АН-ыг сонгосон шүү дээ. Үнэндээ МАН ч өнөөдөр АН-тай хамтарч ажиллах гээд гүйлдээд байгаа нь нууц биш. Тийм л учраас улс төрийн үйл ажиллагааг хурцатгаж, элдэв аргаар үзэж байгаа. Хамтарч ажиллая, Засгийн газарт чинь оръё, нэг хоёр сайдын суудал авъя гээд гүйлдэж л байгаа гэж бодож байна. Монгол Улс өнөөдөр дэлхийн сонирхлын төвд орлоо. Энэ бол мэдээж Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн гавьяа. Гадна талд Монгол Улсыг сонирхох сонирхол нэмэгдсэн бол дотооддоо АН-тай хамтрах хүсэл эрмэлзэл өссөн байна. Ийм үе яах аргагүй иржээ. Мэдээж биднийг нэгдэж нягтруулах дургүй гадны нөлөөлөл байгааг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ эцэс төгсгөлгүй хэрүүл, тэмцлээс ард түмэн залхаж байна. Гадаа гудамжинд өдөр шөнөгүй цагаан хоолойгоор орилж, иргэдийн тархийг угаадаг байдлаас залхаж байна. Ард түмэн аяндаа ялгаж, салгадаг болсон байна шүү дээ. -2012 оны сонгуулиар олгогдсон бүрэн эрх нь дуусахад ердөө хоёр жил үлдчихсэн байхад Засгийн газар бүтцийн өөрчлөлтийг оруулж ирсэн нь өөрөө хий хоосон улстөржилтийг бий болгож,ажил гацаах үндэс боллоо гэж харах хүмүүс ч байгаа... -Өнөөдөр үйлчилж байгаа хууль дүрэм нь энэ гацааг үүсгэх механизмыг бий болгочихсон байна. Ингээд бодохоор парламентын засаглал гэж хашгичиж байснаас нэгмөсөн Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болоод,чаддаг аавын хүү нь гарч ирээд бүгдийг нь базаж, эвэнд нь оруулаасай гэж заримдаа бодогдох үе гардаг. Гэхдээ монголчууд хэдийнэ сонголтоо хийсэн. Бид парламентын засаглалтай улс. Тиймээс үүнийгээ төгс болгох хэрэгтэй. Харамсалтай нь өнөөдөр улс төрийн бүдүүлэг "авир" хэрээс хэтэрлээ. Сайд, дарга болсон нэгийгээ үзэж чаддаггүй соёл улс төрийн хүрээнд үйлчилж байна. Жишээ нь, өнөөдөр улстөрчид М.Сономпил сайдыг хараад "Та сайдаасаа буугаад ирсэн чинь гоё харагдаж байна. Сайд байхдаа зэвүүн байсан шүү" гэж хэлж байна. Тэгэхээр сайд гэдэг албан тушаал сонирхлын төв, хүн болгоны мөрөөдөл болчихсон юм байна. Өөрөө сайд болоогүй бол сайд болсон нэгнийг үзэн яддаг, огцруулахын төлөө улайрдаг болчихож. Үүнийг л хараад харамсч байна. Сайн ажиглаарай, одоо сайдын алба хашиж байгаа хэн нэгнийг огцруулахын төлөө өмнөх засагт сайд хийж явсан нөхдүүд илүүтэй улайрч, тэмцдэг. Өнөөдөр сайдаа ч томилж чадахгүй, оруулж ирсэн бүтцийн өөрчлөлтөө хийж чадахгүй, улс орны ажлыг гацааж байгаа нь Монголын улс төр хэр бохирдож, доройтсоныг тод томруун харуулаад байна даа. -Улс төрийн намуудын сайдын суудлын төлөөх ашиг сонирхол нь эцэстээ төрийн ажлыг гацаачихлаа. Ингэж байснаас бүгдийнх нь хүсэл сонирхлыг хангаад ажлаа гацаагүй явуулбал ард түмэнд хэрэгтэй ч юм шиг... -Хэт тэгж болохгүй л дээ.Үндсэн хуульд сонгуулиар олонхийн санал авсан нам үзэл онолоо хэрэгжүүлж, бусадтай эвсэх хамтрах эсэхээ шийдэх эрхтэй байдаг. Тиймээс одоо шинэ бүтцээр ажиллах гэж байгаа юм бол бүрэлдэхүүнээ хурдан бүрдүүлээд хөлөө олоод явах нь ард түмэнд хэрэгтэй. Ер нь АН төрд гарч ирээд олон зүйл хийсэн. Хэзээ гэр хорооллыг төлөвлөж байсан юм, хэзээ дулааны станц барьж байлаа даа. Аливаа төсөв төлөвлөгөөг өөрөөр явуулах гэж хичээж байна. Хүн болгонд май гээд арван мянган төгрөг өгөх биш. Шинэ урсгал, арга барил нэвтрүүлэхээр зорьж байна. Харамсалтай нь өөрчилж, шинэчилж байгаа энэ орчинд дасахгүй хүмүүс бий. Хуучин шигээ бодоод яваа нэг хэсэг байна. Тэдний ярьдаг зүйл нь гадны хөрөнгө оруулалт зогслоо гэдэг үг. Айл гэрээр төсөөлөөд үз. Гадны хүн гэрт нь суучихаад өдөр болгон мөнгө өгөөд байвал сайхан л байх. Гэвч удаан үргэлжилбэл гэр бүлийн уур амьсгал таагүй болж эхэлнэ биз дээ. Үүнтэй адил шүү дээ. Мэдээж гадаадын хөрөнгө оруулалт байх ёстой. Гэхдээ зохистой хэмжээнд, аль салбарт яаж оруулах вэ гэдэг нь бидний өөрсдийн бодлого байх ёстой. Түүнээс биш хавтгайруулж, юм болгон дээр гадныхны гарыг харж сууна гэдэг утгагүй. Гадныхан Монголд их хөрөнгө оруулалт хийж,тийм их мөнгөтэй байх үед тэгвэл Монгол Улс яагаад хөгжөөгүй юм бэ. Харин өнөөдөр бид өөрсдөө хөгжлөө түргэтгэхийн төлөө илүү их хичээл, зүтгэл гаргаад байгаа юм биш үү. -МАХН-тай байгуулсан гэрээг АН-ын зарим хэсэг нь хүчтэй эсэргүүцээд байгаа нь намд нь биш Н.Энхбаяр гэдэг хүнд нь дургүйдээ байна уу гэж бодогдохоор байна... -Явуулга их байгаа байх. Өнгөрсөн хугацаанд Н.Энхбаяр гэдэг хүн алдаа дутагдлаа тунгааж үзсэн байх. Тийм ч учраас гарч ирсэн болов уу. Ийм байхад нь энэ хүнийг улам гишгэлэх хэрэггүй. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өмнөх Ерөнхийлөгчөө уучилсан. АН-ыг ойлгоод дэмжээд хамтраад ажиллая гэж ирж байхад нь бусад шиг аваад явах л хэрэгтэй. Ингэлээ гээд намын дүрмийг зөрчсөн асуудал байхгүй. Н.Энхбаяр гэдэг хүнтэй хамтарлаа гээд эсэргүүцэж байгаа бол социализмын үеийн хоцрогдсон сэтгэлгээгээрээ явж байна гэж ойлгохоос өөр аргагүй. Алдсан дээр нь дөрөөлж хүнийг улам дардаг, булшилдаг, харгисаар шийтгэдэг гашуун туршлага тэр үедээ л үлдэг.АН ийм зүйл хийхгүй болов уу гэж харж байна. http://www.medee.mn/main.php?eid=53959
За Арвин бол энд илүүднэ ээ.
Ингэхэд нөгөө Элбэгдорж улс орон сүйрч байхад мануухай шиг таг чиг байгаад л байх юм. Бодоход цаанаасаа даалгавар ирээгүй гээд сууж байгаа байх л даа.
Ардчилсан нам монголд юу хийж бүтээсэн юм.эв нэгдлийн тухай гэрээ хийсэн нь ганцаар ууж идэх байсан зүйлээ бусадтай хуваалцах болсондоо уурлаад байгаа юмуу? монгол хүнд ийм зан байдаггүй юм.одоо өөрсдийгөө "би хаанахын ямар хүн бэ,"гэдгээ таниж мэдэж ав.
ЖҮЖИГЧИН ЭНХБАЯР ХААНА ЯВНА ТЭНД ХЭРҮҮЛ БОЛНО
tand mash ih baiarlalaa, ta sain bichjee. archaagui, omdoo chirsen hun sug-mongol erchuud tsag iamagt bogsnii alchuur bolj iavj ulsaa suiruulj hoorondoo 1 negiigee uzen iaddag. olzoo sain huvaaval onoodriin daisantaigaa ovor turiidee orno, olzoo huvaah deer margaldval onoodoe hel amaa dolooj baisan naizaa margaash ni hutgalna, hoorondoo ih baga idseneeree gaihuulj hordoj ataarhana
Ganaad bayarlalaa MuNDAG analis boljee
Ganhuyag guai EBE gesen bank hyanadag bulegle hen ve? Elbegdorj Battulga Enkhbold mun uu?
Энэ талаар "Хямралын гурав дахь шалтгаан" өгүүлэлд тодорхой байгаа... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Энэ олон сэтгэгдэл бна гэдэг чинь та бичиж чадсан бна гэсэн уг. Миний таамгаар улаан, тэрбишдагва, цог 3 эвслийг задлаад засгийг тараах бх дээр нь Уянга нэмэгдэх бх,
zuv, uneniig heleh heregtei
ok
buh muu yumyg amerik agent l hiigeed baina daa
Ene yalxarsan tor zasgiig undseer ni sugalah heregtei....tsag hugatsaa orno doo.Gehdee bi shudarga yos hunleg niigem tsogtsolno gedegt itgedeg.Ter saihan tsagiig uzeed uhehed gondoh yum alga.Mongol oron mini uurd mandan badragee!!!
Сүүлийн хэдэн жил Хятадад нүүрсний нийлүүлэлт нэмэгдэж нүүрсний илүүдэл бий болсон тул үнэ нь унаснаас болоод монголд оруулах гаднын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ болон татварын орлого нэлээд багассан асуудал бий. Валютын хомсдол нүүрлэж төгрөгийн ханш унасан нь уг үзэгдэлтэй шууд холбоотой. Хүндрэлтэй асуудал мөн үү, мөн. Гэхдээ үхэх сэхэхийн тухай асуудал огт биш. Ачааллаа хөнгөлөхийн тулд бүтцийн өөрчлөлт хийвэл дээр гэсэн саналыг Ерөнхий сайд дэвшүүллээ. Уяа сойлгоо тааруулна гэдэг уяач хүний хийдэг л ажил. Турж үхэх гээд байгаа юм биш. Хүлэг морио илүү сайн хурдлуулахын тулд, илүү хол зам туулахын тулд. Эхнэр хүн өдөр бүр нялх ногоо мэт шинэлэг онгон байх тусам нөхөр нь улам бүр шунан дурладаг шүү дээ. Ирийг нь тааруулж хурцална гэж ярьдаг. АН, МАХН хоёрын гэрээний асуудал бол ийм л зүйл. Цоо шинэ гэрээний тухай биш, харин байгаа гэрээгээ төгөлдөржүүлэх тухай яриа. Гэтэл энэ бүхнийг тойрсон хийрхэл, хоосон цэцэрхэл хэрээс хэтэрлээ. Үүнээс болоод ажил цалгардвал надад огт хамаагүй, би ямар ч буруугүй гэж энэ мэт хийрхэлийг дэврээгчид орилолдоно. Ийм өдөөн турхирагсдаас холуур явах нь Монгол түмэнд өлзийтэй. Яагаад бид өнөөдрөө хайрлан өөрөөр амьдарч болохгүй гэж? http://www.youtube.com/watch?v=s7MDBqvN5xM
... Н.Энхбаяр одоо болтол энэ осолтой тоглоомоор тоглож байна. Энэ нь түүнийг лаг сүртэй харагдуулж байгаа боловч энэхүү хөгийн нөхцөл байдал өчүүхэн төдий өөрчлөгдөхөд л тэр өөрөө ч гэсэн, нам нь ч гэсэн хэнд ч хэрэггүй хог болох нь дэндүү ойлгомжтой юм. ....
Sain analiz hiij hymyyst oilguulah chuhal
NEG CHUXAL UMIIG OILGOX XEREGTEI.GRUZINII SAAKASHVILII OLON JIL AMERIKIIN DAALGAVARIIG NOXOI MET GUIZETGESEN ODOO XARDAA TUUNIIG GERCHIIN XUVID USTGAX L ULDSEN.ENE AMERIKIIN GAR XOLNUUDIIN XUUXDUUD ODOO ELCHINGUUDED BELTGEGDEJ AAB NARIINXAA OROND ALTAN GADASAAR DAMJIJ TORD GARAX SANAATAI.SHINEER URGAJ BUI ZALUUCHUUDIIG ENE ALTAN GADASIIXAN ONILJ BAIGAAD USTGAJ DUUSGAAD ALTAN GADSIIN XUUXDUUDEER OORSDIIN IDSEN LUIVRAA NUUJ TORD,BOLON UNDSEN XUULID OORCHLOLOT XIIX ZAMAAR ZUSEE XUVIRGAJ DAXIN GARCH IRENDEE.GEVCH TENGERIIN ZAG DUUSLAA.TA BUXEND XUN ARDAA XAIRLAX ZURX ALGADAA.XOXI CHIN