Пүрэв - 04 сарын 25,
2024
УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Б.Гарамгайбаатартай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-УИХ-ын хаврын чуулган өндөрлөх үеэс сөрөг хүчин болоод УИХ-ын зарим гишүүн эдийн засгийн нөхцөл байдал хүнд үед завсарлаж, амрах нь зохисгүй. Ээлжит бус чуулганыг зарлан хуралдуулах нь зүйтэй хэмээж байсан?
-Хаврын чуулган завсарлах нь УИХ-ын тухай хуулийн заалтын дагуу явагдсан. Гэхдээ завсарлахаас өмнө Эдийн засгийн байнгын хорооны зүгээс эдийн засгийг идэвхжүүлж болох хууль эрх зүйн орчнуудыг өөрчлөх гэх зэргээр ярилцаж шийдвэрлэх чиглэлүүдийг нь заасан.
Үүнтэй холбогдуулан УИХ-ын хэд хэдэн тогтоолын төсөл батлагдсан. Үүний дагуу Засгийн газрыг ажлаа хийх цаг хугацаа, нөхцөлийг нь олгоод өгчихсөн. Тиймээс УИХ-ын гишүүн болоод байнгын хорооны даргын хувьд чуулган хуулийн хүрээнд завсарлах ёстой гэсэн бодолтой байсан.
Тухайн үед гишүүд өөрсдийн санал бодол, байр суурийг илэрхийлсэн байж болно. Гэхдээ УИХ-ын гишүүд болон Засгийн газраас өргөн баригдсан зайлшгүй хэлэлцэх шаардлагатай хуулийн төслүүдийг ерөнхийд нь ярилцаж, хэлэлцээд, хуулийн төслүүд гарчихсан байсан учраас төлөвлөгөөт ажлуудаа гүйцэтгэсэн гэсэн үзэж байгаа.
УИХ-ын дарга хаврын чуулганы хаалтын үеэр шаардлагатай бол ээлжит бус чуулганыг зарлан хуралдуулж магадгүй гэж хэлж байсан шүү дээ.
Гэвч өнөөг хүртэл ээлжит бус чуулганыг зарлан хуралдуулах нөхцөл байдал харагдахгүй байгаа учраас л даргын зөвлөл хуралдахгүй байгаа хэрэг. Ер нь хуулийн хэд хэдэн заалт байдаг ч тэдгээрт тохирох шаардлага үүсээгүй байна.
-Саяхан нэгэн ТББ-аас Монгол Улсын иргэн бүр гурван сая гаруй төгрөгийн өртэй гэх мэтчилэн мэдээллийг олон нийтэд түгээсэн. Тэдний тайлбарлаж буйгаар Чингис хийгээд Самурай бондын зарцуулалт нь буруугаас эдийн засгийн хямралд нүүрлэд байгаа бололтой?
-Нийгэмд янз бүрийн мэдээлэл түгж, түгээж байна. Уг нь манайх цөөн хүн амтай орны хувьд эдийн засгийн нөхцөл байдлыг зөв зүйтэй дүгнээд, тал талаасаа ярилцаж, зөв гаргалгаа олоод, тэр чиглэлээ бариад явбал болох шүү дээ.
Гэвч тэгж чадахгүй, ТББ-ууд өөрсдийн үзэл бодлоороо нэг дүгнэлт гаргаад, төрийн байгууллагууд нь өөр тоо, статистик судалгаа, улстөрийн намууд гээд бүгд өөр өөр зүйл яриад байгаа юм. Үүнийгээ олон нийтэд цацаж байгаа нь улс орны дотоод байдал тогтвортой бус болох нөхцөлийг үүсгэдэг.
Үнэхээр эх орноо гэж бодож байгаа бол энэ асуудлыг ярих, цэгцлэх цаг болсон. УИХ, Засгийн газар руу дайрдаг шүүмжлэл нь хэрээс хэтэрсэн шүү дээ.
Өмнө нь ч байсан. Одоо ч байгаа. УИХ, Засгийн газарт ажиллаж байгаа хүмүүс л тэнэг байдаг гэдэг нь арай л үнэмшилгүй. Мэдээж хаа хаанаа хүн бүр ажиллаж л байгаа.
Хамгийн гол нь мэдээллээ авч буй сувгууд нь л өөр өөр байгаа хэрэг. Үндэсний статистикийн хорооны мэдээллийг л гол болгох учиртай. Үүнийг Дэлхийн банк болоод олон улсын байгууллагууд хүлээн зөвшөөрдөг.
-Тэгвэл та эдийн засгийн нөхцөл байдал сайнгүй байгаатай санал нийлэх үү?
-Хүн бүрт ойлгомжтой байна л даа. Бид нэлээд амаргүй цаг үеийг туулж байна. 2011-2012 онууд эдийн засаг сэргэлттэй, 17 хувийн өсөлттэй гарсан гэх зэргээр ярьдаг шүү дээ. Тухайн үед тийм байсан байх. Гэвч түүнийгээ зөв зүйтэй ашиглаж чадсан уу гэвэл үгүй.
Тэгж буруу алхсаны алдааг залруулахын тулд арга, гарц хайж явааг өнөөдрийн дүр төрх харуулж байна. Хууль тогтоомжоо буруу гаргаж, буруу хэрэгжүүлдэг, хийж байсан ажлаа боомилдог, үзэл бодлын янз бүрийн тэмцлүүдээс болоод өнөөдрийн эдийн засгийн нөхцөл байдал үүссэн.
-Хоёр хөршийн төрийн тэргүүнүүдийн айлчлалтай холбоотойгоор Монгол Улсын өр болоод өмнөх бондуудын талаар олон нийт нэлээд шүүмжлэлтэй хандаж байна. Эдийн засгийн байнгын хорооны даргын хувьд бондын зарцуулалт, үр дүнд ямар үнэлгээ өгч байгаа вэ?
-Мэдээж хоёр улсын төрийн тэргүүний айлчлалд ихээхэн ач холбогдол өгч байгаа. Гэхдээ энэ үеэр хэлэлцэгдэх асуудлууд тухайн шатандаа төлөвлөгдөөд, урьчилсан шатандаа бэлэн болж байгаа. Тиймээс одоо янз бүрийн мэдээлэл өгөх нь эртдэнэ.
Учиргүй бөөн мөнгө авч ирээд, энд тэндгүй цацна гэсэн ойлголт байхгүй. Хэлэлцээрүүдийн үр дүнгээс хамаарч хөрөнгө оруулалт, зээл тусламжийн асуудал яригдах нь гарцаагүй. Бондтой холбоотой асуудлуудыг дандаа сөрөг талаас нь шүүж харж, шүүмжилдэг.
Зөв, зүйтэй зүйлүүд байж л байгаа. Гэхдээ бид нэгэнт бонд гаргах зөвшөөрөл өгчихсөн, тодорхой салбаруудад хөрөнгө оруулалт хийгээд, төслүүд хэрэгжээд явж байна. Үр дүн, хугацаа нь хэзээ вэ гэдэг нь тодорхой үе шатууддаа гарч ирнэ.
Бага дээр нь алдаагаа засч залруулна гэдэг асуудал бол тухайн Засгийн газрын холбогдох байгууллагууд дүн шинжилгээ хийхэд чухал. Бондтой холбоотойгоор Ерөнхийлөгчийн байгуулсан бодлогын зөвлөлд УИХ-аас Эдийн засгийн болон Төсвийн байнгын хороо багтдаг.
Эдийн засгийн байнгын хороо тухайн хөрөнгө оруулалтыг аль салбарт зарцуулах вэ гэдэг саналаа оруулж, дэмжих ёстойгоо дэмжчихсэн. Эдийн засгийг сэргээж болохуйц дэд бүтэц, эрчим хүч, уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулалтыг түлхүү оруулах нь зүйтэй байсан.
Харин дээрх хөрөнгө оруулалт зөв зүйтэй зүйлд зарцуулагдаж уу гэдэгт Төсвийн байнгын хороо хяналтаа тавих үүрэгтэй.
-Гэхдээ эргэн төлөгдөх мөнгийг урт хугацааны төсөлд оруулсан нь буруутгах гол шалтгаан болоод байгаа шүү дээ?
-Өнөөдөр мөнгө аваад, маргааш эргэлдүүлээд, нөгөөдөр буцаагаад өгөх мэтээр ярьдаг. Миний хувьд үндсэн суурь баазаа бэхжүүлэхгүйгээр ганзагын наймаачин шиг ажиллаж болохгүй шүү дээ. Мэдээж эргэлт хурдан байх тусмаа сайн л даа.
Гэхдээ тэр эргэлтийг хурдасгах Монголоос экспортод гаргах, валютын эх үүсвэр олж ирж байх, дотоодын хэрэгцээг бүрэн хангахуйц үйлдвэрүүдийг түрүүлж байгуулах ажлууд чухал. Энэ бол цаг хугацаа авсан ажил. Манай улс үйлдвэржээгүй учраас дээрх саналуудыг оруулсан.
Урьд байсан хөнгөн үйлдвэрүүдийг сэргээх үйл ажиллагаанд бондын мөнгийг зарцуулахаар зүтгэсэн. Түүнчлэн дэд бүтцийн асуудал нэн тэргүүнд тавигддаг учраас хөрөнгө оруулалт хийсэн.
-Хаврын чуулганы төгсгөлөөр эдийн засгийг сэргээх зорилгоор тодорхой хуулийн төслүүдийг баталсан. Өнгөрсөн хугацаанд үр дүн харагдаж байна уу?
-УИХ-аас Эдийн засгийг идэвхжүүлэх тогтоолын төслийг баталсан. Яагаад гэвэл эдийн засгийг сайжруулахад тээг болоод байгаа эрх зүйн орчныг шийдвэрлэхийн тулд 14-15 жагсаалт гаргаад, Засгийн газарт чиглэл өгч, яаралтай зохион байгуулалтад оруулж ажилла гэсэн үүрэг өгсөн.
-Түүнчлэн ЭЗЭН-100 хөтөлбөрийн товлосон хугацаа ч дууссан. Хэдийгээр тайлангаа албан ёсоор тавиагүй ч тодорхой хэмжээний үр дүнг тооцоолж болохуйц байгаа болов уу гэж бодож байна?
-Засгийн газар тогтоолын төслийн хэрэгжилтийн тайлангаа бэлтгэж өгөх тодорхой. “ЭЗЭН-100” гэдэг нэр өгөөд ажиллаж байгаа ажлын хэсгүүдийн тайлбаруудыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээс сонсож, уншиж байхад Эдийн засгийг идэвхжүүлэх тогтоолын төслийн хэрэгжилтийн үе шатууд яваад эхэлчихсэн, сууриа тавиад эхэлсэн гэж байгаа.
Гэхдээ хүмүүсийн хүсэн хүлээж байгаа шиг огцом өөрчлөлт гарахгүй гэдгийг хүн бүр мэдэж байгаа шүү дээ. Улс орон гэдэг нэг айл, аж ахуйн нэгж биш маш том, нүсэр бүтэц учраас зарим хэсэгтээ сайжирч, нөгөө хэсэгт нь сайжрах төлөв орж, зарим нь бахь байдгаараа ч байгаа байх.
Хэдэн тоогоор биесээ баалж байгаа нь тийм ч таатай үр дүнд хүргэхгүй л болов уу. Ерөнхийд нь хэлэхэд Эдийн засгийг идэвхжүүлэх тогтоолын төсөл үр дүнгээ өгч байгаа.
Тэр дагуу хууль эрх зүйн орчныг өөрчилсөн, хэрэгжүүлэх ёстой Засгийн газар, түүний харьяа байгууллагууд дүрэм, журмаа богино хугацаанд хийж, амьдрал дээр хэрэгжих нь ямар шатандаа яваа нь арай өөр асуудал болно л доо.
Одоогийн байдлаар Засгийн газар тайлангаа тавиагүй байхад би өмнөөс нь дүгнэлт хийж болохгүй л дээ.
-Сүүлийн өдрүүдэд валютын ханш жаахан суларлаа. Үүнийг төрийн айлчлалтай холбон, хүчээр буулгасан гэх зэргээр хэлж байна?
-Би өмнө нь бизнес хийж байсан учраас валютын ханшийн өөрчлөлтийн зовлонг ойлгоно. Тиймээс арай өөрөөр харж байна. Бид өмнө нь валютын ханшийг интервенц хийх аргаар ч юм уу, ямар нэгэн байдлаар дандаа хүчээр барьж байсан. Үүнийг зөв гэж хэлдэг хүмүүс ч бий. Гэхдээ бодит ханш нь тухайн үед 1600-1800 байсан байхыг үгүйсгэх аргагүй.
Өнөөдөр ам.доллар 1900 төгрөг хүрээд 30 төгрөгөөр бууж байгаа дүр төрх харагдаж байна л даа. Энэ нь үнэндээ хөөсрөлт байсан. Өөрөөр хэлбэл, валютын хомсдлыг далимдуулаад тоглож байсан хэрэг. Хоёр хөршийн төрийн тэргүүний айлчлал тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн.
Их хэмжээний хөрөнгө оруулалт ороод ирчихвэл бид “шатчихаж” магадгүй гэдэг үүднээс нөгөө хүмүүс богино хугацаанд хөөсөө унагаж эхэлж байна.
Түүнчлэн тодорхой валютыг хөөрөгдөж, дундаас нь ашиг олж байсан хүмүүс асуудлыг арай түрүүлж хараад энэ алхмыг хийлээ.
Түүнээс Монголбанк зориуд ийм ажиллагаа хийгээгүй. Яагаад гэвэл гаднаас орж ирж буй валют, орлогын түвшин зэргийг харахад ингэж тоглоом хийх боломжгүй. Цаашид ч айлчлалын үр дүнтэй холбоотойгоор шууд бус ч гэсэн тодорхой хэмжээгээр валютын ханш тогтворжих байх гэж бодож байна.
Аливаа асуудалд бие биедээ бурууг шидэхээс илүүтэй тодорхой хэдэн бүлэглэлийн тоглолт явагдсан гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.
-Бүлэглэл гэж хэнийг хэлээд байна вэ. Валютын ченжүүд Төвбанкны “толгой” дээр суучихсан гэж үү?
-Ченж гэх нь ч хаашаа юм бэ. Ямар ч байсан тийм бүлэг бий. Нөгөөтэйгүүр Засгийн газар, Монголбанк хоорондын гэрээнүүдийн дагуу гурван тэрбум орчим төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн.
Өөрөөр хэлбэл, их хэмжээний нэмэлт бэлэн мөнгөний хөрөнгө оруулалт хийхээр түүнийг нь нөхдөг механизм доголдсон.
Бид чинь экспортлогч биш учраас авсан мөнгөөрөө дандаа импортоор бараа, бүтээгдэхүүн авч, нөгөө их хэмжээний мөнгөө гадагш нь гаргачихаж байгаа юм.
Эдгээрээс болоод ард иргэд аливаа тохиолдолд валют илүү гэсэн ойлголттой болж, хөөс үүссэн. Үүнийг Монголбанк, Сангийн яам, Санхүүгийн зохицуулах хорооны зөвлөл зохицуулах ёстой. Тэд хэр хурдан хугацаанд оновчтой шийдэл гаргаж чадаж байна гэдэгт бас асуудал бий.
Ж.Нарангэрэл
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0