1980-аад оны үед АНУ-ийн төсвийн алдагдал тэнгэрт хадаж, гадаад өр Үндэсний Аюулгүй Байдалд заналхийлэх түвшинд хүрсэн тэр үед Ерөнхийлөгч Рональд Рейган АНУ-ын эдийн засгийн шинэ бодлого гаргаж Америкт төдийгүй дэлхийн эдийн засагт сүнс оруулж байснаар дэлхий дахинд REAGANOMICS гэж алдаршиж байсан түүхтэй.
1950-1960–аад оны үед Америк болон Европын суурь судалгааны үр дүн нээлттэй байсан таатай нөхцлүүдийг ашиглаж Америк, Япончууд төрийн капитализмын механизмаар Япон орны эдийн засгийн гайхамшигийг бүтээсэн. Гэтэл 70-аад оноос эхэлсэн мэдлэгийн эдийн засгийн эрин үед суурь судалгааны үр дүнг эцсийн бүтээгдэхүүн болгох шинэ тогтолцоо АНУ-аас эхэлснээс болж Япон үндэстэнд суурь судалгааны эх үүсвэр нь тасалдаж 90 оноос эхэлж Япон улс уналтын байдлад орсон. Шинзо Абэ гэж Ерөнхий Сайд гарч ирээд 2012 оноос эхэлж бүтцийн өөрчлөлт хийж төсвийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж мөнгөний бодлогыг чадваржуулах бодлого явуулснаар Японы эдийн засаг дахин сэргэж дэлхий дахинд ABENOMICS гэдэг нэр томьё гарч ирсэн юм.
Өнгөрсөн 30 гаруй жилийн дотор ядуу байсан Хятад орон төрийн хяналттай зах зээлийн эдийн засагт шилжиж, гадааддаа нээлттэй бодлого явуулснаар Хятадын эдийн засгийн гайхамшгийг бүтээж өнгөрсөн 30 жилийн дотор 600 сая хүнийг ядуурлаас гаргасан. Гэтэл ойрын үед Хятадын эдийн засаг суларч өсөлт удааширсан өнөөгийн энэ үед Энэтхэгийн улс төрийн тавцанд цоо шинэ үндэсний удирдагч гэж нэрлэгдэхээр NARENDRA MODI Энэтхэгийн хөгжлийн шинэ хуудсыг нээснээр ирээдүйн 20 жилд Энэтхэгийн эдийн засгийн өсөлт Хятадыг давж гарна гэсэн таамаг явж байна.
Энэтхэгийн шинэ үеийн үндэстний удирдагчNARENDRA MODI Хятадын гайхамшгийг эхлүүлсэн Дэн Сяо Пиний замаар яваагүй. Ядуу буурай бүс нутагт төрж өссөн энэ Энэтхэг эр Энэтхэгийн түүхэнд энх удаа дэлхийн хүн төрөлхтний энх тайвны хөгжлийг авч явах бодлогыг хэрэгжүүлж Хятадын гайхамшгийг бүтээсэн Дэн Сяо Пин-ий адил тариачдын бүтээмжийг дээшлүүлэхээс эхлээгүй харин 800 сая залуу хүмүүсийн хийж бүтээх ШУ-ны дэд бүтэц, Технологийн дэд бүтэц, Инновацын дэд бүтэц цаашлаад дэлхийн улс төр эдийн засгийн Энэтхэг агуулгатай бодлогыг хэрэгжүүлж эхэлснээр дэлхий дахинд MODINOMICS гэж алдаршуулж байна.
Монгол оронд ардчилал болоод зах зээлийн эдийн засгийн шуурга бүхэл бүтэн үндэстнийг хамарсан тэр цаг үеээс эхлээд төрийн эрх мэдэлтнүүд өөрийн баяжих хүсэл, шуналдаа урхилагдан ард түмний амьдралыг там болгосноор Монгол орон өнгөрсөн 26 жилд ядуугаараа дуудууллаа, дэлхий дахинд “Minegolia”гэж уул уурхайгаас өөрөөр амьдрах аргагүй ард түмэн болсон гэж дуудуулж үзлээ. Одоо “Hotel Mongolia”гэж дуудуулж байна даа. Энэ нь зөвхөн өнөөгийн Монгол биш ирээдүйн Монголчуудад минь ч бас холбоотой болоод байна даа.
20-р зуунд дэлхийн гайхамшгийг бүтээсэн Монголчууд дэлхий дахины оюуны хог болж төөрөгдөлд орж мэдлэг боловсрол нимгэн, ёс суртахуун байхгүй хүмүүс энэ орныг хаягдал болгон экспортолсныг Монголд төдийгүй дэлхий дахинд мэдэж байгаа.
Хувийн сонирхлоор улс орныхоо ирээдүйг дуусгаж байсан шившгийг дуусгавар болгож Оюу толгойн төслийг хэвийн үйл ажитллагаанд нь оруулж Таван толгойг цаашид бизнес болон эдийн засгийг хэвийн байдалд оруулах гэж зүтгэж байгаа Чимэдийн Сайханбилэгийг гадаад дотоодгүй ярьж эхэллээ.
Ч.Сайханбилэгийн эдийн засгийн бодлого Оюу толгой, Таван толгой гэсэн хоёр толгойгоор дуусаж болохгүй шүү. Ч.Сайханбилэг нэг зүйлийг бас ойлгох хэрэгтэй:
POLITICS буюу УЛСТӨР бол төр ард түмнээрээ юу хийлгэх вэ гэдэг хандлагыг гаргадаг, хүн төрөлхтний бүх нөөцийг ард түмний сайн сайхны төлөө хэрхэн үр ашигтай зарцуулах чиглэлийг гаргадаг болохоос биш улс төр бол дотуур хувцас үйлдвэрлэдэггүй, кондом үйлдвэрлэдэггүй гэдгийг ухамсарласан цагт л ухамсартай улс төр эхэлнэ шүү.
Бас нэг ойлгох ёстой асуудал бол 20-р зууны эхэн үед Монголд лам ба малчин гэсэн хоёрхон анги байсан. Орчин үеийн Монгол, ЗХУ болон Зүүн Европын орнуудын мэдлэг, санхүүгээр босч ирснийг ойлгож өнөөдрийн Монгол дэлхийн Монгол болсон гэдгийг ухамсарлаж, дэлхийн мэдлэг болон санхүүжилтээр Монгол босох нь тодорхой, дотоод нөөц маш сул дорой гэдгийг бас ухамсарлах хэрэгтэй.
Харвардын их сургуулийн профессор Майкл Портер ШУ-ны дэд бүтэц, технологийн дэд бүтэц, инновацын дэд бүтэц, боловсролын дэд бүтэц, нийгмийн дэд бүтэц болон чөлөөт цагаа соёлтой өнгөрөөх дэд бүтэц бүхий “Мэдлэгийн Кластер”-ийнонол стратегийг 1990-ээд онд боловсруулж өнөөдөр хүн төрөлхтний хөгжлийн стрөтеги болсныг ухамсарлах хэрэгтэй.
Монгол орон “Аж Үйлдвэрийн Парк”, “Технологийн Парк”, “Шинжлэх Ухааны Парк” гэсэн хоцрогдсон, өрөөсгөл хөгжлийг орхиж 5 бүсэд дэлхийн хараатай “Мэдлэгийн Кластер”-ийг чөлөөт бүсийн статустай дэлхийн тэргүүний “Мэдлэгийн Кластер”-ийг иж бүрнээр нь байгуулах юм бол монгол орон, монгол үндэстэн дэлхийн гайхамшигийг бүтээх нь тодорхой. Монгол орны түүх, монгол үндэстний хүсэл эрмэлзлэл, дэлхийн хүн төрөлхтний хөгжлийн хандлагыг харвал монгол орныг яаралтай “Дэлхийн санхүүгийн төв” болгож хөгжүүлэх бодлогыг гаргах цаг болсон.
Тө бол үндэстний хүслээр ажиллах логигтой. 21-р зуунд монгол үндэстэн дэлхийн мэдлэгийн засаглагч үндэстэн, дэлхийн санхүүгийн засаглагч үндэстэн болох үндэстний хүсэл эрмэлзлэлийг“Үндэсний Хөгжлийн Стратеги” болгон зарлаж боловсролын амин сүнсийг цоо шинээр төлөвшүүлэх ёстой.
Монгол үндэстэн бол жижиг үндэстэн биш, дэндүү агуу түүхийн санамжтай, дэндүү агуу домогтой, дэндүү хүн төрөлхтний хөгжил болоод энх тайвныг авч явах гэсэн эрмэлзэлтэй, дэндүү хүмүүнлэг Монголын ард түмний төр хүчтэй байх ёстой.
SAIHANBILEGNOMICS нь зөвхөн эдийн засгийн бодлого биш үндэстний хөгжлийн иж бүрэн бодлого болж Монгол үндэстний түүхийн шинэ хуудсыг нээх ёстой.
SAIHANBILEGNOMICS-ийг бөгс долоогч, авилгач, мухар сүсэгтнүүд бүтээж чадахгүй гэдгийг анхааралдаа авах хэрэгтэй.
С.Тулга
Сэтгэгдэл0
saikhsnbilegin ukhaanaar bish z.enkhboldin chigluulsneer yavjj ehlev bololtoi. harin ni uragshaa hed alkhah itgel naidvar turj baina.
UHSEBII CHIN Z.ENKH BOLD ??? TSAHUA ELBEGDORJIIN BANDI GEECH ...HARAAL IDSEN PSDAA MONGOLCHUUDYG BOON OROND TAVIAD TUUCHIHSAN BNA LEE
SAIHAN BILEG EE OT-N LICENSE-G YAGAAD BAR'TSAAND OGCHIHOV OO ??? CHAM TIIM ERH BII YU ? YAAHAAR AA RIO TINTO MONGOLCHUUDYN LICENSE-G BAR'TSAAND TAVIDAG YUM BE ?
Ёооо ккк битгий УНГАС АЛДУУЛААД бай л даа!!!!!
Манжийн эфү ноён шиг дүртэй хүн шүү..
Манжийн эфүg chi harsan yum uu?
sain sanuul ,surgamji bain
монголчууд аливаа зөв санаа,зөв бодлого,зөв шийдвэрийг хүлээж авахдаа сайн шүү дээ.Дэлхийн томчуудтай эн зэрэгцэхээр шинэ санаа,шинэ онол гаргаж байгаа нь талархууштай,даан ч бусад атаа жөтөө,талцсан улс төр,хөрөнгө мөнгөтэй,нөгөөдүүл чинь өөрсдийн эрх,ашиг,илүү хаалттай байх бодлогоо үргэлжлүүлэх гээд янз бүрийн аргаар ард түмэний тархийг угаах нь харамсалтай юм,яахаар ч юм бэ?дээ ухамсартай,мэдлэгтэй эх орон ч залуус минь ирээдүйрүүгээ улс төр гэлгүй нэгдвэл яасан юм бэ?тэгвэл хөгшид бид нэг жилийн уул уурхайгаасаа авах ноогдолоороо бүтээн байгуулалтанд хөрөнгө оруулмаар байна.тэртээ тэргүй авна,өгнө гээд хэдэн ч жил болов доо одоо түргэн эргэлтэнд оруулаад үр ашгий нь хүртэж болдоггүй юмуу.
Ёооо ккк битгий УНГАС АЛДУУЛААД бай л даа!!!!!
novshiin showchin
оюу толгой таван толгой хоёроо зүтгүүлээд хөдөлгөчихвөл ч овоо шүү. дэмжиж байна. манжийн эфү гэдэг чинь харин хараал биш магтаал байх шүү. ккк
Saikhanbilegiig chin OT, TT g batluulahiin tuld tomilson zoliosnii hun gedeg biz dee...
Ёооо ккк битгий УНГАС АЛДУУЛААД бай л даа!!!!!
HudlAaa shaagAad l bna sh deee
zuirgan nuhur uu
Сайханбилэг сайн ажиллаж байгаа. Цаашдаа ч ихийг хийж чадна. З.Энхболд гм АН-ын шаварууд л саад хийгээд байх юм.
Hohoinoos dor bolson amitad ih yum helmeer bsan bolovch mongolchuud iim amitdiig medej bgaa bolohoor..
Төрөөр тоглож хууль цаазыг дорд ядуусруу чихэж байгаа Элбэгдорж гээч худалч хүнийг байгаа цагт бид өөдлөхгүй!Монгол улс төрөө мөн цаазын ялыг сэргээж алуурчин урвагч дотоодын дайсан хулгайчуудыг засгын газрын ордонд бүхнийг цуслуулснаар биш хууль цаазын өмнө сөгдүүлснээр сэргэн мандана!Өнөөдөр бүх юм эсэргээрээ даанч яавдаа гэмээр байнаа.Ярихдаа бол дотоодын дайснууд Монголчууд шиг жаргалтай хүмүүс алга улам жаргуулаад өгнө гэх авч хийх үйлдлээрээ зовсон дээр чинь тамлана гээд байна.Бид хамаг юмаа хулгайчуудад алдчаад хоосон хоног төөрүүлж яваал хүмүүс.Бидний хамаг юмыг ардчилагчид гадаадруу зөөсөөр, улсыг,төрийг энэ л хүмүүс өмчгүй үйлдвэр аж ахуйгүй болгож хүн ардыг нь ажилгүй мөнгөгүй ядууруулж дэвсэлсэн ардчилал гэж худлаа хуурсан сөнөөгчид.Гуравхан сая хүн түүнд малчид маань даавуу гурил хоёр байхад болоо өвгөд хөгшид гайгүйхэн тэтэгвэртэй байхад болоо нэлээд хэсэг нь гадаадад амьдарч ажиллаж нэг хэсгээ давгүй авч явждөнгөөд байна.Цаана нь хэдхэн хүн төрийн болон хувийн ажил хийж байгаа биздээ?Энэ улсад ажилгүйдэл гэж байх ямарч боломжгүй байхаар байтал санаатайгаар ажлаар хангахгүй гадаадаас ажиллах хүчийг төрийн хүмүүс нь өөрсдөө оруулж үндсэн ирэгдээс маань хоёр дахин их цалинг өгч ажиллуулж байх жишээтэй.Монгол хүний эрх гээчрүү нь нус цэрээрээ нулимаж байгаа биз!Миний бодол шүү! Манай улсад үнэн шудрага бас хариуцлага сахилга бат гээчийг ардчилал гэх шал хуурамч нэрээр сольж устагсан учраас улс улс шиг байх боломжийг мөн адил устагсан аймшигт 25 жилийг буцааж судлах хэрэгтэй юм шиг.Энэ улсыг там болгоод байгаа хүмүүсийг үтэр түргэн зогсоох ёстой юм шиг бодогдоод байна.Арайл замбраагүй болж байна.Үндэсний аюулгүй байдал бусдын гарт атгаастай байхад бид амар тайван сайхан амьдарч байна гэж битгий худлаа хуцаарай!!!С.Тулга танд баярлалаа.Ийм гоё санааг хэрэгжүүлхэд одоогийн хэдэн гадаадын тэжээврүүд хөдлөхгүй харин ийм санаануудыг дээрэмдэж гадаадын хурал зөвөлгөөнүүдэд цэцэрхэн үглэхвий!!Ажиглаарай!
Ямар үхсэнийх нь эдийн засгийн шинэ бодлого байхав дээ.
Yun Ediin zasgiin shine bodlogo be. Ene nukhur yu bichne ve. Ulger l bichikh shig bolov. OT baritsaanid taviad ailiin gal togoogoor hesej bgaad irj bkhad. ER N ITAGNUULIIKHAN YU HIIDEG BNA.
ene ungas baas aldsan pizdaa min teriigee end bicheed baidag ymar teneg nuvsh be Mongol hun eh orniihoo tuluu hiij buteej baigaag haraad muu har heree umdunduu har jatsaga aldaad huhej bgaa ym bain daa kkkk
kk erunhii said gedeg ajliig hench hiisen ymarch gaviya baiguulsanch ene har hereenuud muulsaar l baih bolon har hereenuudiig bugdiin 21 ond alaad duusgaj chadaagui bidnii buruu baij ted aihaaraa ehleed ungas aldaad daraan har jatsaga alddag ha haa haa
Сайханбилэг шиг хийвэл би ч хийчихнэ шуу!
Сайханбилэгийн засгийн газрыг дэмжиж байна.цаашид таван толгойн хөтөлбөрөө хэрэгжүлэх хэрэгтэй байна.
Монголчууд ярих хэтрээд байна.ажил хийх хэрэгтэй байна шүү дээ.
Төрөөс баялаг бүтээгчидыг бодлогоор дэмжиж өгөх нь зүйтэй
yamar ch tom humuustei zuirledgiin...baylag buteeh gej oroldoj uzsen uu? aimar getsuu yum shig bgaamaa...daramttai, erh zuigee iluu saijruulah heregtei de