Ардын хувьсгалын 93 жилийн ойн үндэсний их баяр наадмын бөхийг сайхан боллоо гэж олон түмэн магтаж байна. Тийм ээ. Сонирхолтой болсон гэдэгтэй санал нийлнэ. Монголчууд уйдамхай улс шүү дээ. Урьд нь түрүүлж, үзүүрлэж байгаагүй хүн гарч ирэхээр л нэг их хөөрдөг. Урьд тааж төсөөлж байснаа огт өөрөөр эргэхээр сайхан боллоо гээд өөрийгөө “ялладаг” тийм л зантай юм. Энэ жилийн наадам яг л ийм ухагдахууныг харуулах шиг.
Сүүлчийн дөрвөн бөх үлдэхэд наадамчид одоо заан Ч.Санжаадамбаас өөр хэн түрүүлэхэв дээ гэцгээсэн. Гэтэл мань хүн наймын даваанд яг л цол ахих агшиндаа унаж үнэнхүү наадмын одгүй бөх гэдгээ харуулав. Бас гарьд Н.Ганбаатарыг харж дэмжиж байсан зарим нь түүнийг уначихад урам нь хугарсан байх.
Ингээд улсын харцага Н.Батсуурь, улсын начин Ш.Жаргалсайхан хоёр үзүүр, түрүүнд үлддэг байгаа. Тэр хоёрын хувьд өөлөх юм байсангүй. Үнэхээр гялалзтал барилдсаан. Ш.Жаргалсайхан начин үнэхээр гайхалтай гэхээр байлаа.
Тавын даваанаас эхлээд л аварга Г.Эрхэмбаяр, С.Мөнхбат, арслан Х.Мөнхбаатар, гарьд Н.Ганбаатар нарыг яльгүй давстай хэлэхэд “үзээд өнгөрсөн” гэж болно. Х.Мөнхбаатарыг мөрөө бариад ёолтол, Н.Ганбаатарыг шөрмөс нь татаад савж унатал хаялаа л даа.
Үзүүр, түрүүний хоёр ч наадамчдыг уулга алдуулан хүч үзэж байгаад харцага Н.Батсуурь учраатайгаа бяр мэх тэнцүү байсан ч сэтгэлзүйн давуу талаа ашиглан давж төрийн наадмын түрүү бөх болж улсын арслан цол хүртэв.
Увсынхан ганцхан жил завсарлаад наадмын түрүү дахиад авч буй нь энэ байлаа. Энэ наадмын одтой бөх, начин Ш.Жаргалсайхан үзүүрлэж Завхан нутгийн гурав дахь гарьдаар тодорлоо. Бас таван шинэ начин төрсөн. Тэр дотроос Төв аймгийн харьяат, аймгийн хурц арслан Ч.Батчулууныг өөрийн хүчээр иймээ тиймээгүй цолд хүрсэн гэж болно.
Гурвын даваанд арслан Д.Мөнх-Эрдэнэ аймгийн арслан М.Бат-Отгонд, заан Ц.Мягмарсүрэн аймгийн арслан О.Хангайд, дөрвийн даваанд начин И.Ёндонсамбуу аймгийн арслан Б.Бат-Эрдэнэд, начин Б.Амарзаяа аймгийн арслан Н.Адъяабатад гээд нутаг нугаа татсан зориудын уналт найрааны зах сэжүүрийг харуулаад эхэлсэн.
Аварга О.Балжинням наадамч түмний нүдэн дээр учраа залуугаа барилдах гээд байхад нь илт гуйсаар байгаад барилдалгүйгээр тахим өгүүлсэн нь тун эвгүй харагдав. За яахав энэ бүхнийг байдаг л юм гэе. Гэтэл ёс зүйгүй, бүр танхайн сэдэлтэй явдал олон гарлаа.
Уржнангийн наадмаар допинг хэрэглэсэн энээ тэрээ гэсэн будлианд өртөж начин цолтойгоо “өршөөгдсөн” Б.Сугаржаргал уначихаад хөлийн цэц, улсын харцага Д.Сэрээтэрийг элдвээр хэлж мөн л түмний нүдэн дээр салаавчтай гараараа нүүр лүү нь цохиж танхайрав. Бас болоогүй хөгшин төгцөг минь гаръя гэж давшлав.
Тив, дэлхийн тэмцээнд хүртэл жүдогоор барилдаж нүд тайлсан хүн ийм байж болох уу. Ичээч гэж хэлмээр байна. Бас төрийн наадмын доромжилсон нэг танхай бөх бол Архангайн харьяат аймгийн арслан М.Бат-Отгон байв. Тэр дөрвийн даваанд уначихаад улсын харцага Т.Өсөх-Ирээдүйг нүүр рүү нь дэлссэн.
Бас эрүү рүү нь цохьсон. Яг л гудамжинд зодоон хийж буй согтуу эр шиг авирлана лээ. Энэ дүр төрхийг зөвхөн унаж сураагүйн уураа гаргалаа гээд өнгөрөх биш төрийн наадам доромжилсон хэрэг гэж үзэх учиртай болов уу. Мөн төрийн наадмыг эхнээс нь бужигнуулсан хүн бол дархан аварга болсон А.Сүхбат байлаа.
Зодог тайлаад хэдэн жил болсон хэрнээ цол хүртэхтэйгээ зэрэг би барилдана гэж “давхиад” бүр “амаа мэдэхгүй” хадуурав. Намайг зүүний магнайд гаргахгүй бол би барилдахгүй гэж догширов. Бөхийн холбооныхонтой ч муудалцаад авав. Тэрний дураараа авирлалыг хэн ч зогсооож чадсангүй. Тэр зүүний магнайд дэвлээ.
Тэгээд гурвын даваанд дархан аварга Г.Өсөхбаярыг амлан авч барилдалгүй тахимаа өгч “жүжиглэв”.
Энэ бүхэн өөрийгөө дөвийлгөх гэсэн санаа юм байна л даа. Харин наадамч олны дийлэнх түүний үйлдэл, авирлалыг тийм ч таатай хүлээж авахгүй байсан. Аргагүй шүү дээ. Нэгэнтээ зодог тайлсан бөх дахиад барилдсан явдал монгол бөхийн түүхэнд байгаагүй юм билээ. Монгол бөхийн энэ ариун нандин дэг, заншлыг уландаа гишгэснээрээ А.Сүхбат хар бичээст үлдэв.
Дархан аварга, дархан аваргыгаа амласан гэдгээр алдарших гэсэн байх. Тэгвэл тээр жил паркад болсон нэгэн барилдаан дээр дархан аварга Ж.Мөнхбат дархан аварга Х.Баянмөнхийгөө нэг амласан гэх чинь билээ. Тэгэхэр шинэ юм биш байв. Ямар ч атугай А.Сүхбат гэдэг бөх төрийн баяр наадмын дэнжид дахиад дажин тарихгүй биз.
Уг нь дархан аварга болсныхоо хувьд зодог шуудгаа өмсч гарч ирээд есөн хөлт тугаа тойрч наадамчидтайгаа мэндлээд болох байсан байх. Тэгвэл төрийн наадамдаа хүндэтгэл үзүүлсэн зөв үйлдэл болж эрхэм дархан аваргын нэр хүнд өсч болох юм.
Басхүү наадамчин олны өмнө нэр нүүрээ барсан явдлыг улсын начин Ш.Уламбаяр, Ц.Одбаяр нар үйлдсэн. Тэд талбайгаас олон удаа зугтаж гарснаар бөхийн дүрмийн дагуу унасанд тооцогдсноо ухаарах тэнхээгүй зан гаргаж учраа бөхөө туг тойрч явахад нь барьж авч чаргууцалдаж байлаа.
Ер нь бөх хүний нандин чанар бол давж, унаж аль алинг нь чаддаг баймаар. Гэтэл иймэрхүү ёс зүйгүй зан гаргах явдал өөр бөхчүүдэд ч байсан юм. Заан Ч.Санжаадамба шиг мундаг бөх ховор. Гэтэл дандаа л ёс зүйгүй, элдэв юманд орооцолдох юм. Учраа бөхийнхөө өлмий дээр гишгэж мэх хийдэг гээд, бас хөлийн цэц нартай ёс зүйгүй авирласан гэх зэргээр эрхээ хасуулж ч үзсэн.
Тэгээд ухаарал авдаггүй “товарищ” юм даа. Энэ наадмаар улсын харцага Н.Түвшинбаярыг зургаагийн даваанд мөргөж унаган “зүггүйтэв”. Бөх хүний ёс жудаг Санжаадамбад дутсан байна. Энэ нь наадмын одтой байхад нөлөөлдөг байлгүй.
Бас нэгийг дурдахгүй өнгөрч боломгүй. Г.Өсөхбаяр дархан аварга цолоо мялааж барилдсан бол их шөвөгт зогсож байх л байлаа. Гэтэл нутгийнхаа залууг начин болгож тавын даваанд дархан унадаг гарьд И.Доржсамбуугийн орыг залгав. Уг наадамчид ярилцах нь И.Доржсамбуу хоёрын даваанд уналаа. Нэг начин хасагдлаа гэцгээсэн юмсан.
Ингээд эцэст нь хэлэхэд төрийн наадам дээр ёс зүйгүй авирлан танхайрсан нөхдөд Монголын үндэсний бөхийн холбоо хариуцлага тооцох байлгүй. Хэрэв чимээгүй өнгөрөх юм бол дараа жилийн наадмаар бүлэг зодоон ч гарч магадгүй шүү дээ. Бөхийн цолыг Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаж олгодог.
Тэгвэл танхайрсан, төрийн наадмыг доромжилсон бөхийн цолыг хурааж авдаг байж болно. Найр тавиад өгч болдог байхад шударга ёсыг бодож буцаан авдаг байвал зохилтой биш үү. Саар юм олонтой “сайхан” наадмын тухай өгүүлэхэд ийм буюу.
Ц.Жаргалсүрэн
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
Энэ заваан юманд цол өгсөн болохоор балиар юм барилдаж байгаа юм.
olon tumnee hundetgene geed hustaad baisan yasan be, ingej doromjildog baina sh dee, erguu mal chine, tsaashid ene Mahan tolgoit mongol buhuus uurd zailaasai, Buhiin nogoon dem=vjeeg ush horsliin har devjee bolgoj baina ene sukhbat, uuriiguu u gej bodood baigaa pi*da ve
Uvsiin sheesnii devsger bolchihson yum chin yamar oodtei baiv gej!
Sukhbatiin zov za. Zaaaaaa zaaaaaaaaaaa boliiii hujaagiin devsger bolson halhuud bie bienee alnuu baina uu nadad yamar padliii baisiiiiii sddddaa. Boldog Usukhuu sain baisaaan kkkkk3 davaadn amluulaad teeeer tend zogsoj baih ni unen uneedtei bsan. Dandaa barits songoj barildaad surtsan baagii unen muu nohoin golog shig haragdaj baisan shuu ...
zuleg nogoon talbaigaa bugsnii buzaraar buzartuulaad avav.
МОНГОЛ БӨХ НЭРНЭЭС ЦААШ ЮМ ҮЛДЭЭГҮЙ.
Сүхбат Монгол наадмын дэвжээнээс зайлахгүй яах гэж буцаж гарч ирж бузартуулаад байгаа юм бэ
Энэ сүхбат гэж нэр төр, эд хөрөнгө, мөнгө хүүхнээс эхийгээ ч эх орноо ч зарахаас буцахгүй хүн шиг харагдаад байгаа юмааа. Мөнхөд мөнгө төгрөг, цол эрэмбний хэрүүл хийж явдаг арчаагүй хар хог, ЗАЙЛААД өгөөч!!! Тэр завханы Жаргалсайхан сайхан барилдаж давчаад байхад нь энэ СЭЖГИЙН БУЗАРТАЙ ХЭРҮҮЛТЭЙ сүхбат дуудаад гар баьсан тэрнээс бузартсан Жаргалсайхан дараагийн даваанд нь батсуурьт унасанд аа. Жаргалсайхан тэгэж сайхан хиймортой явж байгаад унадаг нь бузарын хэрүүлтэй муухай хүнтэй гар барьсанаас болсон шүү!!
Yamar ch shiitgel baihgui yum chini yaj ch avirlasan yadag yum. Buhiin holboo gej dampuu gazar undesnii buhchuud gej bur yalzarsan novshnuud baidag boljee. Ter ahmadaa hundeldeggui muu baasnii huudiig uuriig ni zaluuchuudaar sain guvshuuleh heregtei. Yun buh muu bandi baina daa
yagaad esehbayariig abab?tegeed barildah ni yasan yum be?Mongolchyydad ene erh cheleetei baidal ni hoyor taltai haragdah bolloo!!!zarim negen ni erh cheleet saihan yedee ylam zeelen boloh yostoi helbereer ni amidarch bna,zarim Syhbat metiin tenegyyd ikherhej teriin naadamaar doog tohyy hiij naadam byzarlaj heldee chirch bna?ene metiin tenegyydiin yildeliig dahin gargahgyèin ylmaas siitgel deerhi ner byhii nehedyyded olgobol taarna!tegeed ch zogsohgyi barildah erhiig ni olon jileer hasaj behiin ariun chagaan ordongoos zailuulah heregtei!!!!Mongol behed judag yos,saihan bygdiin manlai baih yostoi!bid chini behchyydeen harj ylger jisee abch yabdag ard tymen!behchyyd maani byzartaad irbel tegeed ard tymen adilhan boloh magadlaltai!!!behiin ariun chagaan debjee byzartah yosgyi ee!!
Ерөнхийлөгч Элбэгдорж хамраараа газар шааж унаад, аврага Сүхбат баридалгүй өнхөрч унаад л Монголын төрийн наадам нохойн наадам гэдэг шиг болжээ.
ХАХАХА баахан газар өнхөрч унасан улсууд
Ene teneg har yumand uneheer durgui hurch bna shuu.
Suhbat gej odoo hen ch bish bolov oo. Jaahan tevcheertei yum uzsen hun shig baih baisiimaa
Gyals amjuulj Usuhbayariig amlah erhtei gedgee haruulaagui bol Undesnii buhiin duremd barigdah geed baisan baihgui yu. Olon tumneer il tod heleltsuulj hen ni amlah erhteig togtoovol boloo bish uu!
Цаана чинэ биднийг баруун зүүнээр нь хагалах бодлого явагдаж байгаа нь илт харагдаж байна.Монгол хүн л түрүүлсэн бол болоо шүү.Дүрэм зөрчиж хүнд гар хүрсэн бөхчүүдийг эрхийг нь хасаж, цолын хүртэл хурааж авдаг орчин үеийн спорт болгох хэрэгтэй
A,Suhbatin zuv shuu!!!Uhaalag humuus tuuniig zuvtguh bolno...
Энэ сүхбат гэж нэр төр, эд хөрөнгө, мөнгө хүүхнээс эхийгээ ч эх орноо ч зарахаас буцахгүй хүн шиг харагдаад байгаа юмааа. Мөнхөд мөнгө төгрөг, цол эрэмбний хэрүүл хийж явдаг арчаагүй хар хог, ЗАЙЛААД өгөөч!!! Тэр завханы Жаргалсайхан сайхан барилдаж давчаад байхад нь энэ СЭЖГИЙН БУЗАРТАЙ ХЭРҮҮЛТЭЙ сүхбат дуудаад гар баьсан тэрнээс бузартсан Жаргалсайхан дараагийн даваанд нь батсуурьт унасанд аа. Жаргалсайхан тэгэж сайхан хиймортой явж байгаад унадаг нь бузарын хэрүүлтэй муухай хүнтэй гар барьсанаас болсон шүү!!
Ta nar sumog l har l daa. shudraga geed l gaihaad baidag , ekozuna nar n eeljilj zuun baruunaa terguuleed l udur bolgon eeljilj suulchiin barildaand garaad baigaa biz dee.ene chin adilhan tsoltoi uchir erh tegsh es uilchildeh estoi l gej shiidsen yum bish uu.
БӨХ НЭРТЭЙ ХУЛИГАНУУД, ОДОО БҮР ХУЖАА ШЭЭСНҮҮДИЙН ТАЛД ОРЧИХСОН МОНГОЛЧУУДАА ДЭЭРЭЛХЭЭД БАЙДААГ БОЛСОН
А.Сүхбат гэж нэг нөхөр ямар ч намбагүй энэ тэрүүгээр үсчиж цовхчоод балай амьтан байлээ шүү!!!
Zuunii magnaid gargahgui bol barildahgui ch geh shig. Usuhuu avarga naadamchin olnoo hundleed baruunluu alhaj yavaa haragdanalee. Tegehgui bol 1-n davaa ehlehgui baisaan.
Jambalsvreen ene zuvhun chinii bodol taamaglal bvh mongolchuu d inhej bodohgui . Zahialga
Ts.Jargalsuren ene ymar shaatsan setguulch ve Zavhanii 4 garid boh medej baij bich malaa. Suhbatiin zov ylzartsan bohiin holboog medeh uu chi mal ve
medleggui setguulch zail hunii bichsen setgegdeliig delgeech sdan alna shu chamaig
Завханаас 4 дэхь гарид нь төрж байгаа шүү. 1-Цэрэнпунцаг, 2-Баяржавхлан, 3-Гончигдамба, 4-Жаргалсайхан.
Энэ сэтгүүлч чинь харин маш зөв бичсэн байна. Хөндлөнгийн нүдээр энгийн ард түмний нүдээр харахад яг л ийм байсан шүү дээ.Өөр мэргэжилтнүүд нь өөрсдөө дүгнэлтээ хйинэ биз дээ.Энэ бол олон наадамчдын бодол байсан юм шүү.
Начны найраа хийж байгаа нөхдүүдэд хатуу хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Зохисгүй авир гаргаж байгаа нөхдүүдийн цолын хурааж авдаг болох хэрэгтэй. Ард түмэн жил хүлээж байж баяр наадмын гол үзвэр болсон бөхийн барилдаанаа үзэж байхад дандаа найраа, танхайрал болж байх юм... Төр энэнд анхаарлаа хандуулж арга хэмжээ авах хэрэгтэй...
Suhbat harhad gaigui yum shig mortloo erguu dagz bailee
Ehneese mongol buhiin holboo baruun zuunihee asuudliig shiidtsen bsan bol yu gj suhnat awarga tiim shiidwer gargadiin ? Bas tsolniiho ner hundig bodoh bz Hen ch show hiigeegui !!!
Sukhbat shouchin bolchij. demjdeg l bailaa huuchin
сүхбат аваргын зөв, бөхийн холбоо юугаа хийж байгаан бэ,
Uul ni gaigyi zaluu bokh geg bodson yum getel heg l bish Ehneree hayad l neg turanhai godgor yum daguulaad l orchun yeiin bokh nuhd bdag zan uu aan nogoo bokh hunii zan khaitssan be. Ardchulsan niigmee dagaad aruisan uu,
Svhkbat ter teneg olon abgai nartaa l erhkelj tenegtdeg yum bgaa biz net hvndee ch aldaj gvitsej chaabaas hvn bodoo ch toohk hvn bhkgvi dee