-Айлчлалууд юу өгч байв?-
1993 оны нэгдүгээр сард Ерөнхийлөгч П.Очирбат ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Ельциний урилгаар ОХУ-д айлчлав. Энэ нь ЗХУ задарснаас хойш Монгол, Оросын анхны дээд хэмжээний уулзалт болсон. Уг уулзалтаар Монгол Улс, ОХУ-ын найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулжээ.
Учир нь 1992 онд Монгол Улсын шинэ Үндсэн хууль батлагдсанаар 1966 оны Холбоотны гэрээг мөрдөх эрх зүйн орчингүй болж, ОХУ-тай дээрх гэрээг яаралтай байгуулах шаардлагатай болжээ.
1999 онд Ерөнхийлөгч Н.Багабанди ОХУ-д айлчилжээ. Түүний айлчлалын талаар, уг айлчлалын үеэр чухам ямар асуудал хэлэлцэж шийдвэрлэсэн талаар тодорхой мэдээлэл олдсонгүй.
2003 оны зургадугаар сарын сүүлчээр Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Энхбаяр ОХУ-д албан ёсны айлчлал хийжээ. Энэ үеэр Ерөнхий сайд Н.Энхбаяр, ОХУ-ын Ерөнхий сайд М.Касьянов нар уулзаж Монгол Улсаас ОХУ-д төлөх “Их өр”-ийн асуудлыг эцэслэн шийдвэрлэхээр тохиролцов.
Энэ дагуу 2003 оны арванхоёрдугаар сарын 31-нд Монгол Улсаас ОХУ-д төлөх Их өр тэглэгдсэнийг Оросын талаас албан ёсоор мэдэгдсэн юм.
“...Энэ нь манай намын Засгийн газар, ерөнхий сайд Н.Энхбаярын эх орон, ард түмнийхээ өмнө байгуулсан түүхэн гавьяа мөнөөс мөн....Ерөнхий сайд Н.Энхбаяр их өрийн асуудлаар дээд түвшинд хэлэлцээ хийхдээ нөгөө талынхаа гадаад бодлого, улс хоорондын болон бүс нутгийн харилцааны өнөө үеийн онцлог, ирээдүйн төлөвийг гүнзгий мэдэрч, түүнийг Монголынхоо язгуур эрх ашигт хэрхэн нийцүүлэхийг нарийн тооцоолж, торгон мэдрэмжтэйгээр ухаалаг ажиллаж чадсан. 2003 оны долдугаар сард Москвад болсон хэлэлцээний явцад Н.Энхбаярын энэ чанар, ялангуяа халуун гэж хэлж болох агшин бүрт тод илэрч байсныг төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд орж байсан бид сайн мэдэрч байлаа. Ер нь өрийн асуудлаар сүүлийн үед Н.Энхбаяр, К.Касьянов нар хэд хэдэн удаа биечлэн уулзаж, ярилцсаны дээр хэлэлцээний явцад ямар нэгэн асуудал гарвал л шууд утсаар ярилцаж санал солилцдог байсан юм. Ийм байдал 2003 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний 20 цаг хүртэл үргэлжилсэн гэж хэлэхэд хэтрүүлэг болохгүй байх аа.”
Эх сурвалж: Өнөөдөр сонин. Сэтгүүлч Го.Энхтөр “П.Жасрай: Эвслийн үед их өрийн асуудал мухардалд орсон” ярилцлагаас... 2004-1-06.
2006 оны арванхоёрдугаар сарын 4-10-нд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр ОХУ-д айлчлав. ОХУ-ын Төрийн Думаар ОХУ-д төлсөн Монголын их өрийн асуудал дахин хөндөгдөж магадгүй үед энэхүү айлчлал болсон юм. ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путины урилгаар хийсэн айлчлалын гол уулзалт болох ОХУ, Монгол Улсын Төрийн тэргүүний Дээд хэмжээний уулзалт Москвад арванхоёрдугаар сарын 8-нд болж байжээ.
Айлчлалын үеэр хоёр талын худалдааг либеральчлах чиглэл болон бусад 14 баримт бичигт хоёр тал гарын үсэг зурахаар болжээ. Айлчлалын албан ёсны төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд 25, хэвлэл, мэдээллийн хэсэгт 20 гаруй, бизнесийн хэсэгт 40 гаруй, нийт 116 хүн оролцжээ.
2008 оны дөрөвдүгээр сарын 10-13-нд Ерөнхий сайд С.Баяр ОХУ-ын Засгийн газрын дарга В.А.Зубковын урилгаар тус улсад айлчилсан байна. Айлчлалын үеэр Ерөнхий сайд С.Баяр ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путинд бараалхаж, Засгийн газрын дарга В.А.Зубковтай хэлэлцээ хийж, Холбооны Хурлын Төрийн Думын орлогч дарга В.В.Володинтай уулзжээ.
Энэ үеэр ураны хайгуул, судалгаа, мэргэжилтэн бэлтгэх чиглэлээр хамтран ажиллах болж, холбогдох баримт бичигт гарын үсэг зурсан.
Оросын тал Монгол Улсад 100 мянган тонн улаан буудайг хөнгөлөлттэй нөхцлөөр нийлүүлэх болсон. Мөн Монгол Улсын “Голомт” банк, ОХУ-ын “Росселхоз” банк хамтран Монголын хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн төслийг хэрэгжүүлэхэд 200 сая хүртэлх ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийх болсон.
Оросын тал Улаанбаатар хотод байгаа орон сууцны долоон байрыг Монголын талд үнэ төлбөргүй шилжүүлэн өгч, Улаанбаатар, Дархан хотод байгаа орон сууцны найман байрыг шилжүүлэх ажлыг богино хугацаанд дуусгахаар тохиролцжээ.
Айлчлалын үеэр хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагааны 11 баримт бичигт гарын үсэг зурав.
2011 оны тавдугаар сард Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж ОХУ-д айлчиллаа. Айлчлалын талаар “Ардын эрх” сонины тоймч Д.Оюунцэцэг 2011 оны зургадугаар сарын 07-нд бичсэн нийтлэлдээ “...Монголын талаас санал болгосон 10 гаруй асуудлын ихэнх дээр ойлголцож, гурав орчим асуудал дээр ярьж хэлэлцэх шаардлагатай гэжээ. Энэ бүхэн хөшигний ард яригдсан ч гэлээ зарчмын ойлголтод хүрсэн гэдэг нь том үр дүн хэмээн Монголын холбогдох албаны хүмүүс сэтгэгдэл өндөр гарч ирсэн юм. Монголын тал ямар ч гэсэн 2011 онд багтааж 1949 оны гэрээг өөрчилье гэсэн саналаа тулгаж хэлчихээд гарч ирсэн нь энэ удаад бас нэг алхам урагшилсан хэрэг болов” гэжээ. Харин ОХУ-ын “Коммерсант” сонины сэтгүүлч Александр Габуев “ОХУ-ын Төрийн тэргүүн Дмитрий Медведев, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж нарын хэлэлцээр нь Улаанбаатар Москвагийн саналыг анхааран сонсдог ч асуудлыг ямагт өөрийнхөөрөө шийдэж орхидгийг дахин харууллаа.
2014 оны тавдугаар сарын 22-25-нд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг Санкт-Петербургт болсон Олон улсын эдийн засгийн чуулга уулзалтын нэгдсэн хуралдаанд оролцох үеэрээ ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путинтэй уулзсан юм.
Уулзалтын эхэнд ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин Эдийн засгийн чуулганы урилгыг хүлээн авч хүрэлцэн ирсэн Монгол Улсын Ерөнхий сайдад талархал илэрхийлээд, талууд хоёр улсын цаашдын хамтын ажиллагаа болон эдийн засгийн асуудлаар санал солилцон, төмөр зам, хоёр орны хамтарсан үйлдвэрүүд зэрэг олон асуудлыг хөндөн ярилцсан байна.
Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг төмөр зам, Монгол Оросын хамтарсан аж ахуй нэгжийн удирдлагуудтай уулзаж, санал бодлоо солилцсоноо ОХУ-ын Ерөнхийлөгчид дуулгасан байна.
Энэхүү уулзалтаар хамтарсан төмөр замын ашиглалтыг сайжруулах, ачаа эргэлтийг нэмэгдүүлэх, хоёр орны иргэд харилцан визгүй зорчих асуудлыг ярилцах, шаардлагатай тохиолдолд Монгол Улсын нутгаар байгалийн хийн хоолой тавих асуудалд Монгол Улсын Засгийн газар дэмжлэг үзүүлэхэд бэлэн байгааг Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг онцолжээ.
Түүнчлэн Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг айлчлалынхаа хүрээнд тавдугаар сарын 23-ны өдөр “Оросын төмөр зам” нээлттэй хувьцаат нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч В.И.Якунинтай уулзсан юм.
Ерөнхий сайдын айлчлалын үеэр Монголын шатахуун импортлогч “Магнай трейд, “Шунхлай” компаниуд ОХУ-ын “Роснефть”-тэй хамтран ажиллах таван жилийн гэрээг үзэглэсэн байна.
2000 оны арваннэгдүгээр сард ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин Монголд төрийн айлчлал хийв. Энэ үеэр хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааны чиглэл, зорилтыг тодорхойлсон “Улаанбаатарын Тунхаглал”-д Ерөнхийлөгч Н.Багабандитай хамт гарын үсэг зурсан.
Энэ нь Монгол, Оросын харилцааг гүнзгийрүүлэн бататгахад түлхэц өгсөн талаар судлаачид, дипломатууд дүгнэдэг.
Түүний айлчлалын талаар сүүлд УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө “...В.Путин урьд нь манайд Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдынхаа хувиар айлчилж байсан. Манай хоёр улсын харилцаанд мэдээж ах дүүгийн найрамдалт харилцаа байсан бол 1990-ээд оноос хойш сайн хөршийн тал бүрийн хамтын ажиллагааны шинэ зарчмууд орж ирсэн шүү дээ. Ингээд удаа дараагийн айлчлалын үр дүнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Багабанди, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин хоёр Их өрийг шийдвэрлэх зарчмыг Улаанбаатар хотод ярилцсан” гэж байв.
2002 оны гуравдугаар сард ОХУ-ын Засгийн газрын тэргүүн М.Касьянов Монгол Улсад айлчилсан. Тэрээр айлчлалынхаа үеэр ОХУ-аас Хятад руу нефть татах хоолойг Монголын нутгаар барих боломжийг судалж байгаа. Энэ бол гурван улсын хэлэлцээрээр шийдэх асуудал гэж мэдэгдсэн.
Гэхдээ уг айлчлалаар хамгийн ихээр яригдсан асуудал бол Монгол Улсаас ОХУ-д төлөх Их өрийн талаар нэлээд яригдсан юм. Тухайн үеийн Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Энхбаяр хоёр улсын дунд удтал яригдсан Их өрийг тэглэх талаар асуудал тавьж, зарим талаар ойлголцсон тухай түүхэнд тэмдэглэгдэн үлджээ.
2009 оны тавдугаар сард ОХУ-ын Ерөнхий сайд В.Путин Монголд айлчлав. Энэ үеэрээ Монгол, Оросын хамтарсан “Дэд бүтцийн хөгжил” компанийг байгуулсан юм. Түүнийг Монголд айлчилснаас сар гаруйн дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж, Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон юм.
Үүнтэй холбогдуулан Оросын зарим томоохон хэвлэлүүд нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийсэн нийтлэлүүдийг бичиж байлаа. “Засгийн газрын тэргүүн В.Путин өнгөрсөн тавдугаар сард Монголд айлчилж, хоёр улсын хамтарсан “Дэд бүтцийн хөгжил” компаниар дамжуулан шинэ төмөр замын төсөлд хамтрахаар болсон.
Гэвч тавдугаар сарын сүүлээр болсон Ерөнхийлөгчийн сонгуульд барууны талыг баримтлагч, АН-ын лидер Цахиагийн Элбэгдорж ялсан нь Оросын сонирхсон төслүүдийн хувь заяанд нөлөөлж мэдэхээр болов”. Эх сурвалж:: ОХУ-ын “Коммерсант” сонин. 2009 оны зургадугаар сар.
2009 онд ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Медведев Монгол Улсад айлчлав. Халхын голын ялалтын 70 жилийн ойд оролцох гол зорилго бүхий уг айлчлалын үеэр Стратегийн түншлэлийн харилцааг хөгжүүлэх тухай тунхаглал гаргав. Мөн сүүлд нь Монголд нэлээд шуугиан дэгдээсэн “Монголросцветмет”-ийн бүртгэлийн 180 сая.ам.долларын асуудлыг сөхжээ. Хойд хөршийн тэргүүн ялалтын баярын хүлээн авалтад ч оролоогүй буцсан байна.
Нийтлэлч Б.Дамдин-Очир
Сэтгэгдэл0
П.Очирбат өвгөнөөс, Ц.Элбэгдорж өвгөн хүртэл Монголд гай зовлон авчирсан нь гэж бичээч.
Enhbayar shig Mongoliin toloo ajillasan hun eden dund alga daa.
… Ц Элбэгдорж чухам юуны тулд , яагаад ерөнхийлөгч болсон бэ? Сүүдэрт ямар ч хар бараан эд ил харагдаггүй харин гэрэлд гарч ирэхэд тэр хэн бэ гэдгийг олон түмэн хардаг дүгнэдэг. Учир нь түүний хийсэн бүх үйлс нь ямар вэ гэдгийг амьдралаараа, амь насаараа ард олон мэдэрдэг. Муу хүнд эрх мэдэл ирэхэд түүний урвагч хорон бодлогоос ард түмэн яаж зовдог вэ гэдгийг гэнэн хүмүүст ойлгуулахын тулд, … хужаа хүн хэзээ ч Монгол улсын сайн сайхны төлөө зүтгэх сэтгэлгүй гэдгийг олон түмэнд таниулахын тулд , … толгойгоороо хөл хийгээд явбал юунд хүрдэг вэ гэдгийг мэдрүүлэхийн тулд , … Нэгдмэл удирдлаггүй төр гэдэг нь олон толгойтой луу шиг бөгөөд ганц жулдрай бандид ялагдах тавилантай гэдгийг яс маханд мэдрүүлэхийн тулд, 1990 оноос хойших цаг хугацааг АН нэртэй Ц Элбэгдорж М Энхсайхан Н Алтанхуяг, олби оготно мэт хорон З Энхболд тэргүүтэй урвагчид луйварчид авилгач хорон муутны бүлэглэл , луйварчид , урвагчид болох Н Энхбаяр , бээжин хужаа М Энхсайхан , хотын хужаа М Энхболд , П Очирбат тэргүүтэй авилгач шуналтан төрийн хутгууруудыг Монголын ард түмэнд Мөнх Тэнгэр зөвшөөрсөн юм. Гэвч энэ цаг үе дуусах сүүлчийн мөчлөг рүүгээ ойртож байна. Мэс ажиллабaраар хавдраасаа салсан өвчтөн эдгэрэхийн адил Монгол улс ардчилсан хужаа худалч урвагч авлигач хуурамч хорон муу удирдагч тэдний хань хамсаатнуудаас салж хөгжлийн зам, үнэний зам руугаа орох болно. … Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
Орос газрын хий, тос гэсн хоёр хар тамхин дээр тогтож бгаа Мангас шүү дэ. Юү ч юм үйлдвэрлдэггүй бүгдийг гаднаас авдаг. Энэ талаараа Монголоос нээх дээргүй.
Enhbayar shig il tsagaan edsen uusan humuus eden dotor alga gej heleh gej baisan uu KKK
N.Enhbajarin ued uriig teglesen ni oilgomjtoi boltoi.
Ih ur gedeg chin hudlaa nairuulsan jujig sh dee. Ter ued Mongol 250 myangan am dollar tulsun bil u? teriig heden tsuun mongol, orosuud huvaaj idsen ulger sh dee.
Путинд хувхай хоосон төрийн сан, ажиллаж чадахгүй төрийн аппарат, үхлийн ирмэг дээр байгаа эдийн засаг, боловсрох яагаа ч үгүй зах зээлийн эдийн засаг, аж үйлдвэрийн чухал салбаруудын төлөө хийх клануудын солиорсон дайн, гацаж зогссон социал систем, тэсрэх аюултай салан тусгаарлах хандлага, аймшигтай гэмт хэрэг, олон улсын харилцааны координатын системд эзлэх сул дорой байр суурь энэ бүхэн өв болон ирсэн гэдгийг Баруунд мартдаг юм. Баруун ардчилсан чиг баримжаагаа үргэлжлүүлэхийг Оросоос эрс шаарддаг юм.
элбэгдорж ерэнхийлэгч болсноос хойш орос монголын харилцаа сааргч байгааг нуугаад яахав АНУ , АНУ гэж яалчаад АНУ ч үгүй орос ч үгүй болсонэ шүү дээ шударга байял даа
... Хужааанууд төрийн эрхэнд гарахад Монголын хөгжил урвуугаа эргэж улс орон сүйрдэг гэдгийг батлах сүүлийн жишээ гэхэд 1996 - 2000 онуудад , 2012 - 2014 онуудад барим тавин тодоор илэрч байна. Угаасаа тэнэг мулгуу , атаач хар хороос өөр сэтгэлгүй худалч хулгайч шуналдаа баригдсан өөдгүй этгээдүүд бол хужаанууд гэдгийг сүүлийн 20 жилд маш сайн ойлголоо. Албан тушаалын төлөө алж талах аргыг ч хэрэглэдэг газрын бугууд гэдгээ хужаанууд баталллаа. ... Миний Монгол эх орноос минь зайлцгаа . Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. Юу тарина , түүнийгээ хураана . ...
Chi tiim ovoo yum bol garch ireed Uuliig humruud, Usiig erguuleed hayaach. Bichsen niitlel bolgonoii door heden huudas hog novsh bichij baidag yamar zavtai durrakk ve? Uur hiih yum baidaggui yum uu? Ingej mungu olj utsan chinee ulaan amia tejeedeg yum uu?
ЭНХБАЯР Л ӨРИЙГ ЧИНЬ ДАРЖ НУРУУГ ЧИНЬ АМРААСАН БУСД НЬ ХАРААЛ ИДСЭН НОВШНУУД ТОНИЛЦГОО
bagahan zuluu huulgu, urdaas ireed yavah gazarluugaa yavah ni oilgomjtoi ...
Ih ur gedeg chin hudlaa nairuulsan jujig sh dee. Ter ued Mongol 250 myangan am dollar tulsun bil u? teriig heden tsuun mongol, orosuud huvaaj idsen ulger sh dee.
Bag haadiin tuukh majagtai juumnuudiig zailuulmaart bna
Орос газрын хий, тос гэсн хоёр хар тамхин дээр тогтож бгаа Мангас шүү дэ. Юү ч юм үйлдвэрлдэггүй бүгдийг гаднаас авдаг. Энэ талаараа Монголоос нээх дээргүй.
harin cham shig olon amtai hujaag dor ni tonilgoh bolno
Enkhbayar luivarchin odoo yu gej olon tumniig huuraad bna aa.
Mongolchyyd negen zem bolj chadahgyi bna,olon yrgalch yzel baih hediich ezesiin ezest ylas eh ornii heregzee gej ender deed heregzee yhamsar baih yostoi syy!!!zaluus aa!!!ta nar amaan zarim yumand bodoj chalchih heregtei syy!!!Enhbayariinn yed ene ylas oron yneheeriin togtbortoi baisan yum syy!!terch byy hel ter ikhe orosiin eriig chini Enhbayariin ylaan nyyreer yhaanaar teglesen yum,yumand yhaantai zeb ynelgeetei yabzgaaya!hydlaa ardchilal yarij hyyrmag giljegneheen bolichgooyo!!!zaluus aa....
Tiim shuu Enhbayar erunhiilogchiin ued tumnii vne togtvortoi dollor ingej osoj baigaagui iluu amar taivan baij xarin tuuniig orsodogchid ni eldeveer helj bichij baisan baavar hemeeh hujaa. Myanganii zamiig. Myanguujingiin ulger gej yaj doosh ni hiij muulj bichij bailaa odoo bid ter zamaar ni davhij ulam orgotgoj bn tiim muu heregui baisan bol hiihgui l baisan odoo oorsdoo Ulaan tuuz haichlaad showuudaad yavj bna
ochirbat mash aztai sangiin hotiin hun
Mongolchuud ardchilsan songuuliar zuv songolt hiij surtlaa udii baina.Bid dandaa turiin daisnuudaa songoj baisnaa huleen zuvshuuruh heregtei.Bid iim archaagui bolohoor ted davrahgui geed ch yah yum bilee.
Санаагаа шууд ил мэдэгдэхээр" нуужээ " Нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлох дөхжээ.Нэг хүнийг өргөж бусдыг нь доош нь хийж болно Гэхдээ арга нь болхи байна.Зарим талаар увайгүй өнгө аястай учир олон хүнд таалагдахгүй Тэгээд албаны өнгө аястай,тоочилт их сунжруу тул хүмүүс гүйлгэж хармаар аядаад орхино.Гарчигыг нь сонирхож хараад сонирхолгүйг нь мэдээд орхино . Дорхоноо орхих учир сэтгэгдэл бичиж өөртөө яршиг удахгүй.Нэг л болохгүй байна даа
Очирбатаас Элбэгдорж хүртэл гэж бичих учиртай. Элбэгдоржийг гэхгүй
П.Очирбат өвгөнөөс Ц.Элбэгдорж өвгөн хүртэл Монголд гай зовлон авчирсан нь гэж бичээч.
Ochir bat bol hujaa daanj teneg hun avj idehin don tussan ymarj bsan minii mongold heregui hun