Ердөө л хагас жилийн өмнө буюу 2013 оны 10 дугаар сард УИХ Монголын эдийн засаг өсч байгаа юу, хэвэндээ байгаа юу гэдгийг “тодорхойлох” гэж хоёр долоо онолдож онолдож “монголын эдийн засаг хүндэвтэр байна” гэсэн дүгнэлт гаргаж билээ. Үүнийг “дээдэс” өөрсдөө мартдаг юмаа гэхэд судлаач хүн мартдаггүй юм. Одоо эдийн засаг хямралд орлоо, түймэр гарлаа гэж бүгдээрээ орилж байна. Олон жилийн өмнө хямралын тухай хэлэхэд намайг яаж байлаа ?! Бүгдээрээ хамт баларч байж тавлаад ч яахав. Эдийн засаг хямарсны нэг үндсэн шалтгаан нь Монгол банкны хорлогчинтой үйл ажиллагаа юм. Энэ тухай өгүүлсү. Одоо хямрал болоод голдуу “үнэн тоо” хэлдэг болсон учраас энд би ганц ч тоо хэлэхгүй. Тэгээд ч Та нар ямар “тоо тогтоох” биш. Тэр тоог чинь дарга сэтэртэй болгон хэлж байгаа…
Монгол банк бол костюмтай дээрэмчид
Эхлээд манайхан аль хэдийн мартаад хоолтойгоо холиод идчихсэн К.Марксын нэгэн алдарт ишлэлийг сануулахыг хүсч байна: “Капиталд 10%-ийн ашиг өгвөл тэр юу ч байсан зөвшөөрнө, 20%-ийг өгвөл тэр баясан хөөрч эхэлнэ, 50%-ийг өгвөл толгойгоо ч алдахаас буцахгүй, 100%-ийг өгвөл хүн төрөлхтний бүх хуулийг уландаа гишгэнэ, хэрэв капитал 300%-ийн ашигтай бол дүүжлүүлэхээс айх хэдий ч түүнд үзээд алдахгүй гэмт хэрэг гэж байхгүй болно.” (К. Маркс и Ф. Энгельс. Сочинения. Изд. 2-е. Т. 23, С. 770. )
Уг нь энэ алдарт үгийг английн үйлдвэрчний эвлэлийн зүтгэлтэн, нийтлэлч Томас Жозеф Даннинг гэгч хэлсэн ба түүнээс К.Маркс суут “Капитал” зохиолдоо иш татсан юм. Үүнээс хойш хүн бүхэн К.Маркс хэлсэн гэж 150 жил “ойлгож” ирсэн ба одоо болтол “ойлгосоор” байгаа юм. Хамгийн гол нь хэн хэлсэн нь чухал биш, онож хэлсэн нь чухал юм. Энэ үгийг капитализмын мөн чанарыг хамгийн гайхалтай онож хэлсэн гэж дэлхий дахинд үздэг юм.
Капиталын анхдагч хуримтлал гэж нэг “айхтар юм” байх. Үүнийг К.Маркс шиг судалсан аавын хүү энэ дэлхийд байхгүй. Капиталын анхдагч хуримтлал дэлхий дахинаа бол аль дивангалавт болоод өнгөрсөн. Үүнийг бол хүн бүр мэднэ. Одоо дэлхий дахинаа капиталын дахин хуваарилалтын үйл явц болж байгаа. Дашрамд дурдахад дахин хуваарилалт хэд хэд болсон ба үүнийг голдуу дайн хийж “хуваарилдаг” юм. Энэ үйл явцад Монгол Улс оролцож байгаа. Үүнийг ч гэсэн хүн бүр мэднэ. Тэгээд ч голдуу үүнийг л ярьдаг. Тэгэхээс ч өөр арга байхгүй.
Харин улс орны дотоодод болдог капиталын анхдагч хуримтлалын үйл явц гэж байх уу ? гэсэн асуултыг хэн ч тавихгүй байгаад манай эмгэнэл оршдог юм. Мэдэхгүй нь асуухгүй, мэддэг нь тойроод байдаг юм. Яагаад тойрдог, зайлсхийдэг гэхээр нийгмийн баялгаас хулгай, дээрэм хийхийг цагаатгах зорилгоор гэж ганцхан хариулт өгч болно.
Капиталын анхдагч хуримтлал гэдэг нь нийгмийн баялаг нийгмийн цөөнхид төвлөрөн бөөгнөрч байгааг хэлдэг. Энд би зөвхөн дотоодын анхдагч хуримтлалд тодорхойлолт өгч байгааг анхаарна биз. Монгол дахь капиталын анхдагч хуримтлалын үйл явц 1990 оны хувьсгалтай зэрэг эхэлсэн ба одоо түүнийг бататган бэхжүүлэх үйл явц ид өрнөж байна гэж товч дүгнэж болно. Дашрамд дурдахад өмч хувьчлал бол эдийн засгийн утгаар арай явцуу нэр томъёо юм. Энэ үйл явцаар хэн нь баялаг хуримтлуулж, хэн нь хоосон үлдсэнийг би хэлэх нь илүү зан гэж бодож байна. Харин анхдагч хуримтлал банк-санхүүгийн хүрээнд эхэлдэг гэдгийг л нэмэн хэлж болох байна.
Түүнчлэн баялгийн олон улсын болон дотоод хуваарилалтын холбоо харилцаа, уялдаат, хамааралт байдлын тухай бас л бараг хэн ч ярихгүй байгаа нь ихээхэн хачирхалтай.
Хэрэв олон улсын хөдөлмөрийн хуваарь, баялгийн хуваарилалтын түвшинд бол Монголын эдийн засгийг ямар нэг хэмжээгээр либерал суурь онолын парадигмийн хүрээнд тайлбарлаж болно. Хэрэв дотоодын хөдөлмөрийн хуваарь, баялгийн хуваарилалтын түвшинд бол манай эдийн засгийн системийг социалист парадигмийг ямар нэг хэмжээгээр ашиглан тайлбарлахаас өөр арга байхгүй. Хэрэв Монголын эдийн засаг, нийгмийн макро болон микро түвшин үлэмж ойрхон, хэт холилдсон байдгийг харгалзах юм бол энд сэтгэлгээний ямар нэг зөрчил байхгүй. Харин практик шийдэлд нэн түвэгтэй байдал, зөрчил алхам тутамд үүсдэг.
Үүнийг онол практикийн түвшинд хөндөж ярьсан нэг ч эдийн засагч, нэг ч улс төрч Монголд байхгүй. Монголын энэ онцлогийг мэдэхгүйгээр либерал, социалист гэх мэтээр хоосон онолдож, худал хөөрцөглөж давхих нь үнэнхүү утгагүй, ямар ч үр дүнгүй, усан тэнэгүүдийн ажил мөн. Монголын төр засгийн бүх байгууллага, бараг бүх өндөр дээд албан тушаалтнууд үнэн хэрэг дээрээ эдийн засгийн авантюрист үйлдэл алхам тутамдаа хийж байгаа бөгөөд үүнийг ямар нэг суурь онол, бодлогот үйлдэлд хамаатуулах ямар ч үндэслэл байхгүй. Энэхүү авантюризмыг Монгол Банкны костюм өмссөн дээрэмчид оройлон манлайлж байна.
Банкыг яаж шалгах вэ?
УИХ-ын мангуу гишүүдээ хулхидсаар байгаад Монгол банк бүр муу зан сурчихаж. Таван тоо хэлж, гурван гадаад нэр томъёо хэлээд нөгөө хэдийн хэл нь унжиж, ам нь ангайдаг болохоор аргагүй шүү дээ. Яг үнэндээ манай банкны аваргууд шиг балай тэнэг амьтад гэж энэ ертөнцөд цөөхөн. Яахав, цэвэрхэн костюм өмсдөг болохоор нь хүмүүс тэгж хараад байдаг юм. Хуруу хумс урттай, худалч гэж дүүрчихсэн, мэддэг чаддаг юм ховорхон доо, манай банкныханд…
Дурын дэлгүүр зах дээрээс жаахан панаалтай, цээж тоондоо сайн нэг авгай авчраад Монгол банкны “даргаар” тавьчихад өлхөн хийнэ. Нээрээ шүү. Яахав дериват, депозит, своп энэ тэр гэсэн ганц нэг гадаад үг заагаад өгчихнө, тэгээд л болоо ш дээ. Хамгийн гол нь Монголоо гэсэн сэтгэл зүрх байвал болдог л байхгүй юу…
О.Чулуунбат, Н.Золжаргал хоёр л банк бол хүн ойлгохын аргагүй аймаар хэцүү гэж орилоод байдаг болохоос цагаа тулбал тэр нь айл гэртэй адил, банк бол айлын мөнгөний авдар л гэсэн үг. Айлын мөнгөний авдрын түлхүүр барьсан хүн ямар тохиолдолд худалч, хулгайч байж болохгүй.
22 жил Зөвлөлтийн Сангийн сайд хийсэн Арсений Григорьевич Зверев гэгч алдарт хүн банк, санхүүгээ хамтад нь атгаж эх орноо мандуулаад болоод л байсан юм. Гайхалтай нь түүнд сүрхий өндөр боловсрол байгаагүй ч 2 удаагийн мөнгөний реформ хийж чадсан юм. Үүнийг дэлхий дахинд одоо болтол шагшин магтдаг юм. Ингэхэд эх орондоо гай болох юм бол өндөр боловсролоор яахийм ?!
Ичгүүрээ алдсан тайлбар
“Монгол Банкны үндсэн зорилт бол үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино” гэж манай хуулинд заасан байгаа. Тэгвэл төгрөгийн тогтвортой байдал гэж юу юм ?
Дурын валют, түүний дотор төгрөг үнэтэй байдаг ба түүний үнэ болон ханш бага зэрэг хэлбэлзэж болох боловч навс унаж болохгүй. Гэтэл Монгол банкныхан болохоор үнэ ханш хоёр өөр бөгөөд ханш унавал “сайн” гэж сурталдаж байгаа нь ичгүүрээ алдсан гэмт хэрэг мөн.
Төгрөгийн ханш түүний өртгийн үндсэн дээр буюу түүний худалдан авах чадвар дээр тогтож байдаг. Энэ нь эрэлт нийлүүлэлтийн нөлөөллөөс хамаарах ба бусад олон хүчин зүйлээс шалтгаална. “Бусад олон” гэдэгт өртөг, үнэ, хүү, төлбөрийн баланс гэх мэт орно. Энэ бүхнийг удирд, жолоод гэж Монгол банк гэдэг байгууллага байдаг юм. Гэтэл удирдах нь бүү хэл, жолоо цулбуураа алдчихаад байна.
Төгрөгийн худалдан авах чадвар одоо ямар байгааг Монгол Банкнаас биш, ард түмнээс асуух хэрэгтэй л дээ. Бүгдээрээ л төгрөгийг цаас л гэнэ ш дээ. Зарим нь бүр жорлонгийн цаас гэдэг. Үүнийг нөгөө талаас нь тайлбарлаж болно. Сангийн сайд 50 мянгатын дэвсгэрт гаргах тухай ярьж байгаа гэв. Үүнийг Монгол банкны санал гэж таахад буруудахгүй л байх.
Одоо төгрөгийн худалдан авах чадвар сайжирч байгаа, ирээдүйд сайжирна гэж хэлээд үз л дээ. Мөнгөний масштаб энэ тэр гэж олон юм ярихийг чинь мэдэж л байна. Халзан Д.Ганболдын мөнгөний масштаб өөрчилсөн алдарт 20 дугаар тогтоолыг манай ард түмэн мартаагүй байгаа. Харин энд бол “дурсан санах” юм их бий л дээ. Би чинь ясны судлаач хүн шүү дээ…
Төгрөгийн ханшид нөлөөлөх конъюнктурын (цаг зуурын) болон бүтцийн (удаан хугацааны) хүчин зүйл гэж байдаг. Конъюнктурын хүчин зүйл гэдэг нь ажил хэргийн идэвхи, улс төр, цэрэг-улс төрийн нөхцөл байдал, цуурхал (заримдаа бүр худал), таамаг, таамаглал зэрэгтэй холбоотой.
Удаан хугацаанд бодож ашиг олох зүйлийг Монгол банк болон эрх баригчид цаг зуурын хэрэгцээнд үрээд дууссаныг “цаг зуурын” гэсэн ангилалд оруулах нь зөв биз. Манай аваргуудаас болоод дэлхийн ангилалд хүртэл засвар орох юм байна ш дээ…
Монголын жижиг эдийн засаг бондын гэх асар их мөнгийг ингэж үр ашиггүй хоосон цацсан жишээ дэлхийн эдийн засгийн түүхэнд ахин гарахгүй биз. Үүнийг жараахай тулыг залгисантай адилтгаж болох ч цаад учир нь их ээдрээтэй…
Эдгээр “цаг зуурын” хүчин зүйлүүдийн зэрэгцээ урьдчилан харах боломжгүй, валютын эрэлт нийлүүлэлт буюу түүний ханшийн динамикт нөлөөлж, валютын шатлал дахь үндэсний мөнгөн нэгжийг тодорхойлогч харьцангуй удаан хугацааны хандлагууд байдаг. Эдгээрээс дараахыг чухал гэж үзэж болно:
1. Үндэсний орлогын өсөлт. Энд Дотоод нийт бүтээгдэхүүн гэдгийг эндүүрч бичээгүй гэдгээ онцлон дурдаж байна. Тухайн улс өөрөө үйлдвэрлэлээс олсон тэр орлогыг үндэсний орлого гэсэн үзүүлэлтээр хэмждэг. Одоо энэ үзүүлэлтийг манайд хэрэглэхээ больсон. Үндэсний үйлдвэрлэл байхгүй бол үндэсний орлого байхгүй. Үндэсний орлого байхгүй бол үндэсний валют хомсдох нь мэдээж хэрэг.
2.Инфляцийн түвшин. Валютуудыг худалдан авах чадвараар нь харьцуулбал (паритет) валютын ханшны өвөрмөц тэнхлэг болдог, ийм учраас валютын ханш инфляцийн хурдцад нөлөөлдөг. Хэрэв өөр хүчин зүйл үйлчлэхгүй бол тухайн орны инфляцийн хурдац хэчнээн их байвал түүний валютын ханш төчнөөн багасна. Валютын ханшийг тэгшитгэж, худалдан авах чадварыг нь зохих байдалд оруулахын тулд дунджаар хоёр жилийн хугацаа шаардлагатай. Монгол банк юу ч хийлгүй үүнийг л хүлээж байгаа. Битгий горьд…Манайд бол олон жил (?) шаардагдана.
3. Төлбөрийн балансын байдал. Төлбөрийн идэвхтэй баланс үндэсний валютын ханш өсөхөд хүргэдэг ба энэ үед гадаад зээлдүүлэгчийн сонирхол ихэсдэг. Энэ ч бол лөөлөө болсон.
Идэвхигүй төлбөрийн баланс үндэсний валютын ханш буурах хандлагад хүргэдэг ба зээлдүүлэгчид гадаад өрөө дарахын тулд түүнийг гадаад валютаар зардаг. Өнөөгийн нөхцөлд улс орны төлбөрийн балансад капиталын олон улсын хөдөлгөөний үзүүлэх нөлөөлөл ихээхэн өссөн. Улмаар олон улсын капитал валютын ханшид нөлөө үзүүлж, валютын зах зээлийн өрсөлдөгч болж хувьцаа, облигаци, вексель, богино хугацааны депозит зэрэг дээр тоглолт хийдэг болсон. Хөгжиж буй орнуудад үнэт цаасны зах зээл нь гадаад валютын ханшны өсөлтийг сааруулж, чөлөөт хөрвөх валютыг бэлэн эргэлтэд саад болдог тал бий. Манайх төлбөрийн балансаа тавиад туучихсан.
4. Янз бүрийн орнууд дахь зээлийн хүүгийн ялгаа. Энэ хүчин зүйл валютын ханшид хоёр нөхцөл байдлаар нөлөөлнө: Нэгдүгээрт, Зээлийн хүүгийн өөрчлөлт олон улсын капиталын хөдөлгөөний нөхцөлд, ялангуяа богино хугацаанд ихээхэн нөлөөлдөг. Зээлийн хүүг нэмэх нь гадаадын капитал орж ирэхийг урамшуулж, эсрэгээр зээлийн хүү багасах нь капитал гадагшлахад хүргэдэг. Хоёрдугаарт, Зээлийн хүү нь валютын зах зээлийн гүйлгээ болон зээлийн капиталын зах зээлд ихээхэн нөлөөлдөг. Хүүгээр улс тоглох ёстой атал банкирууд хувьдаа тоглодог мэдээлэл байгаа. Үүнийг заавал шалгах ёстой.
5. Валютын зах зээлийн үйл ажиллагаа хийгээд валютын луйвар. Хэрэв аль нэг валютын ханш буурах хандлагатай байгаа бол фирм болон банкууд тэр дороо түүнийг илүү тогтвортой валютаар зарж суларсан валютыг байр суурийг улам сулруулдаг. Валютын зах зээл эдийн засаг, улс төрийн өөрчлөлтөд асар хурдан хариу үзүүлж, ханшны харьцааны хэлбэлзэлд туйлын эмзэг хандах болгодог. Ингэснээр валютын луйврын боломжийг өргөтгөж, “халуун” мөнгөний урсгал хөдөлгөөнийг бий болгодог. Энэ ч харин манайд янзтай болсон. Энэ талаар ярих цаг ирнэ буй за.
6. Тодорхой валютыг евро зах зээл олон улсын тооцоонд ашиглах хэмжээ. Евробанкны гүйлгээний 60-70 хувь нь доллараар хийгддэг ба энэ нь долларын эрэлтийн цар хэмжээг харуулдаг. Валютын ханш нь түүнийг олон улсын тооцоонд ашиглах хэмжээнээс хамаарна. Иймээс бид аль болох чадах хэмжээгээрээ төгрөгөөр тооцоо хийх ёстой. Монгол банк болохоор аль болохоор доллараар тооцоо хийдэг.
7.Үндэсний болон дэлхийн зах зээл дээр үндэсний валютад итгэх хэмжээ. Энэ нь улс орны эдийн засгийн төлөв байдал болон улс төрийн нөхцөл байдлаас шалтгаална. Энэ ихээхэн хэцүү асуудал гэдэг нь ойлгомжтой. Манай төгрөгт гадаадад байтугай дотооддоо итгэдэггүй. Ийм сэтгэл зүйг Монгол Банкны дээрэмчид өөрсдөө бий болгосон. Олон улсад эдийн засгийн өсөлтийн хурдац, инфляци, валютын худалдан авах чадварын түвшин, валютын эрэлт нийлүүлэлтийн харьцаа зэргээс гадна түүний хэтийн төлөв болон динамикийг бас ажиглаж байдаг.
8.Валютын бодлого. Хятадууд үнэн ухаантай. Ядахдаа нэр томъёогоо хүртэл оноод хэлчихэж байгаа юм. Ухаандаа саяхан болсон хурлаараа “зах зээлийн далд гарыг төр засгийн ил гартай хослуулна” гээд хэлчихэж байгаа юм. Яг онож хэлсэн байгаа биз…
Валютын зах зээл дээр валютын ханш эрэлт нийлүүлэлтийн маш нарийн механизмыг дамжин бий болдог. Зах зээл дээр валютыг бодит ханш нь эдийн засгийн төлөв байдал, мөнгөн эргэлт, санхүү, зээлийн эргэлтүүд хийгээд тодорхой валютад итгэх итгэлийн зэргийг харуулах үзүүлэлт болон тогтдог юм. Валютын ханшны төрийн зохицуулалт нь валют-эдийн засгийн бодлогоосоо урган гардаг учиртай. Манай Монгол Банкинд ямар ч бодлого байхгүй, харин худлаа гадаад нэр томъёо, баахан тоо ярьсан худалч хулгайч нар бол бий.
9. Валютын зах зээлийн өрсөлдөгч болсон хөрөнгийн зах зээл хөгжсөн байдал
Байхгүй юмыг юуг нь ярих вэ дээ…
10. Валютын зохицуулалт, хяналтын талаар
Дэлхийн бүх улсуудад валютын зохицуулалт, хяналтад маш их анхаарч бүхэл бүтэн багц хууль гаргаж, хяналтын хүчирхэг байгууллага байдаг. Манайд аль дивангалавын 1994 онд гаргасан нэг хууль байдаг ухаантай. Түүнийг бүгдээрээ мартчихсан. Марталгүй санасан ч хуучраад хөгийн юм болсон. Ингээд Монгол Улс валютын ямар ч зохицуулалтгүй “чөлөөт зах зээлтэй” цорын ганц улс юм. Ийм хөгийн банкны системээр дурын луйварчин тоглоом хийдэг юм. Ямар ч хяналтгүй байх нь Монгол Банкинд “дээд аз жаргал” байдаг учраас ийм төрлийн хууль аль болох гаргахгүй байхыг хичээдэг. Хорин жил хяналтгүй байсан гээд л бодчих…
Ингээд Монгол Банк 20 гаруй жил дураараа дургиж дунд чөмгөөрөө жиргэж луйвар дээрэм хийж буюу тэр болгонд хамгийн идэвхитэй оролцож ирсэн. Түүний манлайд О.Чулуунбат, Н.Золжаргал нар цаг ямагт явж ирсэн.
Зүйрлэн өгүүлбэл хэрэв банкны дээрэм боллоо гэхэд тэд: “пассив капиталыг актив болгохын тулд депозитод байршуулаад, хеж-фонд болгоод, дараа нь ийпоо босгоод, валют болгоход юу нь буруу байгаам ?!” гэж хэлдэг юм. Үүнийг нь Монголчууд жигтэйхэн “сайн” ойлгох ба тэднийг “ухаантай” банкирууд гэж амаа олохгүй магтах нь үнэхээр өрөвдөлтэй.
“Дундаж” монгол хүн “эх орны хишиг өгсөнгүй” гэвэл уур нь хүрч уушиг нь сагсайна уу гэхээс банк дээрэмдчихлээ гэвэл шал тоохгүй хэнэггүй баагий гэдгийг монгол банкирууд мэдэхийн дээдээр мэддэг бөгөөд усан тэнэг монголчуудыг ясыг нь цайтал мөлжих бөлгөө. Өнөөгийн монгол банкируудад XIX зууны хятадын мөнгө хүүлэгчид хүртэл атаархах буй за…
Монголчууд ч гэсэн Сарандавааг дагаж солиороод байхаар банкируудын мөнгө будаа шиг үржиж л таараа ш дээ. Монголчуудыг бөөн бөөнөөр нь балай усан тэнэг болгож байгаа тэр мунхаг авгайд монголын банкирууд яасан их баярладаг бол…
Монгол Банк хуулинд заасан үүргээ огт биелүүлээгүйгээр үл барам хууль бус олон үйлдэл, эс үйлдэл хийж Монгол Улсын эдийн засагт хор хохирол учруулж байна.
Монгол Улс мөнгөнийхөө авдрын түлхүүрийг сүүлийн жилүүдэд цаг ямагт буруу хүмүүст өгч ирсэн. Одоо Монголын мөнгөний авдар хоосон шахам байна. Бүхэл бүтэн улсад ядахдаа худалч хулгайч биш хүн олдмоор л юм.
Бүгдээрээ шахам хувь хүртэх гээд албаар хулгайч тавьдгийг нь би мэднэ л дээ. Тэгвэл хулгайчгүй төр л байгуулж таарна даа…
Судлаач Х.Д.Ганхуяг
Эх сурвалж: ganaa.mn блог
Эрхэм та судлаач Д.Ганхуягийн бусад нийтлэлийг түүний албан ёсны блог ganaa.mn - ээс уншина уу?
Сэтгэгдэл0
Хэхэ бурхангүй газар бумба галзуурна гэгчээр баахан ойлголтуудыг хооронд нь хольж хутгаад чойжин буусан байна ш дэ.Энэ элийрлийг уншсан хүн Монголбанкныхан алт долларыг хувьдаа завшжээ гэж ойлгох юм бх даа.Гадаад худалдааны алдагдал өсч , гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт буураад дээрээс нь улсын төсвийн хэт их тэлэлт нэрмээд одоогийн хямралд хүргээд байхад юу ч ойлгохгүй хэвтэж дуугүй л байвал барав.
Ганаа ахаа баярлалаа. Ганаа ах бичихгүй болохоор тархи өлсөөд байдийн. Мөн Молор-Эрдэнийн саяхан бичсэн нэг өгүүллэг ойрд байнга бодогдоод болох биш. Тэрээр "монголчууд нэг үндэстэн болж чадсангүйдээ" гэсэн байсан, эгэл жирийн надад энэ хичнээн үнэн санагдав. Молор Эрдэнийн монгол хүний тухай нийтлэлүүдийг уншаарай, Ганаа ахын нийтлэлтэй адил ихийг бодогдуулна. Энхбаяртай ойртоод нэрээ баастчихсан болохоос уг нь бидэнд хэрэгтэй баагий юм.
65.49.14.145 Чи юу ч ойлгоогүй байж яаж ингэж худлаа бүлтэрч чадаж байнаа!?Тэгээд бас тархи өлсөв ч гэх шиг ёо ёо өмнөөс чинь ичиж үхлээ
ene deerh 2 nileed bolovsroltoidogoo.
haha!Ганаа ахаа баярлалаа ch geh shig...yun byalduuch yum,haha
үнэн үнэн. жишээ нь хөрөнгийн биржийг идэх гэж юугаа ч мэдэхгүй х.алтай гэж хорь гаруйхан настай бацааныг тавьж сүйрүүлж байгаа юм. одоо хөгжлийн банк байгуулаад бас нэг юугаа ч мэдэхгүй жаал /н.мөнхбат/ тавьсан байгаа. өмнө нь эрдэс баялаг баялаг эрчим хүчний сайдаар д.зоригт гэж бас л юугаа ч мэдэхгүй хүүхэлдэй тавьж луйварчид санаагаа биелүүлсэн. баярын тарьсан балагууд дуусаагүй байхад одоо бас л нялх хүүхэлдэйнүүд тавьж идэж нураасан хэвээр.
сионын мэргэдийн протокол номыг орос эхээс нь орчуулаад тавиад өгөөч ах минь. 1922 оны хэвлэл. http://www.odigitria.by/wp-content/uploads/2012/07/Protokoli.pdf үүнийг уншаад олон хүн өөрчлөгдөнө.
Ганаа ахаа баярлалаа гэдэг комментүүд чинь ganaa.mn-ээр дүүрэн бөөлж цутгам бялхаж байдаг юм ш дээ. Хамгийн инээтэй нь Ганаа судлаач дандаа ийм комментүүдийг нь үлдээгээд бусдыг нь оруулдаггүй юм.
Уг нь Ганаа судлаач мэддэггүй сэдвээрээ судалгаа хийж тэнэгээ гайхуулах хэрэггүй л байгаам. Мэдээж өөртөө судалж болно л доо, сурах гэж хичээж болно. Гэхдээ мэддэг хүн шиг ингээд нийтлэл бичих чинь өөрийг чинь ямаршуу андуу-тэнэг хүн бэ гэдгийг л харуулж байгаа хэрэг.
Харин ч мэддэг сэдвээрээ бичилгүй зөндөө удчихаж. Худлаа гэвэл миний ganaa.mn блогоос шалгаад үзэж болно. Одоо улам их бичих болно. Ингэхэд банкны сэдвээр ард түмний талд бичдэг хүн Монголд А.Баатархуяг, бид хоёр л байдаг гэдгийг усан тэнэг чи сайн тогтоож ав... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Zam гээд нэг усан тэнэг хомсдол байнаа, Юу ч мэдэхгүй мөртлөө олон юм донгосно, Ганаа гуайн бичсэнийг энэ муу олгой толгойт яаж ойлгох юм Чамд зориулаагүй байна ш дээ, Чамд зориулж бичвэл Маркс, Капиталын хуримтлал, Макро микро эдийн засаг юу гэж бичих юм, Чиний түвшинд Экселийн дугуй хаана зардаг, микро автобусны хуучин сэлбэг хаагуур байгаа тухай бичвэл чи ойлгож мэднэ, бараг ойлгох ч гүй биз, Нэг сая доллар ямар мөнгө болох тухай эсвэл тэрбум төгрөг гэж чухам хэдэн төгрөг байдаг талаар чи лав огт мэдэхгүй, Яагаад гэвэл чиний бичээд байгаа юм чинь чамайг хэлээд өгч байна, Тэгэхээр дуугай бай, Зам энэ тэр гэж солиорч байхаар БҮҮБУР гэж өөртөө нэр өг За юу
Ээх хөөрхий, ёстой мэддэг сэдэв нь энэ юм бол сонин л санагдаад явчлаа. Мэддэг юм гэдэг бол харьцангүй зүйл ш дээ, хэр хэмжээнд мэдэж байгаа юм гэх мэт. Мэдээж энд бичсэнээр чинь харах юм бол гайгүй сайн мэддэг хүн шиг л байна л даа, ямартай ч коллеж дөнгөж төгссөн бацааны хажууд бол лут байна, гэхдээ тэргүүн лиг-ийн хэмжээнд бол яав ч биш. Яагаад гэвэл наана чинь дор хаяж 2-3 газар зарчмын алдаа байна даа. Алдаа байж болно, гэхдээ таны бичлэг бол хэт том хэмжээ хүрээнд бичигдэж байгаатай харьцуулах юм бол дутуудаад байна л гэж байна. Алдааг чинь хараад байгаа би усан тэнэг юм бол өөрөө юу юм бол, тэгээд бас Баатархуягийг хань татаад хормойноос нь чаргууцалдах. Инээдтэй юм.
Чам шиг тэнэг лалар надаас алдаа олно гэвэл ёстой горьд... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Хэ хэ, за айлаа айлаа. Судлаач ахтай хэл амаар байлдвал яагаад ч дийлэхгүй нь ойлгомжтой. Алдаа энэ тэрийг нь энэ хар цагаан гаргаад хэлье гэвэл иймэрхүү гарууд чинь хэрүүлээрээ чирээд тээр доор өөрийнхөө түвшинд аваачиж байгаад туршлагаараа нам цохиж алдаг юм. Больё.
"Never argue with stupid people, they will drag you down to their level and then beat you with experience." Mark Twain. "Тэнэг хүмүүстэй битгий маргалд, яагаад гэвэл тэднүүс чамайг өөрийнхөө доод түвшинд чирч аваачиж байгаад туршлагараараа цохиж унагаадаг юм." Марк Твэйн.
MONGOL GREKIIG DAVTAH BOLOMJTOI. SPAIN GREKIIN HYAMRALIIN HAMGIIN MUU JISHEENUUD MONGOLD BNA^ ENE LUIVARIIG TSEGTSLEH HEREGTEI.
Банкийг улстөрд бохирдсон этгээдүүд удирдах ёсгүй Банк гэгдэх Монголчуудын мөнгөний авдраас Энхбаярчуудыг зайлуулах цаг нь болсон Энхбаярын хүү Батшугарыг огцоруулах ёстой Доороос дээш гарч дарга болж чадаагүй 20 жил ажилласан туршлагатай банкирууд бсаар атал Монгол банкны дэд ерөнхийлөгчийн суудалд шууд дээрээс туршлаггүй бацаан Э.Батшугарт очсон явдал өлсгөлөнгөөр халхавчилсан Энхбаяр шоронгоос рекет хийж бжээ дүгнэлтэнд хүрч бна Энхбаярын намаас Сангийн сайд болсон Улаан мөн найз Чулуунбат гээд Энхбаярын соёлтой луйварчид цуглахаар Монгол мөнгөний эргэлт саарч бохирдох нь тодорхой ш дээ
“Дундаж” монгол хүн “эх орны хишиг өгсөнгүй” гэвэл уур нь хүрч уушиг нь сагсайна уу гэхээс банк дээрэмдчихлээ гэвэл шал тоохгүй хэнэггүй баагий гэдгийг монгол банкирууд мэдэхийн дээдээр мэддэг бөгөөд усан тэнэг монголчуудыг ясыг нь цайтал мөлжих бөлгөө." Yamar unen ug ve. Bank dampuurahad hadgalamj ezemshigchdiin eserguutsel temtslees aij ulsiin tusvuus hohirliig ni baragduulj irgediig hohirolgui bolgodog. Getel bankiig dampuurtal ni zeel avaad tuluugui luivarchid ur baragduulah alba nertei ur tsairuulah, martuulah alband ochdog. Ter alba ni ene zeelduulegch uruu uguhgui baina gej gudamjind garaad hashgirahgui, jagsaal ulsgulun zarlahgui, tegeed ch aldagdsan mungu ni tend ajilladag humuusiin huviin mungu ni bish bolohoor huutsulduj, daramtluulj zovlogoo zovoolgui tegsgeed zamhruulj martuulna. Avilga avbal bur uriig ni tsairuulj ustgadag baih. Etsest ni hadgalamj ezemshigch nar setgel hangaluun, bank deeremdsen luivarchid setgel hangaluun, hen ch hel am gargahgui buh yum namjina. Harin hohirliig ulsiin tusuv hemeeh ezengui etgeeded uuruuleed l uldene. Iim argaar bank luivardaj terbumtan bolson. Odoo ch bolj baina. Ireeduid ch ene argaaraa bank deeremdseer baih bolno. Shalgarsan arga gehuu dee.
Ganhuyag ahaa deerh comment-iin talaar tanii uzel bodol yu ve? Hadgalamj ezemshigchdiin hohirliig tur zasag daaj hadgalamj ezemshigchdiig ch, zeeldegch luivarchdiig ch bayarluulahuu? Esvel hadgalamj ezemshigchdiig ersdelee uursduu hariuts gej hayaad zeeldegch luivarchid (anhnaasaa luivardah zorilgoor asar ih hemjeenii zeel avch tsaash ni ugaagaad odoo tulj chadahgui geed suuj baigaa edgeeduud) nar ruu nohod shig notsuulahuu?
Ganaa zov l bichsen baina zarin baagii nar oilgokhkod jaakhan khetuu bolkhoos bish
Bi Ganhuyagiin "teneg, manguu" geh meteer humuusiig nerleh burd ji ug ni egduu hurdeg baisan. Getel.... mongolchuud uneheer l usan teneguud yum baina gedgiig sayhnii heden odort l mulguu uhaandaa arai gej neg yum huleej avlaa, yaj ch bogson, yamar ch ontsgoos ni harsan manai mongolchuud uneheeriin usan teneg, huvia bodson, mongonii toloo yugaa ch hudaldahaas siihgui iim l ard tumen yum bna gedeg gadhuun uneniig medej avlaa, huleen zovshokrloo. Eronhiilogchoosoo avahuulaad, hog uhaj yavaa nusaa goojuulsan patsaan hurtel Mongol ulsiig gesen setgel ogt baihgui yum bna. Hen chadaltai ni orsoj idne, guitsee. Ard chini yu uldeh ni tui ch hamaagui yum bna. Zurh shimshirch bna daa
Монголчууд ч гэсэн Сарандавааг дагаж солиороод байхаар банкируудын мөнгө будаа шиг үржиж л таараа ш дээ. Монголчуудыг бөөн бөөнөөр нь балай усан тэнэг болгож байгаа тэр мунхаг авгайд монголын банкирууд яасан их баярладаг бол… ЯАААГ ҮНЭН. САРАНДАВАА БОЛОН БАТ-ОТГОН НАРЫН ХЭЛСЭН ҮГ БАЙДАГ ЮМ: "-МАЛНУУД БАЙСААР БАЙХАД ТЭДНИЙГ МАЛЛАХГҮЙ БОЛ ӨӨРӨӨ МАЛ БОЛНОО..." ГЭЖЖЖ... САЙХАН ХЭЛСЭН БАЙГААМ ШҮҮ. ХАРИН СУДЛААЧИЙН ҮГИЙГ ТООХГҮЙ. ӨӨДӨӨС НЬ ЦЭЦЭРХЭХЭЭС ЦААШГҮЙ АМЬТАД Л ЭНД ЦУГЛАХ ЮМ.
Найдансүрэн гэдэг хүний хүүхдүүд Монгол банкыг самарлаа. Одоо тэр хүүдүүдийг нь олны өмнө дүүжлээд Батаарын музейд С.Баярын толгой, Баабарын чихмэлийн хажууд өлгөж байршуулах хэрэгтэй. Хожим залуучууд эх орноосоо уравсан бол ийм болдог гэдгийг мэдэх хэрэгтэй.
Yun ch tuuhii yum bichdeg yum be? Yu ch medehgui oilgohgui hunii galzuu odriin temdeglel yum daa. Orovdmoor ch amitan yum chaavaas, sudlaach geed baigaa shuu.
Яг үнэн. Өнөөдрийн эдийн засгийн хямралын үндсийн үндэс нь ердөө л долларын ханш өссөн явдал. Үүнийг цаанаас нь санаатай, зохион байгуулалттай хийсэн. АН-ын угшилтай засаг хавьцаа хэсэг нөхөд сэм тохирч өөрсдөө бүх мөнгөө доллар болгож авмагцаа долларыг зохиомлоор 1800-2000 төгрөг болгосон. Ингээд насаараа бор зүрхээ зүтгэж байж хэдэн төгрөгтэй болсон бүх хүний мөнгө 40 хувиар багасаж, юу ч хийж бүтээгээгүй цөөн хэдэн луйварчдын мөнгө 40 хувиар өссөн. Ийм л ажлыг хийж байна даа манай ардчилсан нэртэй хулгайч нар. Алдарт 20-р тогтоолын өөр нэг хувилбар. АН-ынхан өөрсдөө идэж, ард иргэдээ шулах аргаа заавал л нэг олдгийн тод жишээ. Одоо тэд хийдгээ хийчихсэн, та нарыг бухимдахаар ход ход инээгээд хэхрээд хэвтэж байна.
Ноднин мөнгөний ханш унагаад 100 саяаар авах гэж байсан байрыг минь 180 сая болгоод надаас 80 саяыг дээрэмдчихсэн энэ засаг,Уур хүрээд байгаа мөнгөөрөө сая ногоон дарчихсан, Гэтэл яасан гээч 1 сая доллар маань 1,3 тэрбум төгрөг байсан юм, Одоо 1 сая доллар маань 1,8 тэрбум төгрөг болоод 500 сая шууд л зүгээр сууж байтал унаад ирдэг байна ш дээ, Тэгэхлээр үнэхээр гайхамшигтай ажиллаж байнаа, Золоо ерөнхийлөгч Алтанхуяг сайд Ноён доллар мянга түм наслаг,Баярцогт гишүүн бид хоёр ч яахав ганцхан сая доллартай ядуу хүмүүс, Олон сая ногоонтой Манай сайд дарга нар бол бондойж байгаа ш дээ Маш сайхан байна АН-даа баярлалаа, Та нар Баярцогт гишүүн бид хоёр шиг байл даа,
Яг үнэн. Өнөөдрийн эдийн засгийн хямралын үндсийн үндэс нь ердөө л долларын ханш өссөн явдал. Үүнийг цаанаас нь санаатай, зохион байгуулалттай хийсэн. АН-ын угшилтай засаг хавьцаа хэсэг нөхөд сэм тохирч өөрсдөө бүх мөнгөө доллар болгож авмагцаа долларыг зохиомлоор 1800-2000 төгрөг болгосон. Ингээд насаараа бор зүрхээрээ зүтгэж байж хэдэн төгрөгтэй болсон бүх хүний мөнгө 40 хувиар багасаж, юу ч хийж бүтээгээгүй цөөн хэдэн луйварчдын мөнгө 40 хувиар өссөн. Ийм л ажлыг хийж байна даа манай ардчилсан нэртэй хулгайч нар. Алдарт 20-р тогтоолын өөр нэг хувилбар. АН-ынхан өөрсдөө идэж, ард иргэдээ шулах аргаа заавал л нэг олдгийн тод жишээ. Одоо тэд хийдгээ хийчихсэн, та нарыг бухимдахаар ход ход инээгээд хэхрээд хэвтэж байна.
бүх юм сайн сайхан болно ард түмэн азна түр хүлээ тэвчээд амаа хумхиад байж бай бnд монгол банкийг орвонгоор эргүүлэн сайжруулаад та бүхэнд алт болгон тарааж өгнө надйд итгэ би чадна Золжаргал
би монгол банкийг сайжруулна та бүхэн надад итгэ би ноймер нэг банкир та бүхэн тэвч би тажээнэ
Удахгүй ноён доллар 3000-5000 хүрнэ дээ, Доллар Монголд байхгүй, Гадаадын хөрөнгө оруулалт зогссон Ямарч дэлгүүр ямарч газар доллараар наймай хийхийг хориглосон, Тэгэхээр ард түмэн та нар хаанаас доллар авах юм, Олдохгүйюм чинь өсөж л таараа, Бондоор зээж мрсэн доллараа хааяа хааяа үнэд хүргэж зарна шүү дээ Манай Монгол банк
эхлээд өлсгөлөн бий болгосон энэ хулгана нүдтэй нөхрийг ал
Санхүүгийн луйвар. Засгийн газар олон улсын зах зээлээс бонд босгож авч ирсэн, Монгол банкинд хүүтэй байршуулсан, Монгол банк Арилжааны банкуудад байршуулсан, Арилжааны банк Засгийн газрын бондыг худалдаж авсан. Монгол банк ямар үүрэг хүлээв? дамжуулан тоглогчийн үүрэг. Засгийн газар яав?
Ганхуяг мэддэг юмаараа оролдож байгаач. Ямар ч юмыг мэдэмхийрэгчид мэдэхгуйчуудээс илуу алдаг нь хууль. Марксын Капиталыг судалсан хун мундаг эдийн засагч банкир болдог юм бол ЗХУ-ын бурэлдэхуунд байсан улсууд эдийн засгын гайхамшигыг узуулж байх естой. Хаана байна?
Уншаагүй л байхгүй юу... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Нэг л их цэцэрхэж ,цээжээ дэлдэж, бас хорсож зүхсэн онолчид.Больцгоо л доо.
hahahaha ganaa ah ene deer yostoi goyo hariulla... unen cool hariuldag baina shte.. Whahahahaa.. neeree ted Nar unshaagyi l baihgyi yu oor yadiin.. unen sak hariult.. za ganaa ah min gadan buurahgui shu.. Taniig zam metiin teneg garuud 5 baina.. demjij bgaa 95 Hun bgaa gedgiig oilgo.. ta Bol zugeer Saihan Temeen jingiin tsuvaa shuu dee.. Naad heden nohod chn hutsaj l Baig.. avah yum Baival avaad hayah yum Baival haya.. bid Nar bas unshij baimaar ba shte ene chn whoa hahahaha
Opaan Ganaa Style. Mongoliin setguul zui deh shine style boloh bolovuu.
bayrlalaa....
Iim balai yumiig ter D.Ganhuyg gegchiin helj baigaagaar heden myangaaraa unshij baigaa bol "Mongolchuud uneheer tarhinii turaal" geech boljdee.Hezee ene haranhui buduuleg humuus duusah yum bol?Helehch ug alga.
chadaj baigaa yumand arga baidaggui yumdaa, lalar min! Mongoliig biet bolon biet bus baidlaar taschin huvaan idej baigaa ene tsag ued minii toloo, minii erh ashgiin toloo dugardag hun Ganaa ahaas oor hen baina? Lalruudaa ta nar dandaa minii amidrald gai boldogshd!
Банкны талаар хэдэн 100-н хүн ойлгон үйл ажиллагаанд нь хяналт тавиад,эгзэгтэй үед олны анхааралд толилуулан бүр олноороо эсэргүүцлээ илэрхийлж болох биз.Харн МОНГОЛЫН ТӨМӨР ЗАМЫН 1 ХЭСГИЙГ ХЯТАДУУД эзэмшээд байхад бид одоонэн даруй жагсаж,тэмцэх ёстой биш үү?Төр биднийг зориуд өлсгөн "ходоодны сонгууль"хийлгэдэг.Одоо яах гэж өлсгөнө вэ? Харйнханд хулхидуулж иддэг мөнгө нь хүрэлцэхгүй болоо юу даа?Ядарсан 95%
Харж үзэх төрийн сүлд Хайхарч хандах засаг хаачив?г баллаж Халх монголыХарь дайсанд худалдав уу? . Тавхан хувь нь жаргаг гэж. Та нарыг бид сонгоогүй. Талын монголын баялагийг Тасдан идэж дуусгалаа.
Монсоник Баярхүү Монгол банк бол монгол улсын банк биш, монгол улсад захирагддаггүй, УИХ, ЗГ-с хамааралгүй гадаадын байгууллага гэж ярьсаныг саналаа. Дандаа долларын эздийн захиалгаар ажилладаг гэх юм. 90-д оны хуулиар тэгж зохион байгуулсан гэх юм. Тэр ер нь хэр үнэн бэ судлаачаа? Монгол банк монголын төв банк л баймаар юм? Монголчууд мөнгө хэвлэх эрхээ өөрсөддөө авах ёстой гэж бас ярьж байна. Мөнгө хэвлэх эрхээ авчихвал мөнгөөр дутагдах явдал нээрээ үгүй болчих юм бишүү?
Удахгүй ноён доллар 3000-5000 хүрнэ дээ, Доллар Монголд байхгүй, Гадаадын хөрөнгө оруулалт зогссон Ямарч дэлгүүр ямарч газар доллараар наймай хийхийг хориглосон, Тэгэхээр ард түмэн та нар хаанаас доллар авах юм, Олдохгүйюм чинь өсөж л таараа, Бондоор зээж мрсэн доллараа хааяа хааяа үнэд хүргэж зарна шүү дээ Манай Монгол банк Чи ойлгодоггүй мал уу
ЭНЭ ЧИНГИС БОЛОН САМУРАЙ БОНДЫН ТӨНГӨ ЧИНЬ БАГА МӨНГӨ БИШ ШҮҮ ДЭЭ. ЭНЭ ИХ ДОЛЛАР РУУЛЖ ИРЧИХЭЭД ЭДДИЙН ЗАСАГТ ТЭР ТХ ВАЛЮТ ОРЖ БАЙХАД МАНАЙД ЭСРЭГЭЭРЭЭ ХАНШ УНАНА ГЭЖ ОГТ БАЙМААРГҮЙ. ОДОО АСУУЛТ БОЛ ТЭР ИХ $ ХААНА, ХЭНИЙ ГАРТ БАЙГААД БАЙНА ВЭЭЭ? ФОРТУНА БАТБАЯР БААХАН АЛТ АВААД ДАРСАН ЧИНЬ АЛТНЫ ҮНЭ УНААД БАЛАРСАН Ч ГЭХ ШИГ...
Horongiin birjiig hen suiruulsen be?
дүр эсгэсэн ардчлалын төлөөлөгч болох МАНАН мафийнхан монгол улсыг дампууралд хүргэхэд банкныхан том ач тусыг гадаадынханд хүргэв.
Mongoliin niigmiiin buzar bulaag yag tag helj bichij baigaad bayarlalaa. Mongol bankiig syyliin 24 jil tsulmuj duusch abih shiv dee. Mongol bank tugrug balyutiin hanshin deer mash ih luivariig hiij baigaa. Balyutiin bodlogo hariutssan hymyysiin chadvar gej avah yumgyi luivarchidiin gar hul bugs doloogchid.
2012 оны сонгуулийн өмнө сонгуульд оролцогч нам бүхэн үндсэн хуульд оруулсан доордохын долоон заалтыг авч хаяна гэцгээсэн. ард түмэн ч тэгээсэй гэж хүссэн. эрдэмтэн мэргэд маань ч давхар дээл гэдэг бол монгол улсыг сүйрүүлэх зүйл гэсэн АН төрийн эрхийг АНУ -гийхаа хар машины тусламжаар олонхи болмогц давхар дээл өмсөхийн өвчин тусцгаасан МАН давхар дээлийг санаачлаж нэвтэрүүлэн МАН-ын удирдлагад орсон хэд овоо бондойж авсан энэ нь иргэдийн дургүйг хүргэсэн зүйлийг АН-ын удирдлага шүүрэн авч давхар дээлээр гангарч бондойх гэсэн чинь иргэдийн зэвүүцлийг улам их хүргэж АН-аас ч чанга унах хэмжээнд хүрснээ ойлгож бонд гэдэг баахан мөнгө зээлж зам уулзварын нэрээр ихэнх мөнгийг нь халааслаж гадаадын банканд хадгалуулан зугатах бэлтгэлээ хийж эхлэв бололтой. МАНАН гэдэг мафийнхан хагаралдаж эхлэв. МАН-ынхан АН-ын туршлагаар жагсаал цулаан захион байгуулж байгаач мөнгө хөрөнгө нь нүдэнд нь харагдаад арай өлсөглөн зарлаж чадахгүй бололтой МАН-ын дарга М. энхболд өлсгөлөн зарлаад хэвтэж байхыг харах заяа монголд байдаг болов уу?
ЭЛЕКТРОН БАРАА, МАШИНЫ ЛИЗИНГИЙГ ЯАРАЛТАЙ ЗОГСООХ ХЭРЭГТЭЙ. ОЮУТНЫ 70 МЯНГАН ТӨГРӨГИЙГ БАС ЗОГСООХ ХЭРЭГТЭЙ.
ГАХАЙН БААС ГАНХУЯГ. ЭЭ ЧААВААС ДАА. ӨӨРИЙГӨӨ БАС СУДЛААЧ ГЭЧИХЭЖ...
Parliament tarah heregtei, hulgaich luivRchdaas burdsen zasgiin gazar ogtsor!!! Neree zuv bichij chadahgui baij said hiij bgaa jonhuu battulga, ulaan luivarchin Lu bold bayartsogt geed 76-g bugdiig ni huliig ni gozolzuulaad ach!!!!!!!!!manan arilj tenger ongoih boltugai....