УИХ дахь Бие даагчдын зөвлөл даваа гарагийн мэдээллээ хийж, Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг УИХ дахь нам, эвслийн бvлгvvдэд хамтран ажиллах санал ирvvлсэн болон, энэ долоо хоногт УИХ-аар хэлэлцэх зарим хуулийн төслvvд, мөн улс орны өмнө тулгамдаад байгаа асуудлуудын талаар байр сууриа илэрхийлэв.
Өнгөрсөн долоо хоногт Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасvрэн, Х.Болорчулуун гишvvнтэй хамт мэдээлэл хийсэн бол энэ удаа УИХ-ын гишvvн С.Ганбаатар хvрэлцэн ирж олон асуудлаар байр сууриа илэрхийлсэн юм. Тэрээр өнгөрсөн долоо хоногт харагдахгvй байсан Лондонд хуралд суусантай холбоотой ажээ.
-Та саяхан Англид очиж Олон улсын хуралд суугаад ирсэн гэлээ. Ямар учиртай хуралд суугаад хэзээ ирсэн хэрэг вэ?
-Би өнгөрсөн 18-наас 21-нийг дуустал Английн Лондон хотод дэлхийн 35 орон оролцсон Олон улсын томоохон хуралд оролцоод ирлээ. Энэ хурлаар уул уурхайн баялагийг тухайн баялагийн эзэн орны хөгжил, дэвшилд хамгийн vр дvнтэй, ашигтайгаар хэрхэн зохицуулж, хэрэглэх вэ гэдгийг тал талаас нь нарийн судалгаа, дvгнэлттэй хэлэлцсэн ихээхэн vр дvнтэй хурал, зөвлөлгөөн боллоо.
Дэлхийн 35 орны парламентын гишvvд оролцсон энэ хуралд Нээлттэй нийгэм форумаас намайг нэр заан урьсан нь Оюутолгойн асуудлаар төдийгөөс өдий хvртэл тодорхой байр суурин дээр бат зогсож байгааг минь vнэлсэн хэрэг юм болов уу гэж ойлгосон.
-Хурал дээр Монголд авч хэрэгжvvлмээр санал санаачлагууд гарсан уу. Ямар асуудлыг голчлон авч хэлэлцдэг юм байна. Ер нь ямар vр дvнтэй хуралдаад ирсэн тухайгаа сонирхуулахгvй юу?
-Ази, Латин Америк, Африк тивийн парламентын төлөөллvvдтэй ялангуяа уул уурхайгаас vvдэн улс оронд нь байгаль экологи, хvмvvнлэгийн тодорхой асуудал vvссэн, гамшиг нvvрлэсэн улсуудын төлөөлөгчидтэй уулзаж санал бодлоо солилцоход бидний хийгээд яваа тэмцэл цагаа олсон, их зөв зvйтэй юм гэдгийг сайн ойлголоо.
Магадгvй бvр илvv далайцтай, шийдвэр гаргагчдыг улам илvv шахаж шаардах, гадны хөрөнгө оруулагчидтай цаг алдалгvй хэлэлцээрийн ширээнд суухыг улам илvv ойлгуулсан хурал боллоо гэж дvгнэж байна. Английн парламентын тодорхой гишvvдэд Монгол Улсын уул уурхай, ялангуяа стратегийн томоохон ордууд дээр vvсээд байгаа нөхцөл байдлын талаар мэдээллээ ойлгуулсан.
Тэр дундаа Рожер Гейл гэдэг Английн парламентын нөлөө бvхий гишvvнд өнөөдөр Монгол Улсын уул уурхай, тvvний эргэн тойронд vvсээд байгаа нөхцөл байдлын талаар маш сайн ойлголт төрvvлж чадсан.
Энэ удаагийн чуулга уулзалтад оролцсон дэлхийн 35 орны парламентын гишvvд барууны өндөр хөгжилтэй орнуудын хөрөнгө оруулагч, уул уурхайн томоохон компаниуд ядуу буурай орнуудад хvчээр тулган хvлээлгэх зарчим баримталж жинхэнэ ХХI зууны колончлол явуулж байгаагаас vvдэн дэлхий тэр чигээрээ баян, ядуугийн хоёр туйлд хуваагдан, ноцтой тэгш бус байдалтай болоод байгааг хурцаар шvvмжлэн ярилцлаа.
Ядуу буурай орнуудын асар их баялагтай уурхайнууд дээр дэлхийн томоохон компаниуд дэндvv шударга бус хуваарилалтын зарчмаар шулуухан тонон дээрэмдэх ажиллагаа явуулж байгааг тодорхой жишээ баримттай, цаг хугацаатай нь шvvн ярилцсан. Энэ байдлаас богино хугацаанд, яаж хамгийн vр дvнтэй гарч болохыг ч ярилцлаа.
-Таны хувьд ямар асуудлыг хурлын төлөөлөгчдөд танилцуулсан бэ. Ер нь Монгол Улсын уул уурхайн өнөөгийн байдлыг дэлгэрэнгvй тайлбарлаж чадсан уу?
-Миний хувьд Монгол Улсыг төлөөлөн дэлхийн энэ томоохон хуралд оролцсоны хувьд хурлын төлөөлөгчдөд хандан уул уурхайн баялагаасаа болж ихээхэн хохирол амссан, гадна хөрөнгө оруулагчдад хууртсан ядуу буурай орнуудын парламентын гишvvдээс бvрдсэн бvтцийн байгууллагыг НVБ-ын дэргэд, бvр тодруулвал НVБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Муний туслалцаа, дэмжлэгтэйгээр байгуулахыг санал болголоо.
Ялангуяа баялагийн хараал хvрсэн, уул уурхайгаас болж байгаль экологи, хvмvvнлэгийн ноцтой хохирол амссан улс орнууд харилцан мэдээлэл солилцох, vр ашигтай хамтран ажиллах чиглэлээр эхний алхмууд хийгдлээ гэж vзэж байна.
Жишээ нь Африкийн Зимбабе улсын Глинко гэдэг зэсийн уурхай дээр манайхаас долоон дор нөхцөл байдал vvсчихээд байгаа юм билээ. Мөн Индонезийн Фрипорт гэдэг зэсийн уурхайд жинхэнэ экологийн сvйрэл нvvрлэж, ард тvмэнд нь ямар ч ашиггvй, аймшигтай байдал vvсчихсэн юм байна.
Шинэ Гвинейд ажиллаж байгаа Рио Тинтогийн уурхайд 2000 уурхайчин, энгийн ард иргэдийн амь нас vрэгдсэн ч ард тvмэнд нь ямар ч ашиггvй, зvгээр л баялагийг нь ухаж гадагш нь л зөөгөөд байгаа гэнэ. Энэ мэтчилэн жинхэнэ ХХI зууны колончлол, тухайн улс орны баялагийг цөлмөн дээрэмдэж байгаа ил цагаан тонуул, хулгай луйвар уул уурхай дээр хамгийн тодорхой харагдаж эхэлжээ.
Бvр сvvлдээ зvгээр нэг баялагийг нь тонон дээрэмдээд зогсохгvй эрх баригчидтай нь хуйвалдаж, авлига хээл хахууль нь дээд хэмжээнд хvрснээр зарим улсад иргэний дайн дэгдчихээд байгаа юм байна.
Бид энэ байдалд төр засгийн зvгээс тодорхой дvгнэлт өгч, ялангуяа өнөөдөр Оюутолгойг дээрэмдэж авчихаад байгаа Рио Тинтотой одооноос хатуухан ярилцаж, нэг тийш учраа ололцохгvй бол хоёр дахь Шинэ Гвиней, Индонез болохгvй гэх газаргvй болчихоод байна. Асуудлыг илvv бодитойгоор харж, илvv тооцоо судалгаатай, нягт нямбай дvгнэлт хийж ард нийтээрээ тэмцэх цаг хэдийнэ болчихоод байна.
-Ядуу буурай орнууд хvчээ нэгтгэж ялангуяа НVБ-ын тодорхой дэмжлэгийг авч чадвал уул уурхайн баялагаа гадны хөрөнгө оруулагчдад зvгээр шахуу тонуулж байгаа улс орнуудын эдийн засагт ихээхэн vр өгөөжтэй гэдэг нь тодорхой. Гэхдээ энэ ажил тийм ч амархан бvтэхгvй л болов уу. Жишээ нь манайд л гэхэд Оюутолгойг цээжээрээ хамгаалдаг улстөрчид олон бий шvv дээ?
-Мэдээж энэ асуудал олон олигархжсан улстөрчид, тодорхой бvлэглэлvvдийн эрх ашгийг шууд хөндөх болохоор ихээхэн эсэргvvцэл, тэмцэлтэй тулгарах нь тодорхой. Өнөөдөр ч Оюутолгойд элдэв бараа материал, хvнс, хоол шахаж халаасаа дvvргэдэг улстөрчид УИХ-д суучихаад, энэ асуудлыг бvх талаар эсэргvvцээд явж л байна.
Хэдийгээр маш их эсэргvvцэлтэй тулгарах нь тодорхой ч уул уурхайн баялагаасаа болж хэлмэгдэж, хохирч байгаа улс орнууд эвлэлдэн нэгдэж, мэдээллээ солилцон НVБ-ын тодорхой дэмжлэгийг авсан тохиолдолд бидний тэмцэл тодорхой vр дvнд хvрэх нь гарцаагvй. Одоо ойрын vед Олон улсын уул уурхайн vйлдвэрчний холбоонд хандаж тодорхой асуудлуудаар дэмжлэг авна.
НVБ-ын тодорхой хурлуудаар энэ асуудлыг яаравчлан хэлэлцvvлж тодорхой улс орнууд, бvс нутгийн уурхайнуудад хяналт шалгалт оруулах, дэмжлэг vзvvлэхээр болоод байгаа. Миний гаргасан НVБ-аас тусламж, дэмжлэг авах саналыг Индонези, Зимбабе, Танзани, Зvvн Тимор гэсэн орнууд халуунаар дэмжиж цаашид энэ асуудлаар нягт хамтран ажиллахаа илэрхийлсэн.
Тvvнээс гадна энэ хурал дээр ярилцсан бас нэг чухал зvйл нь уул уурхайн томоохон компаниудын санхvvг хэрхэн хянаж, тvvнд бодитой дvгнэлт хийж болох талаар улс орнууд туршлагаа солилцсон явдал юм. Яг энэ асуудлаар Дэлхийн банкны энэ талын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн ирж мэдээлэл хийсэн нь ихээхэн vр дvнтэй болсон.
-Оюутолгой, Тавантолгойгоос орж ирэх ёстой татвар, бусад ногдол ашиг зогссоноор монголын эдийн засгийн өнөөдрийн хямралд тодорхой нөлөө vзvvлсэн нь тодорхой. Оюутолгойн асуудлаар ихээхэн шvvмжлэлтэй ханддаг улстөрчийн хувьд өнөөдрийн нөхцөл байдалд ямар дvн шинжилгээ хийж байгаа вэ?
-Оюутолгойн баялагийн нийт мөнгөн дvн нь 300 тэрбум ам. доллар юм шvv дээ. Гэтэл ийм их баялагаас бид өнөөдөр юу ч хvртэж чадахгvй сууцгааж байна. Анх хөрөнгө оруулагчид Оюутолгойд 10 мянган ажлын байр шинээр бий болгоно, ДНБ-ний 30 хувийг нийлvvлнэ гэж амлаж байсан улс шvv дээ. Өнөөдөр тэр амлалтаас хэрэгжсэн зvйл юу ч байхгvй. Оюутолгой монголчуудаас болж гацаагvй.
Энэ 2014 оны эхний гурван улиралд Оюутолгойгоос 600 мянган тонн зэс, 8.6 тонн алт, 20 тонн мөнгө гадагшаа гараад явчихсан. Борлуулалтынх нь мөнгө 2.1 тэрбум ам. доллар болчихоод байгаа. Рио Тинто монголын баялагийг дээд хэмжээгээр ухаж тэр хэрээр ашигтай ажиллаж байгаа. Ирэх жилийн төлөвлөгөөгөөр 816 мянган тонн зэс, 15.2 тонн алт, 34 тонн мөнгө гаргана гээд яг таг тооцоолчихсон байна лээ.
Энэ бvх баялаг ямар ч гацаа, саадгvй гадагшаа урсаад гарна. Ямар ч саадгvй шvv. Монголчууд энэ бvх баялагаа гадагш нь урсгаж байгаа мөртлөө хууль ёсоор авах ёстой 130 сая ам. долларын татвараа өнөөдөр ч авч чадаагvй л сууж байна.
Бvр сvvлдээ эрх мэдэлтнvvдтэй хуйвалдан 30 сая ам. доллар төлөхөөр болсон ч өнөөдрийг хvртэл тэр мөнгө манайд орж ирээгvй, шvvх дээр заргалдаад л явж байгаа. Энэ чинь одоо ер нь юу болж байгаа хэрэг вэ.
-Оюутолгой бvрэн хvчин чадлаараа ажиллавал говийн газрын гvний усыг гуравхан жилд сорж дуусгана гэж зарим мэргэжилтнvvд тооцоо хийсэн байна лээ. Энэ vнэн vv?
-Vнэн байлгvй яах вэ. Яг өнөөдөр монголын усны мэргэжилтнvvд бvгдээрээ шахуу биеэ vнэлэгчид болчихоод, дуугарч чадахгvй байна. н.Батмөнх зэрэг ганц нэгхэн хvн л энэ асуудалд vнэн голоосоо санаа нь зовж, хөөцөлдөж яваа. Монголын томоохон гэгддэг усны мэргэжилтнvvд “Монголын говийн усыг Рио Тинто ашиглахад ямар ч сөрөг vр нөлөөгvй” гэсэн бичгэн дээр гарын vсгээ зурж нэг ёсондоо хэдхэн халтар төгрөгөөр биеэ vнэлэн, монголын говийг усгvй болгохоор Рио Тинтотой хуйвалдчихаад ичих ч vгvй гэлдэрцгээж явна.
Ингэж хэлсний минь төлөө тэд намайг шvvхэд өгөөсэй билээ. Яг vнэндээ Рио Тинто гурван жилийн дараа говийн усыг дуусгаад Сэлэнгэ мөрний усыг хоолойгоор соруулж эхлэнэ. Энэ бол баталгаатай зvйл шvv. Говийн хөрс, ургамлыг доороос нь тэтгэж байдаг говийн газрын гvний ус буюу усан сангийн асуудал өнөөдөр хамгийн ноцтой асуудал болоод байгаа.
Би энэ талаар хоёр ч удаа ноцтой мэдэгдэл хийж төрийн гурван өндөрлөгvvдийн санаа бодлыг ийш нь хандуулах гэсэн боловч vнэхээр хvчин мөхөсдөөд байна. Одоо бvр цөхөрч байна. Хойшдоо яадаг ч юм билээ, заримдаа яахаа ч мэдэхгvй бухимдах vе олонтоо ирэх юм. Гэхдээ би зvгээр суухгvй, эцсээ хvртэл тэмцэх л болно.
Д.Түвшин
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
Шинэ жилийн баярыг тохиолдуулан манай компани олон улсын ачаа тээврийн үйлчилгээндээ 12 сарын 1-ээс эхлэн 12 сарын 31-нийг дуустал байнгын үйлчлүүлэгч нартаа 20 %, шинэ үйлчлүүлэгч нартаа 10%-ийн хөнгөлөлт үзүүлнэ. Бид Хятадын бүх хотоос Монгол руу ачаа тээвэр хямд үнээр, түргэн шуурхай, найдвартай хийнэ. Манай компани Хятадаас бараа бүтээгдэхүүн, тоног төхөөрөмж худалдан авахад үйлдвэрлэгчтэй холбоо тогтооход зуучлах, Хятадад жуулчлах болон бусад шаардлагаар явахад орчуулгын үйлчилгээ үзүүлнэ. Жинчин Транс Олон Улсын Тээвэр Зуучийн Компани. Утас 98304871 Бээжин дэх утас 86-010-84391096
Шинэ жилийн баярыг тохиолдуулан манай компани олон улсын ачаа тээврийн үйлчилгээндээ 12 сарын 1-ээс эхлэн 12 сарын 31-нийг дуустал байнгын үйлчлүүлэгч нартаа 20 %, шинэ үйлчлүүлэгч нартаа 10%-ийн хөнгөлөлт үзүүлнэ. Бид Хятадын бүх хотоос Монгол руу ачаа тээвэр хямд үнээр, түргэн шуурхай, найдвартай хийнэ. Манай компани Хятадаас бараа бүтээгдэхүүн, тоног төхөөрөмж худалдан авахад үйлдвэрлэгчтэй холбоо тогтооход зуучлах, Хятадад жуулчлах болон бусад шаардлагаар явахад орчуулгын үйлчилгээ үзүүлнэ. Жинчин Транс Олон Улсын Тээвэр Зуучийн Компани. Утас 98304871 Бээжин дэх утас 86-010-84391096
Шинэ жилийн баярыг тохиолдуулан манай компани олон улсын ачаа тээврийн үйлчилгээндээ 12 сарын 1-ээс эхлэн 12 сарын 31-нийг дуустал байнгын үйлчлүүлэгч нартаа 20 %, шинэ үйлчлүүлэгч нартаа 10%-ийн хөнгөлөлт үзүүлнэ. Бид Хятадын бүх хотоос Монгол руу ачаа тээвэр хямд үнээр, түргэн шуурхай, найдвартай хийнэ. Манай компани Хятадаас бараа бүтээгдэхүүн, тоног төхөөрөмж худалдан авахад үйлдвэрлэгчтэй холбоо тогтооход зуучлах, Хятадад жуулчлах болон бусад шаардлагаар явахад орчуулгын үйлчилгээ үзүүлнэ. Жинчин Транс Олон Улсын Тээвэр Зуучийн Компани. Утас 98304871 Бээжин дэх утас 86-010-84391096
Mongol ulsad tor gej bdag bol,ard tumnii itgeliig avch songogdson toriin tusheed ard tumnii toloo ajlaa hiih yostoi,..tatvar tologch minii mongoor darga gesen SETER zuuj toriin bodlogiig ulandaa gishgej bdag nohdoos salah heregtei.3-han say hurehgui hun amtai bj ,..im olon yam tamgiin gazar och tochnoon oron too tsalin hols ,hangamj geed l,... .tor deereesee tsevershih heregtei,...ERONHIILOGCH-iin tamgiin gazar,ULSIIN IH HURLIIN TAMGIIN gazar ,...gesen ui tumen sul tsalin idej bgaa tsagaan zahtanguudaa zailuulah heregtei,..eronhiilogch ooroo l asuudlaa tavi,ih hural ooroo l asuudlaa tavi,..dunduur ni guyij ajil hiisen dur esgej bgaa iluu dutuu humuus bol tosviin mongiig sul idej bgaa humuus,..ted ajil oldohgui bgaa bol hodoo garaad malaa malla,...tednii avch bgaa tsaling,.. TETGEVER -t garaad ulsdaa hiihee hiichihsen humuustee hangalttai ideh uuh mongiig ni olgoh heregtei,..200,000-han togrog-oor yaj amidar ,..geed suuj bdag tor bnaa,...tetgeveriin mongiig darui 1,000,000 bolgoj togtooh heregtei,...hogshin humuus adilhan l hool idne,tedend yalgaa erdoo ch bhgui,..tiimees tetgeveriig yalgaatai olgodog jurmaa bolih heregtei ,..onoo margaashgui ene horvoogoos butsahiin hoorond ni aav eejiigee olsooj bgaa mongol shig uls oron gej bhgui,..zaluu humuusiin tsalin nemne gej yugaa yariaad bdag yum ve? tedend bolomj ih bgaa,..tetgeveriin humuus bol bie organizm ni muudchihsan tedend ajil hiij orlogoo nemeh yamar ch bolomj bhgui ,..iim humuustee tetgeveriig ni hangalttai ogoh yostoi shuu dee,..shine eronhii said uuniig hiij chadna gej naidaj bgaa shuuu!!!!!!!!!! 2,3 zuuhan ahmad nastanguudiin tetgeveriig jigd 1,000,000 togrog bolgood tavichih mongo tord hangalttai bna ,..harin uuniig hiih husel sonirhol bhgui bna gej bhgui biz dee.
Оюутолгойд хэрэглэх усыг Сэлэнгээс татах чинь зөв. Сэлэнгийн ус чинь манай улсын гол горхи булаг шандаас бүрдчихээд ямар ч ашиггүй хил даваад орос руу явдаг ус. Бид энэ усыг ашиглах ёстой. Газрын гүний ус бол дахин давтагддаггүй баялаг тул ашиглахгүй бх ёстой. Оюутолгойд усаа Сэлэнгээс хоолой татаж ав гэдэг шаардлагыг тавих ёстой. Ганбаатар энэ дээр буруу ярьлаа.
сэлэнгийн усыг ашиглах нь маш зөв
Сэлэнгэ мөрнөөр оролдож эхэлвэл ёстой ОРОС - ын дургуйг хүргэнэ дээ. Цаад Оросууд чинь Байгал нуураа ширгээхгүй гээд үзэж тарах биз
Би энэ талаар хоёр ч удаа ноцтой мэдэгдэл хийж төрийн гурван өндөрлөгvvдийн санаа бодлыг ийш нь хандуулах гэсэн боловч vнэхээр хvчин мөхөсдөөд байна. Одоо бvр цөхөрч байна. гэнүү. үхсэн баланцагны чинь төрийн гурван өндөрлөг вэ, наад үзэл бодолдоо том эргэлт хийлдээ, ганбаатараа, төрийн өндөрлөг энэ тэр гэж ярихаа эхлээд больчих,
Ene ganbaatart medehgui chadahgui ym bhgui chuu
ганбаатар ярьж хэлснээ хийдэг бол өдийд хорлогдоод үхчисэн байгаа. худлаа л гар л даа, гоё ярина,
Oyu tolgoig demjih heregtei.Ganbaatar gishvvn ard tvmendee sain hvn bolj haragdah gej saihan jvjigleh ium.ug n manai Darhanaas songogdson.odoo tegtel nutag orondoo hiisen ium iu ch alga.tegj oyutoltoln esreg olon tvmniig turhich svvldee bvr baatriin dvrdee itgechihsen saw l hiivel Oyu tolgoi tergvvtei gadnii hurungu oruulagch nar Mongol orniig Shulj muljij gazar nutgiig n huvaaj duusgalaa gej tseejee deldeh ium. Umnuus n sanaa zovmoor ium
ganbaatar gishuuniig albaar ugaah gej urisan bna shdee. gishuun odoo boltol oilgoogui yavaad irj dee.
Мэрэгжилтэн нэртэй урвагчид
elbegdorj bayartsogt bayar saihanbileg nar hahuul avchihaad mongolchuudiig ug duugarahgui baigaa suu ganbaatariig muulah bish shagnah tsag irne muulaad baigaa humuus bol esvel yu c meddeggui shar hadnii ovchton esvel ulaan avilgachin humuus
oyu tolgoigoos heden avilga avsan luivarchid bayajaad ard tumen hooson hotsroh ni oilgomjtoi baihad yagaad ard tumen oorsniihoo toloo temtsehgui baina ene boo nertei humuus ene avilga avsan luivarchdiig gedesiig ni duurch uhtel ni haraa haraal bieleh boltugai hurai hurai
toriin 3 ondorlog gedeg hulgaich nar huvaagaad idchihsen yum chin yaj hodloh bilee oilgomjtoi
Hooloi tatval sain biz tertei tergui gadagshaa ursaad alga bolj bgaa yumiig avaad ashiglah ni sain hereg. Horvoo gej sonin yumdaa tug ch barina tugal ch hariulna gej trasheinii tag uhaj yavsan gazaraa ochij buur hurald suugaad irsen gene shuu hurald suugaad yu ch oilgoogui yum bn lda argachgui bizde urd tag uhaj yavahdaa dohio zangaagaar l oilgoltsdog bsan gar shuudee ard tumend baga l gai boloosoidoo l gej zalbirahaasdaa
Сэлэнгэ мөрнөөр оролдож эхэлвэл ёстой ОРОС - ын дургуйг хүргэнэ дээ. Цаад Оросууд чинь Байгал нуураа ширгээхгүй гээд үзэж тарах биз
Ene Ganbaatar Rio Tinto-giin zahialgaar jujgeldeg nuhur shig l baigaa yumdaa. Yavaj yavaj odoo ashiggui geed gereeg uurchluh sanaliig Mongolchuudaar hiilgej uursdiin hiisen 2009 onii aldaagaa zasah aytaihan bolomj uusgej gej ene huniig saihan ashiglana gedegt neeh ih gaihahgui baina.
2014 оны эхний гурван улиралд Оюутолгойгоос 600 мянган тонн зэс, 8.6 тонн алт, 20 тонн мөнгө гадагшаа гараад явчихсан. гэдэг нь тодорхой болжээ тэгвэл зэснээс, алтнаас, мөнгөнөөс тус бүр хэдий хэмжээний юм монголын тасавт орж ирэв? онгон дагшин байгалыг маань сүйдэлсний төлөө хэдий хэмжээний юм төлөв. олон сая жилийн турш нөөцлөж хуримтлагдсан газрын гүний усыг 3 жилийн дотор үгүй хийж хүн малыг ундны усгүй болгож сүйдэлэхийнхээ төлөө монголд юу төлөх юм бол. эрдэмтэн мэргэд, ард түмний зарим элч төлөөлөгчид, иргэд хүртэл монголд ашиггүй гэрээ болсон гэсэн ойлголттой байхад энэ гэрээнд их хурал үнэлэлт дүгнэлт хийж энэ гэрээг үргэлжлүүлэх юм уу? хүчингүй болгох уу? засвар оруулах уу? гэдгийг эцэслэн шийдэх цаг болсон юм бишүү? гэрээ хийгчид гадаад оронд хадгаламжийн данстай тансаг орон сууцтай тансаглаад яваа нь нийтэд ил тод болсон мөн энэ гэрээг бүлэглэл үүсгэн хамгаалаад байгаад шалгаж үнлэлт дүгнэлт хийн бүх эргэлззг арилгах шаардлага их хурлын эн тэргүүний ажил болохыг сонгогч иргэд чих тавин хүлээж байгааг анхаараасай билээ.
Mongol ulsad tor gej bdag bol,ard tumnii itgeliig avch songogdson toriin tusheed ard tumnii toloo ajlaa hiih yostoi,..tatvar tologch minii mongoor darga gesen SETER zuuj toriin bodlogiig ulandaa gishgej bdag nohdoos salah heregtei.3-han say hurehgui hun amtai bj ,..im olon yam tamgiin gazar och tochnoon oron too tsalin hols ,hangamj geed l,... .tor deereesee tsevershih heregtei,...ERONHIILOGCH-iin tamgiin gazar,ULSIIN IH HURLIIN TAMGIIN gazar ,...gesen ui tumen sul tsalin idej bgaa tsagaan zahtanguudaa zailuulah heregtei,..eronhiilogch ooroo l asuudlaa tavi,ih hural ooroo l asuudlaa tavi,..dunduur ni guyij ajil hiisen dur esgej bgaa iluu dutuu humuus bol tosviin mongiig sul idej bgaa humuus,..ted ajil oldohgui bgaa bol hodoo garaad malaa malla,...tednii avch bgaa tsaling,.. TETGEVER -t garaad ulsdaa hiihee hiichihsen humuustee hangalttai ideh uuh mongiig ni olgoh heregtei,..200,000-han togrog-oor yaj amidar ,..geed suuj bdag tor bnaa,...tetgeveriin mongiig darui 1,000,000 bolgoj togtooh heregtei,...hogshin humuus adilhan l hool idne,tedend yalgaa erdoo ch bhgui,..tiimees tetgeveriig yalgaatai olgodog jurmaa bolih heregtei ,..onoo margaashgui ene horvoogoos butsahiin hoorond ni aav eejiigee olsooj bgaa mongol shig uls oron gej bhgui,..zaluu humuusiin tsalin nemne gej yugaa yariaad bdag yum ve? tedend bolomj ih bgaa,..tetgeveriin humuus bol bie organizm ni muudchihsan tedend ajil hiij orlogoo nemeh yamar ch bolomj bhgui ,..iim humuustee tetgeveriig ni hangalttai ogoh yostoi shuu dee,..shine eronhii said uuniig hiij chadna gej naidaj bgaa shuuu!!!!!!!!!! 2,3 zuuhan ahmad nastanguudiin tetgeveriig jigd 1,000,000 togrog bolgood tavichih mongo tord hangalttai bna ,..harin uuniig hiih husel sonirhol bhgui bna gej bhgui biz dee.