Монгол Улс ОХУ-д төлж дуусашгүй их өртэй байсан. Түүнийг Н.Энхбаяр дуусгавар болгосон. Өргүй л болж байвал яаж дуусгасан нь тийм ч сонин биш. Тухайн үед бид өргүй боллоо гэж нийтээрээ баярлаж байсан.
Гэтэл хэдхэн жилийн дараа ахиад л их өрөнд уначихлаа. Ийм үед яагаад ч юм ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр л санаанд бууж байна. Ер нь Н.Энхбаяраас өөр их өрийг төлөх, барагдуулах бодлого боловсоруулах хүн байна уу гэсэн эргэлзээ төрж буйг нуух юун. Ужгирсан олон жилийн их өрөөс гадна хариин улс, орнуудаас өр, зээл тавих манай улсын шунал барагдахгүй нь.
Уг нь бол төсвийнхөе мөнгийг, газрын хэвлий дэх баялгийн хувьтай үрж дийлэхгүй байгаа хэмээн төрд байх эрхмүүд ярих. Үнэн чанартаа айлчлал, томилолт бүхнээрээ л энд тэндээс гуйлга гуйж явах.
Ингэсний эцэст ирээдүй хойч үе маань төлж дуусашгүй өрөнд унаж байна. Үнэндээ бид их өрнөөс гарах гарцыг хурдан олохгүй бол нэг л мэдэхэд газрын хэвлий дэх баялаг ч үгүй болж, гадны орны хөрөнгө оруулагчид нүүрээ бууруулна.
Тэр цагт бид яаж урд хормойгоороо хойд хормойгоо нөхөх болж байна. 2012 онд Япон улсын Засгийн газраас энд тэндхийн улс орнуудад өгч байгаа зээл, буцалтгүй тусламжийн 70 хувь нь Монгол руу чиглэсэн байгаа тухай тус улсын эрх баригчид мэдээлж байсан.
Тухайн үед газар нутаггүй шахам тус улсын хэтийн зорилго уудам өргөн тал нутагтай манай улсын газар шороонд шунасных ч юм бил үү хэн мэдлээ гэх хүн ч байсан. Бид гадны аль нэг орноос мөнгө зээлснээ эдийн засаг сайжирчихлаа гэж ойлгодог бололтой.
Үнэн чанартаа бид зээлэх тусам өрний хүүдий болжбайна. Үүний баримт болгон нэг зүйлийг эргэн санавал оны өмнө үе, үеийн Ерөнхий сайд нар уулзсан.
Тэр уулзалтын үеэр сайдууд "Манай улсын гадаад өр хэрээс хэтэрлээ. Тиймээс дахиж өр тавих хэрэггүй" гэдэг саналтай байсан. Гэтэл оны дараахан "Самурай" бондыг гаргаад зогсохгүй ахин өр тавих урсгалаа хайж эхэлсэн.
Үүнийг зарим мэргэжилтнүүд тайлбарлахдаа "Монгол Улсад дотоодын хуримтлал маш бага. Гуравхан сая хүн амтай. Хүн амын дийлэнх нь ядуу зүдүү амьдралтай. Хувь хүний хадгаламж ч гэж алга. Компаниудад ч гэсэн илүүдэл хөрөнгө байхгүй. Гэтэл бидэнд улс үндэстний өмнө тавьсан том зорилго байгаа шүү дээ.
Үсрэнгүй хөгжилтэй улс орон болно, бусад улс орноос дутахааргүй элбэг дэлбэг амьдарна гэдэг том зорилт. Үүний тулд цахилгаан станц барина, уул уурхай, зам, харилцаа, дотоодын үйлдвэрлэл үйлчилгээгээ хөгжүүлнэ гэж байна. Энэ бүх зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд бидэнд дотоодын санхүүжилтийн эх үүсвэр байхгүй.
Тиймээс энэ эх үүсвэрийг гадаадаас оруулж ирнэ. Ингэхийн тулд хоёр арга бий. Эхнийх нь зээл. Засгийн газар Монгол Улсынхаа нэр хүндийг барьцаалж зээлнэ гэсэн үг.
Үгүй бол хувийн хэвшил гадаадын компаниудаас буюу гадаад зах зээлээс зээл авна. Эсвэл гадаадын хөрөнгө оруулагч нар Монгол Улсын тогтвортой орчинд итгээд өөрсдөө эрсдэлээ үүрээд манай улсад шууд хөрөнгө оруулах Зам" гэж байсан.
Ийнхүү хэрэгтэй, хэрэгтэй гэж авсаар байгаад одоо бүр авч байгаа зээлийн хэмжээ хэрээс хэтэрлээ. Оны босгон дээр МАН-ын бүлгийнхэн өрийн асуудлаар Ерөнхий сайдад хэд хэдэн санал оруулж байсан. Гэтэл тэмээ гэхээр ямаа гэж байгаа юм шиг аашилж "Чингис" бондоор дамжиж байгаа хөрөнгө, Хөгжлийн банкаар дамжиж байгаа хөрөнгө, "Үнэ тогтворжуулах" хөтөлбөрийг аваад үзвэл үндсэндээ манай улсын төсөвтэй тэнцэх хэмжээний 6-7 их наяд төгрөг болно.
Өнгөрсөн хугацаанд энэ их хэмжээний мөнгө ямар нэг хууль дүрэмгүйгээр төсвөөс гадуур зарцуулагдсан. Тэгээд бид "Энэ бүхэн өр шүү, хуулийн хүрээнд зарцуулалтыг нь хянаад явъя" гэж хэлэхээр Н.Алтанхуяг сайд "Зарим нь өр гэж харна, зарим нь хөрөнгө оруулалт гэж харна, зарим нь мөнгө үржүүлэг гэж харна. Аль ч утгаар нь харж болно, дураараа болцгоо" гэж хэлж байсан.
Гадаадын зах зээл дээрээс 1.5 тэрбум ам.доллар босгож ирчихээд түүнийгээ бид буцаан төлөх олон улсын гэрээ хэлэлцээр хийчихээд өр гэнэ үү, хөрөнгө оруулалт гэнэ үү өөрсдөө мэд гэж болохгүй шүү дээ. Гадаадаас оруулж ирсэн нь буруу биш.
Гацгхүү хууль дүрэмтэй болгоё, төсөвтөө оруулах ёстой бол оруулъя, оруулах ёсгүй бол УИХ-аар баталдаг болъё гэхээр зарим гишүүдийн саналыг хүлээн зөвшөөрөөгүй нь хачирхалтай. Энэ бүхнээс үүдээд өрийн дарамт үүсчихсэн.
Монгол Улсын нийт өр 15 тэрбум ам.долларт хүрчихсэн. Үүнийг нийт иргэдэд хуваавал нэг хүн таван саяын өртэй болчихсон 2014 онтой золгосон. Шинэчлэлийн гэсэн тодотголтой Засгийн газар байгуулагдаж шинэчлэл гэх нэрийн дор хүний эрхийг уландаа гишгэж, хууль зөрчих нь хэвийн үзэгдэл болсон.
Олон мянган мэргэшсэн төрийн албан хаагчдыг хоморголон халж, оронд нь өөрсдийн ах дүү, төрөл садангаараа төрийн албыг төрлийн алба болгон дүүргэсээр байгаа. Тэдний засаг барьсан өнгөрсөн хоёрхон жилийн дотор Монгол Улсад хуулиа дээдлэх, шударга ёс, тэгш эрх, ардчилалын зарчим улам бүр хумигдсаар байна.
Өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ 20-74 хувь өссөн байхад иргэдийн бодит орлого нэмэгдээгүй нь хүн амын амьжиргааны төвшинг өдрөөс өдөрт доройтсон. Олон мянган иргэд ажилгүй болж, ажилгүйдэл, ядуурал газар авлаа.
Засгийн газар бодлогын олон алдаа гаргаснаар улс орны эдийн засгийг гүн хямрал руу түлхлээ. Валютын ханш өсч, хөрөнгө оруулагчдын өмнө Монгол орны нэр хүнд буурч, Монголын гадаад болон дотоод өр ч урьд байгаагүй хэмжээгээр огцом нэмэгдлээ. Үнэхээр эдийн засаг хямарч, Засгийн газар алдаатай бодлого явуулаад байна гэдгийг ч намынх нь гишүүд дуугарч эхэлсэн.
Нөхцөл байдал өөр тийшээ эргэж байгааг мэдэрсэн эрх баригчдын Засгийн газар тавдугаар сарын 8-ны өдөр эдийн засгийг сайжруулах "Эзэн 100" хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх болсон тухайгаа зарласан. Энэ сарын 18-ны өдөр хөтөлбөрийн 100 хоногийн хугацаа дуусч, Засгийн газар тайлангаа тавих учиртай.
Уг нь хөтөлбөрийн хүрээнд нэлээд хэдэн ажил засгаас гарсан байх ёстой. Гэтэл хөтөлбөр эхлэхэд дэвшүүлсэн зорилт, хийгдсэн ажил нь бодит байдалд огт хэрэгжсэнгүй.
Ядахнаа тулгамдсан асуудал болоод байгаа валютын ханшийг ч бууруулж чадсангүй. Цаасан дээр төлөвлөсөн төлөвлөгөө цаасан дээрээ л үлдлээ. Ийнхүү Засгийн газрын сүүлийн хоёр жилд шинээр тавьсан гадаад өр 3.1 тэрбум ам.доллартай тэнцэж байгаа.
Тухайлбал, 2012 онд Хөгжлийн банкны 580 сая ам.доллар, "Чингис" бондын 1.5 тэрбум ам.доллар, "Самурай" бондын 290 сая ам.доллар авсан. Мөн 2012 онд Олон улсын банк санхүүгийн байгууллага, түншлэгч орнуудаас 187.3 сая ам.доллар, өнгөрсөн жил 214 сая ам.доллар, МИАТ ТӨХК-ийн Боинг 767 онгоц худалдан авахад АНУ-аас авсан зээлийн хэмжээ 121.4 сая ам.доллар, БНХАУ Хөгжлийн банкны зээл 280 сая ам.доллар.
Энэ бүхэн нийт гурван тэрбум 172.7 сая ам.доллар болж байгаа юм. Энэ бол аваад зарцуулсан зээл гэдгийг онцолж хэлэх нь зүйтэй. Харин энэ жил авахаар төлөвлөсөн, Засгийн газрын тогтоолоор батласан зээлийн талаарх мэдээллийг Эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн сан буюу www. legalinfo.mn сайтаас харж болно.
Тэнд дэлгэрэнгүйгээр гаргасан байна лээ. Тухайлбал, Засгийн газрын энэ оны дерөвдүгээр сарын 4-ний өдрийн 117 тоот тогтоолын дагуу Кредит Свисс банкнаас 300.0 сая хүртэлх ам.доллар, түүнчлэн мөн өдрийн 116 тоот тогтоолоор БНХАУ-ын Хөгжлийн банкнаас 162.0 сая ам.долларыг тус бүр манай улсын Хөгжлийн банкны нэр дээр зээлэхийг зөвшөөрсөн.
Зөвхөн энэ хоёрын нийлбэр нь 462.0 сая ам.доллар болж байна. Хятад улсын төрийн улс дээрх 162 сая ам.долларын зээлээ эцэслэн шийдвэрлэлээ. Мөн Саяхан Хөгжлийн банкны захирал Н.Мөнхбат хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа Кредит Свисс банкнаас 300.0 сая ам.долларын зээл авахаар болсноо дурдсан.
Гэтэл Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 19.3-т "Улсын өрийн хэмжээ ДНБ-ий 40 хувиас хэтрэхгүй байна" гэсэн заалт байгаа. Хуульд заасан энэ хэмжээ аль хэдийнэ давсан байгааг ОУВС болон Дэлхий банкны тайлан мэдээнд дурдсан байгаа. Бид ийм л өрөн дунд ажиллаж амьдарч байна.
Магадгүй өнөөгийн Засгийн газрын толгойг солихгүй бол, бодлогыг зев зүг эргүүлэхгүй бол цаашид улам ч их өртэй амьдрах болно. Өр гэх хоёрхон үсгээр бүтдэг үг тийм ч их таатай сэтгэгдэл хэн хүнд төрүүлдэггүй нь ойлгомжтой.
Төрөөгүй хүүхдэд төмөр өлгий бэлдэнэ гэдэг шиг манай улс 2017 онд өрнөөсөө салах тухай шаргал ордноос ниссэн шувуу жиргэж байна. Гэвч заримдаа шувууны жиргээ ч худлаа байдаг шүү дээ. Ямартай ч дааж давашгүй болж буй энэ их өрийг цайруулахад, дарж дуусахад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр хэрэг болж магадгүй юм.
В.Нэргүй
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
íààäóóë ÷èíü ñîíãóóëüä ÿëàõ ãýýä í¿äýý óõàæ ºãºõººñ õîëã¿é þì áîëîîä ýëäâèéã àìëààä áàéäàã íü çàñãèéí ýðõýíä ãàðààä áèäíèéã ºðºíä îðóóëààä áàÿæèõ ãýäýã ë þì áèø ¿¿ äýý. òýðíýýñ ýä íàðûí áèäýíä äàëàâ÷ óðãóóëààä íèñ¿¿ëíý ãýæ þó áàéñàí þì.
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга өдөр бүр явагдаж буй тул та бүхнийг урьж байна. Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны хатуурал, нарийсал - бөглөрлөөс үүдэлтэй бүх төрлийн эмгэгүүдийг ганцхан бүтээгдэхүүнээр эрүүлжих боломжийг та бүхэнд олгож байна. Бүтээгдэхүүний 1 курс=330$. АУ докторын лекц Бямба гариг бүр 12:30 цагт явагдах ба лекцэнд сууж бүтээгдэхүүнтэй илүү танилцах болон хувьчлан зөвлөгөө авах боломжтой. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга өдөр бүр явагдаж буй тул та бүхнийг урьж байна. Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны хатуурал, нарийсал - бөглөрлөөс үүдэлтэй бүх төрлийн эмгэгүүдийг ганцхан бүтээгдэхүүнээр эрүүлжих боломжийг та бүхэнд олгож байна. Бүтээгдэхүүний 1 курс=330$. АУ докторын лекц Бямба гариг бүр 12:30 цагт явагдах ба лекцэнд сууж бүтээгдэхүүнтэй илүү танилцах болон хувьчлан зөвлөгөө авах боломжтой. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга өдөр бүр явагдаж буй тул та бүхнийг урьж байна. Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны хатуурал, нарийсал - бөглөрлөөс үүдэлтэй бүх төрлийн эмгэгүүдийг ганцхан бүтээгдэхүүнээр эрүүлжих боломжийг та бүхэнд олгож байна. Бүтээгдэхүүний 1 курс=330$. АУ докторын лекц Бямба гариг бүр 12:30 цагт явагдах ба лекцэнд сууж бүтээгдэхүүнтэй илүү танилцах болон хувьчлан зөвлөгөө авах боломжтой. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Тэгээд энэ их мөнгө хаашаа орсон хэрэг вэ???? Надад лав оногдсон 1$ ч алга.
îäîî ºð çýýë òàâèõã¿éãýýð õºãæ¿¿ëýõ õ¿íèéã ë òºðèéí ýðõýíä ãàðãàÿ. ßìàð ÷ òýíýãò ýðõ ìýäýë ºãñºí ºð òàâèàä ãàçðûã íü çàðààä ñóóãààä áàéæ ÷àäíà ø äýý.
Harin tiim. Ulsaa boddog hun ene deer baigaa humuus dund bainuu?
Hamgiin sain hyniihee setgeliig harluulaj tenegtsen Mongolchyyd eedlehgyi ee!!!ernees eer yumnaas salahgyi biz ee!!!!Ta nart helehed ene baigaa Elbegdorj,Altanhuyag Enhbold geh metiin jijig garyydiig bodbol Enhbayar chini nydragatai gar syy dee!!!ta nar hiisen byteesen hynee helmegdyylen horooh sahaad odoo hyzdagaan boliooroi?....Hyneer togloj bolohgyi!Elbegdorj sig nobsiin hosgoryylagch bol zaya ni hayaad daldrana!!!!!!!harj l bai!!!tyn ydahgyi ardiin haraal hyrch zailna!!!!
Яг үнэн, өр хурдан барагдуулж чадах хүнийг л сонгоё. Тэгэхээр Энхбаяр ид шидтэй юм шиг л хошуурах байх даа. Гэхдээ Энхбаяр биш ээ, тэр чинь Монголыг сүйрүүлэх эхлэлийг нь тавьсан хүн.
Баабар мэтийн мал царайтай амьтадаар зүг чигээ заалгасан АН бол сэлүүргүй завьтай адил юм. Баабарын тэнэглэлийг ашиглаж Ц.Нямдорж нар бэлэн хууль авчирч орондоо засч гайг улам нэмэгдүүлж байдаг. Ийм үед өрийг зээлээр хааж өдөр хоног өнгөрүүлж одой ухаантнууд аргацааж байна. Богино хөтөлбөртэй богино ухаантай одой ''Багабанди'' нараас салах хэрэгтэй.
Энхбаярыг авчирч өрнөөсөө салгуулаад хэрэгт гүтгэж буцааж бариад буудаад алчихья.
Монголд чухал үйл явдал болоход Энхбаяр олны анхаарал татсан бухимдалттай пиар дандаа цацна 2 хөршийн ерөнхийлөгч ирэхээр их өрийг улстөржүүлсэн төлбөртэй нийтлэл тараагаад даварч бна Их өрийг тагнуулчид дипломачидийн хэцүү хүнд хөдөлмөрөөр дарсан болохоос Энхбаяр юу ч хийгээгүй ш дээ Энхбаярт аз таараад их өрийг сонгуульд улс төржүүлж ашигласан этгээд бгаам юм
Bas eba ahad iluu mongo olj ogson doo
Ih ur 00 bolj teglegdsen ni unen l um bolohoor ter uriig darahiin tuluu ajillaj baisan enhbayar terguutei ter ueiin zasgiin gazariinhan sain ajillasan.Myysain ataach jutuuch gahai honshoirtoi tagdaisanumnuud ur daragdagui gej irilj mun ih gai chirj shine orosyydiig ih oodryylsan
Өр дарах нэрээр их идэж амжуулсан,өрийн талаар гол ажилласан хүмүүс нь дипломатчид,мэргэжлийн хүмүүс санаа 1-тэй бүхэл бүтэн багийн нэгдмэл ажиллагааны үр дүн.
Ardchilsan Nam turd garahaaraa Mongoliin min hamag uudtei ungutei saihah bolginiig ah duus hamaatan sadangyydaaraa niileed hybaaj hybichilj abna,esbel Hamag baigaliin bayalagiig gadniihand hamtarsan zasagt bausan nereer Bayartsogt metiin uudgyu ums niileed 100% baitygai 00 ashigui bolgood OTolgoi,Taban tolgoinyydaa gadnihand zugeer ugchine.Esbel bindiin urund ylsaa hiigeed ur zeeliin tabag deer abachaad tabichihna.Sanaataigaar turd garch ireed iim zuil hiigeed Mongoliig dampyyryy Ah gej tervgaitai har mashniig songyyliar chirj ireed hyyramch sanal gargyylaad tyrd gartsagasan um bushuu!Odoo hardaa Altanhyag.Bathuu,Bayartsogt,Gonchigdorj,Elbegdorj,Battylga,Ajnai Baterdene,Zorigt,Naranhuu,Batuul geh metiin oligarhiud sanaan zorgooroo turiig hybidaa bayajih heregselee bolgon ah duus hamatan,naiz nuhudgyu haga bayajij bn.Eelijleed ideed baihaar ene yls ron min uldehuu,ingej ard tumnee elgeer ni hebtuuleed ichihgui2016 onoos saihan bno geed ulger yarij bh um.Gadniihantai niilsen chonontsoryyd gej edniig nerleh um bishuuuuuu huue.Myy nertei huurhii myy Enhbayar chin 70 jiliin ih ur shiriig 98% tegluuled uldsen jaahan hybiig ni hariutsalgayu heden orildog baagiinyyd ur teglegdeegyu bn gej tamiin togoonii ulgeree hashgirsaar bgaad bytsaaj erguuleh shahsan bizdee.Yls orondoo gabiya baigyyladagyu um gehed gai bolohgyu dyygyu syyj bhgyu sanaataigaar iim zyul hiideg baimaargyu l umdaa.Buur gaihaj gyutseh um.Bid chin Ngolchyyd 1 togoond hool idej baij 1 inhee hiisen sain uiliig deesh ni urguj dagan dyyraij eh orondoo ezen ni bhiimsaaoon gej gyimaar bn
1996 онд АН-ыг гаргаад юу боллоо богино ухаантнуудаа. Одоо ву болж байнө? Сонголтоо хийхдээ тэнэглэхээ больё
ªð äàðàõ íýðýýð èäýæ óóñàí ãýýä àòààðõààä áàéõ þì. èõ þì àìæóóëààä øàíãàà àâñàí ë áàéëã¿é äýý. Ìàíàéõàí ÷èíü îäîî þó ÷ õèéãýýã¿é ìºðòºëºº èä÷èõäýã óëñóóä äèéëýíõ íü áîë÷èõ ãýýä áàéíà ø¿¿.
Yamar zasgiin gazar heneer udirduulsan hen gegch zeeliin eriig bii bolgoson Ter lhun ur udmaaraa hariutslaga tootsoh heregtei shuu dee.Ard tumen yahaaraa Ter eriin hariutslaga huleeh gej.Hunuus mini erchtei temtseerei
Nambariin huu-d ih uriig duusaj baisan turshlaga bii shuu.
Энийг нэг хөгшин тэтгэврийн өвгөн бичсэн бололтой Энхбаяр л чадна ч гэх шиг Юүн ядарсан юм боддог юм Нэг хзн гараад ирэхээр монгол улсмөнгөтэй болоод өргүй болчихдог хэрэг үү Тэгсэнд орвол чадалтай боловсролтой хүмүүсийг эгнээндээ нэтгэсэн улс төрийн хүчин л энэ өрнөөс монголыгсалгаж чадна гэж бич Үхсэн буурын толгойноос ат айдаг гэсэн гэтэл бас хөгшин ухна засуулсан хурга хүртэл айдаг байх нь Энхбаяр их мундаг тэнгэр шиг санагдаж л дээ Энэ тэнэгт Бас тэгээд өр дарж л байвал яаж ч дарсан ч яахав гэх шиг Ард олноосоо Хулгай хийгээд дарсан ч яахав гэж байна уу Ишиг хурганы хулгайч шиг нөхөр үү
Чадалтай боловсролтой монголын залуу үе гэж байна уу. 20 гаруй жил тархиа угаалгасаар байгаад эргүүтсэн төлөг шиг болчихсон, мөнгө бодсоор байгаад мөрөөдлөө мөхөөчихсөн тийм л хүн сүргүүд байна ш дээ.
Амьдрал ахуй овоо дээрдэх шинж орж байтал АН аваад орвонгоор нь эргүүлээд хаячихлаа, асар их өр тавьж авсан хөрөнгө хаачваа, хотод хэдэн замын уулзвар зассан, бусад мөнгө хаачваа АН-ынхаааан, энэ бол дахин сонгож болохгүй нэг шалтгаан, нарийн төмөр зам тавьж хужаагийн захиалгыг биелүүлэх,энэ 2-дахь сонгож болохгүй шалтгаан,, газрын хуулинд 100 жилээр гадаадынханд эзэмшүүлэх заалт оруулж ирсэн, энэ бол 3,4,5,6,7 дахь шалтгаан,хотын удирдлагууд иргэдийг байнга доромжлох боллоо, хогны уут, автобусанд 2-5 дамжуулах, төвөөр явбал 50 төгрөг авна гэх мэт, энэ бол 8,9,10,11 дэхь шалтгаан,