Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан М.Энхсайхан Түвдийн тооллын 2137 (2011) онд “Кайлас” ууланд гороолсон тэмдэглэлээ өөрийн Facebook хуудаст нийтлэжээ. Аялалын тэмдэглэлд “Шашин”, “Монгол иргэншил” зэрэг сонирхол татахуйц сэдвээр өөрийн бодлоо хуваалцсан байна. Сонин.мн сайтын редакц зохиогчийн зөвшөөрлөөр уншигч та бүхэнд тус тэмдэглэлийг хүргэж байна. Нийтлэгдээгүй олон олон сонирхолтой зураг, тэмдэглэлийг зохиогчийн зөвшөөрлөөр тун удахгүй уншигч та бүхэнд хүргэх болно.
Потала хийдийг Далай лам 1645 онд энэ хийдийг бариулжээ
Кайлас ууланд хүрэхийн тулд дэлхийн хамгийн өндөрт байрлах Лхас оров. Лхас гэдэг нь "бурхадын газар" гэсэн утгатай. Далайн түвшнөөс 3500 метрийн өндөрт байдаг. Нисэх буудлын гүйх зурвас нь 4000м. Агаар сийрэг тул онгоц хурдтай бууна, мөн хөөрөхийн тулд уртаас урт зурвас хэрэг болно. Сийрэг агаартай тул Ус 85 градуст буцална. Ус буцалгаж нэг удаагийн хоол идэх арга байхгүй, түүхийрэнэ. Буцахдаа онгоцонд халуун цай захиалж "халуун цай" гэж юу байдгыг мэдэрч билээ.
Кайлас ууланд очихын тулд бүх хүмүүс Лхас хотод Хилийн цэргийн газраас зөвшөөрөл авах ёстой ажээ. Надад туслах ёстой өвөр монгол хэлмэрч маань "би хятадын иргэн надад зөвшөөрөл хэрэггүй" гэв. Гэвч замд хилийн цэргийн эхний шалгах цэг дээр нөгөө хэлмэрч маань зөвшөөрөлгүй тулд үлдэж хоцорч билээ. Хоёр хоног зөвшөөрөл хүлээх зуур хэд хэдэн том дурсгалт газруудаар орж амжив. Түүний нэг нь Потала хийд. Уг хийд нь бүх далай лам нарын ажиллаж, амьдарч байсан ордон аж. 5 дугаар Далай лам 1645 онд энэ хийдийг бариулжээ. Барилгын ажил 3 жилиййн дотор дууссан боловч дотоод засал нь 45 жил хийгдсэн. 1000 өрөөтэй. 1959 онд 14 дүгээр далай лам Энэтхэг рүү дүрвэхээс өмнө хийд байсан бол одоо музей болсон. Дэлхийн соёлын өвд бүртгэгдсэн. Эвдрэлд оруулахгүйн тулд Өдөрт 1500 хүнээс илүү үзэгч оруулах хориотой богиносгосон цагаар ажилладаг гэнэ.Дотроо үе үеийн далай ламд зориулсан алтан суваргуудтэй. Суваргууд нь алт, мөнгө, зэс, эрдэнийн чулуугаар хийгдсэн. Жишээ нь нэг том суварга босгоход 2 тонн алт, очир алмас, эрдэнийн чулуу үй олноор орсныг үзэж билээ. Потала хийдийг АНУ-ын USA Today сонин, Америкийн телевизын Good Morning America шоу 2006 онд Ертөнцийн 7 гайхамшигийн жагсаалтад оруулжээ.14 дүгээр Далай ламыг төлөөлүүлсэн хувцас бүхий сүг бүхий өрөөтэй. Хийдийн үүдийг Цаст уулын цагаан барс манаж буй.
Түвдүүдийн сүм, хийдийг барих газрыг сонгодог аргыг харуулсан нэгэн нууцмал зургийг хөшигний ард байхыг олж зургийг нь авч билээ. Хийдүүдийн газрын байршил өөр хоорондоо уялдаатай, тэнгэр, газартайгаа нягт барилдлагаатай бололтой шүү. Монголчууд Тэнгэр эцэг, Дэлхий ээж гэдэг. Түвдэд ч ялгаа алга. Харин нь ч хот байгуулалалтын зарчим нь байгаль дэлхий, хүмүүний хоорондын шүтэлцээг бодолцсон шиг санагдав.
Монголд уснаасаа хол, хад чулуун дунд оршин байдаг нэгэн сум санаанд орлоо. Би шөнө дунд очоод хоноглоод өглөө нь босоод гайхаж “Яаж яваад ийм газар сум бий болчихдог байнаа” гэж дуу алдснаа санаж байна. Хариулт нь маш энгийн байж билээ. Сум байгуулах үүрэг даалгавар авсан тэр үеийн дарга морин дээрээ нойрмоглож яваад Төрийн тамгыг тэнд унагаасан гэнээ. Тамга энд уначихлаа. Сум байгуул гэсэн бололтой юм. Нэрийг нь хэлээд яах вэ ямарч буруугүй монголчуудаа гомдоочихно.
Сүлд гэдэг нь эртний монголчуудын Зүлдэ гэдэг үгнээс улбаатай
Кайлас уул руу явах Хилийн цэргийн зөвшөөрөл хүлээсэн 2 хоног бидэнд сайнаар эргэв. Өндөр газарт шууд очиход толгой хүндэрч өвдөнө. Ялангуяа эрэгтэй хүүхэд их мэдрэмтгий тул хэвтэрт орох явдал бий. Савтай Хүчилтөрөгчийг бага багаар хэрэглэж биеэ дасгадаг. Энэ зуур Жоканг хийдээр орлоо.Энэ хийдийг Соронзон Гомбо хаан 639 онд байгуулжээ. Түвдэд бүддийн шашныг нэвтрүүлсэн, түвд үсэг зохоисон ач буянтай хаан аж. Хийд тэр чигээрээ бүддийн шашны түүх байлаа. Үе үеийн хувилгаадуудын шуумал дүртэй. Бараг 800-аад байдаг гэсэн. Ихэнх нь нийтэд хаалттай юм. Монголын их хаадуудтай холбоо тогтоож байсан Пагва лам болон, Чингис, Өгөөдэй хаантай холбоо тогтоож байсан лам нарын шуумал дүрийг олоод хэрэндээ сэмхэн зургийг нь авч билээ. Маргааш өглөө нь авсан зургуудаа шалгаж байтал дээрх зургууд маань гэрэл зургийн аппаратад байсангүй. Ахин дахин шалгав. Яах ч аргагүй 3 зураг авсан гэдэг нь авсан зургуудын "тоолол"-д тэмдэглэгджээ. Гэвч зураг нь алга. Бүр ядаж хоосон харанхуй кадр ч алга. Зөвхөн зургийн тоололд 3 кадр сох дутлаа. Харамсахын дээдээр харамсч гайхахын дээдээр гайхав. Монголын их хаадын түүхтэй холбоотой лам нарын зургийг авч чадсангүй. Болдоггүй ч байж магад.
Хийдийн орой дээр Хар туг бий. Дорнод аймагт Тугийн сүм гэж байсан юм. Тэр сүмд ажил хийж явсан нэгэн ахмад надад тугийн сүмийн талаар дуртатгалаа гар бичмэлээр ирүүлж билээ. Би түүнийг нь чухалчлан үзэж товхимол болгон хэвлүүлээд хүргүүлэхдээ цөөн хэдийг өөртөө үлдээсэн юм.Тэрхүү ахмадын хэлснээр Сүлд гэдэг нь эртний монголчуудын Зүлдэ гэдэг үгнээс улбаатай гэнэ. Зүлдэ гэдэг нь хонины толгой, зүрх, уушиг, багалзуурын хэлхээг хэлдэг байж. Амь орших, сүнс орших хэсэг гэж үзэж байсан бололтой. Чингисийн хар сүлд тэрхүү сүмд байж байгаад урагш Өвөр Монгол руу алдагдаад хожим нь Бээжин рүү явсан гэдэг. Өвөр Монголчууд хожим нь Бээжингээс нэхэл дагал болоход мөн л цааш Хятадын баруун тийш сураг нь гараад алдарсан гэдэг.Юутай ч өнөөдөр Улсын музейд хадгалагдан байгаа Сүлдтэй хэлбэр, дизайны хувьд ижилхэн Сүлдийг Жоканг сүмийн оройд заларсан байхыг харав.
Азийн хүн амын 85 хувь нь Түвдийн өндөрлөгийн усны эргэлтээс хамааралтай
Түвд. Энэ үгийг сонсонгуут хүмүүсийн нүдэнд Далай лам харагддаг байх. Тэглээ гээд буруу юм юу байхэв. Гэвч Түвдийг жаахан өөр өнцөгөөр харах гэж оролдьё. Газар зүйн хувьд Түвдийн өндөрлөг онцгой чухал ач холбогдолтой юм. 2,5 сая хавтгай дөрвөлжин км энэхүү нутгийг "дэлхийн дээвэр" гэдэг юм билээ. Тэнд Хятадын цөмийн болон пуужингийн томоохон баазууд байдаг. Бүдүүлэг надад дээвэр дээрээс буудахад амар байх гэж бодогдов.
Дэлхийг хүмүүс хоёр туйлтай гэж боддог. Өмнөд туйл -Антарктид, хойт туйл -Хойт мөсөн далай. Өмнөд болоод хойт туйлын мөс хайлвал юу болохыг төсөөлөхөд бэрх. Энэ талаар Холивуд гуай нүдэнд харагдтал кино хийж буй. Тэгвэл Түвдийн өндөрлөг бол дэлхийн гуравдахь туйл юм. Тэнд хэдэн арван мянган мөсөн гол, мөнх цас, мөс бий. Түвдийн өндөрлөг бол дэлхийн усны цамхаг юм. Тэндээс дэлхийн 10 том гол мөрөн эх авдаг. Судалгаагаар Азийн хүн амын 85 хувь нь Түвдийн өндөрлөгийн усны эргэлтээс хамааралтай юм.
Түвдийн өндөрлөгт тариа будаа ургахгүй. Тиймээс Түвдчүүдийн 40 хувь нь морь, хонь, сарлагаа маллаж нүүдэлчин амьдралтай хэвээр байгаа. Нүүдэлчдийн иргэншилд олон нийтлэг зүйл байдагыг тэндээс харж болно. Өөрийгөө танихын тулд бусдыг тэр дотор Түвдийг сонирхож үзвэл сонин санагдсан шүү.
Манай тусгаар тогтнолыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн анхны улс нь Түвд
Лхас. 500 мянган хүн амтай. 70 хувь нь түвдүүд, бусад нь хан болон бусад үндэстэн. Хот нь зам, барилга, гүүр, хот зохион байгуулалтын хувьд цэвэрхэн, орчин үеийн санагдсан.
Хот дотор сэтэртэй хонь явж байх нь энүүхэнд. Лхасаас Кайлас уул хүртэл 1000 гаруй км. Машин хөлслөв. Цаг давчуу тул их л хурдтай довтолгох юм бодож билээ. Гэвч замд гарсан хойноо хурдлах бололцоогүйг ойлгож билээ. Зам дээр үе үе шалгах цэгүүд тааралдана. Нэг цэгээс нөгөө цэг хүртэл тодорхой цаг зарцуулсан байхыг шаарддаг нь сайхан санагдав. Жолооч маань хурдттай явж явж дараачийн цэгт ойртохоор цагаа хүлээгээд зогсчихдог байлаа. Цагаасаа өмнө очвол торгуультай юм.
Зам зуур хулангийн сүрэг тааралдана. "Их Монгол элс" маань яаж яваад энд нүүгээд ирчихвээ гэж бодогдох үе байв. Лхасаас баруун тийш явах тусам хөгжил алслагдаж байгааг мэдэрнэ. Намайг аялж явахад засмал зам бүрэн баригдаж дуусаагүй байлаа. Уулын зам учир ус зайлуулах суваг нь замын хоёр талаар онгорхой нүх мэт. Нойрмоглож яваад нүх рүү унасан пад падтай таарч явлаа. Түвдийн өндөрлөгт давхиж явахдаа "яаж яваад бидний монголчууд Түвдтэй амин холбоотой болсон юм болоо" гэсэн бодол толгойноос гарахгүй байж билээ.
1911 онд 8 дугаар Богд тэргүүтэй монголчууд Монголыг тусгаар улс хэмээн зарлахад манай тусгаар тогтнолыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн анхны улс нь Түвд байж билээ. Үүнийг дипломатын ухаанд "Kin syndrome" буюу "Садан төрлийн синдром" гэдэг юм байна лээ.
Кайлас уул хүмүүн төрөлхтөнд ямарваа нэгэн аюулыг анхааруулсан байгалийн пирамид юм
Кайлас. Санскрит хэлээр Болор тунгалаг гэсэн үг. Түүний өндрийн хэмжээ далайн түвшнээс 6666 метр. Кайлас уулнаас Хойт туйл хүртэл 6666м. Кайлас уулнаас хойт туйл руу дамнуулж шугам татвал тэрхүү шугам дээр Мексикийн пирамид байдаг гэнэ. "6" муу тоо. "66" их муу тоо. "666" маш муу тоо. "6666" үүнээс илүү муу гэж байхгүй хэмээнэ. Хүний биет шүглэсэн чөтгөрийг 6 гэсэн тоогоор төлөөлүүлдэг явдал орон оронд байдаг байна. Кайлас уул хүмүүн төрөлхтөнд ямарваа нэгэн аюулыг анхааруулсан байгалийн пирамид юм. Энерги дэргэд нь мэдрэгдэнэ.
Кайлас Уулын яг оройд гарч үзсэн хүн байхгүй бололтой юм. 2001 онд Хятадын Засгийн газар Испанийн уулчдад дээр нь гарах зөвшөөрөл өгсөн боловч олон түмний дургүйцэлтэй тулгарч ер нь энэ уулын дээр гарахыг нэг мөсөн хоригложээ. Уулыг гадуур, дотуур гороолдог. Ихэнх хүмүүс гадуур нь гороолдог. Нэлээд гэгээрвэл дотуур гороолох бололцоотой болдог байхаа. Гороолох замын урт 53 км. Өгсөж уруудах графикийг хавсаргав. Ихэнх хүмүүс замдаа хоноглодог. Нэлээд бэлтгэл сайтай хүмүүс 15 цагт гороолж чадна гэжээ. Бид 19 цаг царцуулсан. Бэлтгэл сайнгүй байсных бизээ.
Том бэрхшээл бол Өндрийн өвчин. Өндөрт хүчилтөрөгч бага байдаг гэж хүмүүс боддог. Уул нь агаарт хүчилтөрөгчийн агуулга 21 хувь байдаг ба энэ агуулга дэлхийн гадаргаас барагцаалбал 21 км дээш өөрчлөгдөхгүй л дээ. Гэхдээ өндөрт даралт бага байдаг тул биднийг амьсгалж байхад хүчилтөрөгч цусанд бага орж, харин нүүрстөрөгчийн дан исэл илүүтэй цусанд орсноос хордож өндрийн өвчин тусдаг. Үүнийг бид хүчилтөрөгч өндөр ууланд бага байдаг хэмээн ярина. Гороо хийх хүмүүст энэ мэдрэмж заавал учирна. Ер нь өндрийн өвчин жирийн хүний хувьд 2500 метрээс эхэлдэг гэнэ билээ.
Өндрийн өвчнөөс гадна биеийн бэлтгэл бас хэрэгтэй байхаа. Гороолох явцад 5700 метрийн өндөрт гарах хэрэг болно. Энергийн зарцуулалт өндөр. 4000 метрээс дээш өндөрт 100 метр алхах нь энергийн хувьд тал дээр 4 км алхсантай тэнцэнэ.
Түвдүүдийн 90 хувь нь бүддийн шашинтай, 10 хувь нь БӨӨН шүтлэгтэй
Дэлхийн том гурван шашин үүссэн цаг үеийг хэрвээ буруу санаагүй бол хэльюү. Бүддийн шашин манай эриний өмнөх 6 дугаар зуунд бий болсон гэдэг. Гаутама Бүддаг үндэслэгч хэмээнэ. Түүнээс даруй 500-600 жилийн дараа Христийн шашин бий болж. Ертөнцийн эзэн Исүс тэр үед цовдлуулсан бололтой юм. Он цагийн дэлхийн тоолол Христос заларсантай холбоотой билээ. Христийн шашнаас хойш 500-600 жилийн дараа Исламын шашин бий болж. Зөнч гэгээн Мухамед ертөнцөд заларсан гэнэ. Өнөөгийн ертөнцийг энэ гурван том шашингүйгээр төсөөлөхийн аргагүй.
Тэгвэл тэднээс хавьгүй урт настай нэгэн шашин байдаг аж. Түүний нэр БӨӨН шашин. Үүсэл гаралыг хөөвөл 18000 жил гэнэ. Үндэслэгч нь Тонба Шинраб. Түүний сэрэг дүр монголчуудад танил байж магад. Тонба нь олон олон бүдда бурханаас хавьгүй өмнө байсан бурхан болж таарна. Түвдүүд нэг л шашинтай гэж бид боддог. Үгүй юм билээ. Түвдүүдийн 90 хувь нь бүддийн шашинтай, 10 хувь нь БӨӨН шүтлэгтэй. Түвд хоёр шашинтай гэх яриа байна. БӨӨН шашныг Бүддийн шашнаас өөр гэж үздэг явдал бий. Жаахан гүйнзгийрүүлээд харвал Энэтхэгт үүссэн бүддийн шашин Гималайн нуруун дээгүүр давж ирэх бололцоогүй тул Персээр дамжин Түвдэд манай эриний 6-7 дугаар зуунд орж ирээд БӨӨН шашныг баахан шахсан бололтой юм. Тэр үед Ландрам хааны үед Түвдийн эзэнт гүрэн задралд оржээ. Монголд "ландрам" гэдэг хараал үг бий. Задарсан, бутарсан, бүтэлгүй зүйлийг ландрам гэж манай настайчууд одоо ч хараана даа.
Бөөн шашин гэж харьцангуй саяхнаас л ярьж байгаа даа. Шашин ч юмуу, Бөө Тэнгэр сүсэг ч юм уу аяандаа шинжлэх ухаанд тодрох биз. Бөөн суврагууд одоо ч Афганистан, Иранд байдаг гэсэн. Бөөн шашныг 1990 он хүрч байж бүддийн шашны нэг хэсэг гэж үзэх аядаж байгаа юм. Зөв үү, буруу юу бүү мэдээ.
Юутай ч манай оюун санааны төөрөгдлийг засахад хэрэгтэй судалмаар эд байсан гэдгийг л хэлэх байна.
Бөөн сүсэгтэн Кайлас уулсыг 9 хас "дээр дээрээсээ давхаралдан бий болгосон" гэж үздэг. Гороолохдоо цагийн зүүний эсрэг. Өөрөөр хэлбэл дэлхийн эргэлтийн дагуу юм. Кайлас уулыг хоёр талаас нь эсрэг эсрэг урсгалаар яг л хүний гений мушгираа шиг гороолох нь огторгуйн энергийг хүний дотор бий болгож, ингэснээрээ огторгуйд ч хүмүүн өөрийн ашиг тусаа илгээж байгаа хэрэг билээ.
Тангуд улстай дайтсныг олон хүмүүс Түвдүүдтэй тулалдаж байсан гэж бодсон байна
Түвдийг орчин цагийн монголчууд 1945 онд хийгдсэн "Цогт тайж" киногоор төсөөлдөг. Кино бол кино. Уран сайхны хэтрүүлэгтэй. Түүхийн гуйвуулгатай ч гэж хэлж болно. Гэхдээ мэр сэр алдаг оног мэдээ байнаа байна.
Бүддийн шашин дотроо олон чиглэлтэй. Одоо цагт Гэлэгва буюу Шар малгайтнууд давамгайлж буй. Манайхан бүддийн шашныг "шарын шашин" гэж нэрийдэнэ. Шашин муухай гэсэн коммунизмын үзэл суртлын хордлого тайлагдаж дуусаагүй тул шар муухай, улаан сайхан гэж бодоод байдаг байж магад. Түвд, Монгол, Бутан гээд олон оронд тархсан бүддийн шашны урсгалыг барууны эрдэмтэд хэрхэн авч үздэг тухай зургийг хавсаргав. Нянма, Кагью, Сахьяа, Жонон нь "улаан малгайтнууд".
Гүн ухааныхаа хувьд 80 хувь нь адилхан. Нэр томьёо, тайлбарлах аргаараа нэлээд зөрдөг бололтой юм. Тиймээс шар малгайтан болон улаан малгайтан (заримдаа хар малгайтан гэдэг) бүгд л бүддийн шашинтан болой. Монгол бүддизм бас ч үгүй ялгаатай гэж боддог. Ямар ялгаатай вэ гэдэг талаар хожим нэг бичих бололцоо олдох бизээ.
1206 он гэхэд Түвдүүд анхнаасаа монголчуудад дагаар орсон тул Чингис хаан Түвд рүү довтлоогүй гэнэ. Тангуд улстай дайтсныг олон хүмүүс түвдүүдтэй тулалдаж байсан гэж бодсон шиг байгаа юм. Энэ талаар барууны болон бусад түвд судлаачид санал нэгдээд байгаа юм байна. Чингис хааны ач, Өгөөдэй хааны хоёрдахь хүү, Гүюг хааны дүү Годан ноён 1240 онд Доорд Дархан тэргүүтэй гурван түмэн цэрэг Түвдэд илгээж довтолсон тухай түүхэнд бичигджээ. Өөртөө дагаар нэгэнт орсон Түвдэд яагаад довтлох хэрэг гарав гэдэг талаар түүхчид хариу олоогүй байна. 14 дүгээр зуун хүртэл Түвдүүд Их Монгол улсын харьяанд байж байгаад Хубилай хааны Юань гүрэнд хамаарч дараа нь задрах үед Түвд монголчуудаас тусгаар болсон гэнэ.
Хүний хүнээр түүхээ бичүүлээд байвал хол явахгүй нь ойлгомжтой
Хантингтон дэлхийн өнөө цагийн зөрчлийг иргэншил хоорондын мөргөлдөөн хэмээдэг билээ. Гол гол томоохон иргэншлүүдийг тодорхойлсон газрын зураг ч зураад амжсан. Тэрхүү зураг дээр бүддизм нэрийн дор Монгол, Түвд нэг иргэншилд хамаардаг. Тохиолдлын биш байхаа. Энэ талаар манайхан өөрсдөө судалгаа хийх учиртай юм. Хүний хүнээр түүхээ бичүүлээд байвал хол явахгүй нь ойлгомжтой. Би хувьдаа "Монгол иргэншил" гэж бий хэмээн ярьж буй. Тэр иргэншилд түвдүүд мөн хамаарна. Түвдүүд Их Монгол улсын нэг хэсэг байсан бөгөөд 14 дүгээр зуун хүрч Хубилай хааны Юань гүрэн задрахад биеэ даасан. Түвдэд бүддийн шашны урсгалууд өөр хоорондоо үзэлцэхэд Ойрд Монголын Гүш хаан улаан малгайтнуудыг дарж байж.
Монгол, Түвд "бүддизм" нэртэй нэг иргэншилд хамрагдах үндэс нь эртнээс бизээ. 15 дугаар зуунд Вьетнамд монголын морьтнууд хүрч байсан ба тэр үед вьетнамчууд монголчуудыг "Бүддийн дээрэмчид" гэж нэрлэн түүхэн бичлэгтээ үлдээсэн гэнэ.Кайлас уулыг гороолох гэсэн биш, түүхийн ээдрээтэй баахан асуудлыг хөндлөө. Шинээр асуудлыг харах өнцөг өгөх гэж бодсон юмаа. Гэвч үүнийг ФБ-ээр хийх ёсгүй л байх л даа. Сүмбэр уулыг гороолох явцад хэсэг түвд хүмүүс бөөгнөрөн амс хийхийг хараад дөхөж очиж билээ. Тэд арвай гурилаар замбага зуураад надад сарвайлаа. Данхнаасаа хар цай хийж өгөв. Би эртний монголчуудтайгаа л уулзалдах шиг болсон.
Түвд дотоод бясалгал руугаа гүнзгий нэвтэрчээ. Монголчууд бид гадаад талруугаа, материаллаг зүйл рүү илүү нэвтэрч дээ янз нь. Хэн нь зөв гэдгийг хэлэхийн аргагүй. Сэтгэлээ захирдаг, эд юмсанд шуналгүй байвал Монгол иргэншлийн шинж улам тодрох юм шиг санагдсан шүү. Түвд хүний нүдэнд ядарсан зовсон шинж тэмдэгийг олж хараагүй. Харинч тэд нэг л жаргалтай. Материаллаг зүйлд хэт умбавал бид жаргалыг бас олж чадахгүй байх. Ямар ч байсан бид Монгол иргэншлийн нүүдэлчин хүмүүс.
Улаанбаатарт буулаа. Нэг өдөр Германы Элчин Сайдын Яамнаас утасдаж байна. "Таныг Кайлас ууланд явсан гэж сонслоо. Багын бүх гишүүдтэй чинь нэг орой сууж зоог барья гэлээ. Том орны элчин сайд хүсч байхад яаж татгалзах билээ дээ. Товлосон өдөр багаараа очлоо. Тэнд Германы элчин сайдаас гадна Франц, Энэтхэгийн элчин сайд мөн олон хүмүүс иржээ. Замын сонингоо ярьж өглөө. Соёл иргэншлийг углуургаар нь ойлгодог хүмүүстэй хөөрөлдөх сайхан байж билээ.Үүгээр Кайлас ууланд гороолсон тэмдэглэлээ төгсгөе.Сонирхсон бүх хүмүүст баярлалаа.
Хожмоо Бумбын орноор явсан тухай бас бичьюү хэмээн бодож байгаа. Удахгүй Чанчун бумбад их Хааны илгээсэн захидлыг орчуулж хүргэх болноо.
Сэтгэгдэл0
... Бээжин хужаа М Энхсайхан , … түүхч хэмээн өөрийгөө цоллон холын бодолгүй сэтгэгчдийн бүлэгт багтан netийн эргэн тойрон дахь хог новшийг цуглуулан өөрийгөө ихэд эрдэмтэй болгож харагдуулахыг хүсэгч нэгэн гэдгээ илчилсэн молхи хужаа этгээд . ... Удахгүй устаж мөхөх ардчилсан хужаа луйварчид урвагчдын төлөөллийн гишүүн. ... Юу тарина , түүнийгээ хураана . ... 1996 - 2000 онуудад Ардчилсан хужаанууд Монголын эдийн засгийг хөмөрч , санхүү эдийн засгийн системийг туйлдуулан Хятадын эдийн засгийн түүхий эд бэлтгэн нийлүүүлгч болгон доройтуулсан Монголыг хорлосон ялт этгээд . ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. ...
... Монгол улс 1996 - 2000 онуудын ардчилсан хужаа луйварчид урвагчдын улс төр, эдийн засгийн цөлмөлт устгалыг давах гэж , тэдэнд хагас хулгайлж цөлмүүлэн байж , арай гэж нөхцөл байдлыг 2008 он дуустал зүтгэн байж тогтворжуулсан . Одоо 2014 оны эхний хагас жилд гэхэд багаар бодоход 5 тэрбүм гаруй $ ын өрөнд орж Монгол банк , улсын төсвийн бүх санхүү нь хоосорсон улс орон тэнхрэхийн тулд хичнээн цаг хугацаа, хөрөнгө хүч зарцуулах вэ. ??? ... Дээр нь аюулгүйн бодлого алдагдаж ардчилсан хужаа луйварчидын урвасан бодлогод тулгуурлан Хятадуудын хорлох нь хэрээс хэтэрлээ. Хятадуудын үйлдвэр баригдаж , Хятадуудын хөрөнгө оруулалт нэртэй дээрэмдлэг Монголын газар нутгыг бохирлож , Монголчуудыг цөлмөж байна. ... Хан Тэнгэрийн хилэнд Ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. ... Юу тарина түүнийгээ хураана . ...
Umhii ugt zolig min chi ooroo chuham hen boldoo.Yum umshij oilgohgui bol buu demii dongosood bai.Enhsaihan ii en tend ul hureh baij iluu hoshuu, hov jiveer hoollodog usan tarhitai moson dotortoi umbuu yu chi.
ene zorig gej nuhur medrel gatsaa ve? Mongol hun buriig erliiz hujaagaar n duudaad hoorond n alatsuulah geed bgaa sanaatai yu? chi ooroo jinhene hujaa bn da
... Үнэн үг хэлсэн хүнд хүн өшөөтэй , үхэр унасан хүнд нохой өшөөтэй . ... Монголчуудын минь зүйр цэцэн үг ямар их гүн утгатай вэ. !!! ...
... Энгийнээр харахад зөв мэт байвч үгэн дотор гай шургуулж, үзэл дотор харийн бурангуй ёсны үнэр үнэртүүлж , ... хагалан бутаргах хорон санаа хээвнэг хэлж байгаа нь хужаа муур багш Баобаарын орыг залгаж олон түмнийг минь өөр өнцгөөс мунхруулах гэж оролдож байгаа өчүүхэн бэртэгчин этгээд байна. … Эцэг эхээ үзэн яд гэж хэлж байгааг нь бодвол харгис Гитлерийн сургаалаас бага сага уншаад үүнийгээ номлол болгох гэж оролдож байгааг нь харахад үл бүтэх явуургүй амьтан гэдэг нь илт байна. Монголчуудын гэрийн хүмүүжлийн дэг ёс хэдийгээр одоо ихэд алдагдсан боловч ор тас үгүй болоогүй байна . 2010 аад онд 15 - 18 насны хүүхдүүдэд явуулсан санал асуулгаар эцэг эхээ, эмээ өвөөгөө хамгаас илүү хайрладаг гэсэн хүүхдүүд дийлэнхи олонхи , ер нь бол бүгдээрээ байсан . Хайр бол аливаа сайн сайхан бүгдийн эхлэл байдаг. Эцэг эхээ хайрлаж байгаа бол эх орноо хайрлана гэсэн үг . Эх орноо хайрлаж байгаа бол элгэн саднаа хайрлах болно. … Хайрлах зүйл байгаа бол хамгаалах сэтгэл байна гэсэн үг . Мөнгөнөөс өөр юуг ч хайрладаггүй хүн амтай улс орон бол их далайд аажмаар живж сөнөж байгаа хөлөг онгоц л гэсэн үг . ... Хөдөө газар олонтаа амьдарч ан хийж явахдаа малчин Монголчуудынхаа сэвтээгүй сайхан сэтгэлийг дотроо хайрлан тэдэнд чадах ядахаараа тус хийж хүнд хэцүү амьдралд нь нэмэр болох сэтгэлийг өвөрлөсөн нэгэн би байна . ... Хүйтэн сэтгэлтэй хот газрын цэмцгэр соёлтой хэмээх дотроо хог новшоор дүүрсэн бэртэгчингүүдээс хөдөө газрын Монгол малчид минь халуун зүрх сэтгэлтэй , эвдэгдээгүй зөвт амьдралтай эрүүл ертөнц гэдгийг нэлээд олон газар явж юм үзэж , нүд тайлсан эрдэм номын мөр хөөсөн хүмүүс сайн мэддэг юм. ... Өнөөгийн цаг үед Шарын шашны бүдүүлэг соёл дээр нь Хятад маягийн бохир заваан амьдралын урсгалд хөл алдан живэгсэд хөдөө, хотгүй шүлс цэрээ замбараагүй хаяж , хаа сайгүй бие засаж , хогоор бузарлаж , хаа дуртай газраа олноороо бөөгнөрөн архи , хятад спиртээ ууж согтууран хөлчүүрэн байхад нийгмийн амгалан байдлыг хамгаалах үүрэгтэй Ардчилсан хонгио тэврэгч Тэмүүжингийн шинээр бүрдүүлсэн цагдаанууд нүд балай, чих дүлий алхаж , Ардчилсан хужаануудын хууль бус төр нь эрүүгийн гэмт хэрэгтнүүдийг хаацайлан, хар тамхичдыг цаагуураа ивээж , алив бурангуй ёсыг далдуур өөгшүүлэн архидан согтуурах , бузар булайг сурталчилсан ном хэвлэж учир мэдэхгүй хүүхдүүдэд тарааж уншуулж байхад Монголын нийгэм ямар байх ёстой юм бэ ? ... гэж өөрсдийгөө ухаантан хэмээн цоллосон цаасан дээрхи гэрчилгээтэй мэргэд хэмээгчдээс асууж байна. ... Харин ч энэ зэрэгтэй байгаа нь их юм гэж би өөрөө хариулах болно. ... Монголын боловсролын салбарыг зориудаар мухардалд оруулсан ардчилсан хужаа этгээдүүдийн Хятад газар хийлгэсэн чанар муутай , эрүүл ахуйд тэнцэхгүй сурагчийн дүрэмт хувцсыг аваад хүүхэддээ өмсүүлж байхдаа Ардчилсан хужаа ёсны дагуу Хятадуудад боолчлогдсон гэдгээ та нар ойлгох ёстой байсан юм . !!! … Би Монголчууддаа хайрладаг , тэр тусмаа Монгол малчидаа бүр ч илүүтэй хайрладаг . ... Өөрсдөө бузар санаагаараа хорлоод эцэст нь өөрсдөө даапаалаад суух нь ардчилсан хужаа луйварчид урвагчидийн төрөлх хорон мөн чанар гэдгийг сайн ойлгож авах боломж энэ мэт сүүлийн үед олонтаа гарч байгаа гэдгийг мэдэж , зөвөөс бурууг нь ялгах Монгол ухаан та бүхэнд байгаа гэдэгт би итгэж байна. байна. !!! … Шарилжнаас шарилжны үр л ургана , ... Моносноос мойл л ургана . ... Муугаас муу л зүйл гарна , ... Сайн сэтгэлтэнгээс сайн үйлс цэцэглэнэ . ... Ардчилсан хужаануудын төр нуран унаж, … Хөх тамгат Монголчуудын Ардын Төр тогтсон цаг үед Монголчуудын бурангуй зан суртахуун бүхий хүмүүжил эрс өөрчлөгдөж , зөвт шударга амьдралын үндэс нь эргэн батжин тогтох болно. ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
ene Zorigt gej hen in ch medegdehgui lalar bnaa,herew chmg olj medwel haa taarsan gazar chin nam zohih um shuu..
... Намайг Мөнх Тэнгэр Эцгийн минь илгээсэн хүмүүүн бусын хүчирхэг нэгэн хамгаалдаг . Чи Хан Тэнгэрийн хилэнгээс айхгүй их зоригтой хүн байна. Гэхдээ тун удахгүй чи юу гэдгийг ойлгох болно. !!! ... Тэр үед ... ???
Batzorig geed soliotoi nohor mon l bna Jenco giin zahialgaar hiisen nevtruulegeer geo tuuhch geed balaitaad bsan gar chi Enkhsaihanii bichlegiig oilgoh hurtelee udah blgui dee
Сонирхолтой аялал болжээ. Түвдүүд бидний хувьд сонирхож судлаж үзэх хэрэгтэй улсын нэг гэж би боддог.
Mash sonirholtoi temdeglel bna
Saihan aylah boljee.
dendyy saihan aylal boljee!bid negniihee aylaliin temdegleliig ene met olj ynsij baioh asan?gaihaltai saihan boloh helbereer olj yzsen harsanaa saihan temdeglesen bna,tand bayarlalaa!Tebd ylas ryy yabsan hed heden setgyylch photo zyragchingyyd baisan ted maani bichsen zyileeree Enhsaihanaas arai l dytyy sanagdlaa!ingeheer hynii sonirhol ylas yndestenee gesen toriin ajil hiideg hiij yabsan hynii ylger dyyrial bolob yyd aa!ene ydaagiin setgegdel mas saihan gereltei tyngalag bodol teryyllee!!dahin bayar hyrgye!Hereb ee!ta nar ene bichseng syymjilej baigaa bol eersdeen yabaad bicheed yz!!!!daraa ni oilgoh bolno!bid bye byenee oilgoj amidraya!
Түвд бол судлагдахуун мөн. гэхдээ бид нэг гарвал үүсэлтэй нь юу л бол. Харин тэр Чанчун бумбатай Чингэс хааны харилцсан захидлыг бодитой орчуулж нийтэлбэл сонин зүйл мөн. Гэхдээ тэр захидал гэдэг нь бодит уу үгүй юу гэдэг нь гол асуудалдаа.
Гарал үүсэл нэг гээгүй байна. Шашин соёлын тухай найна, их мэдэгч ээ
ter zahiag olj tailbal mongol Ulsiin maani negeehen tuuh bas bidend oilgomjtoi boloh biz ee, amjilt husie!
Түвд Тангад хоёр нэг төрөл үндэстэн.Ганцхан Тангадууд алга болж Түвд лам нар үлдсэн.Дээр нь Монгол Алтай овгийн үндэстэн бол Тэмбүүг Монголд авчрагчид Түвд-Хань овгийнх.Эртнээсээ Тангад Түвдүүд Монголчуудын цусыг сорж ирсэн нь одоо ч хэвээр байгаа.Эзэнт гүрний алт эрдэнэс Түвд рүү зөөгдсөөр оронд нь Монгол тэмбүүтэй хэрмэл лам,хэнд ч хэрэггүй гэгээнтэн,мяндагтан авч үгээгүй ядуу,өвчин зовлонд баригдсан цөөхөн хэдэн ард түмэнтэй болж үлдсэн.Төвдийн өндөрлөгт Монголчууд анх Халх Ойрдоороо хядалцаагүй гэж үү.Яг одоо Түвдүүд Азийн хоёр их соёл Энэтхэг Хятад хоёрыг мөргөлдүүлж болоогүй дээр нь СНН-ийн камерын өмнө нүүрэндээ будаг нялчихаад уйлалддаг жүжиг авир нь хэвээрээ байгаа.Ажил хийж амьдардаг Түвд Баруунд гэхэд байдаггүйгийн учрыг хараал ерөөлөөс нь айж жижгэрдэг Монгол нэрийг ичихгүй зүүн Түвдүүдтэй төрөлсдөг өт хорхойнууд ойлгосон нь дээр.Түвд бичиг Монгол биш Түвд номыг Монголчууд ойлгодоггүй.Чинхайд үлдсэн Дээд Монголчуудын алга дарам бэлчээрийг харин Хань үндэстний тариачин биш Төвд малчид хараал хийнэ гэж хэлээд л авч дээрэмдсээр тэднийг устгаж дуусч байгаа нь эртий биш одоогийн үнэн.Түвдэд Цагаан Монгол айлд тэбүүрсэн Түвд гуйлгачин дураараа орж суун зарцалдаг ёс журам Дэлхийд өөр хаана ч үгүй.Монголчууд Түвдүүдэд мөргөж мөлхөх үндэстэн биш.
Түвд МОНГОЛ 1 гаралтай гэж хятадууд л боддог байх...МОНГОЛЧУУД 1 үе Түвдийг эзлэн харьяалалдаа оруулсан нь үнэн боловч угаасаа бичиг,соёл,хэл гээд шал 2 үндэстэн харин бид ХЯТАД гэгч 1 дайсантай нь БОДИТ ҮНЭН.
tangad bol tvbdiin neg torol vndesten l dee, tvbdvvd bol mongolchuudtai adilhan nvvdelchid uchir kazakuud shig olshirsonoos uulanaasaa buuj hoh nuuriin mongolchuudiig shahaj gazar nutagig abch bas uusgaj bna, yg iim ybdal 1850-1919 on kazakuud zvvngariin nutag byui shinjan-uigart irj altai nuruu ongortol baruun mongolchuudiig shahaj hooj alj hyadsan daa? bid bvgd nvvdelchid uchir maliin belcheer gazaraas bolj vrgelj temtseldej bsan.. gol bid ylagdsan daa ene temtseld, uchir ni aguu zvvngariin haant uls unaj ard tvmen ustagdsan, hoshuudiin hant ulsiig manjuud diilj tvbd dehi ontsgoi erhiig vgui hiij hoshuudiin hvn amiig buddiin shashinii amigui albat bologson ni bideniig ene temtseld ylagdhad nemer bolsondoo??ene 2 bvs nutagt bid hvchgui bolj bid aguu vndesten bish buurai jijig vndesten bolson..
bayarlalaa
Зарим нь сэтгэгдэл бичихдээ гарынхаа vсийг би мангуу гээд нэг их том зурах юмдаа
Saihan zuil bichjee!
Төвд соёл шашин үнэхээр сайхан. Уламжлалт Монгол Төвд хоёр уг нь хүйн холбоотой гэмээр. Дэлхий дахин Төвдийг түүх соёлоо авч үлдэж чадсан гээд их сонирхдог хүндэлдэг харин Монголыг огт тоодоггүй. Орос кирил үсэгтэй улсыг хэн тоохов дэ ккк
Bi amerikt amidarj bsn.bi mongol hun,oros hitad shaal oor geel hichneen hellee ch idej bga hool,unshij nom ni hitad oros bolood bdg.kirill usegtei nom, interneter kirill usegtei mongol site hereglehees ichdeg bolson shu.yaltchgui orostoi adil bichig heregleed bga bolhoor ta nar orosiin hariya l bn shd gedeg.yum meddeg ni yahav tanai undesnii bichig chni oor bizde gedeg yum
Би Жапанд сурч бсн. Бас л хүмүүсээс ичээд Монгол бичгээр бичдэг бсн кккк манай монголчууд үнэхээр ичих булчихайгүй болсон улс. Ичдэг бсн бол аль хэдийн Монгол бичигтээ орсон бхгүй юү:)
Yxsen baasnaasaa ichdeg bna aa umxii yneree arilgaj chadxgyi xebtej yun xachin yum yaridag mal be...krilleer bichixeer yadag yum durgyi xyreed bgaa bol ter tybddee ochood um maani badmi xum geed soliorood yabaxgyi yu daa chi maanag krill ysegnii buyanaar udii zeregtei ter bolovson xujaa ulsad amidarch bgaa bus uu
Deer bgaa mal bas chi tegbel tybd geed xeleed yzexgyi yu tegexeer naad tsagaach xariin zulbasaga chamaig yu gej oilgox bol mal min chi bitgii ineed xyrgeed bai mgl xool geed chi ix bodoj byxel max l chanax blgyi tegbel chamaig byr dor yzex blgyi dee hehehe
202.21 geed bgaa mal ter tybddee ochood buyan arilchixna geed umxii ynertyyleed l yabaxgyi yu daa..mgl-end tend xirtei xadag modnoos uyad amaa ch ugaaxgyi shal umxii yumnuud ix yabdag yum chabaas tednii neg uruusun dugui l ingej xutsaj bgaa biz dee
та нар ингэж дэмийрч бхын оронд зүгээр сурах бичиг аваад монгол бичгээ сураач. үзэсгэлэнтэй төгс төгөлдөр бичиг шүү дэ. үнэхээр Монголыг дэлхий дахинд тоодоггүй нэг шалтгаан нь орос кирил шүү дэ. Монгол Оросын колоони улс гсн мэсэж өгдөг
orosiin kolonni bgaagyi geed ch yax yum bilee tegeed tybd ubur mgl-chuud shig l bx yostoi bsan yumuu...temee tuilaad tengert xyrexgyi ee gegcheer ene zeregtei yabaagaa ix yum gej bod ...tenegyyd neex tengeriin yum bodox yum zygeer l usand or umxii ynertyylchixeed l tom tom yarixaa bagasga...
saihan bichij arai iluu todorhoi tuuhiin soyoliin talaas ni bichvel zugeer yum uu denduu erunhii yum bichij
Zorig gedeg hun Sain bjee Demjij bna
Сайн байцгаана уу? Сонирхолтой, сонин л зүйл дууллаа. Түвд нь ч, тангад нь ч, бидний Монголчуудтай махан ч цусан ч төрлийн хэлхээ холбоо үгүй ч чандын чанддаа, өөрөөр хэлбээс "одоогийн хэлээр" илтгэвээс, цаад цаанаасаа нэгэн зүйлээр буюу энэ нь юм/бодь/, эд/хувь/ хийгээд бие/гал/ болж биет/мөн/ байж амь бөхтэй нэгэн цул явдал цогц үйл бий байгаад байдаг л хэмээн санагдаж төрдөг. Ийн хэлэх маань хий хөөрөөд оргүйгээс үүсэж гараад бүтчихсэн эд бишээ, өөрийн минь боловсрол, эрдэм, ном, тайлга хүрэх тэнхээ чадал хүрч барахгүй мөхөс мохоо хэдий ч чухмыг ухаарч сэхээрэх бясалгал оюу ухаанг энэхү энд хүргэж төрдөг минь яахын ч аргагүй яалт ч үгүй байдаг маань үнэн. Жич: Сонин.мн минь зураг хөрөг бүхий удаахыг нь хэзээ гаргахыг хараад л сууж болно шүү, хэхэхэ. Та бүхэндээ гялайлаа, сонин сайхан зүйл нийтэлсэнд.
оюу ухаан гээч энэхүү энд, суух болно
saihan l yum bizsen bna shu de, negniigee bitgii dairz davshildz baigaazdee, dzaahanz gesen urmiin ug heldz surmaar yumaa zarim hun!
САЙХАН МЭДЭЭЛЭЛ БАЙНА. МОНГОЛЧУУД БУСДЫГ НЭГНИЙГЭЭ ХҮНДЭЛЖ СУРЪЯА
ta buh aylalaa netgeed nom bolgooroi
Энхсайханыг АН-ын дарга болохыг үхтэл эсэргүүцэж яваад хожим их хуралд нэр дэвших тойргоосоо жийгдэж явлаа. Энхсайханыг хужаа хуухуугаар нь дуудаж явлаа. Гэхдээ л яс юман дээрээ Дорлигоогоос хавьгүй их юм уншсан, хавьгүй хэл соёлтойг дотроо хүлээн зөвшөөрдөг байсан. Тэхээс тэг гэсэн хачин гүргэр зантай, хэний ч бодлоор явахгүй өөрийнхөөрөө явдаг өвөрмөц сонин улс төрч. Одоогийн Элбэгээ бол маш мэдрэмжтэй тухайн үед заалны сэтгэлгээг илтгэх авъяасаараа өөрчилж чаддаг ч гараад хоосон цэцэрхэл, эргээд хэзээ ч биелэгддэггүйг бид хожмоо мэдэх болсон. Гэтэл энэ хүн явсан газрынхаа тухай дотроо гүн бодлогшрон харьцуулж ойлгох уншсан юмтай, түүнийгээ илүү ч үгүй дутуу ч үгүй замын тэмдэглэл шиг гэхдээ танин мэдэхүйн олон харьцуулттай сонирхолтой бичиж чадсан байх юм. Ямартай ч Ээбийг бодвол хол тасархай юм уншиж танисан хүн. Уг нь бол хэрэгтэй л толгой доо. Даанч нам гэдэг энэ том сүрэгийг нэг тийш туухдаа хонийг нь ямаанаас нь ялгаж байгаад нэгийг нь уул руу, нөгөөг нь тал руу хөөх гэснээсээ болж алдсан даа. Алтанхуяг шиг унтуулаад ямаа нь хониныхоо дээр гарч дулаацаад, хонин нь давамгайлаад явсан бол АН аль эрт МАН-ыг давруулж, дампууруулахгүй улс орон хожоод нийгэм арай эрт цэвэрших байсан болов уу. Ээбий нар сэлэм эгүүлээд л сэлэм эргүүлээд л авилга шудрага бустай тэмцэнэ гээд л алалцуулаад байсан, оргилд гарчхаад хаа байна тэр шудрага ёс нь. Газар даахгүй авилгач М6Энхболд, Жунай ,Барсболдыг хамгаалтандаа авчихсан хөөрхий муу Билэгт гуай, Алимаа 2-ыг шоронгоор айлгаад сорчилж, Женкогийн захиалгаар шудрага ёсоо уландаа гишгэж байгаа юм шиг сэтгэгдэл бидэнд төрүүлж, сүүлдээ өөрийнхөө намынхныг фракцаар нь талцуулж орон шоронгоор айлгах болсийм биш үү. Зааддаа М.Энхсайхан гуайн цааш бичсэн зүйлсийг уншихад мөлжүүртэй санагдлаа. Нэгэн цагийн журмын нөхөр.
... Бээжин хужаа М Энхсайхан , … түүхч хэмээн өөрийгөө цоллон холын бодолгүй сэтгэгчдийн бүлэгт багтан netийн эргэн тойрон дахь хог новшийг цуглуулан өөрийгөө ихэд эрдэмтэй болгож харагдуулахыг хүсэгч нэгэн гэдгээ илчилсэн молхи хужаа этгээд . ... Удахгүй устаж мөхөх ардчилсан хужаа луйварчид урвагчдын төлөөллийн гишүүн. ... Юу тарина , түүнийгээ хураана . ... 1996 - 2000 онуудад Ардчилсан хужаанууд Монголын эдийн засгийг хөмөрч , санхүү эдийн засгийн системийг туйлдуулан Хятадын эдийн засгийн түүхий эд бэлтгэн нийлүүүлгч болгон доройтуулсан Монголыг хорлосон ялт этгээд . ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. ...
tuunii temdeglel unheeer sonirholtoi sanagdlaa, amjilt husie!
Яг л үнэн юм ярьж байна даа, Энхсайханыг элбэгээ, дорлигоо энэ тэртэй харьцуулшгүй, өдөр шөнө шиг
Zorig gj comment bichsen galzuu hunii udriin temdeglel shig uchir ni oldohgui zuv ch yum bjcheed yu ch bicheed bgaa ni oilgogdohgui soloitoi yum uu haashaa yum ve?estoi eruul yum uu uvchtei yum uu medeh yum alga.
Naadah chini Batzorig geed Jenco giin zahialgaar Hero giin hiisen nevtruulgeer garaad ooriigoo geo tuuhch geed balairaad bsan gar l bna dandaa l havitsan oirtsonoo hujaa mujaa geed l orilj yvdag gar
Хүн сармагчингаас үүссэн бол төвд, монгол хоёр нэг төрлийн сармагчин байсан гэх юм билээ. Харин сармагчингаас үүсээгүй, бурхан ч юмуу бүтээсэн бол мөн нэг бурхнаас гаралтай гэдэг, хэл яриа нь өөр ч гэсэн гарал нэгтэй нь үнэн байж таарнаа.